Kanttekeningen op 'n oud document
V
r/f
b
0 l
AMSTERDAMS PODIUM
Voor de Bui"; een schilderij
„Oscar" voor Olivia de Havilland
TANTE BARBARA ZOEKT VERLOREN SCHATTEN
Hei historische huis Pakhuis-
straat 1 ie Hoorn
Een
nieuw
contact
Mei een knipoogje
HOE ZAL dit ingewikkelde, dwa
ze verhaal van de onmogelijke
„tante Barbara" verder gaan? Hoe
zal het aflopen? Wordt het een
Aprilmop? Is het reclame voor pe
permunt? Wordt er een prijsvraag
aan verbonden? Rijdt er voor re
clame een grijze jeep rond?
ARTI
Humor in hei parlement
Fietsendieven de beste buitenlandse film in 1949
All the Kings men kreeg
hoogste eer
Cultureel Nieuws
£)E. HEER ANDRé FURIEUX, die als expert deelneemt
aan de ontrafeling der geheime activiteiten van de wroe
ter» in onze grond, is in de afgelopen dagen gereed ge
komen met zijn rapport over de betekenis van het papier,
dat ons in handen kwam. Het resultaat is, 'by eerste aan
blik, betrekkelijk teleurstellend. Immers, hoewel de verta
ling van het in het Frans gestelde document slechts ge
ringe moeite kostte, is de betekenis van de inhoud niet
zodanig verhelderend gebleken, dat zij ons veel nader
brengt tot de oplossing. Het stuk bestaat namelijk uit een
aantal, schijnbaar niet met elkaar verband houdende, losse
notities, met de hand geschreven in een inktsoort, die thans
niet meer vervaardigd wordt. Monsieur Furieux is zeer
concreet in zijn oordeel, te maken te hebben met een docu
ment, dat omstreeks 125 jaar oud is. Hij leidt dit mede af
uit het feit, dat de papiersoort afkomstig is uit de werk
plaatsen van Petithomme et Satry, die indertijd de voor
naamste leveranciers zijn geweest der Franse regering ten
tjjde van Napoleon. Het allermerkwaardigste is evenwei,
dat op hetzelfde papier notities van zeer recente datum
zijn geschreven en wei met een ballpoint pen! En deze
notities houden zonder uitzondering verband met thans be
staande toestanden in deze omgeving. De samenhang van
één en ander wordt nader onderzocht.
yREEMD moet worden genoemd, dat
temidden van allerlei in ietwat ver
ouderd Frans gestelde gegevens plot
seling een gedicht in oud-Frans
staat*).
Een hoogleraar in de Franse taal
en letterkunde, aan wie dit gedicht is
voorgelegd, herkende het vrijwel di
rect als een detail uit Les Amours van
de zestiende eeuwse zanger Pierre de
Ronsard. Hij vertaalde het als volgt:
Je wordt tot smaad van ieder in
het land,
Je bouwt je huis op het verstuivend
zand,
de hemelen zijn voor jouw lied te hoog:
Zo sprak de nimf, die mij zo doet
verbleken,
en op haar woorden, als een
gruw'lijk teken,
schoot uit de lucht een bliksem
langs mijn oog.
Het is bijna ondenkbaar, dat dit
schone gedicht iets te maken zou kun
nen hebben met de wroeterijen van
tante Barbara en haar mannen. Hoe
wel 't uiterst opmerkelijk is, dat langs
dit gedicht een kanttekening is ge
plaatst: „Huis van- O.I. Comp. te
Hoorn, bew. J. B„ vm. journ., thans
reisb.autob.binn. buit."
Kennelijk wordt hier gedoeld op het
huis van de heer Jac. Broersen, gele
gen aan de Pakhuisstraat nummer 1
te Hoorn. Dit huis behoorde inderdaad
eeuwen geleden aan de Oost-Indische
Compagnie. De aantekening achter de
naam van de heer Broersen beduidt:
voormalig journalist, thans reisbureau
autobussen binnen- en buitenland. Het
is niet duidelijk, of tante Barbara het
oog geslagen heeft op dit historische
bouwwerk (en zo ja, om welke reden
dan?) dan wel of zij de bedoeling
heeft, de aandacht te vestigen op de
mogelijkheid, om met het reisbureau
van de heer Froersen eventueel be
paalde trajecten af te leggen zonder
op te vallen. Het zou echter in hoge
mate dom van haar zijn, deze moge
lijkheid ook thans nog te overwegen.
