Achtergrond van de strijd in Durban
AKKERTJE
Hef best bewaarde geheim
van de wereld
Amerikaans verzei tegen demontage
van Duitse industrie
Marshall-plan in botsing met politieke
veiligheid
DAMPO
Mihara-Yama, de krater des doods
Halvering van afbraak
voorgesteld
Vestigingseisen ook ge
wenst voor de landbouw?
Hei
nieuwe
boek
Verkoudheid
Klassieke .harakiri" heeft afgedaan
De rassenpolitiek veroorzaakt tegenstellingen
Is er koersverandering
op komst?
Chartreuse-recept ging zelfs de neus
van Adolf Hitler voorbij
GEEN ELIXER „dat het hart van een man goed maakt,"
heeft een meer romantische geschiedenis gehad dan de
beroemde amber-groen gekleurde wijn, die gedistilleerd
wordt door de gewijde monniken van het Franse klooster
„La Grande Chartreuse".
Eeuwenlang werd het kostbare geheim angstvallig be
waard door opeenvolgende generaties monniken en zelfs
door krijgslisten van Hitiers troepen, toén zij in de tweede
wereldoorlog door Frankrijk trokken, is het niet gelukt er
achter te komen.
(Van onze diplomatieke medewerker)
MA WERELDOORLOG NR. 1 lieten de geallieerden Duitsland in het on
gestoord bezit van zijn industrie en verplichtten het tot lang niet malse
herstelbetalingen uit de lopende productie. Na vijftien lange jaren was
slechts een fractie van het verschuldigde betaald en zelfs dit zou niet gebeurd
zijn, wanneer de Duitsers geen enorme leningen voor de uitbreiding van hun
industrie hadden gekregen, in het bijzonder van de Amerikanen, maar bij
voorbeeld ook van de Nederlanders. Daarvan is nooit een cent terugbetaald.
In 1933 loste Hitier het probleem der herstelbetalingen op eenvoudige wijze
op, door kort en bondig te verklaren, dat de schuldeisers verder naar hun geld
konden fluiten. Later bleek, dat de buitenlandse eredieten in hoofdzaak waren
gebruikt om een allergevaarlijkste Duitse oorlogsindustrie op te bouwen.
QM EEN HERHALING van dit drama
te voorkomen, besloten de overwin
naars in Wereldoorlog nr. H, dat her
stelbetalingen niet uit de lopende pro
ductie zouden worden genomen, maar
betaald dienden te worden door over
dracht van fabrleksinstallatles. Op deze
manier, zo dacht men, kon men twee
vliegen In een klap vangen. In de eer
ste plaats zouden hierdoor aan de
Duitse industrie de giftanden worden
uitgetrokken en in de tweede plaats
zou men het probleem vermijden van
een overstroming der markten met
goedkope Duitse waren.
De eerste overeenkomst spande de
boog echter al te strak: zij doemde de
Duitsers jarenlang honger te lijden. De
gevaren daarvan inziende, beBloot het
Westen, nadat Duitsland door de ob
structie der Russen reeds in twee delen
uiteengevallen was, tot milder voor
waarden en stond aan de Westelijke
zones een verhoging der staalproductie
van bijna 7 tot ruim 11 milliaen ton toe.
Dit peil is al weer bereikt en de Duit
sers dringen nu aan op een verdere ver
hoging tot 14 mlllioen ton.
Met dat al is echter het vraagstuk der
herstelbetalingen op het ogenblik, dus
bijna vier jaren na de oorlog, nog steeds
niet opgelost. Het is ontmoedigend dit
te moeten vaststellen. Want terwijl
enerzijds de slachtoffers van de nazi-
terreur bij het opstellen hunner econo
mische herstelplannen gehandicapt
worden door het feit, dat zij niet weten,
waaraan zij precies toe zijn, vertonen
anderzijds de Duitsers steeds minder
nijging gewillig afstand van een deel
van hun productie-apparaat te doen,
heel begrijpelijk overigens, daar met
het verstrijken van de tijd het toch al
nooit bijzonder sterk ontwikkelde Duit
se politieke verantwoordelijkheidsge
voel kleiner wordt.
