Monster ogoff Pionierswerk in de Wieringermeer Muziek van de arbeid tussen dennen en helm EATER „Onze generatie zal geen bevredigende oplossing beleven" OPBOUW VAN DE KRANT betekent OPBOUW VAN HET LAND Abonneert U op dit blad 1 EATER TIKSTERS yyvt en, assert jotheek. Langs de Noordzeekust. Tankgrachten als stadssingels IMOVA I II Dit Jaar een volledige oogst Architect A. INGWERSEN 1 9 DEN CZAAR i.v.a. Denemend ver- 'aliteit. 14 JAAR. uur. iTE) wekkende film n beklemmende 14 JAAR. 5 OudegracVit 285, MOET U HEBBEN V «2-01»* -#0 id bedrijf vraagt op n groot winkelpand in dit blad. en naaicursus van duidelijk als mon- f weken maaktUal |t gratis proefles I n in open couvert, gel, aan: Imova ilversum A Een der mooiste streken van ons land, de bloeiende duinenzoom van het Noordzeekanaal tot Camperduin, is zwaar gehavend uit de oorlog gekomen. Betonnen wegen werden dwars door de beplanting en langs de hellingen aangelegd, de duinen werden uitgehold en kolossale bun kers erin gegoten, geschutsopstellingen en radar-posten kwamen op de toppen te staan. Het strand werd ook al volgezet met bunkers en boven dien verrezen daar de versperringen van beton en ijzer, die moesten dienen, om een invasie op onze lage kusten te keren. En, alsof dit alles nog niet genoeg was, verrees er dwars door duinen en velden een tank muur en een gracht en duizenden kilometers prikkeldraad. Thans is de oorlog twee jaar voorbij, zijn wij reeds twee jaar verlost van de bezetters, die behalve het persoonlijk leed, dat zij oös volk aandeden, niet schroomden om te vernielen alles, wat hen in de weg stond in hun verdwaasde pogingen, de geallieerden te stuiten. Thans bouwen wij weer op, alom in de lande en al gaat dit velen te langzaam, er is zeker reden wat langer stil te staan bij dit proces en ons eens af te vragen: „Hoe staat het er nu mee? Wat is er zoal reeds verricht?' Wij hebben ons gewald tot de heren Spijker en Nijholf van het „Sub-Bureau Noord van het Streek- bureau Haarlem van de Wederop bouw". Deze mondvol klinkt heel ambtelijk, maar het is toch niet zo ingewikkeld. Dit bureau is belast met de wederopbouw in de ruimste zins des woords voor de streek van Egmond tot Petten. Na dat onze in formaties welwillend waren ver strekt hebben wij een rit door deze streek gemaakt en zo kwamen wij eerst in Petten. VAN TANKGRACHT TOT STADSSINGEL. Of eigenlijk, in Petten kan men niet meer komen, want Petten is met de grond gelijk gemaakt, af gebroken, gesloopt, Petten bestaat niet meer. Honderdveertig huizen verdwenen, 120 werden min of meer zwaar beschadigd. Maar nu, twee jaar na de bevrijding, is.er an nieuw Petten aan het groeien, crder landinwaarts dan het oude i.orp. Zestien woningen zijn onder handen genomen, over drie maan den worden er opnieuw zestien aanbesteed. Hier staat Wederop bouw wel voor een zwaar pro bleem. Niet alleen huizen moeten er komen, maar ook straten en een riolering en beplanting. AAN DE VOET DER DUINEN. Verdèr kruipt de jeep, over de kronkelende weg langs de duin voet, door Hargen en Groet na*r Schoorl. Om een bocht heen draaien we en daar staat warem pel nog zo'n geel bord met een zwarte rand: „Groet, prov. Noord- Holland, naar Schoorl 1 km." Her innering uit de Duitsche tijd, waar- van men in Groet klaarblijkelijk nog geen afstand kan doen, ten' minste, het bord is keurig opnieuw in de verf gezet Schoorl verwacht, evenals alle an dere plaatsen in deze streek komen de zomer een buitengewoon druk bezoek, waaraan de omstandigheid, dat men niet naar het buitenland kan reizen, wel niet vreemd zal zijn. En gelukkig heeft men hier mede rekening gehouden en is, over al waar wij komen, het herstelwerk, de