De historie van een oude heerlijkheid
Strijd om de scholen in Hongarije
OE ALKMAARSCHE
COURANT SiNDS
mmmmmmmmm 1798.
Hoogwoud en Aariswoud in 1414
verenigd
Het handvest werd
gestolen uit een kist
met zeven sloten
St. Pancras.
Koedijk.
SUNK AFKLEDENDE MODELLEN
jp'fy
Ook in Reclame
Efficiency
Ontegenzeggelijk is „de lindeboom" het centrale punt van de gemeen
te Hoogwoud. Machtig staat hij daar midden in het kruispunt, versierd
met een blauw verkeersbord, waarop een witte pyi.
Op twee hoeken van de viersprong staan café's, waar men een goed
glas pils koopt en - op de hoek van de Boekelerweg is garage Bakker,
als een symbool van de moderne tijd, die de mechanisering in de bedrijfs
voering ten plattelande als eis stelt.
Dit centrale punt is typerend voor Hoogwoud, men vindt het slechts
sporadisch in onze Westfriese dorpen.
Hoogwoud is prachtig met zijn entourage van welige weilanden,
waarop nu het eerste hooi op hopen staat te geuren in de lauwe wind,
maar het is ook een interessant dorp vanwege zijn geschiedenis.
In de kerk wordt Het doopvont bewaard, waarin koning Redbad zo'n
twaalfhonderd jaar geleden één voet gezet schijnt te hebben, toen hij
door bisschop Wultram tot Christen gedoopt zou worden, maar welke
voet Redbad schielijk heeft teruggetrokken, toen hij hoorde, dat zijn
heidense voorvaderen niet in de hemel vertoefden, waarin hij na zijn
dood zou komen.
Vijfhonderd jaar later werd aan de Pade Graaf Willem II, Rooms
Koning, door de Hoogwouders met hulp van enige lieden uit Opmeer,
snodelijk vermoord.
Weer later werd Hoogwoud een „stede" en vervolgens een „heerlijk
heid" met het gevolg, dat de Heer van Hoogwoud er een statig slot deed
verrijzen, daar waar nu de heer Bakker een bandje plakt of een bougie
verwisselt.
De Zuiderzee was in die jaren nog dicht bij en derhalve valt het niet
te verwonderen, dat de Hoog- en Aartswouders "zich op de lucratieve
schipvaart toelegden. Vele roemruchte „grootschippers" hebben de dor
pen onder hun inwoners gekend en honderden reizen zijn er gemaakt
naar de Oostzeelanden om kostelijke vrachten te halen. Tot in het begin
der vorige eeuw zelfs!
Aartswoud had in lang vervlogen tijden een klooster, met, zoals dat
behoort, lange onderaardse gangen. Dat klooster is weg, maar de onder
aardse gangen schijnen er nog te zijn
Genoeg dus voor de liefhebber van de locale historie om over te filo
soferen.
tere lieden en het kerkbestuur voelde
er ook niet voor het water uit kelder
en gang te pompen om de zaak nauw
keurig te onderzoeken en alzo werd
de kelder dichtgemaakt met een laag
beton.
De oude toren bleef staan en om zijn
dikke bakstenen muren hangt nog de
romantiek van het onbekende.
Toen Willem II asm de Pade werd
vermoord, heeft die toren er misschien
al gestaan. Misschien ook niet, wie
zal het precies zeggen? De deskundi
gen veronderstellen, dat het onderste
gedeelte uit de dertiende eeuw is.
Er wordt wel eens geopperd, dat de
toren een overblijfsel zou zijn van een
burcht, omdat het stuk land achter
de kerk vroeger „Het Slot" heette.
Maar Bossen, de historicus, die een
aardige kroniek van Hoog- en Aarts
woud heeft geschreven, aan welk
boekje wij ook het een en ander heb
ben ontleend, ziet de toren als een rest
van een kloosterkerk, behorend bij een
klooster, dat door middel van de on
deraardse gang in verbinding met de
kerk stond.
