'DE RAMP IN TEXAS CITY
Wijzigingen in Britse regering
NOORDHOLLANDSCHE COURANT
DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN
Nieuwe explosies en
branden
Nel van Vliet niet naar
Boedapest
Hors d'Oeuvre
J
Rumoer rond
Mengelberg
De „Grote Klap" van
Helgoland
Van nabij en verre
Nieuwe minister voor
India
Schoenenbonnen
Nekkramp in Limburg
Koning Christiaan's toestarA
Ministers naar Indonesia
Voorlopig nog samenwonen
Weecêeticht
Noorderlicht
V.S. erkennen
„Repoeblik'
Doodvonnis Tiso voltrokken
STAKINGSWEE IN
ENGELAND
Oude vrouw levend verbrand
LEVENSLANG
Voor „den duivel van Diever'
Jaarbeurs in cijfers
De weg vooruit
BUREAU:
VOORDAM 9, ALKMAAR
TELEFOON ADM. 3320
REDACTIE 3902
Giro 187294
Dir.: J. BiJlsma
VRIJDAG 18 APRIL 1947.
Voortzetting van de
144e JAARGANG No. 273.
ALKMAARSCHE COURANT
TARIEVEN:
Advertenties: 14 cent per
millimeter, „Waagjes" tot U
woorden 75 et., elk woord
meer 5 ct„ uitsluitend contan
Abonnementen: 1 10 per
maand, f S 25 per Rwartaa'
Hoofdredacteur M. H. E. Uyldert plv. TJ. N. Adema.
De democratische senator uit Texas, Lee O'Daniel, heeft gister in de
Amerikaanse senaat een resolutie ingediend, waarin om een onmiddellijk
onderzoek door het Congres inzake de ontploffingsramp te Texas City
wordt verzocht. O'Daniel zeide zich bewust te zjjn, dat de ramp door een
ongeluk kan zjjn veroorzaakt, doch hij wees op „het vrij grote aantal bran
den, ontploffingen, spoorwegongelukken en andere rampen, die in de V.S.
voorkomen en zo veel gelijken op de rampen, die voornamelijk aan de laatste
1 oorlog voorafgingen.
tin, welke bestemd was voor Ameri
kaanse afnemers en die bij de haven
was opgeslagen.
Veel meer dan 400 doden.
Het hoofdkwartier van het Ameri
kaanse Rode Kruis meldt, dat men
reeds 400 doden en meer dan 3000
gewonden heeft kunnen tellen. Het
staat evenwel vast, dat het aantal
doden de 400 verre overtreft.
Opnieuw explosies.
Nadat men aanvankelijk alle
branden te Texas City in bedwang
had, is opnieuw een olietank in de
lacht gevlogen. Brandende olie
spoot tot 300 meter omhoog, doch
de aarden brandwallen beperkten
de brand tot een bepaald gebied.
Thans is het bevel gegeven ook de
benedenstad te ontruimen, mede in
verband met de veranderde wiadrlch-
1 ting. Verwacht wordt, dat nog' meer
I olietanks zullen exploderen.
A.N.P.-Aneta meldt uit New-
York, dat blykens de laatste berlch
ten van den directeur van de Billi-
ton Tinsmelterjj, Terbrakke, de
smeltery geen schade heeft opgelo
pen en er geen slachtoffers onder
tear personeel zijn te betreuren. Bij
deze fabriek werken meerdere Hol
landers. De smeltery was slechts op
i'/t km. afstand van de haard der
explosie gelegen.
Tengevolge van het feit, dat het
[Nederlandse schip „Sommelsdijk", dat
te Texas City werd verwacht, te
New-York oponthoud heeft gehad, is
11500 ton tinerts behouden.
Er is nog niet bekend, wat gewor
den is van een voorraad gezuiverde
I Dezer dagen is een uitnodiging bin-
liiengekomen voor Nel van Vliet om
Ideel te nemen aan wedstrijden te Boe-
I dapest. De Commissie Zwemwedstrij-
I den van de K.N.Z.B. heeft besloten,
I met het ooog op de a.s. Europese kam-
I pioenschappen en de Olympische Spe-
I len, alleen die uitnoodigingen voor het
I buitenland te accepteren, welke voor
lonze vertegenwoordigers b.v. door het
I verkrijgen van meer internationale
I routine vruchten kunnen afwerpen.