reparaties aan de beschadigde percelen, glas, dakpannen, verf en wat al niet meer, zo goed als ge reed. Op dit feit werd ons trouwens nadrukkelijk gewezen door den heer Nijhoff, tijdens ons onderhoud. Overigens wacht Schoorl met spanning op het begin van de op bouw, want de woningnood is ook hier ontstellend. Een der Schoorlse ingezetenen vertelde ons desge vraagd hoe dit onder anderen kwam. Toen de bevrijding eenmaal een feit was, trokken, vele gedwongen ge- evacueerden met hun boedel on middellijk naar Schoorl terug, von den soms hun huis afgebroken en namen dan eenvoudig hun intrek in een ander toevallig leegstaand huis. Doch ook Egmond herrijst. Hierboven ziet men de nieuwe boulevard. i T 91 Op de oude plaats wilde het met de bomen en struiken niet vlotten. Te veel wind. te veel zand en te veel zout belemmerden daar de groei. Ook daarom is de nieuwe plaats beter geschikt. De nieuwe riolering krijgt een zuiveringsinstal latie en via een duiker natuurlijke lozing op het kanaal. En bij de beplanting wordt wel héél handig gebruik gemaakt van de bestaande toestanden. Een stuk tankgracht namelijk blijft intact en zal dienen als singel, die de gordel van groen om het komende dorp heen zal verlevendigen. Wij zagen de tekening, die het geheel in beeld brengt en zelfs een leek kan zien, dat hier iets goeds wordt gewrocht. Zelfs de gure wind en de mieze rige regen, die ons op onze rit plaag den vermochten diet besef niet te verjagen. Callantsoog lieten wij lig gen, omdat de tijd ons ontbrak. Hier zijn 35 woningen gesloopt en 140 beschadigd, terwijl onlangs de bouw van de eerste vijf nieuwe huizen is aanbesteed. TUSSEN WAKER EN SLAPER. En voort gaat het, in de richting van Camperduin. Een erbarmelijk slechte weg slingert tussen de mas sieve dijk aan de zeezijde en zijn lagere broer, verder het land in. Hier en daar een houten noodwo ning, een paar rollen roestig prik keldraad, putten en kuilen in de grintlaag op het pad.'De weg loopt uit tegen de steile helling van de duinenrij. Dreigend steekt een lange loop van een zwaar stuk vestingge- schut uit een bunker te voorschijn, roestig en verwaarloosd. De ver weerde verf van de camouflage is vaal dooreengelopen. Half verzakt in het duin staat het gevaarte daar. Het huisje aan de overkant van de weg is voor het grootste gedeelte gesloopt. Dat stond in de weg en was een hinderpaal voor de heren. Weg ermee, de hamer ertegen, het breekijzer erin! De bewoners eva cueerden naar elders. In Schoorl en Camperduin is het niet zó erg. Tien woningen gesloopt, beschadigd ech ter een 140-tal. Maar met de weder opbouw vlot het nog niet erg. Men 's nog niet veel verder dan plannen wel voor zeven woningen. Kwam dan later de bewoner, zelfs de eigenaar, dan maakte deze geen kans meer. Onnoodig te zeggen, hoe hier met verlangen wordt uitgezien naar nieuwe huizen, door de laatste categorie niet het minst. DE GEMEENTE BERGEN. De weg naar Bergen wordt aan de ene zijde begrensd door de dui nen, aan de andere kant door de weiden en akkers van de vruchtbare geestgrond. Links is het landschap ongeschonden, maar aan de duinen kant overal het zelfde beeld, prikkel draad, roestig en verwrongen, stuk ken tankmuur en bunkers, steeds opnieuw. Het verhaal dreigt werke lijk eentonig te worden. Dan komen we in Bergen en kunnen met eigen ogen aanschouwen, hoever het her stelwerk hier al is gevorderd. Bijna alle 800 woningen, waarbij inbegre pen hotels en pensions, die bescha digd werden, uitgewoond en versle ten door de tijdelijke bewoners, die zonder vensters bleven na de oorlog, en met dode ramen over de weg staarden, waarvan de pannen ver dwenen, houtwerk werd gekerfd en geschonden, bijna al deze 800 zijn hersteld en voor het seizoen begint, hoopt men met het gehele werk ge reed te komen. Maar behalve dat zijn er nog 60 woningen verdwenen, met de grond gelijk gemaakt, zoals overal elders. Echter, de nieuwbouw is ook hier ter hand genomen. Zes huizen zijn onderhanden, terwijl men bin nenkort aan nog zes andere hoopt te beginnen. Voorwaar een be scheiden begin, maar het spreek woord zegt: „Als er één schaap over de dam is, volgen er n»*r.