Burgemeester Breebaart neemt
een ander standpunt in ten op
zichte van onderzoekingen op het
gebied der historie dan de slopers
en de kerkvoogdij van 1883 en
derhalve zou het ons niet verwon
deren, als hij van het Aartswouder
kerkbestuur toestemming weet te
verkrijgen de kelder weer te ope
nen. Er kan wellicht iets bijzon-
ders aan 't licht komen, dat be
langrijk is voor de kennis der lo
cale historie!
Na opgemelde gebeurtenis met
Graaf Willem II begint de eigenlijke
historie van Hoogwoud in 1414, toen
het met Aartswoud verenigd werd
door Graaf Willem VI en poortrecht
verkreeg onder bepaling, dat „de
Stede daar den Hoichtwoude" zou
heten. Deze naam gaf aan de Graaf
de verplichting de stad niet te zullen
wegschenken of verkopen.
Begrijpelijkerwijze was men trots
op dit privilege en om het officiële
stuk veilig te bewaren werd het toe
vertrouwd aan een kerk of klooster.
Het handvest van Hoogwoud werd
bewaard in de kerk, maar in de win
ter van 1536 werden de stukken uit
een sterke kist, met maar liefst ze
ven sloten, gestolen.
Trouwens, toen was het privilege
van „vrije stad" toch al niet meer gel
dig, want tijdens de Hoekse en Kabel
jauwse twisten waren de Westfriezen
in opstand gekomen tegen de Gravin
van Holland, Jacoba van Beieren, die
na haar overwinning het privilege in
trok.
Hoogwoud en Aartswoud werden in
1429 in leen gegeven aan Ridder
Eduard de Bastaard, wiens geslacht
de naam van Hoogwoud heeft aange
nomen. Deze Eduard' was een
„bastaert-soone" van Willem VI.
In de erfleen-acte werden de ver
plichtingen jegens de landheer om*
schreven, welke bestonden in het be
talen van een jaarlijkse neffing, de
heervaartplicht en de bede (een ge
schenk in geld) bij de inhuldiging van
een landheer.
Hiertegenover stond, dat de land
heer de heerlijkheid en haar poorters
moest beschermen, wanneer hun be
langen werden aangetast.
Zo'n landheer was voor de dorpen
een duur man. Het begon al bij zijn
inhuldiging, want dan moest er een
behoorlijk geschenk in contanten ko
men en voorts waren de tiendrechten
ook niet mis! De landheer mocht de
heerlijkheid verkopen en als hij zulks
deed, moesten de poorters weer een
„bede" voor de nieuwe eigenaar bij
elkaar zamelen!
Er zijn in de loop der jaren vele
ambachtsheren en -vrouwen geweest.
De laatste was Lucas Stukbroo te
Hoorn, die de heerlijkheid in 1848
overnam, maar het volgend jaar werd
het tiendrecht voor 16000 afgekocht.
HET SLOT.
De eerste heer van Hoogwoud, rid
der Eduard de Bastaard, liet er een
kasteel bouwen. Het was een trotse
burcht, zoals de pentekening, welke
in de kamer .van burgemeester Bree
baart in het raadhuis hangt, getuigt.
Wanneer het afgebroken is vermeldt de
historie niet. Later is op dezelfde
plaats een buitenhuis gezet en de res
ten daarvan zijn nog te zien in de
achtergevel der woning van de heer
Bakker.
Beter bewaard is het mooie kerkje,
dat hoog boven de huizen uitrijst en
kilometers in de omtrek is te zien.
Het dateert van 1680 en werd op de
zelfde plek gesticht waar zijn voor
ganger door het gestadige knagen
van de tand des tijds was ingestort.
Het interieur is mopi, met eiken
preekstoel en een fraaie herenbank.
Ook bewaart men er het doopvont in,
dat volgens de legende gebruikt zou
worden bij de kerstening van Redbad.
