Er is een kind geboren
OVER DE GELADEN TIJD
Een Westfries Kerstverhaal
99
^iiiiiimniiiiniiiniiiniiiiiiiniiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
uiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiüiiiiiiiiiiiüiiiiiiiiiiiiiiiiiim
t IS AL JARE LEDEN 'BEURD, datte ze me 't volgende
d rs verteld hewwe Of 't hilkendal waar is, of voor de
halft, of hillegaar niet, ik vermag 't niet te zeggen, maar ik
wul 't jullie deurgeve zoas 't tot me 'kommen is
De roep deid me altoid an of we zoo teugen de Karst-
toid liepe: d'r is 'n kind geboren 'n steriotiepe roep aster
'n geboortekaartje drukt most op de drukkerai in 't durp
din kwam de meisterknecht om ien van de jongere joós bai
'm te roepen, om zwart op wit te zetten, dat 'n gelukkige
moeder weer 'n zucht slaakt had en d'r 'n wereldburger
meer om de pappot zat
En Jan of Piet of Klaas repte 'm nei de meisterknecht,
ientje met zoö'n heel groöte beerd of-ie 't kerstmannetje zelf
was, pakte den z'n zethaak op en drukte:
Geboren:
TEUNTJE
dochter van Jan Ikhad'tnooitdocht
en
Grietje Weeswelkom.
Zoo wier den de wereld kond dein van de bloidskip, die
de komst van 'n kindje altoid met 'r mee brengt.
Dat 't wel hier en deer puur verskillend is, dat 't an-
zien van de wieg hier en deer nagal wat van mekaar of-
waikt, datte de blomme bai 't bed van de iene moeder
heel wat skraler binne as bai de aar, dat de kraamkamer
verzurgd wordt met 'n verskil as hemel en hel, maar dat
't ok 'n groot verskil is of 't 't eerste of bevoorbeeld 't tien
de kindje is, wat om de hoek komt gluren, ja, koik, dat
staat allegaar zoo vast as 'n huis: d'r binne paloize en d'r
binne krotte, zoo goed aster apostele en martelare binne
IlllilliUlillllHlinillHlllllllllllllllillD
£N VAN IEN het die ouwe meister
knecht me verteld.
Hai het me op 'n goeie dag, leite we
maar zegge dat 't *n „goeie" dag was
verteld hoe-ie an die roep kommen
was: d'r is 'n kind geboren.
Die roep wordt immers over de hele
wereld verstaan en betreft maar het
iene kind, de Christus, die op aarde
kwam. De woize uit 't Óósten die had-
den 't an de kimment zien lichten, ze
wasze op de stal van Betlehem of-
gaan en ze verkondden met luider
stemmen: ei is een. kind gheboren, in
's werelds donk're. nacht.
Hoe kwam die ouwe drukker an 'n
verhaal, dat ol. op zoiets betrekking
bad, zodat-ie, leit ik maar een stad
huiswoord gebruike, d'r deur inspi-
reerd wier om van toe-of z'n mense
toe te roepen, zo gouw aster 'n ge
boortekaartje drukt worre most: d'r is
'n kind geboren.....
rtSZE BURGEMEISTER, zolde de ou
we heer, dat was 'n goeie man
Netuurlijk wasie gien burgemeister
slliendig, mr.ar had-ie d'r nag wat bai.
Koik, zo gong dat vroeger; je was
boer, of poldermeister, of houthande
laar da's ok beurd en den most
'r 'n burgemeister komme. Dat beur
de in de regel alliendig as de ouwe
doodgaan was. Oftrede deeje ze niet,
ze bleve tot 't langst van d'r dage an
't bewind en asze d'r hande trilde en
de mond beefde, din maakte dat niks
uit: voor burgemeister deugde je
gouw. Maar 't was den ok 'n erebaan
tje. As je d'r op 'n gnap durp vier-
voif honderd harde blinkende goldens
uit vedaan Duurde, din was je niet
slecht klaar. Affoin, 'n slikkersman
had ok maar voif-en-twintig stuivers
voor drie skuite modder, die-ie eerst
opbaggere most en din op 't land loö-
zegaan d'r maar anstaan, den hei
je ok gien last noödig van spier-rim-
metiek, want den zei je 't wel leite....
