&JV00R DE HUISVROUW!
Zorgt U wel voor de noodige vitamine C.
BERGEN.
Uitreiking Bloemkaarten.
De uitreiking van bloemkaarten te
Bergen in het Distributiebureau,
Kerkstraat 2, alhier, vindt op de vol
gende tijden plaats:
Maandag 11 Nov.: letter A 9
10, B 10—12.o0, C en D j.4—15, E en
F 15—16.30 uur.
Dinsdag 12 Nov.: letter G 910,
H 10—11, I en J. 11—12.30, K 14—
16.30 uur.
Woensdag 13 Nov.: letter L 9
10, M 10—12.3C, N 14—15, O en P
1516.30 uur.
Donderdag 14 Nov.: Letter R 9
—10.30. S tot Si. 10.30—12, Si en X
14—15, U en V 15—16.30 uur.
V r ij d a g 15 Nov.: Letter W 9—11
en IJ—Z 11—12.30 uur.
Men wordt verzocht de stamkaar
ten mede te brengen, daar alleen
hierop de bloemkaarten kunnen wor
den uitgereikt.
SINT PANCRAS (gem. KOEDIJK).
Bloemkaarten.
Onder verwijzing naar de in de
pers verschenen publicaties wordt
bekend gemaakt, dat de uitreiking
van bloemkaarten zal plaats vinden
in caé Otting op Woensdag 13 Nov.
a.s., voor: Sint-Pancras en Zes wielen
van 1.305 uur n.m.
Voor het behandelen van andere
distributicaangelegenheden zal op
denzelfden middag tusschen 4.30 en
5 uur gelegenheid worden gegeven.
Het uitreiken van bonnen zal in
den vervolge niet meer plaats vin
den aan kinderen beneden 15 jaar!
Alle stamkaarten dienen te worden
medegebracht!
Nogmaals zij er uitdrukkelijk op
gewezen, dat uitsluitend de 2e en 4e
Woensdag van elke maand in café
Ottink zitting wordt gehouden voor
distribatiedoeleinden, n.m. tusschen
2 en 2.30 uur!
Ter secretarie kunnen uitsluitend
op Maandag van 9-10 uur v.m.
bonnen e.d. worden afgehaald.
KOEDIJK.
Bloemkaarten.
Onder verwijzing naar de in de
pers verschenen publicaties wordt
bekend gemaakt, dat de uitreiking
van bloemkaarten zal plaats vinden
vinden ten raadhuize, op Dinsdag
12 November a.s., voor de bewoners
van: Kanaaldijk 1—200 912 uur
v.m. De overigen, Huiswaard, Klei
en Daalmeer van 25 uur n.m.
Het uitreiken van bonnen zal in
den vervolge niet meer plaats vin
den aan kinderen beneden 15 jaar!
Alle stamkaarten dienen te worden
medegebracht!
Alle stamkaarten dienen te worden
medegebracht!
Nogmaals zij er uitdrukkelijk op
gewezen, dat ter secretarie dagelijks
tusschen 9 en 10 uur v.m., gelegen
heid bestaat voor het afhalen van
formulieren voor bijzondere aan
vragen e.d.!
Uitreiking van bonnen, waarvan
reeds een eerste afgifte is geweest,
vindt echter uitsluitend des Maan
dags, tusschen 9 en 10 uur v.m.
plaats.
URSEM.
Winterhulp.
De Burgemeester van Ursem
maakt bekend, dat het plaatselijk
bureau van „Winterhulp Nederland"
te Ursem gevestigd is ten gemeente
huize aldaar, Walingsdijk A 79, tel.
255 (Kengetal K 2202). Voor het pu
bliek wordt de gelegenheid openge
steld om zich op te geven als mede
werker of medewerkster: ter gem.-
secretarie of bij één der heeren Th.
