DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. pe beslissing over de opheffing van het wapen-embargo. Een radio-rede van minister Spaak, pe Finsch-Russische onderhandelingen Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. 235 Dit numintr bestaat uit drie bladen. Directeur; C. KRAK. PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C n, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Zaterdag 28 October 1939 '-i Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. iele doorgang De eerste Encycliek van Paus Pius XII. Fransche legerberichten. De stemmingen over de neutraliteitswet. De algemeene toestand. Ongerustheid in België, ALKMAARSCHE COURANT De Amerikaansche Senaat heeft gisteravond laat een zeer belangrijke be slissing genomen. Na de uitvoerige debatten der laatste dagen en na de behandeling van talrijke amendementen waarbij het vaak tot heftige debatten kwam, is gisteravond met 63 tegen 30 stemmen besloten het wapenembargo op te heffen, zoodat Amerika, wanneer ook het Huis van afgevaardigden zich daarmede vereenigt, krijgstuig aan de oorlogvoerende staten kan leveren waarvan, zooals duidelijk is, slechts de democratische mogendheden, die voor het vervoer kunnen zorgen, zullen profiteeren. De Belgische minister van Buitenlandsche Zaken Spaak heeft gisteravond een radiorede gehouden waarin hij al zijn landgenooten op het hart drukt voorzichtig in hun uitlatingen te zijn en niets te zeggen of te schrijven dat een der oorlogvoerende staten als voorwendsel voor een vijandige actie zou kunnen gebruiken. De Finsche delegatie zal Maandag weer naar Rusland vertrekken. De Fin nen zijn van meening, dat de onderhandelingen niet zullen mislukken wan neer men een oplossing kan vinden voor de Russische territoriale eischen welke uitsluitend een nieuwe grensregeling in het eilandengebied in de Finsche Golf mogen betreffen. De eerste encycliek van Paus Pius XII, welke geplubliceerd is door de staats- secretarie, begint met een herinnering aan den veertigsten verjaardag van de toewijding van het menscndom aan het Heilig Hart, door welke vereering de paus wenscht, dat zijn apostolische activiteit alwqrden gekenmerkt. Hij wenscht zich vervolgens geluk met het betoon van Molieke eenheid ter gelegenheid van zjjn verkiezing en zijn króning en dankt voor deze stemming van kinderlijke gene genheid en toewijding. In het bijzonder be tuigt hij zijn hulde aan de souvereine staatshoofden en autorteiten, vooral van Italië. De fundamenteele plicht van zijn apostolische bediening zal zijn de waarheid te getuigen in een geest van liefde, die liefde, welke ernstig is aangetast door de ontketening var, den oorlog, welke hij met alle middelen heeft geprobeerd te bezwe ren. Tot een gunstiger tijdstip wenscht hij uit te stellen het bepalen van een standpunt tegenover de moderne verwar ring. De paus merkt evenwel op, dat de diepe en laatste wortel van hét tegen woordig kwaad zich bevindt in de weige ring den regel te erkennen va., de univer- seele moraliteit, op grond van het feit, dat men God, de Christelijae Godheid en leer heeft verloochend. Vandaar de smartelijke terugkeer tot het heidendom, vergezeld van stoornissen in het bewustzijn en in de Staten. Twee dwalingen. Uit dit godsdienstige en moreele agnos ticisme komen twee fundamenteele dwa lingen voort: het vergeten van de wet der menschelijke solidariteit en liefde eener- zyds en anderzijds de dwaling, welke het burgergezag wil ontdoen van iedere soort afhankelijkheid jegens God en van iederen band met de bovennatuurlijke wet, welke den Staat opheft tot de opperste waardig heid, het leven tot opperste criterium van orde en juridische moraal. De eerste dwaling in het licht stellend, herinnert de paus eraan, dat de individuen veree'nigd zijn door organische en weder- zijdsche betrekkingen, ondanks de ver scheidenheid en de verschillen, welke het gevolg zijn van de