I Voor Nel van Vliet achtte men dit niet
I nodig, deshalve de uitnodiging niet
Ikon worden aangenomen.
LES IN WELLEVENDHEID
„Het staat niet dat u zit ter
wijl een dame staat", zei ik enigs
zins geprikkeld tot een stsvigen
knaap van om en nabij dertig
lente's, terwijl die dame naast
mij, en ik, bungelden aan de lus
„Dit zit!" klonk het van onder
mijn elleboog, uit de mond van
een vinnige juffrouw, maar de
dertigjarige gezetene keek mij met
brutale ogen aan en zei scham
per: „Je zuster!"
Waarop dit sloeg weet ik niet,
want de bedoelde dame aan de
lus was niet aan mij verwant;
ook droeg zij geen verpleegsters
gewaad en ik ben nog niet zo
Invalide, dat ik mij slechts on
der de hoede ener verpleegster
voortbewegen kan. Ik antwoordde
dus beleefd en vroeg: „U zei?
De repliek volgde onmiddellijk en
was nog raadselachtiger dan de
eerste. „Mot jes nog boontjes?'
vroeg mijn gemakzuchtige mede
passagier.
Dit aanbod zou mij twee jaar
geleden ongetwijfeld bijzonder
hebben verheugd. Op dit moment
had ik er echter geen behoefte
aan. Boontjes? peinsde ik, boon
tjes? Doch op dit ogenblik maak
te de wagen een onverwachte
zwaai en een timmerman met een
gereedschapskist op zijn schou
der, die aan de andere kant naast
mij stond en die op de zwenking
niet was bedacht, tuimelde met
zijn volle gewicht op den geze
ten burger, die mij boontjes aan
geboden had. „Boontje komt om
zijn loontje", merkte de vinnige
juffrouw snedig op.
Tussen dezen Boontje en den
timmerman op zijn knie had zich
intussen een gesprek ontwikkeld
dat ik maar liever niet woorde
lijk weergeven wil, maar waarir,
een huisdier, befaamd om zijn
trouw en een onaangename huid
ziekte te pas werden gebracht.
„U zoudt voor dit onaangename
ipcident gespaard zijn gebleven"
merkte ik op tegen den veront
waardigden passagier, „wanneer v
deze dame uw plaats had afge
staan." Waarop de dame, wier
belangen ik had bepleit, zich naar
mij omwendend vroeg, of ik
soms.... was, en waarom ik haar
een timmerman mitsgaders ge
reedschapskist op haar schoot
wilde smijten; kortom het bleek
mij spoedig dat de dame geen
dame was. Mijn welgemeende les
in wellevendheid bleek een fiasco
te zijn. Het werd voor mij een
les in zwijgzaamheid.
KREEFT.
Naar men ons mededeelt werd het
schrijven, gericht tot de centrale ere
raad voor muziek dd. 10 Februari jl.
inzake Willem Mengelberg, behalve
door Willem Andriessen, Eduard van
Beinum, Ferdinand Helmann en
Haakon Stotijn mede ondertekend
door Herman Schey, Louis van Tul
der, Theo van der Pas, Henk van
Wezel, Herman van den Eerenbeemt,
H. Stips, mr. H. P. Marchant, J. Mol-
linger, E. B. Heemskerk, J. Honig, L.
Boissevain van Tienhoven, C. Delprat
Rijnvaan.
Door den heer Haakon Stotijn is
een schrijven dd 16 April gerichttot
de centrale ereraad. Het luidt als
volgt:
„Door de reactie op de omstreden
brief aan de centrale ereraad betref
tende de zaak Willem Mengelberg, is
mij duidelijk geworden, dat ik door
een uit puur menselijk gevoel gege
ven handtekening ongewild aan een
politieke zijde ben geplaatst, waar ik
in verband met mijn innerlijke over
tuiging niet staan kan. Daar ik niet
tot de initatiefnemers of opstellers
van bedoeld schrijven behoor cn mij
dit terloops in Januari jl. werd voor
gelegd, heb ik mij helaas eerst nu ge
realiseerd, dat het in deze tlid van
onuitgestreden strijd nog onmogelijk
is zuiver menselijke overwegingen
alleen te laten gelden en hun politie
ke achtergrond over het hoofd te
zien. Hierom zie ik mij nu ge
dwongen mijn handtekening van bo
venbedoeld schrijven terug te trek
ken. W.g. Haakon Stotijn.