Vlugt, J. Buis, P. Oud Gzn., Jac. de
Jong en Chr. H. de Goede te Ur
sem. Ook vereenigingen, bonden,
organisaties e.d. kunnen zich aan
bieden voor medewerking. Opgege
ven moet worden welke werkzaam
heden men dan wil verrichten.
DISTRIBUTIE VAN
HOUTBLOKJES.
Voor gasgeneratoren.
De secretaris-generaal, waarne
mend hoofd van het departement van
handel, nijverheid en scheepvaart
maakt bekend, onder verwijzing
naar zijn publicatie van 10 Augustus
3.1., dat de directeur van het rijks
bureau voor hout de bij voornoemde
publicatie verleende dispensatie met
ingang van heden intrekt ten aan
zien van:
Het verkoopen en afleveren van
houtblokjes voor gasgeneratoren met
uitzondering van het verkoopen en
afleveren
le. door de N.V. Bataafsche Import
Maatschappij, de Standaard Ameri-
kaansche Petroleum Compagnie N.V.,
de N.V. Petroleum Maatschappij The
Texas Company, de N.V. Vereenigde
Petroleum Maatschappij en Purfina-
Sinclair „Sinfina", alle te 's-Graven-
hage, of haar gemachtigde aan den
houder van een motorrijtuig, dat is
uitgerust met een houtgasgenerator,
2e. Door den gebruiksgefechtigde
van een bosch of een houtopstand of
diens gemachtigde, voorzoover hij
rechtstreeks verkoopt en aflevert aan
den houder van een motorrijtuig, dat
is uitgerust met een houtgasgenera
tor, die met dit voertuig de blokjes
afhaalt uit het bosch of van den
houtopstand, waar zij zijn vervaar
digd, doch uitsluitend voorzoover de
blokjes zijn bestemd voor verbruik
in dien generator,
3e. door den vervaardiger van de
blokjes aan de genoemde maat
schappijen.
Derhalve is van heden af de ver
koop en aflevering van houtblokjes
aan houders van een motorrijtuig,
dat is uitgerust met een gasgenera
tor, veroorloofd aan de bovenge
noemde maatschappijen en aan den
gebruiksgerechtigde van een bosch
of een houtopstand of diens gemach
tigde, voorzoover deze voldoet aan de
onder'2 vermelde voorwaarden. De
gebruiksgerechtigde of diens ge
machtigde mag behalve aan den
houder van een motorrijtuig, als
bovenbedoeld, slechts verkoopen en
afleveren aan genoemde maatschap
pijen en de overige vervaardigers
uitsluitend aan die maatschappijen.
Binnenkort zullen nadere bepalin
gen ten aanzien van de vervaardi
ging, den koop, den verkoop, de
aflevering en het verbruik van hout
blokjes voor gasgeneratoren werden
bekend gemaakt.
INLICHTINGEN BETREFFENDE
DISTRIBUTIEMAATREGELEN.
In de dagbladen is een bericht
verschenen over een circulaire van
den secretaris-generaal van binnen-
landsche zaken aan de burgemees
ters, waarin o.m. wordt gezegd, dat
met de uitbreiding van het aantal
overheidsmaatregegen de behoefte
om concrete inlichtingen te krijgen
aangaande maatregelen op econo
misch gebied steeds grooter wordi.
Volgens dit bericht werd den bur
gemeesters verzocht hen, die inlich
tingen inzake overheidsmaatregelen
op economisch gebied wenschen, in
de eerste instantie te verwijzen naar
de daarvoor in aanmerking komen
de Kamer van Koophandel. Geval
len, die niet voor verwijzing naar
de Kamer van Koophandel in aan
merking komen, zouden door de
Ook is de gelegenheid opengesteld
om bij den gemeente-ontvanger den
heer C. Hinke (postrekening nr.
38855) giften voor het Winterhulp-
werk te storten.
Gaarne zal ik van de burgerij van
Ursem 2Ien, dat zij met volle offer
vaardigheid het werk van de Win
terhulp begroeten.