en koik, deermee kin-je altoid nag wel
burregemeister speuleik bedoel
mit die rimmetiek. Ik hew 't netuur-
lik over de ouwe toid, want ik wul
die burregemeisters van teugeswoordig
niet graag op me dak hewwe. Ik hew
't zooëven al gnappig zoid. datte ze d'r
vroeger 'n baibaantje bai hadde, dat
komt teugeswoordig niet voor, nei.
netuurlik niet, ze binne allien burge
meister, allien kamerlid, want de func
tie vraagt de hele mensen nou niet
lache, dat verbied ik. Deer is 't nou
Karsteivend voor
Affoin, je zouwe, zo tusken haak
jes zoid, bai deuze hele uitleg de hele
ouwe burgemeister meist vergeten
hewwe, maar hai was er nagDie
eerste burger van ós die had 'n aar-
dege vrouw, en bai die vrouw had-ie
vier kinders
Deer was ok allegaar 'n kaartje voor
drukt, maar bai gien-ien d'r van had
in de drukkerai van 't durp klonken
„d'r is een kind geboren"..-, zo was
dat deer nietKloine joós worre
groot en dat was in 't burgemeisters
huis ok zo weest: de kinders mosh
nei skoól, ir.oste deurlere, ze krep
'n vraier, de moidjes, en ze trouwde
wel niet zo heel erg nei moeders zir
en nei vaders ok niet, want de iene
had 'n boer en de aare gong mit 'r
kale skoölmeister, „houten ham op ta
fel" zoide ze den skamper, en de twe
joós leerde.... dat wul zegge, ze har'
de gelegendhoid om te leren, maar z<
deeje d'r niet veul an.... och, vade-
had 'n dikke buul en deer teerde zr I
op, wat later kwam dat zouwe ze de'
wel weer zien en toen de katastrof' I
kwam, toe wasze ze gien van de twr 1
klaarDe katastroffe, ja die
kwam.... wat weet 'n boer van saf-
l!llll!iU!l!!!l!lililli!illlfllllllllg
fraan, zegge ze den nagal d's sma
lend, maar wat weet 'n boere bur
gemeister nou ok van effektemaar
in de stad, weer-ie Zateries kwam,
deer was de bank en deer spiegelde
ze 'm voor, dat-ie mit niks-doen nag
roiker worre kon as -ie nou al was
en hai kocht, je konne wel zegge, hai
deid in olie, in tin, in Zweese lucifers,
hai deid in alles, vooral in dat weer-ie
gien verstaje van had en het end was
miserabel. de boel op en tekort...
weg alles, alliendig nag: burgemeis
ter was-ie, maar je hewwe op die me-
nier je gezag verspeuld en hai voelde
'm wel noodzaakt om toe ok deervoor
maar te bedanken
Ja, ja, zoide de ouwe meisterknecht,
as ik dat allegaar nag 'rs voor me ge
heugen haal, din is er toe wat of-
spoukt, 't hele durp was vol geruchte,
je zagge de ouwe baas kwalik meer,
de joós wasze de wereld inzwalkt, de
skoölmeister was van 't durp ofgaan,
want z'n vrouw wier zenuwziek, maar
wie bleef, dat was de jonge boer, die
de oudste van de twei moidjes trouwd
had.... 'n vief jong woif, dat ouge in
d'r houfd had, die zo helder de wereld
inkeke as ientje van 't durp maar
denke dorst.... Jan van Roin tartte
trouwens de wereld altoid alhai
had van z'n skoönvader nooit erg veul
moois ondervondenmaar hai wist
dat de gezondhoid van 'n boum niet
alliendig in de skors zat; as 't hart
van binnen niet zuiver is, din
toch gien houwen an....