Kalm-aan politiek
^AN EEN POGING om tot een oplos
sing te komen, heeft het niet ontbro
ken. Vele maanden geleden hebben de
Westelijke geallieerden een „defini
tieve" lijst opgesteld van ruim 300 fa
brieken, welke nog gedemonteerd of
zoals men het ook wel noemt ont
manteld zouden worden. In het bijzon
der de Britten en de Fransen zijn toen
Is het gewenst en noodzakelijk, dat
ook aan de mogelijkheid van vestiging
in de landbouw bepaalde eisen worden
gesteld? De landbouw is thans nog vrij
wel de enige tak van het economische
met bekwame spoed aan het werk ge
gaan, om dit programma af te werken,
maar toen kwam Paul Hoffman, de di
recteur van de E.C.A. (het orgaan, dat
de Amerikaanse hulp aan het buiten
land leidt) op de proppen met een
voorstel tot een „kalm-aan-politiek".
Nu West-Dultsland in het plan-Marshall
was opgenomen, zo betoogde Hoffman,
moest nu eerst eens aan de hand van
een deskundig onderzoek worden vast
gesteld, welke fabrleksinstallatles men
met het oog op een algeheel slagen van
het Europese Herstelprogramma toch
maar beter in Duitsland kon laten.
Amerikaanse garantie
Economisch gezien had Hoffman na
tuurlijk volkomen gelijk. Verplaatsing
van fabrieken is altijd on-economisch.
Jef Last heeft dat in zijn onlangs in dit
blad verschenen serie artikelen over
Duitsland nog eens duidelijk aange
toond. Anderzijds staat het echter wel
vast, dat de Duitsers in ieder geval ge
durende lange tijd om allerlei redenen
niet in staat zullen zijn, ten volle van
de hun ter beschikking staande produc
tiecapaciteit te profiteren. Eigenlijk ligt
de oplossing dus voor de hand: in elk
afzonderlijk geval moeten experts be
slissen, of een bepaalde fabriekslnstal-
latie in het kader van het Europese
Herstelprogramma productlever zal
zijn, wanneer zij in Duitsland gelaten
wordt, dan wel indien zij naar een an
der land wordt overgebracht.
DOLITIEK DAARENTEGEN is de
zaak veel ingewikkelder. Het ver
leden immers heeft maar al te zeer be
wezen, wat men van een Duitsland met
een oppermachtige industrie verwach-
ten kan. Engeland en in nog sterker
mate Frankrijk waren daarom ook niet
bijzonder happig om op Hoffmans
suggestie in te gaan. Zijn economische
argumenten en de belofte, dat Amerika
wel op een of andere wijze afdoende
garanties tegen Duitse herbewapening
zou bieden, deden echter Hoffman het
dispuuut winnen en een aantal Ameri
kaanse experts, de zo genaamde Hum-
phrey-commissie, vertrok naar Duits
land.
Daar reisde men zes weken lang van
fabrolek tot fabriek en ten slotte stel
de de commissie eert rapport op, waar
in wordt aanbevolen van de ongeveer
300 fabrieken, welke op de demontage-
lijst staan, maar nog niet ontmanteld
zijn, er tussen de 100 en 150 in Dnits-
Iand te laten. Dit rapport is nog steeds
een onderwerp van studie, of beter ge
zegd var» debat, van Amerikanen, Brit
ten en Fransen.
De laatsten namelijk achten het
Amerikaanse voorstel onaanvaardbaar
en vragen op grond van politieke over
wegingen meer dan van een zuiver
economisch standpunt gerechtvaardigd
is.
Benelux gepasseerd
Moeilijke onderhandelingen liggen
daarom in de lijn van het waarschijn
lijke. Helaas zijn de Benelux-landen,
die bij dit vraagstuk tot ook het aller
grootste belang hebben, bij deze bespe
kingen niet betrokken.