„," Langs de Eeuwige laan rijden wij naar Bergen-aanrZee, waar het BiO- Vacantie-oord hoog op het duin staat en de weg" abrupt op de zee zijde uitloopt. Resten van bunkers noodzaakten ons om te keren, maar de pensions 2ijn glasdicht en wij zagen nieuwe rieten stoelen naar binnen dragen. De badgasten zijn welkom, ondanks de moeilijkheden des tijds. OOK EGMOND HERRIJST. Mistroostig staat aan de zeeKant de Egmondcr vuurtoren op zijn hoge standplaats, en staart ne«>r °P dg BhtL.' yvaar eertijds net Wel varende toeristendorp lag. Eertijds, schrij ven wij, want Eg- mond is er wel het ergste aan toe. Niet minder dan 110 wo ningen, waar Egmon- ders leefden en een veelal bescheiden be staan leidden, ver dwenen van de aard bol, zevenhonderdvijf tig liepen schade op. Egmond werd geëva cueerd naar Heiloo en kan nog steeds niet terug doffe ontploffingen, waar weer een stukje van een bunker wordt opgeblazen. De firma's, die met dit werk zijn belast, moeten voor zichtig te werk gaan. Reeds sneu velden enkele ruiten en die kun nen niet gemist worden. Veel gesar boteerd werd er niet bij het bou wen van deze betonnen gevaar ten. Helaas komt dit feit bij het opruimen aan het licht. Hard is het beton, héél hard en het werk vordert langzaam. De palen op het strand zijn getrokken (alleen voor Egmond stonden er wel 2500), de ijzeren versperringshekken verwij derd. In Egmond treft men tal van puinhopen aan. Wat er van het bekende Pomplein overbleef. De vuurturen, als een trouwe wachter, bleef infact. Wanneer men op een zomerse dag in het begin van de maand Mei de Wieringermeer binnenrijdt, vallen twee dingen op. In de eerste plaats de strakke schoonheid van het land, waarover een groen waas hangt van het pas ontluikende groen, dat zich koestert in de warme voorjaarszon. In de tweede plaats valt op, dat er na de bevrijding reeds ontzet tend veel werk verzet moet zijn om de polder opnieuw in cultuur te brengen. Want reeds in 1946 werd er geoogst, maar voor 1947 is al het land weer in gereedheid gebracht en zal de Wieringermeer weer de „graanschuur" voor Noordholland zijn. naar het geboortedorp, waaraan juist deze mensen zozeer zijn gehecht. Toch is er veel hoopvols! De pensions, die langs de voor malige boulevard stonden, zijn her steld en een heel nieuwe boulevard aangelegd van een halve kilometer lang en acht meter breed, met brede trottoirs en een klinkerbestrating. Zoals wij onlangs uitvoerig bericht ten werd eind April de eerste steen gelegd voor de eerste 16 nieuwe hui zen en nog dit jaar worden de vol gende dertig aanbesteed. Het puin is geruimd, de straten zijn hersteld, ook Egmond herrijst! DE MUZIEK VAN DE ARBEID. Op de stranden wordt hard ge werkt. Onophoudelijk klinken de Waar wij kwamen werd gewerkt, in de dorpen, in het duin, op het strand. Ruimingswerkzaamheden, straat-aanleg, opbouw. „Landbouwherstel" draait op volle toeren, belast met de schade in de duinen, „Wederopbouw" blijft niet achter, de „Wet Materieële oorlogs schade" is in voorbereiding, die een ieder, die bouwt een rendabel bezit waarborgt. In de Noordhollandse kuststrook klinkt de muziek van de arbeid. Noodgedwongen thans nog lento, maar allengs versnellend, om straks prestissimo