is er
[K HEB meeholpen om ze te verhui
zen, zoide die ouwe drukkersmeis-
terknecht, ik hew meeholpen om mit
'n handwagentje z'n hewwen en hou
wen te versjouwen nei zoö'n oud bouw
vallerig renteniershuisie op 't end van
't durp't staat er nag, ik zei 't
je wel d'rs anwoize.... en deer leefde-
ie toe z'n oigen leventje.... ik hew 'm
't land zien ingaan te stekelepikken. As
z'n hand maar wat te doen vond den
deid-ie-'tmaar wat hew ik 'n ont
zag kregen voor die jonge boer, die
meer mensch in z'n vingertoppe was
as ooit van 'n aör zoid worre ken....
de butter, de "keis, de boskippe die
stonge in 't keukentje voor ze d'r om
aochte dat er oigenlik gien geld was
om te koupennei, nei, zelden hew
ik 't zo zien....
En die ouwe die het dat wel in de
smieze had. want die keerde om as 'n
blad an de boum.... alliendig, je zou
we zegge kenne, hai gong van de win
ter nei de harfst en niet aSrsom
aars is 't zoo, dat je van de harfst in
de winter komme en den is 't beurd,
maar deuze ouwe heer lubberde op
hai was van z'n verwaandhoid genezen
en z'n respekt voor de jonge böer
groeide bai de dag....
't jyjAG en da's wel spoitig nooit
volmaakt weze in de wereld....
Jan van Roin en Fietje van de bur
gemeister hadde gien kinderedat
geluK hadde ze nooit keune. En kloine
voete trippelde d'r niet op 't pad van
de boerderai en kwamme nooit in 't
renteniershuisie op 't end van de doik,
weer vader en moeder nou weunde
vader en moeder, die dichter bai me
kaar kommen wasze asze ze ooit weest
haddeal waster den nagal d'rs veul
om over te denken
Marie kwam ommers meist nooit
thuis, de skoölmeister was toch ok maar
'n kwast dat-ie derekt van 't durp of-
gaan was, skuldbewust of hai 't geld
van de ouwe baas verspikkeleerd had
en van de twei joós hoorde je
maar niks
Nou, niks mocht je niet zeggede
iene was altoid nag 'n beetje solieder
weest as de aaren deer hadde ze
lesten van hoord, dat-ie in 't buiten
land was weer 't 'm puur goed gong,
rrfaar terug komme, nei. de eerste jare
niet, hai most de biene eerst 'rs goed
onder 't loif hewwe, en den zou-ie weer
zienmaar van thuis wist-ie alles
alliendig, wat skaamde-ie-'m dat-ie mee
de boel opmaakt haden de aar
was denkelik zeiman worren, die was
al d'rs sinjeleerd door 'n streekgenoot
die ok zeiman was en die 'm hai mien-
de heel ergens an de aare kant van de
wereld teugenkommen wasja, ver
dikkeme ja, ze hadde nag 'n borrel
dronken ok, en toe hadde ze 't nag
over 't durp had, maar op 't end van de
eivend was dat zoo veer weest, zoo erg
veer, dat ze hadde d'r niet meer over
dochtnei, denkelik zou deer wel
niet veul van terecht komme
As de ouwe burgemeisterse zoo in
d'r hoekie zat te braien, de ampere
voorbaiganger toeknikte of nei-ougde
deur 't spionnetje, dat 't kedootje van
de leste Sunterklaas was omdat ze den
veerder de hoek omkoike kon, as de
ouwe burgemeisterse zoo in d'r ientje
was, din gong er nog heel wat deur 't
houfd: de zaak weg, de joös verwaaid,
van vader de eer weg, alliendig nag
Jan en Fie, 't was niet veul
En den kon ze kwaad worre op d'r
oigen zellevers: niet veul, niet veul, d'r
zouwe duizende mense Goddanke asze
uit de ellende zoo op d'r gemak zet
wieredie' skoönzeun van d'r dat
was 'n pronk van 'n kerel, hai mocht
den 'n hekel hewwe an 'n wit bef en
an 'n zwart-lakensche jas. z'n blauwe
kiel voegde 'm veul beter, die kerel
had 'n hart van goud en d r dochter,
weer vond je zoö'n pronkjuweel, melk
en bloed, alliendig gien trippel-trap
pelvoetjes....