Ursem, 8 Nov. 1940.
De Burgemeester voornoemd,
Van den Heuvel.
HET IS DE AARDE, DIE ONS
[VOEDT
DE LANDMAN, DIE HET OOGSTEN
[MOET!
Op een moderne boerderij.
Hoe velen hebben het land
leven tot nu toe slechts be
schouwd als „heerlijk rustig
voor eens een zomervacantie"
of misschien ook „mooi, met
het oog op af en toe eens een
tochtje", waarbij dan de boe
ren, de akkers en het vee voor
een zekere schilderachtigheid
zorgden, waar we met welge
vallen naar keken, zonder ons
evenwel al te zeer te verdiepen
in hun beteekenis voor heel
het Nederlandsche volk.
Maar ziet: de oorlogstoestand
heeft ons geleerd, dat onze akkers
en weiden nog heel wat méér zijn
dan „rustig" en „schilderachtig",
nl. letterlijk en figuurlijk de gezon
de basis, zonder welke wij niet
zouden kunnen bestaan, en boven
dien heeft hij ons het werk van
land en tuinbouw meer doen
waardeeren. Nu we immers bijna
uitsluitend van de producten van
eigen bodem afhankelijk zijn, be
seffen we eerst recht, wat de grond,
z'n sappige groenten, voedzame
aardappelen, de melk van ons vee
en.vooral ook de man, die dit
alles tot ons brengt door zijn zwa-
ren arbeid van vroeg tot laat, voor
ons beteekenen. En dat is dan van
deze dagen een positief resultaat;
v/as het niet verkeerd, dat een zoo
groote groep van onze bevolking
zoo weinig waardeering ondervond,
waarschijnlijk door verouderde be
grippen, als zou de boer zoo „stug
en dom en overdreven behoudend"
zijn?
Dat dit in onzen tijd niet meer
opgaat, toonde mij wel heel duide
lijk een bezoek, dat ik kort geleden
aan een weidebedrijf bracht, waar
van de eigenaar mij voorkomend en
vriendelijk alles toonde en uitlegde,
en waar alles zóó uiterst hygiënisch
toeging, dat van een „vasthouden
aan verouderde ideeën" wel aller
minst sprake was! Het vee werd er
burgemeesters aan het departement
van Handel, Nijverheid en Scheep
vaart (Economische Voorlichtings
dienst, Rijnstraat 24, Den Haag)
kunnen blijven worden voorgelegd.
Van bevoegde zijde wordt ter
vermijding van misverstand eenige
toelichting op dit bericht wensche-
lijk geacht. Met name wordt er op
gewezen, dat voor publiek en détail
listen terzake van distributiemaat
regelen uiteraard niet in de eerste
plaats de Kamers van Koophandel,
doch de plaatselijke distributiekan
toren en voor zoover noodig 't cen
traal distributiekantoor te 's-Gra-
venhage, de aangewezen instanties
zijn, waar vragen en klachten die
nen te worden voorgebracht.
MARTINE
WITTOP KONING.
PREI-PROL!
Een ouderwetsch eenpans
gerecht.
In oude kookboeken kan men
soms aardige vondsten doen!
Zoo ontdekte ik, bladerende in
een receptenverzameling uit „groot
moeders tijd" een smakelijke sa
menvoeging van ingrediënten, waar
aan bovengenoemde naam is gege
ven.
Het gerecht past om verschillen
de redenen uitstekend in onzen
rantsoeneeringstijd: de aardappelen
en de prei, die ervoor noodig zijn,
staan geheel tot onze beschikking
en de leverworst, die er deel van
electrisch gemolken en bevond zich
in perfecte conditie. Honderd stuks
vee bezit deze boer, waarvan er-
vijfenzeventig worden gemolken.