Een hooggeplaatst officier der Britse
marine heeft medegedeeld, dat het op
blazen van de vesting Helgoland, dat
vanmiddag te 12 uur zou geschieden,
uitgesteld zal worden, indien mistig
weer het observeren van de explosie
door Britse oorlogsschepen, die negen
mijl van het eiland verwijderd liggen,
onmogelijk maakt.
120 man voormalig ÏJuits marine
personeel en 10 man van de Britse
marine leggen de laatste hand aan de
voorbereidingen voor de grote explo
sie, waarvoor 7000 ton explosieven
wordt gebruikt.
Veldmaarschalk Erhard Milch, voor
malig nazi-onderminister van lucht
vaart, is te Neurenberg tot levenslange
gevangenisstraf veroordeeld. In
België krijgen alle huisgezinnen, die
door de jongste overstromingen zijn
getroffen een extra-rantsoen van 150
kg steenkool. Te Ismairlia aan
het Suezkanaal zijn op 3 Britse gebou
wen ontplofbare stoffen geworpen.
Geen schade en geen slachtoffers.
Zondag zal een 12-jarig boerenkind,
Maria Goretti, onder aanwezigheid
van den man, die haar in 1902 gedood
heeft, te Vaticaanstad zalig worden
verklaard. Woensdagavond is de
„Queen Elizabeth", die enkele dagen
geleden in de haven van Southampton
aan de grond was gelopen, met 50 uur
vertraging te Southampton aangeko
men. Gisteren is het Engelse
straalvliegtuig „Meteor" van het vlieg
veld Valkenburg bij Den Haag naar
Brussel gestart; het deed over deze
afstand 12 minuten. -*Woensdag
heeft nabij Brouwershaven een sport-
vliegtuig een noodlanding moeten irfh-
ken wegens een defect aan de pro
peller. De piloot kwam er met lichte
verwondingen af, het vliegtuig is ver
brand. Dr. Ostrowsky, de soc.-
dem. burgemeester van Berlijn, heeft
aan de gemeenteraad zijn besluit om
af te treden bekend gemaakt. De
militair bevelhebber der V.S. in Duits
land, generaal Clay, heeft verklaard
dat Amerika niet van plan is de voed-
selleveranties op peil te houden, wan
neer de Duitse boeren niet meewerken
en het voedsel achterhouden. Er is vol
gens hem voldoende graan ir Duitsland
en onderweg. Tweehonderd vijftig
Franse oud-strijders zullen op 17 Mei
een bezoek aan Zeeland brengen, waar
,zij in 1940 hebben gevochten.
De mijnenveger en reparatieschip „Beachy Head" werd op de werf te
Chathar door de Engelse marine aan de Nederlandse marine overgedragen
Luitenant-admiraal /Helfrich, die persoonlijk het schip, dat de naam
„Vulkaan" ontving, in ontvangst nam. inspecteert de erewacht. De „Vul
kaan" werd in Canada gebouwd en deed tijdens de oorlog dienst in de
Stille Oceaan.
Gisteren is bekend gemaakt, dat Lord Pethick Lawrence is afgetreden
als minister van Voor-Indië. Hierdoor zijn enige wyzigingen in de Britse
regering noodzakelijk geworden, o.m. de vervanging van John Hynd, kan
selier van het Hertogdom Lancaster, door Lord Pakenham. Lord Pakenham
zal onder Bevin verantwoordelijk zijn voor het bestuur van de Britse zónes
van Oostenrijk.
Naar in een regeringscommuni-
qué wordt bekend gemaakt, heeft
Koning George het aftreden van
Lord Pethick Lawrence aanvaard
en de benoeming van de nieuwe mi
nisters goedgekeurd. Zowel Lord
Listowel ais Lord Inman, die afge
treden is als voorz. van de B.B.C.