Immers: door onze publicatie zou zr)
met haar opvallend uiterlijk na
tuurlijk direct herkend worden. Het
meest ligt voor de hand, dat de aan
tekening iets te maken heeft met het
oude huis. Tot aan het einde der vo
rige eeuw werd in Hoorn van vader
op zoon verteld, dat onder dit huis een
schat verborgen zou liggen. Sommigen
hebben veronder
steld, dat deze
schat zou bestaan
uit gouden voor
werpen en edel
stenen,. aldaar ver
borgen door nie
mand minder dan
Jan Pietersz. Coen.
Nimmer is echter
gebleken, dat deze
geruchten ook op
waarheid waren
gegrond Niettemin
staat het vast, dat
in de Napoleonti
sche tijd ter plaat
se opgravingen
zijn verricht; ech
ter zonder ander
resultaat dan dat
'n oude waterput te
voorschijn kwam.
Later heeft men
er nooit meer iets
van vernomen. Wij
wensen dan ook
generlei valse hoop
te wekken, doch
herinneren volle
digheidshalve aan
deze zonderlinge,
lange tijd zeer
hardnekkige ver
halen. Hoe ter
wereld tante Bar
bara en haar lugu
bere aanhang er
toe gekomen zijn,
(op het in haar
bezit geweest zijn
de oude document
met gegevens) de
aandacht te vesti-
WIJLEN J. P. COEN.
Oude geruchten duiden op een schat, die hij verborgen
zou hebben onder \et pand Pakhuisstraat 1 in Hoorn.
Document van tante Barbara vestigt de aandacht op
dit huis.
gen op Pakhuisstraat nummer 1 teampele bestudering tot de ontdekking
Hoorn en vooral waaróm deze
groep duisterlingen dat deed is een
vraag, die ons ten zeerste bezig houdt..
Merkwaardige kaart.
yyAT ONS ECHTER nog méér bezig
houdt, is een kaart van Noord-Hol
land, die aan de achterzijde van het
oude papier staat getekend. Deze
Dat zijn enkele van de honder
den vragen, die men ons schrif
telijk en telefonisch stelt. Natuur
lijk gaan wij die vragen thans nog
niet beantwoorden.
Wèl willen wfl de enkelen, die
ons serieus vragen of er „iets van
waar is" met nadruk duidelijk
maken, dat men voor dit verhaal
evenmin angst behoefte te hebben
als voor een boek of een film.
Wanneer men zich een ogenblik
indenkt, hoe de zogenaamde
„tante Barbara" pepermunt kau
wend in een jeep langs de wegen
snort, dan zal men toch begrijpen,
dat zelfs de schrijver van al deze
rariteiten er niet ernstig bij kan
blijven. Komt, Iaat ons dit span
nende verhaal genieten met een
glimlach en een knipoogje van hu
moristisch begrip!
kaart was zeer vernuftig gecamou
fleerd; het leek onschuldig gekrabbel,
waar een buitenstaander stellig niets
uit wjjs zou zijn geworden. De heer
Furieux heeft echter, in overleg met
onze directie, telegrafisch de deskundi
ge William McLean ontboden, die na
kwam, te maken te hebben met een
dusgenaamde Orloff-code. Dit is een
methode (uitgewerkt door majoor Or-
loff tijdens de Krimoorlog) om kaar
ten te schetsen in een code, die cor
respondeert op de kaarten van het ka
daster, doch waarbij de kilometeraf
standen verminkt worden en waarbij
de minuten der lengte- en breedtegra
den volgens een vast systeem door el
kaar worden geschud. Door het in
bouwen van een systeem van kubus
sen en pyramiden worden de plaatsen,
waar op gedoeld wordt, haarscherp
aangegeven. In de loop der tijden- zpn
op de Orloff-code natuurlijk allerlei
varianten gemaakt, maar in grondlij
nen heeft men de vinding tot op de dag
van vandaag ongerept gelaten.