H'j woont in een polder, waarvan
de slootjes bijna schijnen over te
loopen, maar de koebeesten staan
veilig in lange rijen op een beton
nen vloer. Nadat een melker de
u:ers heeft gereinigd en nagegaan,
of alle beesten goede, deugdelijke
melk leveren, wordt het moderne
apparaat met de zachte uiteinden
aan de spenen bevestigd, electrisch
wordt er lucht weggezogen en de
melk komt in de overigefis herme
tisch gesloten emmers, zonder in
aanraking te zijn geweest met de
handen of wat dan ook. De benoo-
digdheden voor de melkerij reinigt
er. spoelt men machinaal, evenals
de flesschen, waarin de melk en
daaruit bereide kostelijke pappen
ten slotte de huisvrouw bereiken:
liters gezondheid, liters met alle
voedingswaarden, die de mensch
noodig heeft.
Kan het moderner? En kan het
moderner, dan dat de huisvrouw
een flesch openmaakt, waaruit ze
de heerlijke pap maar voor '.et
schudden heeft, die kant en klaar
voor haar is bereid? Zij beschikt op
deze wijze over de uit voedingsoog
punt bijkans ideale combinatie van
melk met de een of -andere graan
soort.
Toen ik de boerderij verliet, be
koorde mij weer dat schilderach
tige van de Hollandsche weiden,
de vriendelijke groet van een boer,
cue voorbij kwam, de blonde kopjes
van een paar spelende kinderen
Want het is een mooi en rijk gevoel
te weten, dat dit alles niet slechts
een lieflijk décor is, om eens van
te genieten wanneer de stad ver
veelt.
Dit is werkelijkheid; dit zijn
stoere menschen, wier werk een
onmisbare schakel blijkt tusschen
hetgeen de natuur voortbrengt en
hetgeen wij daarvan tot ons nemen,
tot behoud van onze gezondheid,
onze energie, onze levenskracht.
MANYA BEUKMAN.
uitmaakt, vormt één van de voor-
deeligste mogelijkheden op onze
vleeschkaart. Verbeteren we verder
grootmoeders zienswijze, door de
aardappelen te stampen met wat
melk inplaats van water, dan zal
het ouderwetsche éénpansgerecht in
zijn nieuwe kleed ons dezen winter
menigmaal met dankbaarheid doen
denken aan grootmoeders vinding
rijkheid op kookgebied.
Voor 4 personen hebben we on
geveer noodig:
1 y2 a 2 kg aardappelen, 1
flinke bos prei, 300 a 400
gram leverworst, M liter
melk, waf^out, misschien
wat azijn en wat peper.
Zet de aardappelen op met een
bodempje kokend water en wat
zout, leg er de goed zandvrij gewas-
schen, in stukjes gesneden prei op,
laat op een flink vuur het water
weer aan de kook komen en kook
dan de aardappelen en de prei op
een zacht vuur verder gaar en droog
(niet langer dan uur). Giet de
melk in de pan en laat die aan de
kook komen; stamp dan de aardap
pelen met de prei door elkaar en
roer er tenslotte losjes de in plakjes
gesneden leverworst door. Maak
het gerecht misschien nog op smaalt
af met wat azijn en wat peper.
VERVOEREN VAN STROOP
ALLEEN MET VERGUNNING.
De Staatscourant van Zaterdag
bevat een beschikking, waarbij is
bepaald, dat het afleveren aan en
het vervoeren naar wederverkoo-
pers van stroop in den vervolge
slechts kan plaats vinden onder
dekking van door de Nederlandsche
Meelcentrale af te geven bescheiden.
ui.
Gevolgen van gebrek aan
Vitamine C.
Zooals we gezien hebben in onze
vorige artikelen, ontstaat bij een
langdurig, totaal gebrek aan Vita
mine C: scheurbuik. Maar zoo erg
zal het, naar we hopen, met onze
tegenwoordige leefwijze niet licht
worden, hoewel we er, blijkens de
gegevens uit den vorigen oorlog, toen
nog eenige duizenden menschen aan
deze ziekte stierven, wel voor op
onze hoede moeten zijn.