En ze docht an de goeie jare in 't
groöte huis, midden in 't durp, toe al
le vier d'r kinders nag kloin wasze
toe 't leven 'n bloispel leekAs
i zoo nag 'rs worre mocht op 'r ouwe
dag
J)E OUWE DRUKKER peinsde wat
nei.... 't was al lang leden, dat-ie
't allegaar meemaakt had.... eerst t
bericht, dat de ouwe heer doodgaan
was.... zo ien-twei-drie, ze hadde 'm
voorover in 'n greppel vonden, de ste
keiepikker nag in z'n hande, deer had
ie 'm zeker nag an vast houwen wuld.
och, 't end komt voor de ien heel afb-
as voor de aar en voor mense, die nagal
heel wat hewwe te piekeren, moet 't
ok maar niet al te lang dure.... toe
bleef ze alliendig over....
En den komt de vraag of je oigen
zellevers gien zelfverwoit treft: hei-je
't allegaar wel dein zoo as 't 't best
was? Wat had dat met Merie 'r lesten
troffen; deei was 'n kloine kommen
'n kloin moiske, en dat hadde ze gien
Geertje noemd, d'r oigen naamja
ja, d'r was eerst 'n tillegram kom
men, dat alles goed gaan was, toe 'n
lange brief van de skoönzeun, nou
't was meisterlik, dat kon je zeggen
dikke en dunne letters, net as ze 't op
skoól leerd had, de ophaal dun en de
neertrek dik't had 'r 'erinnerd
aan jare, jare leejen.... d'r oigen
meister skreef ok zoo netjes op 't bord
en zai kon 't nooit zoo mooi neidoen
't leek er ienvoudig niet opEn toe
was ze heengaan. Nelieke hiette 't
kindje, dat was nei zoin moeder ver
noemd zeker of meskien wel 'n naam
die ze mooier vonde als Geertje. af
foin, wat zou ze d'r van zien, ze
kwam d'r omers temet nooit meer
hai was nou al houfd op 'n groöt durp
en hai zou z'n wi wel vinde, affoin,
heel goed voor Merie, die 't ok nagal
houg in 't houfd hadzoö'n lente
kindje brocht mee 'n nuuw geluid m
heulies huis, nei, dat zou wel goed
weze, maar zai had 'r gien deel meei
an.
Gelukkig, de winter was weer achter
ae reg; 't was voorjaar en verniddag
was Fie bai d'r kommen, die had 'r
maar efkies wat in d'r oor fluis
r.erd.... as je tien jaar trouwd benne
ain durf je d'r kwalijk meer op
rekene, is 't niet zoo?
UN DE ZEUMER gong verbai. De t
had ien keer 'n brief brocht, die
v/as van Gerard, de beste van de
tweimoeder had verlangst kregen
nei d'r joön. och. ze binne toch van
je oigen, is 't niet. al binne 't op z'n
toid den ok nag zukke deugniete
maar 't kon nag wel terecht komme
hai had z'n broer ok teugenkominen
't was 'n toer weest om die uit de
goöt te halen, maar hai had de moed
neg niet opgevenzou 't den toch
nagje konne 't niet wete
Sunterklaas was nou achter de reg
Op de Catharina-hoeve bai Jan van
Roin was alles in urde; de dokter
kwam 'r drok. want hai wou dat nou
we] d'rs goed bai hou weas dut
nis was, din konne ze de moed wel
•pgeve
-Het ooit 'n ouwe vrouw 'beden zooas
die vrouw? Voor- en teugenspoed
wasze in alle deelen met en teugen
J'r weest. Het ooit 'n ouwe vrouw
v-eden as deuze vrouwde drukker
keek me an en lachte....