Er wordt door de serieuze historici
nu sterk betwijfeld of het doopvont
inderdaad al zo oud is.
Maar de legende is aardig, het doop
vont staat er, wat wil men nog meer?
Vlak in de nabijheid van de kerk is
het raadhuis, met zijn statig acht-
tiende-eeuws geveltje. Het is in 1742
gebouwd en een zuster van de toen
malige ambachtsheer, Jonkvrouwe'
Louisa Hedwig van Catz, heeft er de
eerste steen voor gelegd.
T 'HUVS i-ioociVowoa
Bij de inwijding in 1743 schonk de
ambachtsheer aan baljuw en regen
ten een verguldzilveren beker, die nu
nog prijkt in de burgemeesterskamer.
ZEEVAART.
Eeuwenlang hebben de Aartswouders
en Hoogwouders de zeeën bevaren en
een herinnering aan die tijden is nog
het bestaan van een „Bootsgezellen-
beurs" te Aartswoud, een soort risi
cofonds, om zeelieden in tijden van
werkloosheid te steunen en om wedu
wen en wezen te onderhouden.
De beurs werd in 1698 gesticht en
de gelden waren door giften en lega
ten bijeengebracht. Wie lid wilde
worden moest één ducaton, ter waar
de van drie gulden en drie stuivers,
storten.
Hoogwoud bezat niet een dergelijke
stichting, maar men kon lid worden
van die te Aartswoud tegen betaling
van een ducaton extra.
Omdat na 1802 geen zeevaarders
meer in de gemeente voorkwamen,
werd door de raad in 1873 besloten de
bezittingen en inkomsten te beheren
en te gebruiken tegelijk met de fond
sen en inkomsten van het vroegere
Burgerlijk Armbestuur te Aartswoud.
De bezittingen van de Bootsgezellen-
beurs bestaan uit een inschrijving op
het Grootboek van 2l/>% groot
ƒ1900.en een stuk land, genaamd
„de Zeevarende Beurs", ongeveer an
derhalf bunder groot.
ONDERAARDSE GANGEN.
In 1883 werd de kerk te Aartswoud
afgebroken om plaats te maken voor
een nieuwe. De slopers vonden onder
het koor een kelder en daarin stonden
een bijna vergane tafel en twee dito
banken. Tevens zag men de entrée
tot een onderaardse gang, die in de
richting liep van 't tegenover de kerk
gelegen erf. De slopers waren nuch-
VroneL.S.V.V. 5—2
Vrone heeft zich tegen LSVV Za
terdagavond de meerdere getoond. De
ontmoeting vond plaats in het kader
der zuurkool-derby en trok een grote
belangstelling. De slechte staat waar
in het terrein verkeerde drukte het
spelpeil, maar des niettemin is het
toch een behoorlijke wedstrijd gewor
den.
Om half acht werd afgetrapt, waar
bij Vrone al spoedig blijk gaf de
meerdere te zijn. Na enige minuten
spelens moet Schrijver al vissen en is
het eerste doelpunt door Koning een
feit. Kort daarop gaat de tweede goal
in het net en met een 20 stand gaat
de rust in.
Na de rust is het weer Koning, die
in oe eerste minuut de stand op 30
brengt. Uit een tegenaanval scoort
Van Leeuwen de eerste goal voor
LSVV. De Langedijkers blijven dan
meer aan het woord en als het 3—2
geworden is, komen de LSVV'ers
steeds weer naar voren, wat Vrone niet
belet en passant er 42 van te ma
ken. Leek herstelt daarna een in de
eerste helft gemaakte fout en schiet
Schuit bijna tussen de palen van
daan, 43. Maar LSVV blijft een slag
op achter, want Segers herstelt het
overwicht en brengt de stand op 5-3,
met welke stand het einde komt.
De stand is nu:
DTS 2 2 0 0 5—1 4
Vrone 2 10 1 57 2
LSVV 2 0 0 2 4—6 0
VAN DER LAAN IN HET WAPEN
VAN VRONE.