Wanneer men echter wel wat,
maar toch te weinig Vitamine C bin
nen krijgt, kunnen er verschillende
onaangename verschijnselen ont
staan. Zelfs de meest geduldige Job
wordt er prikkelbaar door, lastig, en
vooral gauw vermoeid. Kinderen be
ginnen er pafferig uit te zien, ze
werden in hun groei belemmerd, en
doorgaans zijn ze alleen maar niet
lastig, omdat ze stil in een hoekje
zitten, geen lust in spelen hebben,
en ontzaglijk veel slapen. Vervolgens
r.eemt de eetlust bij kleinen en
grooten sterk af en ondervindt men
pijnen in de ledematen.
Dat zijn dan zoo de directe ver
schijnselen, die zich bij gebrek aan
Vitamine C, of, met een geleerd
woord gezegd, bij C - avitaminose,
voordoen.
Maar dan zijn er, zooals de vele
onderzoekingen der laatste jaren
hebben aangetoond, nog een heele
reeks bij-verschijnselen van meer of
minder ernstigen aard, die ten nauw
ste met Vitamine C - gebrek samen
hangen.
Eén van die verschijnselen heeft
zich in den wereldoorlog voorgedaan:
het veelvuldig uitbreken van infec
tieziekten als griep, typhus, diphte-
ïie, angina en dergelijke. Het onaan
gename is dan nog, dat die infectie
ziekten in zoo'n Vitamine C - arme
periode nog ongunstiger verloopen
dan in normale omstandigheden. De
verklaring hiervan is, dat de aan
wezigheid van Vitamine C een be
slissende factor schijnt te zijn voor
het weerstandsvermogen van het
lichaam. Vitamine C schijnt n.l. een
onontbeerlijke hulpstof te zijn voor
ce vorming van afweerstoffen, die
ter bestrijding van vreemde indrin
gers in ons lichaam, bacterieën, ge
vormd worden.
Maar tevens worden ons in de
medische literatuur nog andere heer
lijkheden van het gebrek aan Vita
mine C verteld; wanneer er te wei
nig Vitamine C in het lichaam aan
wezig is, wordt het ontstaan van
maag- en darmzweren gemakkelij
ker; verder neemt men een optreden
van verschillende bloedingen waar,
eerst in het tandvleesch, daarna ook
in de spierweefsels en de huid. De
onderzoeker Euler wijt ook tandziek-
ten als- caries (wolf) en paradentose
aan gebrek aan Vitamine C.
U ziet het, een heele reeks van on
aangenaamheden, die we maar beter
kunen vermijden.
In welken tijd van het jaar treedt
Vtamine C - gebrek op?
In den vollen zomer en den vroe
gen herfst niet, we zitten dan nog
volop in de versche groenten en
vruchten, en kunnen veilig aanne
men, dat we onze dagelij ksche por
tie, 50 milligram, in ruime mate toe
gevoerd krijgen. Neen, de echte tij
den van gebrek aan Vitamine C zijn
het voorjaar en de winter,
voorjaar en den winter.
Het voorjaar dat lijkt gek. Het
weer is dan toch veel mooier dan in
het najaar. Maar toch, u weet het
zelf, vatten we juist in het voorjaar
veel meer, en veel gemakkelijker
kou. En is een najaarsgriepje meest
al maar een kwestie van „even be
roerd zijn" de voorjaarsgriep is
doorgaans een levensgroote griep,
met bedrust, dokter, thermometers
en knikkende knieën na afloop. Het
voorjaar is de tijd van die verdraaid
onaangename voorjaarsmoeheid. Het
is de tijd waarin allerlei kwalen en
kwaaltjes, en vooral infectieziekten,
kwaadaardig gaan verloopen. Hoe
vaak zien we het niet dat ouden van
dagen, die gedurende den langen
winter op het voorjaar hoopten als
op het beloofdeland, voorgoed dc
oogen sluiten als het eerste leven in
de natuur terugkomt.