Toen kwam die Karst-ochend, zoide
ie en ik kreeg 'n boödje. of ik efkies
komme wou och, dat was de ge-
woönte bai ös op 't durp zoo. as-
'er ien doöd was den bestelde ze do
druKker ok maar an huis om de „brie
ve" op te nemenen zoo was 't
hier bai de geboortes ok
Ik kwam an de boerderai, maar ik
kreeg 't beskoid dat Jan van Roin bai
de oude vrouw wasen ik nei 't
end van 't durp
'k Was net nei de kerk 'weest en k
docht zoo, voor etenstoid ken dat nag
wel effies, den zei 'k d'rs koike wat er
te doen valt....
«at
Ik 'louf met, dat ik veul J
nense zoid heb, die ik teugen Kwam
ik had al zooveul meemaakt mit
gezin.... ik had an de ouwe vtou
meist wei d'rs n hekel had as ze
uit de hougte deidmaai ik aao 011
ok in al d r kloinhoid kend, en
docht dan maai an de waarheid
de omstandighedens de mense
Ik Stoeteide wat in 't nussie
deel wiei de deur open dein.
kin je zegge, kerel, zoide die ou».
drukker teugen me de domenee t,w
die ochend mooi preekt, maar toe 'J
in die hemelse ouge van die ouwt
vrouw keek, toe klonk pas 't juichen,
de van de Karstmis me in de oore:
.Van Dalen, er is 'n kind geboren,,
JK HEW NOOIT met meer lust 'u
boortekaartje drukt, al was 't pea
ok in me oigen Zundiese toid, maai c
post most ze zoo gouw as 't kon rntj
new ween ik hew de mooiste iet.
cei uitzocht die ik had om er neer
zetten:
Geboren:
dochter van
GEERTJE,
Jan van Roin
en
Fietje van de Berg.
£)E DRUKKER lachte zijn gemoel
was as het dek dat pas over 't land.
.-kap loid was, skoön en zachtmotdij
as witte sneeuw weer nog niet in km,
pen was.
Zoo ben ik er toe kommen om
de komst van 'n geboortekaartje altoid
maar de ankondiging te doen:
„Er is een kind geboren...."
As ik dat zeg. den denk ik zoo
veul keeren an mensche, die oigenlil
zo goed as alles in de wereld verlor
hadde, den denk ik an 'n oude vrouv,
du houg stegen was en leig valle
maar die weer optild was deur d
komst van zoö'n kloin menschenkini
dat toch altoid maar 'n wonder is....
Nei, zoide-ie, ik hew zelden zooi
n.ooie Karstmis had as toen
JS ALLE tijd aan elkaar gelijk? Is elke minuut gelijk
aan een andere minuut, elk uur gelijk aan een ander
uur? Wie naar de klok ziet of naar z'n horloge kijkt,
zou dit kunnen menen. Want alle delen van de tijd,
die door het uurwerk worden aangegeven, zijn van
gelijke aard. De ene minuut duurt precies even lang
als de andere, het ene uur heeft dezelfde „lengte" als
het andere uur.
Is dan alle tijd aan elkaar gelijk? Is het half uur,
dat een moeder doorbrengt in de wachtkamer van
een dokter gelijk aan het half uur, dat zij met haar
kind speelt? Xs de oudejaarsnacht gelijk aan een
willekeurige andere nacht? Is het middernachtelijk
uur gelijk aan een willekeurig ander uur, dat de klok
aanwijst? Een ieder weet het antwoord: dit is niet
het geval! Alleen dan is alle tijd aan elkaar gelijk,
wanneer we uitsluitend letten op de „astronomische"
tijd, die wij mensen na veel moeite hebben geschapen
met behulp van sterrekundige waarnemingen en wis
kundige berekeningen. Maar deze „astronomische"
tijd, die elke minuut precies gelijk maakt aan de
andere, heeft met de tijd zoals wij die ervaren, niets
te maken. Want in de tijd, zoals wij hem ervaren, is
elk uur verschillend van het volgend uur, elke dag
verschillend van de volgende dag. Wij ervaren de tijd
niet als een gelijksoortig iets, maar als een van kleur
en karakter steeds wisselende duur.
De kalender en het feest.