uiteenloopende levens omstandigheden en cultuur. Allen die de kerk binnen gaan hebben, welke hun oorsprong en hun taal zij, een Pius XII gelijk recht in het Huis des Heeren, zon der vooroordeel en met wettige liefde, welke ieder aan het eigen vaderland brengt. Wat de tweede dwaling aangaat, merkt de paus op, dat absolute staatsautonomie strijdig is met de beginselen der natuur lijke religie en het christelijk geweten, waarbij alles wordt herleid tot de moraal van het nut en waarbij het recht van den mensch wordt beroofd van het moreele gezag, dat er den grondslag van vormt. Hij stelt eveneens de schade het licht, welke uit deze opvatting voortvloeit en houdt in het bijzonder stil om na te gaan hoe het verzet is tegen de gezinsuitbrei ding en het welzijn van het gezin. De rechten van het geweten zijn heilig en onschei.dbaar. Maar zelfs in dt betrekkin gen me. andere volkeren blijkt een derge lijke opvatting zeer schadelijk te zijn, daar zij het fundament en de waarde ontneemt aan de rechten van den mensc"., op grond daarvan de rechten van anderen schendt en het wederzijdsch vertrouwen, de over tuiging van wederzijdschen trouw aan het gegeven woord feitelijk vernietigt en dik werf de beslissing van geschillen liever overlaat aan de wapenen dan aan de rede en het recht. De menschheid moet opnieuw worden opgevoed. Wat de toekomst aangaat, betoogde de paus, dat het heil niet zal komen van het zwaard, doch slechts van de eerbiediging van het natuurrecht en het licht der God delijke openbaring. De menschheid moet volgens de leer van het evangelie met het oog op Godsbestuur opnieuw godsdienstig en geestelijk worden opgevoed. Met dit doel moet iedere opoffering edelmoedig worden aanvaard. Het is troostgevend op te merken, dat deze geest in de kerk zeer levendig 's e.. zich in alles openbaart in deze beweging, van de eucharistische congressen tot de vrucht bare werkzaamheden van de katholieke actie. De paus wijst op de bijzondere taak van het gezin in alle tijden, doch vooral in tijden van vervolging. Hij betoogde op nieuw, dat het bij de mislukking van de menschelijke hulpmiddelen slechts de kerk is, welke heil zal kunnen brengen. De gedachte het burgergezag te schokken of er de rechten van te usurpeeren is geheel vreemd aan de kerk. Zij is steeds bereid te dienen en haar hulp aan te bieden in den geest van Christus. Tenslotte roept de paus het lijden van Polen in herinnering met woorden, door drenkt van droefheid over het vergoten bloed, waarbij hy aan alle christenen ter wereld een menschelijk en broederlijk me delijden vraagt, hij herinnert aan zijn pogingen den oorlog te verhinderen en verzekert zijn zonen de hulp van Christus koning, herinnert aan de dagen van be proeving en noodigt de herders en ge- loovigen en vooral degenen, die lijden en de kinderen op tot een ononderbroken ge bed, bevrucht door den geest van kastij ding en de werken van boetedoening. Donderdagochtend heeft Z. H. de paus de encycliek doorgelezen en nog enkele wijzigingen aangebracht. Vervolgens werd het origineele handschrift naar de meer- tallige drukkerij van het Vaticaan ge bracht, waar des middags vijf vertalingen verschenen, n.1. een Italiaansche, Fransche, Duitsche, Engelsche en Spaansche. Boven dien verscheen een officieel uittreksel in het Nederlandsch en het Poolsch. Op uitdrukkelijk verlangen van den paus heeft de pauselijke gendarmerie ge durende 24 uur de wacht betrokken bij de drukkerij, ten einde iedere indiscretie te voorkomen. Alle personen, die de druk kerij verlieten werden nauwkeurig onder zocht. Het legerbericht van Vrijdaga -d luidt: Toegenomen activiteit van de verken ningselementen en van de artillerie aan bei de zijden. Het legerbericht van hedenochtend luidt: een kalme nacht aan het geheele front. Een amendement op het neutraliteitsont- werp, dat Amerikaansche havens tot ver boden gebied wilde verklaren voor gewapen de