En dat wordt ons, met onze hui
dige kennis van Vitamine C ook wel
duidelijk.
In den zomer hebben we, zooals we
gezien hebben, voldoende Vitamine
C. Den herfst en den vroegen winter
komen we, door de versche groenten
en de vele vruchten, ook nog wel
door. Maar dan beginnen we aan
onze wintervoorraden aardappe
len uit den kelder, en groenten uit
het zout. En dan loopt het langza
merhand mis. Want die opgeslagen
aardappelen en gezouten groenten
bevatten te weinig Vitamine C. Dan
ontstaat langzamerhand Vitamine C
gebrek, en dan wreekt zich in den
nawinter en het voorjaar met de
bekende gevolgen.
En nu vraagt u nogmaals: „Wat
moeten we doen, om de kans op
griep, angina, moeheid, slapte en
dergelijke narigheden zoo klein mo
gelijk te maken?"
In de eerste plaats zooveel, en zoo
lang mogelijk versche groenten eten
en wel, in opvolging naar het ge
halte aan Vitamine C: Spruitjes,
bloemkool, prei, roode kool, kool-
Krijgen we voldoende vitamines?
Van de onderscheidene soorten
vitamines, welke we op het oogen-
blik kennen, is het vitamine D wel
datgene, dat we de komende win
termaanden 't meeste zullen mis
sen. Het ontstaat namelijk in onze
huid, waar het, onder invloed van
het ultra-violette deel van het
zonlicht gevormd wordt uit be
paalde vetbestanddeelen, die daar
aanwezig zijn. Nu zijn in dit kli
maat onze kleeding en onze levens
wijze er niet op ingericht om die
omzetting in een ruimte mate mo
gelijk te maken. Zeker in den win
ter niet, wanneer we soms dagen
lang de zon nauwelijks zien en
wanneer voor het overige onze
levenswijze zoo ingesteld is, dat
we maar zeer kort buiten zijn.
Het zou er dus niet zoo best uit
zien, wanneer de natuur er niet voor
gezorgd had, dat in- bepaalde voe
dingsmiddelen het vitamine D zij
het ook in onvoldoende hoeveelheid
voorkomt. Levertraan, eierdooier,
boter en melk zijn onze bronnen
voor het vitamine D en voor kinde
ren, wier beenderenstelsel nog in
ontwikkeling is en bij wie dienten
gevolge bij gebrek aan vitamine D
rachitis dreigt, was tot voor kort
levertraan het middel bij uitstek om
eventueele tekorten aan te vullen.
Nu is er op het oogenblik echter
mmder levertraan te krijgen dan ge
woonlijk en daarom zou wellicht de
vraag rijzen of er dan geen algemeen
gebrek aan dit noodzakelijke voe
dingsbestanddeel zou ontstaan. Er is
echter in ons land nog zooveel vita
mine D in voorraad, dat niemand
zich een oogenblik zorg behoeft te
maken en bovendien is reeds jaren
lang hier te lande een heele fa
briek in werking, om er een formi
dabele hoeveelheid van gereed te
maken.
Mosselen als grondstof.
De fabrica'ge begint in Zeeland.
Er is namelijk op het oogenblik een
R in de maand en dat beteekent mos-
selentijd. Een van de groote afne
mers zetelt in Weesp. Gekookt en ge
peld worden de mosselen in nette
zakjes naar de stad der aloude mop-
rapen, boerenkool, sla, spercieboo-
nen, tuinboonen, savoyekool. Vervol
gens aardappelen. De nieuwe aard
appelen (Juni) zijn zeer rijk aan
Vitamine C. De October-aardappe-
lcn bevatten ook nog een behoorlijke
portie. Maar de opgeslagen winter
aardappelen hebben veel van hun
Vitamine C -gehalte verloren; wat
er nog in zit, wordt het best be
houden door de aardappelen in de
schil te koken.