Mr. McLean is tot de conclusie ge
komen, dat op de kaart minstens
twaalf plaatsen staan aangegeven, die
voor de gebruiker betekenis moeten
hebben. Daartoe behoren Hoorn, Ber
gen, Alkmaar, Avenhorn, Den Helder,
Schagen, Bovenkarspel, Enkhuizen,
Koog aan de Zaan, Heerhugowaard en
Beverwijk. Daarenboven zijn nog om
streeks zestien punten aangegeven,
buiten bebouwde kommen liggend,
doch vrijwel steeds aan bestaande we
gen. Enige van deze punten liggen in
de buurt van Heemskerk, Zaandijk.
Winkel, Heiloo, Andijk, Nieuwe Nie-
dorp, Dirkshorn en Den Burg op
Texel.
Hieruit blijkt wel duidelijk, dat de
bedoelingen van de bende, die hier
onder leiding van de pepermunt etende
tante Barbara bij nacht en ontij op
de verborgen schatten loert, zich uit
strekken over geheel Noord-Holland
boven het Noordzeekanaal. Wij heb
ben hier te maken met een ongrijp
baar, niet positief aanwijsbaar com
plex van geruisloos plaats vindende ge
beurtenissen. De welwillende lezer zaï
ons met een knipoogje gelijk geven als
wij beweren, dat het een heel moeilijk
karwei is, te zoeken naar ongrijp
bare, geruisloze gebeurtenissen. Wij
geven het u te doen! 'Het is het zoeken
naar een niet bestaande speld in een
afgebrande hooiberg.
Men heeft het ons van zekere zijde
euvel geduid, dat wij deze zaken zo
n
openlijk aan de bevolking voorleggen.
Men meent, dat wjj daardoor meer
kwaad dan goed doen. Wij bestrijden
dat! Wie de kop in het zand wil ste
ken, kan wellicht een uitnemend fi
guur slaan als struisvogel maar
die rol ligt ons niet.
Wg houden niet van struis
vogels. Zij zijn dom, hebben geen
gevoel voor humor en geen be
sef voor romantiek; zij dienen feite
lijk te worden ingedeeld bij de groep
der azijndrinkers. Nee, met struis
vogelpolitiek krijgen we nooit een goed
slot aan de avonturen van tante Bar
bara. En dat zijn we tegenover onze
lezers verplicht. Ieder goed verhaal
heeft immers een blij einde?
Nieuwe hulp-
Hoe juist ons standpunt is, moge
wel blijken uit het feit, dat een inwo
ner van Amsterdam, die van tal van
zaken véél schijnt te weten, zich heeft
aangediend om ons met zijn kennis
van feiten terzijde te staan. Het zal
duidelijk zijn, dat wij de naam van deze
man voorlopig niet kunnen noemen.
Wat wij wèl kunnen zeggen is dit: de
mededelingen, die ons uit deze bron
hebben bereikt, zijn dermate verba
zingwekkend, dat wij ze aanvankelijk
maar moeilijk konden geloven. Wij
dachten een ogenblik aan een April
mop. Inmiddels zijn echter enige der
genoemde feiten onderzocht en vol
komen juist gebleken! Wij komen er
op terug, zodra de tijd rijp is. Dezer
dagen hopen wij een foto te kunnen
afdrukken van de jonge vrouw, die
verschillende malen is gesignaleerd in
gezelschap van tante Barbara. Hoe
wel zij bekend staat als „Fientje" is
haar werkelijke naam anders. En het
staat wel vast, dat zij geen familie is
van „tante Barbara". Hoe een dame
van haar standing verzeild is geraakt
in een dergelijk gezelschap, is één der
vele vragen, die rond deze geheim
zinnige affaire opdoemen. Doch wy
stropen de mouwen op en zetten ons
achter de schrijfmachine, om ook dit
raadsel te ontsluieren.
Waarde lezers, wij wensen u een
prettige en genoeglijke Zondag! Vol
gende week gaan we verder.
Tu seras fait d'un vulgaire la fable,
Tu bétiras sur Uncertain du sable.
Et vainement tu peindras dans les
cieus:
Ainsi disolt la Nimphe qui m'afolle,
Lors jue le ciel, tesmoig de sa
parolle,
D'un dextre éclair fut presage
mes yeus.
1
1
n j
vü
H\
Colt-
Sé?
e
•V
V/~ c/'-M
1
V\
'j/Ü>rp
ito
(f
If
St
«i.