De bekende grootmeester op het groe
ne laken v. d. Laan kwam Zaterdag
uit tegen R. Pereboom in het Wapen
van Vrone. v. d. Laan maakte 599
caramboles in 24 beurten. Pereboom
200 caramboles in 24 beurten.
Langedijker marktoverzicht
De aanvoer van aardappelen blijft
nog steeds beneden de verwachtingen.
Door de aanhoudende droogte is het
beschot laag gebleven, zodat sommige
tuinders in arren moede met rooien zijn
begonneh. Zo lang de prijzen goed ble
ven, werd er veel voor consumptie ge
veild, maar nu worden steeds meer
aardappelen voor poters vastgehouden.
Of dat 'inderdaad de juiste tactiek is.
moet nog worden afgewacht.
De prijsdaling zette zich in de afge
lopen week nog steeds voort. De prijs
van 14.waar de week mee inzette,
kon aan het einde van de week niet
meer bedongen worden. Aanvankelijk
draaide de prijs om de 10.maar
Vrijdag en Zaterdag lag de prijs al op
8.7010. De drielingen daalden tot
7.terwijl de kriel niet meer dan
2.805.30 opbracht. De grojve maten
konden niet boven de 9.uitko
men.
De rode eerstelingen brachten welis
waar iets meer op, maar brokkelden
in de loop van de week niettemin aan
zienlijk af. Begonnen met ongeveer
15.daalde de prijs op sommige da
gen tot 13.en minder.
Deze week kwamen ook de eerste
blauwe Eigenheimers aan de markt, ze
gingen weg voor prijzen variërende van
14.— tot '16.50.
Rabarber werd nog steeds aange
voerd, maar belangstlling voor dit pro
duct ontbrak ten enenmale. De mini
mumprijs werd betaald en geen cent
meer.
De wortelen hadden een dragelijke
week. Prijzen van 1115 maken een
lonende bouw mogelijk, maar liggen
voor het begin niet bijzonder hoog. De
bloemkool doet het beter. Dit zorgen
kind bleek de afgelopen week van goe
de wil te zijn en steeg in prijs van de
15.tot ongeveer 40.
De tomaten daarentegen hebben een
sterke concurrentie te verduren van het
koude product met als onvermijdelijk
gevolg een scherpe daling. De prijs liep
van 75.tot op de helft terug. De
aanvoer zal aan de Langedijker mark
ten echter niet zo heel veel te beteke
nen hebben.
De afgelopen wek bracht ook de eer
ste zomerkooi. De eerste aanvoer bracht
34.op. Later daalde de prijs echter
tot om en bij de 20.
WAAR ZIJN
- ONZE SCHEPEN?
Alchiba, 27 Juni van Buenos Aires
te Rio Grande verwacht. Aldabi,
Buenos Aires-Rotterdam, passeerde 27
Juni St. Paul Rocks. Aldegonda
(T.), 27 Juni van Bangkok naar Plad-
joe. Amsteldijk, 27 Juni van New
York te Antwerpen. Amstelkerk, 26
Juni van Freetown naar Dakar. An-
tonia (T.), 26 Juni van Pladjoe naar
Port Swettenham. Averdijk, 26 Juni
van Galveston te NewOorleans Ban
tam, 26 Juni van Port Swettenham te
Panang. Blijdendijk, 27 Juni van
Philadelphia te New York. Boisse-
vain, 25 Juni van Kaapstad naar Buenos
Aires. Boskoop, 26 Juni van Cura
cao naar Punta Cardon. Chama (T.)
Abadan-Amsterdam, 26 Juni in de Ro
de Zee ter hoogte van Port Soedan.
Cleodora (T.), 26 Juni van Bahrein
bij Fahaheel ten anker. Dordrecht
(T.), Abadan-Isle of Grain, passeerde
27 Juni Pantellaria. Erinna (T.), 27
Juni van Pladjoe naar Poeloe Bukon.