koopvaarders en duikbooten van oorlog voerende staten, is door den senaat met 65 tegen 27 stemmen verworpen. Stemming over het embargo. De senaat kwam tot een uitspraak over het wapenembargo, toen Nye voorstelde het regeeringsontwerp terzijde te stellen en zijn eigen ontwerp te aanvaarden. Het ontwerp van Nye verschilde in zooverre van het regeeringsschema, dat het embargo gehand haafd bleef. Dit voorstel van Nye werd met 67 tegen 22 stemmen verworpen. Hieruit blijkt dus, dat de senaat niet heeft gestemd over een voorstel tot opheffing van het wapenembargo, zooals eerst werd ge meld, doch een voorstel van Nye, dat het embargo wilde behouden, heeft verworpen. Nog een stemming over het embargo. Nader wordt gemeld: De leiders van beide partijen in den senaat waren overeengeko men, dat de stemming over het voorstel van Nye een uitspraak voor opheffing van het embargo beteekende, doch Clark verlangde een nieuwe stemming over het embargo voor de einduitspraak over het geheele neu- traliteitsontwerp. Het wetsontwerp aangenomen. Hedennacht werd gemeld: De senaat heeft het wetsontwerp tot wijziging van de neutraliteitswet aangenomen. Het werd aangenomen met 63 tegen 30 stemmen. De voornaamste punten der neutraliteitswet. De voornaamste punten van de nieu we neutraliteitswet, zooals deze door den senaat is aangenomen, zijn: 1. de wet staat den verkoop van wa penen tegen contante betaling toe aan oorlogvoerenden; 3. het vervoer van wapenen met Ame rikaansche schepen naar eenig deel der wereld is verboden; 3. het vervoer van goederen en pas sagiers naar havens van oorlogvoerende landen is, op enkele uitzonderingen na, voor Amerikaansche schepen verboden; 4. de uitvoer van materiaal naar oor logvoerenden is verboden, zoolang het eigendomsrecht niet is overgedragen aan de regeering in kwestie, met uitzon dering van bepaalde gebieden; 5. het is verboden in de Ver. Staten obligaties en andere vaste rente geven de stukken uit te geven. Zie verder Buitenland, pag. 3, 2e blad. Men vraagt zich onwillekeurig af waarom koning Leopold van België eigenlijk een radiotoespraak tot Amerika heeft gehouden met de wetenschap, dat men daarvan in de Seheele wereld, dus ook in de oorlogvoeren- e landen, kennis zou nemen, immers de neutralen en vooral de kleine reutralen uiten zich in dezen tijd niet zon- er noodzaak, ook al om het gevaar te ont- P8*1» dat men hun woorden een andere en de h raa*r böteekenis kan geven dan ken was i°en zij werden uitgespro- d*ent gezegd, de radiorede zicht'6n ^^chen koning is een zoo voor- van verklaring, een zoo zuiver bewijs daarin611 vo^tlekte neutraliteit, dat men een geen, enkele voorkeur of afkeer van rÜdende partijen zal kunnen aan- zaam6'6 vf- neutraa'> het heeft een vreed- krachteT t noodig om zÜn nationale Seert gPP .kunnen ontplooien, België be- gebied Pnn Vlerkanten meter van een anders Wnrrie. Wenscbt niets liever dan met rust te begrii v°ldoende duidelijk en het is radiorede ,dat koninS Leopold geen 4an de lui f kouden om dat nog eens Maar j.S ®reilde wereld te verzekeren, heeft er 2n ,0nirig heeft meer gedaan. Hij °orlogVoe 0 :erlooPs aan herinnerd, dat alle Neutraliteit11 8 staten beloofd hebben die zichten tp onschendbaarheid in alle op- Met deze eeib'edigen. volstaa ve, aring had de koning kun- van men er in België volkomen d hestonnS'j at er geen enkele mogelij k- j aten cuat een der oorlogvoerende V Jn belofta in de toekomst zou schen ^hans d^'r^ zekerheid zoo hebben wij F®Pen i evoering van den koning be- Wa*tEchiiv,i ,t men hi België niet en dat ^inlyk de zeden, dat koning Leo pold nog eens nadrukkelijk aan de garantie verklaringen der oorlogvoerende staten heeft herinnerd. Immers de koning gaat verder en zegt. dat België de toekomst met een kalme vast beradenheid tegemoet ziet en bereid is zijn onafhankelijkheid met alle krachten te doen eerbiedigen. Hij bespreekt zelfs de mogelijkheid, dat