A
iff'4
lï\
l
D 0
O
0
4\
O
\"A i
IN ORLOFF-CODE.
Dit is een gedeelte van de gevon
den kaart. De kustlijn is duidelijk
zichtbaar (gearceerde, brede lijn)
en het staat vast, dat we hier te
maken hebben met een plan, dat
zich concentreert rond de ge
meente Schagen. Welk plan? We
weten het niet.
QVERAL waar lelijke, miezerige,
vervelende, onbenullige, geest
dodende en stuitende dingen te zien
en te horen zijn is het vol en druk in
Amsterdam. In het Alcazar, dat van
zichzelf beweert, dat het er tóch
gezelliger is; in de tearooms, in het
zichzelf tot toppunt van chique ge
bombardeerd hebbende Extase, in de
Forty Four Club „Femina" (smartest
nightclub in Amsterdam; from 10 p.
m. 4 a.m.; for foreign visitors in
troductions available at the Club)
enzovoorts enzovoorts.
INDIEN ER IN DEZE DUBIEUZE DAGEN één ding stabiel, één ding
buiten kijf is, dan is het wel 't feit, dat wy in een soort gestroomiynd gek
kenhuis leven. De Nederlandse filmkeuringsinstanties hebben, om een voor
beeld te noemen, in de loop der tyden allerlei films verboden, waarin juf
frouwen voorkwamen wier bloesje enkele millimeters (c.q. centimeters)
te diep was uitgesneden. Maar deze kundige genootschappen hebben de
Italiaanse film „Bittere Rpst", aangekondigd als „de-super-atoom-op-film
gebied" en ais „super-realistisch" lustig en rustig laten passeren. En d s
zit heel Corso vol met lieden, die zich vergapen aan een lawine „sex", zo
stuitend, pervers, doortrapt en vies, dat een mens er wee en akelig van
wordt. Dezer dagen is een andere film in een ander theater gaan lopen: de
Matthaus Passion. Twee toonaangevende filmcritici gaven als hun oordeel:
„Bach als animator van een beeldroman" (Koolhaas) en „Cultureel vanda
lisme op de film" (Lex van Delden). Het theater zit avond aan avond vol.
Men zwijmelt.
dingen, die met een snelle flits het
hart van een mens openkerven, hem
ademloos maken en verbijstert over
zoveel verrukking, bijeengebonden
door vier dunne houten latten.
De rest bleef een verzameling schil
derijen, zich ordelijk rijend langs de
blanke muren der tentoonstellings
zalen. De restde fondantachtige
„meisjes-aan-vestiaire", het doek van
Mauve, „Zee", maar dat met zoiets
universeels en ontastbaar als de zee
niets te maken heeft. De rest
„Venus en Amor" van Jos Rovers,
maar zo weinig Venus- en Amorachtig,
dat men eerder aan de eerste druk
proef van een slechte reproductie moet
denken dan aan zoiets edels en ethe
risch als een klassieke Helleense my
the. De restzélfs de zoete doekjes
van Lizzy Ansingh, lief en mooi, maar
te mooi en te zoet, ditmaal.
Och, daar waren wel goede en knap
pe doeken, denk ik, maar ze waren
zo onbarmhartig weggemaaid door dat
ene doek, dat van die bui. Het was,
die middag, of die bui al was losge
barsten, losgedaverd, uitgebroken, en
al dat andere, al die kleurige en fleu
rige Arti-doeken had weggeblazens
weggeregend, weggestormd, wegge-
orkaand.
Desondanks waren er twéé mensen.
Die ene bezoeker en de breiende toe-
zichthoudster. Maar die ene bezoeker
was bezeten van verrukking en hij was
eindeloos, eindeloos ver weg ge
dwaald, in dat vreemde, wonderlijke,
mysterieuze Atlantis der hoogste, al
lerzaligste visuele verrukking.
gUITEN gonsde de stad. De mensen
kochten kaartjes voor de avond
voorstellingen van „Bittere Ryst".
Vanwege de Italiaanse „Rita Hay-
worth". Buiten stond een radiowinkei
open, die het passerend mensdom liet
genieten van Boyd Bachman. Buiten
'geurde het naar patates frites en wa
ren alle gevels van alle grote stads
muren beplakt met rozige en mollige
Coca Cola-meisjes en filmsterren.