Het ziet er zelfs naar uit, dat de
overige belanghebbenden, zodra de
Grote Drie tot een definitief besluit
zijn gekomen, vla het Internationale
Bureau voor Herstelbetalingen in
Brussel voor een voldongen feit zullen
worden gesteld. Dezerzijds moet daar
om worden volstaan met het uitspre
ken van de hoop, dat de in wezen des
tructieve en negatieve operaite der
herstelbetalingen thans met grote spoed
zal worden uitgevoerd, opdat West-
Europa zich met alle energie zal kun
nen gaan wijden aan het constructieve
werk van het herstel.
K. F. "urzv Vrouw Bertina. Uit
gave Zuidhollandse Uitgeversmij.
Den Haag. In het Nederlands
vertaald door Henk Cornellssen.
Ze hebben iets eenvoudigs en onge
dwongens die Noorse boeken, vooral
als ze over het leven gaan van mensen
uit eenj kleine stad, van pachtboeren,
die met hun knechten en meiden in een
verweerde hoeve wonen en al hun ar
beidskracht inzetten om hun bedrijfjes
zo vruchtdragend mogelijk te maken.
Dit is de geschiedenis van de vrouw
Bertina, de knappe, mystieke dochter
van de pachter Asbjörn, het meisje, dat
naar de herenplaats Kongshaugen komt
om aan de jonge meneer Erling te ver
tellen, dat haar vader de pacht niet kan
betalen. Meneer Erling vindt dat hele
maal niet erg. Hij denkt aan geen
pacht meer als hij Bertina ziet en rust
niet tot zij bereid is in zijn huis te ko
men wonen. Hij wil haar overladen
met geschenken, maar Bertina is alleen
maar gekomen om hem te dienen en als
het noodlot de heer van Kongshaugen
tot een bedelaar gemaakt heeft en hü
naar het Zuiden trekt om opnieuw zijn
geluk te beproeven, wacht Bertina in
een afgelegen boshut de tijd af, dat
haar zoon Einar zal geboren worden.
Het duurt een dik boek lang eer me
neer Erling terugkeert. Dan is Bertina
dood en vrijwel allen, die hij gekend
heeft. Er is in al die jaren heel wat
vreugde en verdriet in hun leven en
dat van hun kinderen geweest, ook in
dat van Einar, de jongen zonder naam
en fortuin, die langs doornige paden tot
een gelukkig en welgesteld man is ge
worden. Met zijn vader koopt hij
Kongshaugen terug zodat de oude men
zijn laatste levensdagen kan doorbren
gen in het huis waarin hij met Bertina,
de mysterieuze dochter van zijn pach
ter Asbjörn, gelukkig is geweest.
Een boek waarin op sobere maar
boeiende wijze van het leven van een
voudige mensen verteld wordt.
van neus, keel of borst,
snuift en wrijft U weg met
Riskante tocht van
leven, waar iedereen een bedrijf kan miui>
beginnen zonder gebonden te zijn aan en bouwde er een hotel, waarvan alle
dagbladredacteur
£EN JAAR OF VIJFTIEN geleden
woonden er niet meer dan enkele
duizenden mensen op het eiland Os-
hima by Tokio, voor het merendeel
arme handwerkslieden en boeren. Het
eiland werd beroemd in Februari 1933
toen een studente van 19 jaar, Kiyto
Matsumoto ten prooi aan liefdes
smart, besloot een einde te maken aan
haar „nutteloos leven" en zich in de
krater van de vulkaan Mihara-Yama
wierp. Onmiddeliyk liep heel Japan
warm voor deze nieuwe manier van
zelfmoord, die radicaal afweek van de
klassieke methode van het „harakiri".
Journalisten ondervroegen pe meest
vooraanstaande Japanners, om te we
ten te komen, of zij deze manier, het
springen in een vulkanische krater,
even waardig achtten als harakiri en
de meesten antwoorden bevestigend.
Duizenden „gevoelige zielen" wilden
de weg afleggen, die het jonge meisje
gelopen had, even velen wilden zich
naar Oshima begeven, waar men de
bootdiensten moest vervijfvoudigen.