België kan worden aangevallen in weerwil van de plechtige en stellige verbintenissen tegenover dat land aangegaan en aan den vooravond van den oorlog hernieuwd en hij moet daarbij onwillekeurig bedacht heb ben, dat de wereldgeschiedenis der laatste jaren vele voorbeelden kent, dat plechtig gesloten verdragen zonder meer werden ge schonden. Mocht dat gebeuren en nu komt uit alle verzekeringen van vredesverlangen en ver trouwen op anderer beloften een waarschu wing en een bedekt dreigement naar voren dan zal België niet aarzelen te strijden, dan heeft het ditmaal vertienvoudigde mid delen en dan zal het gansche land achter het leger staan. Wij kunnen niet gelooven, zegt de koning, dat onze neutraliteit door de oorlogvoeren de mogendheden niet zal geëerbiedigd wor den en dat hij dat in het openbaar uit spreekt, doet aan dat Volstrekte ongeloof eenigen twijfel rijzen. Hier krijgt de rede den vorm van een na drukkelijke waarschuwing als hij zegt, dat de Belgen vertrouwen hebben in het woord, dat de oorlogvoerende staten in het aan schijn van de wereld hebben gegeven en hij herinnert er op deze wijze die staten aan, dat ook de geheele wereld het zal we ten wanneer dat woord wordt gebroken en den staat die zich daaraan zou schuldig maken unaniem zou veroordeelen. België is loyaal en mag daarom van an deren dezelfde loyaliteit verwachten. Tenslotte doet dan de koning een beroep op Amerika om België te helpen en te steu nen ten bate van den vrede in dienst der beschaving. En wie tusschen de regels wil doorlezen kan daarin een waarschuwing aan een na burige mogendheid zien, dat België zich in geval van nood op den steun van den aller grootsten onder de neutrale staten zal be- roepen. Inmiddels heeft de koning niets gezegd wat met de neutraliteit van België niet in overeenstemming zou zijn en wat dat be treft lijkt zijn rede wel opgesteld door de besten zijner diplomaten. Met Nederland heeft de koning nog ge zegd, vormt België een vredeseiland in het belang van alle volkeren en het is of hij daarmede nog even wilde zinspelen op de groote vriendschap van beide volkeren, die aan dezelfde gevaren zijn blootgesteld en die daarom ten zeerste bij elkanders lotgeval len zijn betrokken. Het is teekenend voor den internationa len toestand, dat de rede van den koning in Duitschland niet gepubliceerd wordt, maar dat het Duitsche volk daarvan heden in de bladen een résumé zou krijgen. Welke reden had de Belgische koning om op dit moment deze verklaring van de po sitie en de paraatheid van zijn land te geven? Het kan niet anders dan deze zijn, dat men ook in België begrijpt, dat het door breken van Siegfriedlinie en Maginotlinie te zware offers zal eischen en dat men daar rekening houdt met de mogelijkheid, dat een der strijdende staten als hij zijn volle weermacht wil ontplooien min of meer in de noodzakelijkheid kan komen een ander gebied dan het Fransche voor den op- marsch van zijn troepen te zoeken. Dat men daarover niet heelemaal gerust Ls kan ook uit een bericht uit Brussel blij ken, volgens hetwelk de Belgische minister Spaak in een bijeenkomst van de senaats commissie voor buitenlandsche zaken zou verklaard hebben, dat men aan de grenzen troepenconcentraties zou hebben waargeno men welke op aanvalsplannen tegen België kunnen wyzen. Een vreemde legermacht zou voor een inval in België een voor de geheele neutrale wereld aanvaardbare verklaring moeten ge ven, maar de geschiedenis kent tallooze voorbeelden, dat men, om het in een Hol- lendsch spreekwoord uit te drukken, ge makkelijk een stok kan vinden als men van plan is een hond te slaan. i Vandaar wellicht, dat men op het oogen- blik itt België wil waken tegen elke on voorzichtige uitlating, welke onberekenbare gevolgen zou kunnen hebben en dat de mi nister er de pers, maar ook anderen, die een vooraanstaande plaats in het openbare leven innemen nog eens nadrukkelijk op heeft