Binnen, in Arti, zat nog steeds die
ene man. Die nog steeds zat te mum
melen: „Ongelofelijk".
Die man was gelukkig.
Misschien de enige in heel Amster
dam.
ANTHONY VAN KAMPEN.
Voorjaarstentoonstelling
Maar het is niét druk in Rokin 112,
het huis van de schildersvereniging
Arti et Amacitiae, waar thans de
jaarlijkse voorjaarstentoonstelling
wordt gehouden.
Er waren die namiddag, één heer en
één dame. Die heer was bezoeker. De
dame toezichthoudster.
£)IE HEER zat voorovergebogen op
een bank en staarde naar een be
paald schilderij aan de muur. Hjj keek
even op, toen ik ook op die bank ging
zitten, en fluisterde: „Ongelofelijk.
Het was ongelofelijk, dat schilde
rij. Ongelofelijk van realiteit. Het was
één van die schilderijen, die een hele
zaal beheersen. Zo'n doek, dat al het
andere werk overvleugelt en over
speelt. Eén van die doeken, die een
ganse expositiezaal voor zich alleen
opeisen. Omdat alle andere werken
verduisterd worden, onzichtbaar blij
ven, ten ondergaan en oplossen in 'n
soort vale, kleurige mist.
Dat schilderij droeg als nummer 42.
De maker heet Geerard van Lerven en
volgens de catalogus komt hij uit Arn
hem. Ik hoorde te voren nooit éénmaal
van Geerard van Lerven, maar dat is
z ij n schuld -niet. In ieder geval moet
deze man een groot kunstenaar zijn en
ik ben de hemel dankbaar, dat ik die
namiddag deze ontmoeting in Arti
mocht hebben. De ontmoeting met
„Voor de bui" van Geerard van Ler
ven.
Wat zal men daarover nu verder
nog schrijven! Van zo'n landschap, dat
te wachten ligt op de bui, die over een
minuut, een seconde gaat losbarsten.
Een landschap, grondeloos zwaar van
noodlot en dreiging. Een landschap,
doordrenkt van de allerhevigste be
klemming. Met boven dat landschap
een adembenemende hemel, kapot-
gescheurd, aan flarden gerukt, in stuk
ken verrafeld door de wilde wind. Een
landschap, zoals men zich een land
schap voorstelt op de Dag des Oor
deels. Een landschap, dat grenst aan
Dante's Hel. Een landschap, zoals daar
eens landschappen geweest moeten
zijn in de dagen van het begin van hei
Begin: de dagen uit Genesis.
Ongelofelijk, zei die onbekende man
naast me.
Het was ongelofelijk.
Het was voor mij het enige doek
van die hele expositie. Van die hele
deftige, eerwaardige, aristocratische,
maar ook vaak burgerlijke en stom
vervelende Arti-expositie. Maar dat
éne doek maakte die ganse expositie
tot een ongelofelijk evenement, een
gebeurtenis, die een mens dagenlang
beheerst. Het was één van die schone
Een eentonig herhaald ver
zoek van dr. H. Leuchtgens om
bezuinigingen in de begroting
ontving van E Schoettle, voor
aanstaand sociaal-democraat, die
de oorlogsjaren in Engeland
doorbraeht, in het Westduitse
parlement de volgende repliek:
„Ik ken een aardig Engels
sprookje, „Alice in Wonderland"
genaamd, waarin de hartekonin-
gin maar één zin kan zeggen:
Zijn hoofd er af. Ge doet me
sterk denken aan deze harte-
koningin, waarde collega".
Schoettle's opmerking werd
met gelach begroet Dr. F. Strauss,
een christen-democraat, verwekte
hilariteit door de 74-jarige dr.
Leuchtgens, die een witte baard
heeft, toe te voegen: „Wij heb
ben eerbied voor uw leeftijd,
maar niet voor uw wijsheid. De
dagen van Sint Nicolaas in de
politiek zijn voorbij".
HUIS MET EEN VREEMD GEHEIM?