Bedenk verder, dat het afgieten
van aardappelen en groenten veel
kostbaar Vitamine C verloren doet
gaan! Kook kort en snel gaar met
weinig water.
Tenslotte, en dat kan in dezen oor
logswinter van veel belang zijn, be
schikken we tegenwoordig over
kunstmatig bereid, zuiver Vitamine
C. Geleid door de onderzoekingen
van Reichstein, die het voor het
eerst synthetisch wist te vervaardi
gen, heeft de pharmaceutische in
dustrie dit kunstje zoo goed geleerd,
dat in het gebruik het kunstmatige
Vitamine C goedkooper is, dan bij -
'voorbeeld citroenen en sinaasappe
len, waarop wij onze hoop moeten
stellen om in het voorjaar niet ziek,
moe en prikkelbaar te worden.
Zoo komt de wetenschap ons ten-
slótte weer te hulp. Door een regel
matig gebruik van dit kunstmatig
Vitamine C, dat door verschillende
pharmaceutische fabrieken in den
handel wordt gebracht, kunnen we
het tekort aan Vitamine C, dat in
den langen winter en het vroege
voorjaar optreedt, weer opheffen,
zoodat we straks weer gezond en
heelhuids aankomen in het land van
de zomergroenten.
pen gebracht en daar begint men ir.
de fabriek met het mosselvleesch in
een omvangrijke installatie te dro
gen. Deze gedroogde mosselen-
vleesch-massa gaat in hoeveelheden
van 1000 kilo tegelijk in een andere
installatie, waar het vet, dat zich er
in bevindt, geëxtraheerd wordt.
Er blijven twee dingen over
een groenige, smeerolie-achtige
vloeistof en mosselenmeel. Dat laat
ste is nog bruikbaar als veevoer. Da
groenige vloeistof wordt verder be
werkt en allereerst verzeept. Er
blijft egn onverzeepbare rest over,
een onooglijk, roodachtig spulletje
dat echter zeer kostbaar is, want
na herhaaldelijk uitgekristalliseerd
te zijn levert dit een witte vaste
stof, die naar het uiterlijk het mid
den houdt tusschen asbest en vilt.
Deze vaste stof nu, die in dikke
koeken uit de apparaten komt, is
het zoogenaamde provitamine, dat
wil zeggen de stof, waaruit het vita
mine gemaakt kan worden.
Eindelijk vitamines.
Tot nu toe heeft nog niemand
over vitamines gesproken, maar
thans komt de belangrijkste afdee-
ling van de fabriek, die nu ook be
grijpelijk maakt, waarom ze Philips
Van Houten heet. Onder de be
straling van zeer speciale kwik
damplampen, die bij Philips in
Eindhoven vervaardigd en beproefd
zijn, ontstaat uit dit pro-vitamine
het begeerde vitamine D.
Het is in zuiveren toestand min
der goed houdbaar en daarom lost
men het in verschillende olie-achti-
ge stoffen op, al naar "de bestem
ming is.
Dr. E. H. Reerink, directeur van
de fabriek, die ons in staat stelde de
gelicknen van zijn proces te aan
schouwen, liet ons omvai grijke gla
zen kolven zien, geheel gevuld met
liters en liters vitamine-houdende
olie. De concentrati van dat eerste
product is zoo sterk, dat een gram
500.000 eenheden vitamines bevat,
hetgeen ong-veer gelijk staat met
de waarde, die 5 kilo levertraan aan
vitamine D bezit.
In deze concentratie gaat het pro
duct natuurlijk niet naar de afne
mers. Een gedeelte wordt opgelost
in cacaopoeder en gaat naar de cho
coladefabriek van Van Houten, die
er smakelijke kleine chocoladeta
bletjes van maakt, die bekend staan
onder den naam Dohyfral en per
gramstablet 3750 eenheden vitamine
D bevatten. Andere gedeelten wor
den in den vorm van „druppels" in
den handel gebracht.