Garoet, Rotterdam-Batavia, passeer
de 26 Juni Pointe de Galle. Groo-
tebeer, Amsterdam-Java, 27 Juni te
Port Said. Hugo de Groot, 27 Juni
van Pladjoe te Batavia. Indrapoera,
Batavia-Rotterdam, 27 Juni ca. 200 mijl
van Ceylon. Johan van Oldenbar-
velt, Amsterdam-Java, passeerde 26
Juni The Brothers (eiland in Rode
Zee). Kota Gede, Rotterdam-Bata
via, 27 Juni van Penang. Kota Ba-
roe, Java-Rotterdam, passeerde 27 Ju
ni 12 uur Gibraltar, wordt 27 Juni 9
uur aan de Hoek van Holland ver
wacht. Kota Inten, passeerde 27 Ju
ni 14 uur Land's End, en wordt 29 Ju
ni 6 uur te Rotterdam verwacht.
Maaskerk, Amsterdam-Duala, 26 Juni
van Dover. Macuba (T.), 26 Juni
van Bombay in Golf van Oman, naar
Abadan. Madoera, 27 Juni van Am
sterdam te Antwerpen. Maetsuycker,
27 Juni van Batavia te Fremantle.
Manoeran, Amsterdam-Java, passeer
de 27 Juni Dover. Modjokerto, 28
Juni 4.35 uur v.m. van Batavia te Rot
terdam. Nigerstroom, 27 Juni van
Porto Amboin te Novoredondo.
Oranjefontein, 26 Juni van Port Elisa
beth naar Kaapstad. Polyphemus,
Makassar-Amsterdam. 27 Juni te Co
lombo. Rijnkerk, Rolterdam-Austra-
lië, passeerde Ouessant. Fellando,
27 Juni van IJmuiden te Immingham.
Klataiga, 27 Juni van Batavia naar
Belawan. Saragan, passeerde Paci-
fickust. Rastanura. passeerde 26 Juni
Singapore. Socrates, 27 Juni van
Havanna te New York. Stad Maas
sluis, Vlaardingen-Bona, passeerde 27
Juni Gibraltar. Sumatra, 27 Juni
van Semarang te Panaroekan. The-
misto, 26 Juni van New Port Mon
naar Casablanca. Tosari, 26 Juni
v.m. van Basra, wordt 3 Juli te Bom
bay'verwacht. Veendam, Rotterdam-
New York, passeerde 27 Juni 5 uur
vm Scillies Albireo, Rótterdam-
Buenos Aires, passeerde 26 Juni St.
Vincent. Alcyone,Buenos Aires
Denemarken, passeerde 27 Juni Fer
nando Noronha. Algenib, 26 Juni
van Pernambuco naar Bahia. Alkaid,
Macaio-Rotterdam, 27 Juni te Antwer
pen, 30 Juni te .Rotterdam verwacht.
Alphard, Buenos Aires-Rotterdam, 28
Juni te Antwerpen. Alpherat, Rot-
terdam-Buenos Aires, 27 Juni te Ant
werpen. Aludra (VNS), Rotterdam-
Calcutta, 26 Juni te Genua. Am
steldijk, 28 Juni 0.30 uur te Antwer
pen, wordt 30 Juni n.m. van New York
te Rotterdam verwacht.Delftdijk,
Vancouver-Rotterdam, 25 Juni van
Christobal. Groote Beer, Amsterdam-
Batavia. 28 Juni van Port Said. He-
del,. Montreal-Rotterdam, 27 Juni 500
mijl West van Valencia. Lemster-
kerk, Rotterdam-Perzische Golf. 27
Juni van Kuweit. Lindekerk, Aba
dan -Rotterdam, 27 Juni van Massawah
naar Port Soedan. Loenerkerlc, 26
Juni van Rotterdam te Amsterdam.