Een zakenman met een vooruitziende
blik kocht onmiddeliyk een lap grond
vestigingsregellngen. Dit heeft meer
dan theoretische betekenis, al ïykt dit
op het eerste gezicht niet het geval, zo
vernemen wij van de zijde der Stich
ting voor de Landbouw. Er heerst im
mers een ontstellend gebrek aan grond,
zodat zelfs de jonge boeren, die de
beste kansen hebben, niet of nauwelijks
aan een bedryf kunnen komen. Hoe zal
het dan mogelijk zyn, dat volkomen
vreemden zich indringen in de land
bouw en daar een bestaan trachten te
verwerven?
By het beschouwen van dezo aangc
legenheld moet men echter meer het
oog richten op die grote groep, die
leeft in het overgangsgebied tussen
landbouw en andere beroepen. Het is
vaak zeer moeiiyk hier een scherpe
scheidingslijn te trekken. In tüden van
Voorspoed is een groot deel van deze
groep werkzaam in andere beroepen
dan de landbouw, maar zodra de con
junctuur omslaat komen velen terug.
Men tracht dan door het houden van
een varken en van een aantal kippen in
zijn onderhoud te voorzien, maar op
deze wijze worden dezulken dan in vele
gevallen do ernstigste concurrenten van
de kleine boeren, die juist op varkens
en kippen zijn aangewezen en die in
tijden van tegenspoed het toch al zwaar
genoeg te verantwoorden hebben. Wil
zulk een kleine boer zich bijverdienste
verwerven in andere beroepen, dan
vindt hij deze voor zich gesloten. Zo
kan b.v. elke vrachtrijder een boeren-
bedrijfje beginnen, maar practisch geen
enkele kleine boer kan vrachtrijder
worden.
De Directie van de landbouw heeft
nu aan de commissie Grondgebruik v.
de Stichting voor de landbouw een
aantal vragen toegezonden omtrent 't
stellen van vestigingseisen in de land
bouw. Daar het hier een zaak betreft
van principiële aard, heeft het hoofd
bestuur in zijn vergadering van 19
Januari besloten deze vragen voor te
leggen aan de samenwerkende organi
saties. Deze vragen zullen vergezeld
zijn van een nota, welko als handlei
ding bij de besprekingen in eigen kring
kan dienen. Deze handleiding zal wor
den opgesteld door de commissie
Grondgebruik in overleg met enige
ander commissies van de Stichtng.
kamers uitzagen op de vulkaan.
QRIE-EN-DERTIG DAGEN na de
zelfmoord van Kiyoto Matsumoto
kreeg de Mihara-Yama een tweede
slachtoffer deze keer een ongenees
lijk zieke jongeman, de volgende dag
gevolgd door een grijsaard en acht
dagen later door een jonge vrouw, die
ontroostbaar was over de dood van
haar kind. Een dagblad in Tokio kreeg
toen het Amerikaanse idee, een prys
in geld beschikbaar te stellen voor
hem ,dle voor het eerst in de krater
zou durven afdalen, zonder het oog
merk, zich van het leven te beroven.
Om de taak voor de liefhebbers te
vergemakkelijken, werd een soort
gondel geconstrueerd, evenais die van
professor Piccard, die met een katrol
kon worden bewogen. Helaas bood
zich niemand aan voor het experiment
hoewel de prys enige honderdduizen
den guldens bedroeg. Ten slotte be
sloot de hoofdredacteur van het blad,
Tokusa Iwata, zelf af te dalen.
Vijftig minuten in de krater,
QP DE VASTGESTELDE DAG, die
door strooibiljetten was aange
kondigd en waarop duizenden zich
naar het eiland begaven, schreef Iwata
enkele regels ten afscheid, zette zyn
gasmasker op, kroop in het schuitje
en gaf het teken hem te laten zakken.
Toen hy op 300 meter diepte was ge
komen, klonk een ontzaglijke explosie,
die de gondel oplichtte en hem met
een gaswolk omgaf. Men dacht niet
anders dan dat de gondel verloren zou
zijn,» doch niets gebeurde. De afda
ling ging verder. Op een diepte van
500 meter bespeurde do journalist het
eerste lichaam van een der zelfmoor
denaars en nog lager, verschillende
anderen, te pletter geslagen tegen de
rotswand. Hij kon afdalen tot een
diepte van ongoveer 900 meter, toen
de gondel op een rotspunt stootte en
niet verder omlaag wilde. De ontplof
fingen in de krater volgden elkaar
met korte tussenpozen op, de wanden
sidderden en stenen vlogen in 't rond.