te eindigen. Egmond en Bergen en Schoorl en Petten, zij zijn bezig te herrijzen. De tijd van orde nen en opruimen en schiften van de Duitsche nalatenschap is voorbij. Het lied van de wederopbouw klinkt door de duinen! Na de bevrijding hebben de Wie- ringermeerboeren zich weer eens van hun beste zij de laten zien. Om hun land te beploegen moes'ten zij vaak grote afstanden afleggen, want de meeste boeren waren nog steeds geëvacueerd.,:. „Het is gebeurd," zo vertelde bur gemeester Loggers ons, „dat ik mid den in de nacht hier en daar in de polder licht zag branden. Dan was men om een uur of één 's nachts aan het zaaien. Er is in de oorlogs jaren veel critiek geleverd op den Wieringermeerboer, niet geheel te recht, maar dit pionierswerk van hen mag toch wel eens gememo reerd worden. Ook weer niet te veel, want dan zouden ze een hoge borst opzetten." En inderdaad, in de oorlogsjaren trokken vele Noordhollanders naar de Wieringermeer om eten op te halen. Men mopperde dan, wanneer men niets kreeg. Vergeten wordt daarbij dat sommige boeren, voor al aan de rand van de polder, per dag enige honderden bezoekers no teerden, die men onmogelijk allen kon helpen! Als men echter de ge tallen hoort van hetgeen er illegaal uit de „Meer" is gegaan, dan dwingt dit ongetwijfeld respect af. Er werd door de Wieringermeer 2000 ton tarwe, 750 ton peulvruch ten, 2600 liter olie en 3000 ton aard appelen geleverd aan het illegaal voedselapparaat. Woningbouw wordt verkeerd aangepakt „Onze generatie zal het niet meer beleven, dat er een bevredi gende oplossing van het woning- bouw-vraagstuk tot stand komt." Dat is de mening van den beken den architect A. Ingwersen, die zich ook door zijn pen een naam heeft verworven. Wij hebben lang durig met hem zitten praten en mogen gerust neerschrijven, dat hij een bijzonder zwaar hoofd heeft in de maatregelen, die de regering bij het woningprobleem voorstaat. Dit moge wel uit het volgende blijken. „In een radio-programma werd Zondagavond gezegd, hoe prachtig het toch wel met die wederopbouw gaat, maar over de woningbouw heeft men maar niet gerept. De enige oplossing is mijns inziens", aldus Ingwersen, „dat men zich uit sluitend aan noodmaatregelen houdt. Nieuwbouw is een bijvoegsel. Maar je ziet nu dingen gebeuren, die ab surd en lachwekkend zouden zijn, wanneer zij niet zo tragisch waren. Men gaat nu een tentoonstellings gebouw in Rotterdam bouwen. In dit gebouw zal,een tentoonstelling van (sic!) bouwmaterialen worden gehouden. Terwijl ons land eenvou dig geen materialen heeft. De kosten van dit gebouw bedragen, maar eventjes één millioen gulden. Daar wordt ons kostbare cement, beton ijzer, balken, enz. die wij nog heb ben, aan gespendeerd. Die zaak is natuurlijk door ambtenaren opgezet. Daar zitten weer van die reisjes aan vast. En als de heren op reis zijn, dan moeten zij door anderen gorden vervangen. Dan krijg je dubbele ploegen. Wij moeten niet op de nieuwbouw het oog richten. Wij moeten kijken naar en werken met wat wij heb ben. Een bosbouwer, die een nieuw stuk gaat ontginnen, gaat tenslotte ook „uitplanten". Met de huizen is het precies zo. Je moet uit het oude halen wat er nog inzit, zolang er van noodtoestand sprake is. Wanneer er geen rigoreuze maat regelen genomen worden, is het een verloren zaak. Als je een betonplaat neemt, daarop een gemetseld muurtje en daarop een dakje van betonnen spanten met een houten afdekking en dakpannen, dan heb je een kan toorlokaal, dat zeker 25 jaar mee gaat. Pakt men dit even flink aan, dan krijgt men de beschikking over 50.000 woningen. Men zou dit als uitgangspunt kunnen nemen. Ik heb heus wel ervaring in het bouwen van