Lutterkerk, 26 Juni van Bahrein te
Karachi. Meerkerk, Rotterdam;Ja-
pan, 28 Juni te Genua. Merwêde,
27 Juni van Rotterdam te Antwerpen,
naar Calcutta. Molenkerk, Rotter
dam-Japan, 26 Juni te Colombo.
Noordam, 26 Juni 12 uur van New
York naar Rotterdam. Poelau Laut.
New York-Batavia, 28 Juni van Port
Said. Prins Johan Willem Friso,
Antwerpen-Halifax, passeerde 28 Juni
Cape Race. Riouw. Amsterdam-Ja
va, 28 Juni van Port Said. Samaria,
25 Juni van Konakri naar Bordeaux
Sommelsdijk, Java-New York, 27 Juni
0 30 uur van Port Said. Tiba, pas
seerde 27 Juni 20.30 uur Kaap Finis-
terre.
Plattelandsvrouwen bijeen
De vrouwen verstaan beter hun taak
op gebied van vergaderen dan de man
nen. De dames waren in groten getale
aanwezig in zaal Butter, zodat de waar
nemend voorzitster mevr. den Hartogh
bij haar opening hare grote vreugde uit
sprak over de goede opkomst. De secr.
lichtte de bustocht toe welke zal wor
den gehouden op 26 Aüg., 's morgens
om 7 uur zal men vertrekken met als
eindpunt hrnhem. Enkele ingekomen
stukken werden behandeld. Hierna
volgden de 'eigen bijdragen. Drie
dames mevr. ButterMetselaar, mevr.
ButterGrin en mevr. wed. Davids—
Wortel, verschenen ten tonele en brach
ten een op rijm gestelde bijdrage, waar
in alle damesleden individueel onder
handen werden genomen, wat zo nu en
dan veel vreugde gaf. Mevrouw
Middelbeek las voor „Anna Paulowna"
e»n fijn gekozen stukje dat grote bijval
oogstte. Mtfvr. StamGreeuw, mevr
RidderGreeuw en mevr. Buttervan
der Meer, brachten een vraag en ant-
woordenspel met medewerking van
een 10-tal dames verdeeld in Noord en
Zuid. Winnaar werd Zuid met 9 tegen
Noord 8. Als slot bracht mevr. Ootjers—
Over een 2-tal bijdragen te "weten
„Oudenzorg" en „van de Wieg tot het
Graf".
Bij de rondvraag bleek dat de boeken
circulatie niet volkomen in orde is. De
voorz. drong er op aan om regelmatig
per 14 dagen de boeken rond te geven.
De hier afgebeelde modellen zijn een ge
kleed deux-pieces en een middagjapon, die
ook door minder slanke figuren uitstekend
kunnen worden gedragen.
Het hooggesloten model no. J 2317/7 is
chic, doch zeer eenvoudig. De -garnering
bestaat uit een bies, die van hetzelfde ma
teriaal als het kraagje en de manchetten
is gemaakt. Op de rug wordt middenachter
een naad gemaakt waardoor de figuurna
den kunnen vervallen. Alleen in het rech
terheupstuk wordt een klein steekzakje ge
zet, dat met een lichte bies wordt afge
werkt. De rok heeft in het midden een
grote, platte plooi en aan weerskanten drie
kleinere. Middenachter wordt een uitsprin
gende plooi gelegd die tot ongeveer 30 c.m.
vanuit de taille wordt ingestikt.
No. J. 2318/7. Een zeer gedistingeerde mid
dagjapon, met de moderne, lange schouder
lijn. Het strak weggetrokken heupstuk is
alleen op het voorpand aangebracht. Heel
apart is de sluiting aan de mouw. Kiest U
vooral mooie knopen uit, omdat deze op
een donkere japon tevens als garnering dierst moeten doen. Ge
bruikt U gekleurde knopen, dan moet de franje aan de sjerp in de
zelfde kleur worden genomen.
Geknipte patronen zijn a 0.95 bij de administratie van „BELLA",
Kromme Nieuwe Gracht 66, Utrecht, verkrijgbaar.