(British Broadcasting Corporation)
worden leden van het kabinet, dat
met één minister wordt uitgebreid.
Besloten is, dat Bevin, de minister
var: Buitenlandse zaken, voortaan de
ministeriële verantwoordelijkheid voor
de Britse vertegenwoordiging in de
bestuurscommissie voor Duitsland en
de geallieerde commissie voor Oos
tenrijk zal dragen en dat 't bestuurs
departement van Duitsland en Oos
tenrijk ressorteren onder het mi
nisterie van buitenlandse zaken, al
dus het Britse regeringscommuniqué.
John Freeman, financieel secretaris
van het ministerie van oorlog, zal te
vens de functie van onder-minister
van oorlog waarnemen.
Het aftreden van den minister van
Voor-Indië, Pethick Lawrence, is voor
de Britse politieke wereld een grote
verrassing. Ofschoon men wel veron
derstelde, dat Pethick Lawrence zou
willen aftreden in verband met zijn
hoge leeftijd en de geweldige verant
woordelijkheid van zijn functie, wist
men, dat Attlee en anderen hem wil
den handhaven zo mogelijk tot het
ogenblik, waarop de minister, die zijn
stempel zo krachtig op de Voor-Indi
sche politiek heeft gedrukt, de
machtsoverdracht zou hebben ver-
riehc.
De nieuwe minister van Voor-Indië,
Lord Listowel, die tijdens de coalitie
regering een tijdlang onder-minister
van Voor-Indië is geweest, is veel
jonger dan Pethiclè Lawrence en heeft
een open oog voor de nationalistische
aspiraties van de Voor-Indiërs.
Het centraal distributiekantoor deelt
ons mede, dat de distributiediensten
van 21 April a.s. af, op nader bekend
te maken dagen aan een ieder met
inbegrip dus van degenen wier stam
kaartnummer eindigt op een der cij
fers 7, 2 of 5 die sedert 1 April van
het vorig jaar geen schoenenbon te
gen inlevering van bon 614 van het
inlegevel heeft ontvangen, een schoe
nenbon naar keuze van de aanvrager
zullen verstrekken. De tweede dis
tributiestamkaart met bijbehorend
inlegvel moet worden overgelegd.
De bonnen 612 en 614 zullen van het
inlegvel verwijderd worden. Voorts zal
na vermelde datum aan kinderen, ge
boren in April van een der jaren 1932
tot en met 1945, alsmede aan de kinde
ren geboren in Juni 1946 een schoe
nenbon worden verstrekt, van de soort
en maat, welke overeenkomt met leef
tijd en geslacht van het kind. Deze
laatstpn komen in Juni a.s. niet op
nieuw voor een verjaardagbon in aan
merking. Van het inlegvel, hetwelk met
de TD moet worden overgelegd, zal
bon 604 worden verwijderd.
De laatste dagen deden zich te Rey-
merstock-Gulpen bij schoolkinderen
ziektegevallen voor, waarvan men de
aard niet direct kon vaststellen. Een
der kinderen, die ter verpleging in
ziekenhuis Calvarienberg was opgeno
men, bleek te lijden aan nekkramp.
Daar alle andere kinderen soortgelijke
ziekteverschijnselen vertoonden, is het
vrijwel zeker, dat ook de 9 andere kin
deren nekkramp hadden.
Onmiddellijk zijn maatregelen ge
troffen om de verdere verspreiding
dezer ziekte tegen te gaan.
Officiëel wordt medegedeeld, dat de
toestand van koning Christiaan van
Denemarken „een weinig verslechterd"
Waarschijnlijk zullen binnenkort ook
de ministers Lieftinck en Huismans
naar Indonesië vertrekken.
Dit bezoek staat in verband met de
teruggave van in Indië gevorderde
eigendommen aan de rechtmatige eige
naars.
's-Gravenhage. - In de vergadering
der Eerste Kamer van gisterenmiddag
werd de begroting van openbare wer
ken en wederopbouw z.h.st. aange-
romen.