En dit is het huis Pakhuisstraat no 1 te Hoorn,
eigendom der O.I.Compagnie, thans bewoond door
heer Jac. Broersen.
eens
de
Olivia de Havilland en Broderick
Crawford hebben te Hollywood de „Os-
carprijzen" voor het beste spel gekre
gen, respecticveiyk in de films „The
Heiress" en „All the kings men". Als de
beste film van het jaar werd aange
wezen „All the kings men", die het
leven van een Amerikaans politicus
uitbeeldt. Olivia de Havilland won de
Oscar-prijs voor de tweede maal. Als
de beste buitenlandse film van 1949
werd aangewezen: „Fietsendieven", die
een speciale onderscheiding kreeg, en
als de beste regisseur van het vorige
jaar Joseph L. Mankiewicz voor zyn
„A letter to three wives".
De filmacademie, die de onderschei
dingen bekend maakte, noemde Dean
dagger in „Twelve o'clock high" en
Mercedes Mc Cambridge, die haai
filmdebuut maakte in „Ali the King:
men", de beste bijrolspelers.
Bobby Driscoll, die als kind optrad in
„The Window" en in „So dear to my
heart" werd aangewezen als de beste
acteur onder de kinderen.
De academie besloot de belangriik
ste prijs die „Hollywood kent, „The
Irving S Thalberg Memorial" niet toe
te kennen.
De producer Cecil B De Mille kreeg
een speciaal beeldje voor zijn carriere
als vooraanstaand filmspeler.
j?
OLIVIA DE HAVILLAND
....twee Oscars....
Ter gelegenheid van de feestelijke
herdenking van het 175-jarig be
staan van de Maatschappij der Neder
landse Letterkunde, wier oprichting
werd bevestigd bij octrooi der Heren
Staten van Holland en West-Friesland,
looft het bestuur dezer maatschappij 'n
som van f 300 uit voor het beste son
net, dat voor 28 Mei 1950 onder pseu
doniem bij de secretaris, de heer F. P
Huygens, Duinrel! 1, Wassenaar, bin
nenkomt. Mededinging staat open voor
iedereen. In het onderwerp wordt men
geheel vrijgelaten. De uitslag der be
oordeling zal worden bekend gemaakt
op de jaarvergadering van de Maat
schappij van 21 Juni 1950.
Op een verkoping te Londen zullen
op 3 en 4 April manuscripten van de
toneelschrijver Oscar Wilde worden
geveild. Uit deze handschriften blijkt,
dat Wilde zijn werk, dat later onder
de titel „Lady Windermere's Fan"
werd gepubliceerd, het eerst de titel
van „The good woman" had gegeven
Het eerste ontwerp van „Salome"
schreef Wilde in het Frans. Later
bracht hij er vele herzieningen in aan
en voegde er passages aan toe Ook
blijkt uit de manuscripten, dat Wilde
..The importance of being earnest" het
stuk. dat kortgeleden nog in ons land
door een Engelse troep werd gespeeld,
eerst ,A trivial comedy for serious
people" noemde. Later veranderde hij
dit in „A serious comedy for trivial
people".
£je bekende Nederlandse zanger Frans
Kroons, die reeds eerder in New
York triomphen vierde, zal 6 April
weer naar de Ver. Staten vertrekken.
Hij zal opnieuw in de stad der wol
kenkrabbers optreden in opera-uitvoe
ringen. Tevens zal hij onderhandelin
gen voeren over de verfilming van een
eigen scenario In Mei komt hij weer
in ons land terug in verband met zijn
grote belangstelling voor de Neder
landse Opera en het Holland Festival.
De Italiaans: tenor Benjamino Gigli
vierde dezer dagen te Odense in Dene
marken zijn zestigste verjaardag.
Willem Noske heeft ten gevolge van
een door hem in tinnen- en buiten
landse bibliotheken ingesteld onder
zoek een groot aantal waardevolle in
strumentale en vocale werken van
Nederlandse componisten en van enige
destijds in ons land gevestigde buiten
landse musici uit de achttiende eeuw
aan het licht gebracht Naar aanlei
ding hiervan stelde hij de NCRV voor
een serie van tien uitzendingen samen
onder de titel „Nederlandse kamer
muziek uit de eerste helft der 18e
eeuw" Deze cyclus zal worden uitge
zonden in de maanden Maart t.m.
Juni
In het Rijksmuseum te Amsterdam
wordt een tentoonstelling gehouden
getiteld: De koning-stadhouder en zijn
tijd. Dit o.a. in verband met 't feit dat
Willem de Derde op 14 November a.s.
driehonderd jaar geleden geboren werd.