No. J 2318/7. In de bovenwijdten 96102 en 108 c.m.
No. 2318/7. In de bovenwijdten 96102 en 106 cm.
Deze patronen zijn overgenomen uit Bella „Het Nieuwe Mode Blad".
}S-roy//0
Gesprekken met de Minister van
Onderwijs en de Kardinaal-primaat
(Van onze speciale verslaggever)
POCSPETRI, Juni.
Vandaag komt in het Orszaghaz
aan de oever van de Donau te Boe
dapest, het indrukwekkende- parle
mentsgebouw van de Hongaarse
Republiek, het wetsontwerp aan de
orde tot nationalisatie van de scho
len in Hongarije. Natuurlijk zal het
worden aangenomen; daar twijfelt
niemand aan. In de Oost-Europese
landen levert het samenspel tussen
regering en volksvertegenwoordi
ging nu eenmaal geen verrassingen
meer op.
Tijdens de Habsburgse dubbelmo
narchie werd Hongarije door de Oos
tenrijkers beschouwd en behandeld als
een kolonie-naast-de-deur, op het ge
bied van het schoolwezen verwaar
loosd, zodat de Rooms-Katholieke en
de Gereformeerde Kerken het initia
tief moesten nemen. De gelden voor
de bouw van scholen zijn dan ook door
de bevolking met de grootste moeite
bijeengebracht, terwijl de jaarwedden
der onderwijzers betaald plachten te
worden door de opbrengst van gron
den, die de kerken of de scholen zelf
in haar bezit hadden. Deze eigendom
men zijn reeds voor een groot deel
aan de staat vervallen, evenals de
landgoederen der aristocraten. Nu
staat men op het punt tegen 1 Juli
a.s. de volgende stap te nemen. De
resterende gronden, de gebouwen, de
leermiddelen zullen in handen van de
staat overgaan en de onderwijzers
zullen ambtenaarssalarissen uit de
str .tskas ontvangen.
Kort geleden had ik over deze aan
gelegenheid, die veel beroering heeft
gewekt, een gesprek met de heer
Gyula Ortutay, de minister van On
derwijs en Eredienst, een nog jonge
man uit jde kring der kleine boeren.
Het was net op de dag, toen in het
kleine dorp Pocspetri, een eenzaam
oord met lage boerenhuisjes langs
onbestrate modderwegen, waar vrou
wen en kinderen barrevoets gaan te
midden van wroetende pikzwarte var
kens, tijdens een opgewonden demon
stratie tegen de nationalisatie een
politieman werd doodgeschoten door
een gedemobiliseerde vaandrig van 't
vroegere Hongaarse leger. De man
werd gearresteerd, evenals de pastoor
van het dorp en 27 andere demon
stranten. Twee dagen later veroor
deelde de standrechtbank de dader en
de priester ter dood; de eerste werd
opgehangen, de tweede begenadigd
met levenslange gevangenisstraf.
Pocspetri zal dan ook wel in rouw
zijn om hetgeen er vandaag in het
parlement gebeurt. En Pocspetri niet
alleen, want tydens mijn verblijf in
Hongarije werden mij tien verschil
lende opstandjes medegedeeld. En na
mijn vertrek kwamen er zelfs berich
ten over demonstraties in de hoofd
stad.
„Wanbegrip omtrent de bedoeling
van de regering," verklaarde minister
Ortutay.
„Wat wil de regering dan?"
„Verbetering van het onderwijs, dat
nog op een zeer laag peil staat."
„Kan het verzet voortspruiten uit
de vrees voor uitbanning van het
godsdienstonderwijs
„Het godsdienstonderwijs blijft ver
plicht voor alle leerlingen."
,,KS.n het zijn, dat het verzet voort
spruit uit weerstand tegen de invoe
ring van de marxistische ideologie op
de scholen?"