In het reservoir van het zuurstof
apparaat kwam een scheur en Tiwata
had nog juist de tyd aan het koord
teken was, hem zo snel mogelijk weer
op te halen. Hy kwam gezond en wel
uit de krater, maar hy had het be-
wustzy'n verloren. De afdaling had
vijftig minuten geduurd. De dokters
verklaarden, dat de journalist na een
verdere vijf minuten zeker zou zijn
gestorven. Zyn daad deed de oplage
van zyn blad met meer dan een mll
lioen exemplaren stygen maar tezelf
dertijd brak een nieuw golf van zelf
moorden los. Tot het begin van de
jongste oorlog hebben meer dan 400
personen zich in de krater geworpen,
ondanks het feit, dat men rond de
„krater des doods" een hek heeft ge
plaatst.
1943: Nieuw recordjaar.
QEDURENDE DE EERSTE MAAN
DEN na Pearl Harbor is de stroom
van zelfmoorden geheel opgehouden,
en pas weer begonnen in Juli of Aug.
1942, toen een aantal oorlogsweduwen
zich in de krater wierp, om de man
nen in de dood te volgen. Toen heb
ben de autoriteiten een beroep gedaan
op de andere vrouwen en hen erop
gewezen, dat het land meer belang
had by vrouwen, die zich aan hun taak
konden wyden, dan aan vrouwen, die
de dood verkozen. En toen kende het
eiland Oshima weer drie jaren van
rust. Dank zij zyn vele hotels werd
het een toeristencentrum voor de be
woners van Tokio en een herstellings
oord voor zieke en gewonde militai
ren.
In de herfst van 1945, de dag vol
gende op die van Japans capitulatie
overstroomde een niéuwe ontzaglijke
golf zelfmoorden het land. Militairen,
diplomaten, particulieren, verkozen de
vrywllllge dood boven de eerloosheid.
Het merendeel pleegde eenvoudig ha
rakiri, maar velen herinnerden zich
de Mihara-Yama, verbraken de af
sluiting en strotten zich in de diepte.
Ondanks het opnieuw afsluiten van
de versperring en het plaatsen van
schildwachten rond „de krater van
de dood", heeft de reeks zelfmoorden
nog drie jaar voortgeduurd.
Zelfs heeft de krater een Ameri
kaans slachtoffer geëist, een jonge
soldaat, die in 1947 zelfmoord pleeg
de, toen hy vernam, dat zijn verloof
de, moe van het wachten, een van zyn
mededingers had getrouwd.
Sedert de terechtstelling van gene
raal Tojo en zyn medewerkers, hebben
de autoriteiten, zowel de Japanse als
de Amerikaanse een nieuwe toevloed
van honderden van zijn bewonderaars
en vroegere ondergeschikten gevreesd.
(Van onze correspondent te Kaapstad)
Qe strijd om Afrika is begonnen. En
de eerste slag, de strijd in Durban,
is geëindigd met ruim honderd doden,
duizend gewonden, dertigduizend ge-
evacueerden en grote materiële schade.
Volgens de officiële berichten is de
rust in Durban thans volledig terug
gekeerd, maar in de harten van het
Afrikaanse volk is de onrust en de
strijdlust wakker geworden. Officiële
regeringsvertegenwoordigers verklaren,
dat er geen tekenen van onrust In an
dere delen van het land zUn. Doch de
fabrieksbazen en ploegbazen, die met
negerarbelders werken, vertellen ande
re verhalen. De onderworpen gewillig
heid van vele negers begint plaats te
maken voor een soort koppige weer
spannigheid. Er worden bezwaren ge
maakt tegen het werk, tegen de werk
tijden en tegen het loon en soms ver
laat een hele ploeg als één man het
werk of de werkplaats. Communisti
sche agitatoren houden overal geheime
toespraken, waarin ze de arbeiders tot
verzet opwekken.