woningen. Tussen 19141918 bouwde ik 10.000 woningen. De prijs van een huis bouwen was toen on geveer 2400.Maar tqen de oor log voorbij was kon men voor een huis 12.500,neertellen. En dan is er nog een heel belang rijk ding. In 1910 was de normale breedte van een huis vijf meter vijf tig. Toen kwam later de zogenaam de woningverbetering onder Wibaut en de breedte werd tot zes meter op gevoerd. Nederland had een buiten gewone naam op het gebied van woningbouw over de geheele wereld. Gedurende de oorlog heeft men weer meer plannen tot woningver betering gemaakt en de breedte op zeven meter vastgesteld. Men heeft zich daarbij niet afgevraagd hoe de toestand er na de bevrijding wel eens zou kunnen uitzien. Inplaats van, gezien de noodtoe stand, eenvoudig terug te gaan naar het eenvoudige woningtype, gaat men nu bouwen op zeven meter breedte. Dat is absurd! U moet zich eens afvragen wat dit aan grond meer kost, aan straten aanleg, aan bouwkosten. Wat ook heel belangrijk is, is hoog- en laagbouw. Onder een laag huis, laten wij zeggen van twee verdie pingen, moet een fundering komen en bovenop het huis een dak. Bij een hoog huis heeft men dezelfde funde ring nodig en datzelfde dak. Der halve is hoogbouw veel en veel voordeliger. Maar nu heeft men in Amsterdam complexen woningen aanbesteed niet voor hoogbouw maar voor laagbouw. Dat wil dus zeggen: een zeer duur type woningen. Ik zal er verder mijn mond maar over houden. Men schijnt nog steeds niet in te zien, dat de woningbouw de kern van het leven is. Dit jaar is het nog slechter dan in 1946. De 6500 woningen, die men in 1946 bouwde, haalt men dit jaar zeker niet." Het raadhuis te Wieringerwerf althans, wat er van overbleef. DE RAMP OP 17 APRIL 1945. De bevrijding, die door ons allen met zo veel vreugde begroet werd, kwam voor de Wieringermeer juist 3 weken te laat. Want op 16 April werd bekend gemaakt, dat de bewoners huis en hof moesten verlaten, daar de dij ken doorgestoken zouden worden, zodat de polder weer onder water kwam. Menige Noordhollander zal zich de droeve stoet herinneren, die in deze dagen uit de Wieringermeer kwam. Her en der werden de be woners gastvrij ontvangen en ook nu bleek weer de eensgezindheid van ons volk. Het was voor de mensen uit de polder overigens een zeer harde slag zo in het zicht van de bevrij ding. Vooral omdat men de gehele oorlog goed doorgekomen was. De verwoesting door de Duitsers was nu echter veel radicaler dan overal elders. Door een tweetal grote gaten in de dijk, ten noorden van de „Oude Zeug", stroomde op 17 April om kwart over twaalf het water naar binnen en deed zijn vernielend werk. Van de 515 pachterswoningen bijv. werden er 385 totaal verwoest, 56 kregen schade boven 3000, erwijl 74 schade beneden 3000,op liepen. Na de bevrijding werd met spoed aan de herstelwerkzaamheden be gonnen. Op 5 Augustus van 't jaar van de Bevrijding, 's avonds om 7 uur, kwam men gereed met de dijk en op 9 Augustus werd begonnen de polder weer leeg te malen en op 11 December 1945 werden geluks- Opgeblazen bunkers? Neen, de cel len van de politiewoning te Wierin gerwerf, die het geweld van het water hebben weerstaan. telegrammen verzonden aaD H. M. de Koningin en de toenmalige Mi nister-President Schermerhorn: De Wieringermeer was droog. De vreugde over de droêgmaking werd echter vergald door de ont zettende verwoestingen. MET MAN EN MACHT AAN HET WERK. „Het meest radicaal verwoeste gedeelte van ons land," schreven we in ons blad van 12 Dec. 1945 naar aanleiding van de Wieringermeer. De cijfers over de vernielde pach terswoningen noemden we reeds. Als men nu 2 jaar na de bevrijding een bezoek aan de Wieringermeer brengt, moet