„Dat is niet de bedoeling. De poli
tieke partijen hebben voor dat doel
immers hun kaderscholen
„Bent U over deze zaken in overleg
getreden met het Episcopaat en de
Gereformeerde kerkelijke overheid?"
„Wij hebben hen uitgenodigd, maar
de kardinaal is er*niet op ingegaan."
GESPREK MET DE
KARDINAAL.
Diezelfde dag nog had ik een ge
sprek met Hongarije's kerkvorst, de
grijze kardinaal-primaat Joszef Mind-
szenty, die een hevige strijd voert te
gen de secularisatie der kerkelijke
goederen en de nationalisatie der
Rooms-katholieke scholen. (Ik kom
daar in een afzonderlijk artikel op
terug).
„Wat is het standpunt van U.we
Eminentie ten opzichte van 't school-
vraagstuk," was een der brandende
vragen, die ik mij veroorloofde te
stellen.
„De kerk," aldus de kardinaal, „ver
dedigt de natuurrechten der ouders,
de Goddelijke rechten der kerk en de
historische rechten van het volk. Tot
1750 waren hier alleen kerkelijke
scholen. Daarna begon de staat pas
enige belangstelling te tonen. De R.K.
kerk heeft veel geld voor de scholen
uitgegeven, die zeer geliefd zgn bij de
meerderheid van het volk. De kerke-
lijke landgoederen en die der scholen
zijn verloren gegaan en de betalingen
uit de staatskas, die daartegenover
staan, zjjn veel geringer dan de vroe
gere inkomsten.
„Waarom bent u niet ingegaan op
de uitnodiging van minister Ortutay
om in overleg te treden met de rege
ring?"
„W« hebben hem reeds op 29 Mei
geantwoord. Op bepaalde voorwaar
den zyn wij bereid te. onderhandelen.
De correspondentie duurt voort."
„Op grond waarvan maakt U be
zwaren als toch het godsdienstonder
wijs verplicht blijft?"
„Dat is ons niet voldoende. Ik ver-
wys u naar de wetten van de Repu
bliek, die ons meer rechteA toekennen
dan dat alleen."
„Hebt U vrees voor ontkerstening
als volgende stap in een richting, die
U onwelgevallig is?"
„Er zijn al georganiseerde demon
straties geweest tegen het verplichte
godsdienstonderwijs. Wie garandeert
my, dat men daaraan niet zal gaan
tornen?"
„Men heeft ons gezegd, dat de kerk
niet voor behoorlijke leerboeken zorgt.
Is dat juist?"
„Wij hebben niewe boeken laten
schryven, maar de censuurafdeling
van minister Ortutay heeft ze zo lang
vastgehouden, dat er inderdaad ge
brek aan boeken is ontstaan. Maar
dat is geen onvoortvarendheid van onze
kant."
„Zyn uw boeken afgekeurd?"
„Neen, op onbetekenende kleinig
heden na. Maar er is geen vlotte mede
werking. De Marxisten willen een
grote invloed op de scholen. Eu de
essentie van hun leer is het materia
lisme, dat tegen God en de onsterfe-
ïyke ziel is."
„Hoe komt het, dat niettemin vele
R.K. onderwijzers zich voor de natio
nalisatie hebben verklaard?"
„Het zijn arme mensen, die moeten
kiezen tussen hun overtuiging en hun
brood. Ik kan U verzekeren, dat 80
pet. van de bevolking confessionele
scholen wil."
Deze laatste opmerking is voor my
oncontroleerbaar. Er tegenover staat,
dat daartoe opgerichte comité's de
huizen langs gaan om handtekeningen
te verzamelen vóór de nationalisatie.
Zij hebben veel succes. Maar tekent
men uit overtuiging of uit vrees?
Wilt U met weinig moeite
en kosten het grootst moge
lijke resultaat behalen door
middel van reclame, dan
dient U te adverteren in
de Alkmaarsche Courant,
daar dit de courant is met de
meest koopkrachtige lezers