Het is daarom niet uitgesloten, dat
de ontstoken vlam van het verzet plot
seling overslaat op een ander deel van
de Unie of zelfs door de millioenen
zwarten van Afrika wordt overgeno
men. De Westeuropese mogendheden,
in het bijzonder Engeland, hebben
thans grootse plannen om het rijke
Afrikaanse continent tot ontwikkeling
te brengen. Doch deze plannen kunnen
vernietigd worden door het optreden
van een handvol blanken in Zuid-
Afrika, die thans bezig zijn hun droom
van een witte dictatuur in Afrika te
verwezenlijken.
Want de verantwoordeiykheld voor
het gebeurde ligt voor een groot deel
bij de blanke regeerders van Zuid-
Afrika. De aanleiding was onbeteke
nend, zoals altyd in dergelijke geval
len. Een neger-jongetje was door een
Indiër zodanig mishandeld, dat hij la
ter aan de gevolgen overleed. Mis
schien zou dit nog als een gewone
rechtszaak zyn geëindigd, wanneer het
niet gebeurd zou zijn aan het eind van
een langdurige periode van ondrage-
ïyke hitte, en kort na de Kerst en
Nieuwjaarsvacanties, waarin door de
meeste negers niets Was verdiend en
door vrijwel ieder ander massa's geld
waren stuk geslagen.
Plotselinge uitbarsting
Plotseling kwam het jarenlang op
gekropte verzet tot uitbarsting. De
woede van de negers richtte zich van
zelfsprekend tegen de rasgenoten van
de mishandelaar van het negerjonge
tje, de Indiërs, de handelaars en woe
keraars, van wie sommigen ryk ge
worden waren van de schamele neger-
lonen. Talrijken moesten hun woede
met de dood bekopen, maar wat kwam
het er voor hen eigeniyk op aan.
Rondom Durban wonen 160.000 negers
In de schamelste krotten. Moeders
moeten mee uit werken, omdat de va
ders niet genoeg kunnen verdienen om
hun gezin te onderhouden. Kinderen
worden aan hun lot overgelaten, om
dat er op de negerscholen niet vol
doende plaats voor hen is. Honderden
raken verdwaald en zij leven van be
delarij en roof en slapen 's nachts in
de rioolbuizen. Wat komt er van deze
kinderen terecht als zy opgroeien?
NatuurUjk kan niemand de huidige
Zuidafrikaanse regering alleen voor
dze toestanden verantwoordeiyk stel
len. Vroegere regeringen zijn schrome-
ïyk nalatig geweest om hierin tydig
verbetering te brengen. Maar zolang
de vooruitstrevende Jan Smuts aan
het hoofd van de regering stond, zo
lang de grote liberaal Jan Hofmsyr
nog leefde, bestond er voor de negers
een redeiyke hoop, dat zy uitbreiding
van politieke vertegenwoordiging zou
den krijgen, dat zy hun grieven zou
den kunnen uiten en verbetering van
de wantoestanden zouden kunnen ver-
wezeniyken. Een uitbarsting van
massa-haat, zoals thans plaats heeft ge
vonden, zou door de blanken welge
zinde leiders van beide groepen on-
onmiddeliyk met geweld de kop zyn in
gedrukt.
Gekrenkt rechtsgevoel
Maar onder de huidige regering heb
ben de niet-bianken niet veel hoop
meer. De voorgestelde politieke verte
genwoordiging van de Indiërs is in
getrokken. De vertegenwoordigende
naturellenraad is opgeheven en de
drie blanke parlementsleden die de ne
gers moeten vertegenwoordigen, zitten
op het vinkentouw. En by gebrek aan
enig ander middel om een het rechts
gevoel bevredigende oplossing van hun
problemen te verkrijgen, hebben zij
thans gegrepen naar het primitieve
middel van het brute geweld.