men zich verbazen over hetgeen er in 1% jaar, ondanks materiaalschaarste, reeds hersteld is. De 74 licht beschadigde pachters woningen zijn allen hersteld. Van de 56 zwaar beschadigde zijn er reeds 52 weer gereed. Aan het her stel van de overige wordt met man en macht gewerkt. «j Alles hangt echter af van de ma terialen. Toewijzingen werden er genoeg afgegeven, alleen het mate riaal was niet altijd aanwezig. De heer Keesman, het hoofd van de Dienst Wederopbouw Wieringer meer, vertelde ons hierover een en ander. De oorlogsschade wordt door de wederopbouwinstanties uit alle de len van het land naar Den Haag doorgestuurd en daar maakt men uit hoeveel elk gebied toegewezen krijgt, terwijl men daar bovendien uitmaakt wat voor materiaal er voor elke 1000,schade nodig is. Dit kwam voor de Wieringermeer wel eens ongunstig uit, omdat hier bijv. meer stenen percentsgewijze nodig zijn dan elders. Verdelg was er vrij veel spiegel glas toegewezen, hoewel er in de Wieringermeer niet zo'n grote be hoefte aan bestond. Het vensterglas had men daarentegen zo ruim toe gewezen, dat op een gegeven mo ment de toewijzingen werden stop gezet, omdat hieraan onmogelijk kon worden voldaan. Binnenkort zullen nu waarschijn lijk bij de Wederopbouw in Den Haag de plannen ingediend worden door de plaatselijke wederopbouw- diensten, en dan maakt men daar uit wat uitvoerbaar is. ER WORDT GEWERKT. In de Wieringermeer wordt door de 3000 bewoners hard gewerkt. Het opnieuw in cultuur brengen van de akkers noemden we reeds. Jammer genoeg deed de winter veel afbreuk aan de te velde staande gewassen. Niettemin hoopt men op een goede oogst deze zomer. Ook de wederopbouw van pach terswoningen stipten we reeds aan. De herstelwerkzaamheden aan de schuren zijn haast even belangrijk en ook daar is nu al veel hersteld. Van de 515 schuren zijn er 127 to taal verwoest. Van de 324 zwaar! beschadigde zijn er 5 hersteld, ter wijl van de 64 licht beschadigde schuren er 49 hersteld zijn. De overige moeten echter nog geheel of gedeeltelijk in hun oude staat terug gebracht worden. Ondanks dat hebben de pach ters vele schuren, waarvan de overkapping nog intact was, weer in gebruik genomen. We zagen op vele plaatsen onder deze over kappingen geïmproviseerde stal len en bergruimten. Dat is pio nierswerk, waar men de grootste bewondering voor moet hebben. Maar niet alleen aan de pachters- woningen en schuren moest gewerkt worden, ook in de dorpen Wierin- gèrwerf, Slootdorp en Middenmeer is het herstel in volle gang. De ergst getroffen plaats is wel Wieringerwerf. Het Raadhuis bijv. is geheel verdwenen, evenals da ambtswoning van burgemeester Loggers. Deze woning kwam juist in 1942 gereed toen de Burgemeester van de Wieringermeer in gijzeling gezet werd, zodat hij zijn home in het geheel niet heeft kunnen be trekken. In totaal werden in Wieringer werf 99 arbeiderswoningen vernie tigd. Men is bezig met de opbouw van 95 stuks. Van de 34 midden- standswoningen waren er 32 weg. De overige twee zijn hersteld. In Slootdorp zijn 94 arbeiders woningen verwoest. Maar hier zal meer herrijzen dan vernietigd werd, want men is met de opbouw van 103 woningen bezig. De 9 beschadig de arbeiderswoningen, waarvan 9 zwaar en 4 licht zijn hersteld, even als de 8 beschadigde woningen in Middenmeer, waarvan er twee zwaar en 6 licht beschadigd waren. In dit dorp zijn van de 133 verwoeste ar beiderswoningen 127 weer in op bouw. Zo ziet ge: de Wieringermeer leeft en bouwt aan de toekomst! Het gaat moeizaam, maar eens- ■zind en, binnen enkele jaren, zal lc polder" grootser en mooier her- -zen zjja. v

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1947 | | pagina 5