JO HEEFT ELK UUR zijn eigen kleur, elke dag zijn
specifieke karakter, elke tijd zijn eigen macht en
geladenheid. Het is deze, aan alle mensen te allen
tfjde eigene ervaring, die geleid heeft tot het vast
stellen van feesten en het invoegen van deze feesten
in een feestcyclus en in een kalender. Want in het
feest houdt de mens bij wijze van spreken de tijd
even stil. Het is alsof hij zeggen wil: Let op! Want nu
is de tijd geladen met een geheimzinnige macht! Vier
deze tijd als feest, dat wil zeggen als specifieke tijd!
De kalender is daarom naar z'n oorsprong niet het
middel, om de „astronomische" tijd te meten, maar
om de tijd naar z'n waarde-inhoud te duiden. De
kalender, die oorspronkelijk steeds feestkalender is,
markeert de geladen tijdsgewrichten. Elk door de ka
lender aangegeven feest is, naar de betekenis van
het griekse woord archè zowel begin en oorsprong
als wezen en grondbeginsel.
Nu beleven wij in deze dagen één van die macht
geladen momenten van onze feestkalender. Laten we
nu eens nagaan, hoe onze christelijke feestkalender
ontstaan is, om ons tot slot af te vragen wat het
betekent deze kalender mee te „beleven".
Het Paasfeest.
MU WIJ HET Kerstfeest vieren, zou het in de rede
kunnen liggen allereerst de oorsprong van dit
feest na te gaan. Maar omdat we in dit artikel aller
eerst een historisch onderzoek op het oog hebben, is
dit begin ons verboden. Want het Kerstfeest is pas
veel later in zwang gekomen dan het Paasfeest.
Het Paasfeest hebben de Christenen op hun beurt
overgenomen van de Joden. Dit is volkomen begrijpe
lijk. Want de eerste Christenen waren Joden. Vragen
we nu naar de oorsprong van het joodse Paasfeest,
dan zien we hoe in een zeer ver verleden dit feest
een natuurfeest was. Bij de eerste volle maan van de
voorjaarsmaand werd een jong lam geslacht, en het
bloed ervan aan de deurpost gestreken. Deze 14de
Nisan zal stellig al vóór Mozes een kritieke, macht
geladen tfld van de kalender hebben aangegeven.
Daarbij is het niet onwaarschijnlijk, dat het strijken
van bloed aan de deurpost als afweermiddel gelden
moest voor boze machten, die juist in deze kritieke
nacht uiterst gevaarlijk waren. Maar in ieder geval
heeft Mozes dit natuurfeest verbonden met een ge
schiedkundige gebeurtenis, de uittocht van de Joden
uit Egypte, hun land- van slavernij. U zult begrijpen,
dat de omzetting van een natuurfeest tot de her
innering aan een historische gebeurtenis, onder be
houd van de datum en met bewaren van de oude ge
bruiken, een uitermate belangrijk gegeven is.
Nu heeft dit oude natuurfeest een tweede historische
reïnterpretatie beleefd naar aanleiding van sterven en
opstaan van Jezus Christus. In de tweede eeuw van
onze jaartelling was het Paasfeest in de oude katho
lieke kerk algemeen verbreid. Daarbij valt het op, dat
de nadruk allereerst viel op het lijden en sterven van
Christus, en pas in de tweede plaats en later op de
opstanding. Algemeen bekend is ook, dat over de datun
van viering van het Paasfeest lang en hardnekkig li
gestreden. De oosterse kerk hield zonder meer
aan de joodse datum, de 14de Nisan. De westera
kerk vierde dit feest op de Zondag, die op de 14dt
Nisan volgde. Een dergelijke strijd lijkt ons onbenul
lig. Maar eeuwen geleden zijn hierover vele synode:
vergaderd geweest. De bisschop van Rome excommu
niceerde zelfs z'n Klein-aziatische tegenstanders! On
begrijpelijk? Neen! Maar dan moet u ook beseffen
hoe belangrijk het vaststellen van de machtgelade»
dagen van de kalender is!
Het Pinksterfeest.