Er is thans inderhaast een regerings
commissie benoemd, welke de oorza
ken en de omstandigheden van de op
stand grondig moet onderzoeken. Doch
wat ook het rapport van deze commis
sie moge zijn, Zuid-Afrika kan niet
langer met trots verklaren, het enige
land ter wereld te zijn, waar vele ver
schillende rassen vreedzaam met el
kaar samenwerken. Misschien zal men
na het gebeurde wat minder zelfbe
wust worden en wat meer luisteren
naar mannen als George Duhamel, die
opmerkte, na zijn bezoek aan Zuid-
Afrika: „Dit is het enige land ter we
reld waar men bediend wordt door
niet-blanken met haat in hun ogen."
Of naar Generaal Smuts, die aan de
vooravond van de nieuwe parlements-
zitting nog verklaarde „De koers van
de huidige regering zal tot omstandig
heden leiden, die door toekomstige
generaties diep zullen worden be
treurd." Het is in dit verband teke
nend, dat de roep om terugkeer van
de grijze generaal, na het gebeurde in
Durban welke wordt aangeheven door
een' vooraanstaand blad als de New
York Herald Tribune, verstaan wordt
in alle democratische landen, die bij de
ontwikkeling van Afrika zijn geïnte
resseerd, behalve in Zuid-Afrika zelf.
De komende parlementszitting in Kaap
stad en de provinciale verkiezingen in
Maart kunnen echter tot een veran
dering leiden van de huidige koers,
welke gericht is op de gevaarlijke klip
pen en rassenstrljd. Een koersverande
ring, die niet alleen in het belang van
Zuid-Afrika zelf zou zyn, maar in het
belang van het gehele Afrikaanse con
tinent én van de wereld.
neem een
QP EEN MIDDAG in de herfst van
1941 bonsde een bulderende Gesta-
po-officier op de deur van het be
scheiden gebouw te Voirons, waar de
likeur nu gemaakt wordt en beval,
dat men de aanwezige voorraad da-
deiyk moest overgeven, evenals het
kostbare recept.
„Natuurlijk," zei de Fransman, „als
Herr Major nog een papier kon tonen,
getekend door het requisitie-bureau
in Parijszal de beschikbare voor
raad te zijner beschikking worden
gesteld. Waarop de nazi verdween.
Maar de Duitse begerigheid kon niet
lang weerstand bieden aan zo'n bui
tenkansje en een paar weken later
werd nog een poging gewaagd om de
fabriek te plunderen.
Deze keer kwamen de Nazi's te
staan tegenover de opzichter van de
dlstilleerdery, die na veel gevlei en
handigheid beloofde hen te zullen
voorzien van alle likeur, die zy wen
sten.
Het ongeluk was nu, dat zy eerst
alle ingrediënten zouden moeten ver
schaffen, dat betekende, dat zy 150
200 verschillende soorten kruiden en
van zyn signaalbei te trekken, dat het planten zouden moeten leveren, ver
volgens zouden zy ook vrachtauto's
moeten laten komen om de alcohol te
vervoeren naar Voirons en een grote
voorraad benzine. En dan zou het nog
een jaar of 4, 5 duren, voordat de li
keur voor gebruik geschikt was.
Dat was te veel voor de Nazi's en
zy maakten zich gereed te vertrekken,
maar dreigden, dat zy zouden terug
keren en het gebouw verbanden.
Vermaard recept.
In 1935 had een aardverschuiving
het oude Karthuizer gebouw, dat toe
behoorde aan de Pères Chartreux, ver
nield, waar de likeur gedurende vele
generaties gemaakt was.
Een nieuwe distllleerdery werd ten
slotte begonnen te Voirons, in de buurt
van Grenoble, de oude hoofdstad van
de Dauphiné.
Geen enkele aanduiding had men
ooit gevonden, wie de vermaarde for
mule had samengesteld waarschijniyk
omstreeks de 16e eeuwmaar hy
moet een uitgebreide kennis hebben
bezeten van pharmacio door Franse
cognac als basis te gebruiken en meer
dan 100 planten en kruiden.
Het is bekend dat de onvindbare uit
vinder zyn geheim mededeelde aan een
lid van de oude Franse familie d'Es-
trées en dat het kostbare recept in
1605 te Parijs aan de Pères Char
treux aangeboden werd door Mar
shal Frangois d'Estrées, de 21-jarige
Bisschop van Noyons.