De grootste afnemers van de fa
briek zoo vertelde dr. Reerink
ons zijn onder normale omstan
digheden echter niet de menschen
maar de kuikens.
Het gaat bij de menschen nu een
maal zoo, dat ze alleen aan vitamine
gebrek beginnen te denken als hun
gezondheid in gevaar is. Ze -gaan
naar den dokter en als geneesmiddel
nemen ze vitaminetabletten in. De
kuikenfokkers denken er echter
anders over. Hun broedsels die in
kunstmoeders groot gebracht worden
en den eersten tijd nooit zon zien,
hebben een voortdurend gebrek aan
vitamine D. Daarom mengen de
voerfabrieken alvast door het kui-
kenvoer maar een hoeveelheid vet,
dat vitamine D bevat. Voor de kui
kens is het dus .eigenlijk nog beter
georganiseerd dan voor de men
schen
6000 controle-posten.
Er is in deze schijnbaar onaanzien
lijke fabriek, waar het naar visch en
ondefineerbare chemicaliën ruikt,
veel interessants te zien. Op één van
de hoogste verdiepingen huizen bij
voorbeeld ongeveer zesduizend rat
ten. Geen afschuwwekkende ondie
ren, maar mooie, zindelijke, goed
onderhouden, model-ratten. Vrien
delijke witte dieren, die het best met
hun verzorgsters kunnen vinden.
Zij zijn de „proefkonijnen", want
aan de hand van rachitis-verschijn
selen, die zich bij hen voordoen,
wordt voortdurend de kwaliteit van
het product der fabriek getoetst. Er
bestaat namelijk een internationaal
standaardpraeparaat van vitamine D,
dat door een centrale instantie wordt
verschaft. In dit rattenlaboratorium,
dat onder leiding van dr. J. van Nie-
kerk staat, wordt nu de uitwerking
van dit praeparaat vergeleken met
de werking van het eigen maaksel.
Een soort weegschaal dus met aan
den eenen kant het standaard
praeparaat, aan den anderen kant
het eigen product en met de ratten
als balans.
Erg zwaar heeft de ratten-kolonie
het er overigens niet bij, want ze
krijgt in haar metalen hokjes een
prachtige verzorging en haar eenige
aandeel in de proefnemingen is, dat
er zoo nu en dan Röntgenfoto's van
haar leden genomen worden. Vivi
sectie komt er niet bij voor.
Voor het dierlijk vitamine D,
waarover wij het hier zoo uitvoerig
gehad hebben, is het ook gewenscht,
regelmatig de sterkte op jonge kui
kens te onderzoeken. Voor zoo'n on
derzoek worden in een kuikenlokaal
tegelijkertijd een twintigtal groepen
kuikens in zoogenaamde- kunstmoe
ders gehouden. Men geeft aan de ver
schillende groepen een voedermeng
sel, dat zonder verdere toevoeging
beenzwakte (Engelsche ziekte) bij
kuikens doet ontstaan, doch waarin
een standaardpraeparaat in verschil
lende hoeveelheden is gemengd of te
onderzoeken vitamine D-fabricaten
in verschillende sterkte zijn toege
voegd. Na enkele weken wordt een
x-foto van de pooten der kuikens
gemaakt. Daarop kan gezien worden,
in hoeverre de dieren tegen de En
gelsche ziekte beschermd zijn.
Het is een wonderlijke combinatie:
mosselen, ratten, Philips lampen en
Van Houten's chocolade, maar wat
een technisch en wetenschappelijk
wonder is niet zoo'n klein stukje
zoetigheid, waarin evenveel vita
mines zitten als anders door uren
zonlicht zouden kunnen worden op
gewekt?