Bij de beantwoording der sprekers
zeide de minister van Wederopbouw
en Volkshuisvesting o.m. dat voorlopig
nog geen eind zal kunnen worden ge
maakt aan het euvel der „samenwo
ningen" Eerder valt te verwachten,
dat de eerste jaren nog in groter mate
gezinnen zullen moeten samenwonen.
Ook met betrekking tot de aanbouw
van boerderijen kon spreker nog geen
gunstige perspectieven openen.
Morgen zal de minister van econo
mische zaken, dr. Huijsmans de spre
kers beantwoorden, die het woord
voerden bij de beraadslaging over het
wetsontwerp „Voorbereiding van de
vaststelling van een Centraal Econo
misch Plan".
De vergadering werd verdaagd tot
hedenmorgen.
KOUDE NACHT.
Weersverwachting, geldig tot he
denavond:
Wind door Noord-Oost geleidelijk
ruimend naar Zuidelijke richtin
gen. Koude nacht, morgen over
dag weer flinke stijging van tem
peratuur. Aanvankelijk voorname
lijk in het Zuid-Oosten van het
land vrij veel bewolking, later op
klaringen. Overwegend droog
weer.
Gisteravond meldde de Bilt, dat het
Noorderlicht te zien was en een
nauwkeurig toeschouwer, die zich op
een plaats bevond waar het kunst
licht In niet al te grote mate scheen,
kon aan de Noordelijke hemel een
bleekachtig lichtschijnsel ontwaren.
Meldingen van de meteorlogische sta
tions uit de provincies boven de grote
rivieren bevestigden het verschijnsel,
dat de laatste tijd nog al vaak voor
komt, indien men. in aanmerking neemt,
dat het soms in jaren niet waarneem
baar is. Het Noorderlicht dat ten sterk
ste verband houdt met het optreden
van zonnevlekken, werd trouwens min
of meer door de Bilt verwacht. Het
wegvallen van radiostations op lange
afstand, magnetische storingen en de
grote activiteit van zonnevlekken, wa
ren voor de insiders tekenen, dat de
mogelijkheid bestond, dat gisteravond
De regering der Verenigde Staten
heeft besloten de Indonesische re
publiek de facto te erkennen op
Java, Sumatra en Madoera, aldus
een officiëel communiqué.
Amerikaanse autoriteiten hebben
erop gewezen, dat de Verenigde
Staten de souvereniteit van de Ne
derlandse regering zullen blqven
erkennen op het gebied van bui
tenlandse en economische betrek
kingen.
Het Franse persbureau AFP meldt uit
Bratislava, dat Vrijdagmorgen vroeg de
executie van dr. Joseph Tiso, den vroe-
geren Slowaaksen president, heeft
plaats gehad. Het verzoek om gratie
van Tiso, die wegens verraad tot de
dood door de strop was veroordeeld,
werd gisteren door de Tsjechoslowaak-
se regering verworpen.
Stakingen van kleine omvang i
verscheidene delen van Engeland be
lemmeren de voedseldistributie en
steenkoolproductie. Te Glasgow sta
ken 3.500 havenarbeiders reeds bijn.
een maand wegens het ontslag va
overbodige arbeiders.
Te Londen zijn bijna 1.000 spoor
wegarbeiders in staking gegaan we
gens de aanstelling van een nieuwei
ambtenaar, die met de loonbereke
ning belast is en volgens de arbei
ders geen ervaring van dit wer
heeft.
Vreselijk ongeval te Schellinkhout.
Gistermorgen is te Schellinkhout een
buitengewoon tragisch ongeluk ge
beurd, dat het leven gekost heeft van
de alleen-wonende 82-jarige weduwe
De Vries.
Een familielid, dat haar 's morgens
kwam opzoeken, kreeg op zijn bellen
geen gehoor, waarna hij zich met een
buurman toegang tot de woning ver
schafte en in de keuken het lijk van
de oude vrouw vond.
Een onderzoek wees uit, dat de
vrouw de kachel heeft aangemaakt met
petroleum, doch dat daarbij haar kle
ren: hebben vlam gevat.