Ongeveer 150 jaar later overhan
digde de prior van deze vesting de
formule aan zqn kloostervoogd, het
hoofd van de Grande Chartreuse.
Aan een monnik werd opgedragen
de likeur te vervaardigen en nadat hij
een paar proeven voor zichzelf geno
men had, stelde hy de formule vast,
die bekend zou worden als het „ge-
zondheidsellxer" en dat tot op van
daag onveranderd is gebleven.
Voor de veiligheid werd er een af
schrift van de definitieve formule
toevertrouwd aan de Eerwaarde Vader
van de Orde, met de toevoeging, dat
het nooit uit zijn bezit mocht raken.
Omzwervingen.
yiJDENS de Frans revolutie echter
werden de Pères Chartreux van al
hun bezittingen beroofd en het ge
heim kwam op de een of andere on
verklaarbare manier in handen van
een zekere Don Sebastian PallluS, die
in de buurt van Grenoble woonde.
Na vervolging en gevangenneming
tydens het schrikbewind, werd Pallius
in 1795 overgebracht naar Guyenne,
waar hy stierfmaar niet voordat
hij het kostbare manuscript aan een
andere monnik, Basile Nantas, had
doorgegeven.
Om er zeker van te zyn, dat vhet
geheim niet verloren zougaan, maak
te ook hy een afschrift en zond het
naar de Vader Overste van het kloos
ter te Desert, waar het na veel avon
turen veilig aankwam.
In 1817 begon men weer likeur te
maken.
Maar de oude Orde van de Char
treuse werd ontbonden, en, overtuigd
dat zy nooit weer zou herryzen, gaf
Don Basile een afschrift van de for
mule aan een apotheker in Grenoble,
Frangois Liotard.
Teleurgesteld door het geringe
voordeel, dat het hem bracht, pro
beerde- hij het geheim te verkopen
aan de Staat, Hy stuurde zelfs een af
schrift nafflr de minister van Binnen
landse Zaken, die het niet op de hoog
te-van de waarde ervan, terugstuurde
met de opmerking „geweigerd".
Na de dood van Liotard stuurde
zijn weduwe in 1835 de papieren naar
de Grande Chartreuse, maar men hoor
de niets meer over de likeur tot dat
de wonderbare kwaliteiten er van ont
dekt werden door een groep pelgrims,
die toevallig langs kwamen.
Ze werd echter pas weer werkeiyk
beroemd in het jaar 1848, toen een
groep officieren van Franse troepen
op zekere dag by het klooster kwam,
om voedsel vroeg en daarby de be
roemde likeur dronk.
Enige maanden later kwam een
reiziger schryiings op een muilezel
gezeten het nauwe pad op, dat naar
de kloosterherberg leidde en deed de
monniken versteld staan door ze te
vragen om 8 liter van het „Elixer".
Een ongehoorde bestelling voor die
tyd. De vragen om de likeur begon
nen binnen te stromen, totdat de
naam Chartreuse ten slótte over de
gehele wereld bekend werd,
Toen de nieuwe wet ter regeling
van godsdienstige „Broederschappen"
in 1903, in Frankrijk van kracht werd,
was de orde gedwongen het klooster,
dat zij 800 jaar bewoond had, te ver
laten. Enkele monniken zochten een
heenkomen naar Tarragona in Spanje,
waar zy een nieuwe distllleerdery op
richtten.
Ondertussen deed de Franse rege
ring, elndeiyk doordrongen van de fi
nanciële mogeiykheden van de zaak
vergeefse pogingen om beslag te leg
gen op de formule. De regering be
lastte een analist met het onderzoek.
Deze beweerde, dat hy in de likeur de
aanwezigheid had ontdekt van op z'n
minst 13 plantenmaar verder
kwam hy nooit.
Ten slotte kregen een paar verban
nen monniken toestemming naar
Frankryk terug te keren om te Voi
rons toezicht te houden op het ver
vaardigen van de likeur onder eon-
tröle van do „Compagnie Frangalee
de la Grande Chartreuse". Toch be
waarden de monniken de meest waar»
devolle gegevens van het geheim.
■BÉÈ