[N DE OUDE KERK was het Paasfeest verrew:,
het belangrijkste. Zoals gezegd vinden we de vierinj
ervan al zeer vroeg. Het Pinksterfeest sloot zich daar
als vanzelf bij aan. Bij de Joden was dit feest eei
feest van de oogst. Het werd gevierd op de 50ste -
nè. Pasen. Ons woord „Pinksteren" betekent ook niet
anders dan „de vijftigste". De graanoogst was
achter de rug en ieder nam van zijn oogst iets mei
naar het heiligdom. Zo was het Pinksterfeest voor dl
oude Joden een oogstfeest en niet eens het belang
rijkste.
Nu vinden we in de katholieke kerk ook hier weti
een christelijke reïnterpretatie. Oorspronkelijk in
zin, dat de 50 dagen tussen Pasen en Pinksteren een
vreugdetijd waren, waarin de opstanding van Chris
tus centraal stond. Langzamerhand werden de
feestelijke dagen verminderd tot ons tweetal Pinkster
dagen en werd de verbinding geiegd, niet allereerst
met de opstanding, maar met de uitstorting van de
Heilige Geest.
Het Kerstfeest.
[-JET FEEST, dat wij thans vieren komt in de rij dei
feesten, historisch gezien, het laatst. Want we
vinden het pas in de vierde eeuw. Origenes, die in het
midden van de derde eeuw stierf, achtte het vieren
van de geboortedag des Heren dwaas, evenals velei
van z'n tijdgenoten. Bovendien werden meerdere ge
boortedata genoemd: 2 April; 19/20 April; 20/21 Mei;
17 November; 25 December. Deze 25ste December had
men gevonden door 9 maanden te voegen bij de 25ste
Maart, het Romeinse begin van de lente en tevens,
naar men meende, de dag van de schepping der
wereld.
Hoe dit ook moge zijn, we vinden in de vierde eeuw
het Kerstfeest op twee verschillende data gevierd. I»
Egypte deed men het op de 9de Januari, met
achtergrond een niet nader bekend heidens feest, in
Rome vierde men het op de 25ste December. Waarom
was hier juist deze dag gekozen uit de vele mogelijke
data? Omdat de 25ste December tevens het
was van de onoverwinnelijke zon Mithras. Want d«
verering van de onoverwinnelijke zon, van de sol in-
victus, kwam juist in die dagen te Rome op! Het
feest van de geboorte van de wereldheiland werd dus
gesteld tegenover de periodieke terugkeer van het
licht. De Romeinse datum, de 25ste December, hoeft
overal gezegevierd. Behalve in Armenie, waar ook
nu nog het Kerstfeest valt op de oude datum van
Epifanieën, de 6de Januari.
Het heilig spel.
£0 IS GEBLEKEN, dat onze christelijke kalender
niet ineens ontstaan is. Het feest, dat wij heden
vieren, is pas vrij laat aan de orde gekomen. Boven
dien bleek, dat onze christelijke kalender een heidense
achtergrond heeft. Pasen is oorspronkelijk een Oosters
natuurfeest; Pinksteren is een Joods oogstfeest; de
datum van Kerstmis heeft te maken met de Mithras-
religie. Maar is dit het belangrijkste?
Veel belangrijker is de herwaardering, die deze fees
ten en data hebben gekregen. Want in de gang van
ons kerkelijk jaar herhaalt zich het historisch gebeu
ren van het leven van Christus. Het is alsof God,
door zijn binnentreden in deze wereld, zelf de data
van de feestkalender heeft bepaald. Onze christelp®
feesten zijn geen mythische feesten zonder meer,
maar mythistorische herhalingen van het goddelijk
leven, dat God zelf in de historie geleefd heeft.
Daarcm zal alleen diegene het Kerstfeest begrijpen,
die de 25ste December niet ziet als een brokje van de
„astronomische" tijd, maar als een kairos, als een
geladen moment van de tijd. Een moment, dat alleen
dan „gekend" wordt als het wordt „gespeeld", als
het met heilige en vreugdevolle ernst wordt gevierd-