Ze heeft zich nog naar de aanrecht
begeven, doch is neergevallen en le
vend verbrand.
Het mag een wonder genoemd wor
den, dat het huis niet een prooi der
vlammen is geworden; de petroleum-
kan, die naast de kachel gevonden
werd was ten dele gesmolten door de
hitte!
De vrouw was bijna blind en reeds
lang geleden hadden haar familieleden
getracht haar onder te brengen in een
tehuis voor ouden van dagen, doch we'
gens plaatsgebrek was men hierin nog
niet geslaagd.
Assen. - De Drentse Kamer van het
Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden
veroordeelde gisteren den 64-jarigen
caféhouder Klaas Marcus Balsma,
,den duivel van Diever", tot levens
lange gevangenisstraf, ontzetting uit
beide kiesrechten en uit het recht het
beroep van caféhouder uit te oefenen.
Het Hof verleende hem het recht van
cassatie. Als sectie-commandant der
Landwacht gaf Balsma een bende van
landwachters, ook de beruchte „bloed-
ploeg" (waarvan de hoofdpersonen
reeds tot de doodstraf zijn veroordeeld),
zijn volledige steun en medewerking.
Tal van personen heeft hij gearresteerd
en slechts enkelen keerden uit hun ge
vangenschap terug.
De advocaat-fiscaal, jhr. mr. J. E.
de Ranitz, had de doodstraf geëist met
ontzetting uit beide kiesrechten en uit
het recht om het beroep van caféhouder
uit te oefenen.
Om aan de Jaarbeursdrukte het
hoofd te kunnen bieden hebben de
N. S. in het Centraal station te
Utrecht negen man extra personeel
aangesteld en een extra loket ge
opend. Woensdag werden 21.500
plaatsbewijzen ingenomen. 22.000
auto's stonden rond de Jaarbeurs ge
parkeerd. Zoals te verwachten was is
de drukte vandaag aanzienlijk groter
dan de twee voorgaande, uitsluitend
voor export bestemde dagen.
(Vervolg van kolom 6).
Er- al schijnen, neen blijken ze ge
doemd te strijden op een verloren post,
zij vormen een factor waarmede reke
ning moet worden gehouden.
Over de tegenpool van de mannen
van de vrijheid, de mannen van de
geestelijke en economische ordening
spreken wij een volgende keer.
•Hi VAN HULST,
De vorige week hebben wij gepoogd
aan te tonen hoe Europa tussen de
grote machten van deze tijd, Amerika
en Rusland, zijn eigen weg moet gaan.
Dit behoeft niet in te houden, dat Ne
derland en de andere Europese landen
een vijandige houding tegenover deze
landen moeten aannemen. Voor staten
geldt evenals voor personen het ge
vleugelde woord van Frederik de
Grote, dat ieder op zijn eigen ma
nier zalig mag worden. Tenzij die per
sonen en staten hun zaligheid zoeken
in het onderdrukken, rspectievelijk uit
plunderen en vermoorden van hun bu
ren. In dat geval trekt de politie er op
los, of de R.A.F., de U.S. Navy en het
Rode Leger. Zo staan wij uiterst wan
trouwend ten opzichte van Franco, die
Spanje beheerst bij de gratie van zijn
inmiddels overleden beschermheren,
Hitler en Mussolini.
Dezelfde spanningen en tegenstellin
gen, die zich internationaal voordoen,
zien we ook in ons eigen Jand. Ook
hier zijn de meningen verdeeld over
de vraag hoe men zalig kan worden,
politiek en economisch gesproken. Maar
ook hier heeft ieder het recht zijn me
ning te verkondigen met de bovenge
noemde uitzondering, in welk geval
men als politiek delinquent wordt be
schouwd. Enerzijds treft men de lieden,
die het beginsel van de vrijheid hul
digen ook in het bedrijfsleven. „Vrij
heid" is een woord, dat in Nederland
een goede klank heeft. Wij zijn een
vrijheidslievend volk en soms zelfs een
tikje losbandig. Maar niettemin zijn
zij. die de vrijheid, ook in het econo
mische leven willen handhaven slechts
gering in getal. Dat heeft zijn redenen.