gewezen, dat zij niet al te openlijk voor een oorlogvoerenden staat mogen partij kiezen of onvriendelijke en te heftige ter men in hun uitlatingen mogen gebruiken. Uit dat alles blijkt wel, dat men in België ondanks alle verstrekte garanties, over de mogelijkheden in een wellicht nabije toe komst niet heelemaal gerust is. Nederland en België vormen tesamen in derdaad een vredeseiland temidden der on berekenbare oorlogsgolven en al moge h-.t eene land zich momenteel meer bedreigd gevoelen dan het andere, zy hebben er bei den belang bij dezelfde voorzichtigheid te betrachten. Werken en zwijgen is het voorschrift, dat Mussolini zijn volk thans heeft gegeven. Het is een raad, dien ook andere neutra len in deze gevaarvolle tijden zeker ter harte moeten nemen. Dat België wel eenige reden tot ongerust heid heeft blijkt uit een bericht uit Kopen hagen waarin melding wordt gemaakt van scherpe aanvallen der Berlijnsche bladen op de Belgische pers. Hitier heeft de laatste dagen langdurige besprekingen met de voornaamste generaals van de weermacht waaronder ook de luchtmacht gehouden en na de conferen tie met de gouwleiders vraagt men zich met groote belangstelling af welke militaire actie Duitschland in den zin heeft. Vooral in België volgt men den loop der gebeurtenissen met groote aandacht nu de Duitsche pers op felle wijze stelling neemt tegen een sterk anti-Duitsch artikel in de Nation Beige. Een Duitsch blad stelt zelfs de vraag in hoeverre een staat nog neutraal is wanneer in toonaangevende dagbladen de propagan da van een der oorlogvoerenden met zulk een brutaliteit en blijkbaar in overleg met Parijs 'geschiedt. De Belgische regeering heeft inmiddels het Brusselsche blad Pourquois Pas? in beslag laten nemen omdat het een artikei bevatte, dat beleedigend was voor den Duitsdien gezant te Brussel, Het is teekenend voor de spanning in Bel gische regeeringskringen, dat terwijl pas in den nacht van Donderdag op Vrijdag koning Leopold draadloos tot Amerika sprak, reeds gisteravond opnieuw een radio rede door den minister van Buitenlandsche Zaken den heer Spaak is gehouden. Hij heeft er daarbij nadrukkelijk op gewezen, dat België's neutraliteit alleen gehandhaafd kan worden wanneer men in zijn uitlatin gen de grootste voorzichtigheid in acht neemt. De individueele vrijheid moet thans wijken voor de nationale discipline. Iedere daad aldus Spaak die wij verrichten er. ieder woord, dat wij spreken kan gevol gen hebben. De neutraliteit verbiedt ons niet onze vriendschap te verloochenen maar legt ons verplichtingen op en wanneer zekere personen zich niet van de dreigende gevaren bewust zijn is de regeering vastbe sloten handelend op te treden ter verdedi ging van België en den vrede. België is waakzaam en blijkbaar niet ge rust en ook uit Bazel komen berichten dat gemobiliseerde burgers die met verlof waren teruggeroepen zyn. Men is daar veronrust door de verbreking van het telefoonverkeer met Duitschland, vooral toen er geruchten gingen over concentraties van Duitsche troepen aan den rechteroever van den Rijn waarbij door de genie pontonbruggen wer den geslagen. Als zoo de stemming in België en Zwit serland blijkt te zijn, is het ook voor Ne- deralnd zaak niet alleen met groote zorg vuldigheid de Duitsche actie aan het West front te volgen, maar tevens om in woord en daad de uiterste voorzichtigheid te be trachten. Want ook hier zal men er tegen moeten waken, dat een der strijdende partyen de gelegenheid krijgt een beleedigende uitla ting als voorwendsel voor een vijandige actie te gebruiken. Intusschen is vandaag een der belang rijkste berichten, dat de Amerikaansche senaat tot de opheffing van het wapen embargo heeft besloten. Steeds scherper komt tot uitdrukking dat Rusland sterker de zijde van Duitschland en Amerika open lijker die der democratische staten gaat kiezen,

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1