Er is een tijd geweest nu een hon
derd jaar geleden dat het econo
misch leven aan geen banden gebon
den was. Het bleek, dat dit tot gevolg
had, dat grote massa's lang en hard
moesten werken, maar dat ze zelf maar
een schrompelig en wormstekig
vruchtje van die arbeid kregen.
Het bleek dat niet alleen manneh
vrij waren onmenselijk lange werkda
gen te maken, maar dat ook vrouwen
en zelfs kinderen van die vrijheid ge
noten. En het bleek ook, dat een groot
deel van de bevolking niet alleen ma
terieel, maar ook geestelijk verkommer
de Toen is men de vrijheid gaan in
perken. Er kwam een wet op de kin
derarbeid. De arbeidsduur werd be
perkt en op 10 uur, later op 8 uur ge
steld. Aan den werkgever, die profi
teerde van de kracht van de gezonde
arbeiders werd een plicht opgelegd
ten aanzien van de zieke arbeiders.
Er kwamen sociale wetten van allerlei
aard. Er kwam een wet waarbij de
oude en afgewerkte arbeider niet ge
heel in de steek werd gelaten. En elke
wet was een kleine beknotting van de
vrijheid. En elke keer zeiden zij, die de
vrijheid als politieke leuze aanhieven,
dat het nu genoeg was en dat er nu
niet meer afkon. Maar de ontwikkeling
schreed verder en in brede kringen
brak het inzicht door, dat het belang
van de gemeenschap verder ingrijpen
eiste. Het gebeurde niet zelden, dat de
tegenstanders van overheidsbemoeiing
zich om steun tot de overheid wendde,
als ze in de knel zaten.
Belangrijke bedrijven, die het alge
meen belang onmiddellijk raakten wa
ren geheel of gedeeltelijk in beheer bij
de overheid. Wij denken aan de PTT,
het grootste bedrijf van ons land, aan
de spoorwegen, ean electriciteits- en
waterleidingsbedrijven, aan de gasbe
drijven. Men heeft wel eens gezegd,
dat Nederland het meest socialistische
land van Europa is. Dat is niet hele
maal juist, want nationalisatie is nog
geen socialisatie. Maar wèl is het waar,
dat de volksgemeenschap hierdoor te
kennen gaf, dat ze zich als geheel ver-
antwoordeiyk voelde tegenover haar
■/eden en dat ze die verantwoordelijk
heid wenste te dragen. En met de ont
wikkeling van het economische leven
drong zich de vraag op, of de gemeen
schap behalve de electriciteits- en de
gasbedrijven ook niet controle moest
uitoefenen op de steenkolenmijnbouw.
De vier grootste mijnen werden door
do staat geëxploiteerd en niet zonder
succes. Nu is de vraag gerezen of ook
de particuliere mijnen (die bovendien
grotendeels aan het buitenlandse kapi
taal behoren) niet gesocialiseerd of ten
minste genationaliseerd moeten wor
den. En het particuliere bedrijfsleven,
dat hiervoor niet in aanmerking komt
is zelf naar ordening toegegroeid. De
tijd schijnt rijp om in het bedrijfsleven
organen te scheppen waarbij de des
kundige bedrijfsgenoten, werkgevers
en werknemers tezamen met de ver-'
tegenwoordigers van het algemeen be
lang dat zijn u en ik in de be
trokken bedrijfstak verordenende be
voegdheid krijgen. Hoe dat gebeuren
zal is nog onzeker, dat het gebeuren
zal staat vrijwel vast.
Uit het bovenstaande moge blijken
dat de vrijheid in het economisch le
ven een Ideaal is uit de verleden tijd.
De eens zo machtige politieke partij is
dan ook tot een klein groepje ineen
geschrompeld en binnen dat groepje
heerst over de mate, waarin vrijheid
nu nog mogelijk is, allerminst een
stemmigheid. Maar de macht van de
voorstanders dezer vrijheid gaat hun
getalsterkte ver te boven, en de invloed
van hun denkbeelden is groot, ook bij
velen die in politiek en economisch
opzicht ver van hun af zeggen te staan.
(Zie vervolg kolom 5).