I
Het naadje van de kous over nylons
Onze electrische netten worden
centraal gevoed
Van glasaaltje tot paling
huizenbouw
id
Waarom zingen
de vogels?
Du Pont de Nemours had de primeur
en vóór persoon-
atie
De zegetocht door de
V.S. begon reeds in 1940
1
Mevrouw Roosevelt aan hei spinnewiel
De irek van deze vis is een groot mysterie
Niemand zag ooit een
palingei
In de nabije toekomst geen piekuren meer
Zelfs Italië levert ons
electriciteit
Cultureel Nieuws
lijvoorbeeld in Brussel op de
et met zijn verrukkelijke ge-
antreft en eigenlijk overal,
;er op een verantwoorde ma-
wd werd.
en moet nu eens komen kij-
nieuwe wijken van Antwer-
al men het verschil duidelijk
een huis dat een eigen stijl
jst een ander, dat het zijne
ag ligt naast hoog; soms als
3 ontstane verschil in hoogte
Eieren, wordt er bovenop een
je aangebracht als een wan-
nd muurtje. Een werkelijk
van degelijke architectuur,
lankeerd door een ander dat
armoe, gebrek aan vernuft
ker schijnt te verraden,
aen zich af, hoe dit mogelijk
toezichtoefenende instanties
n aanmerkingen maken, dan
men met een visie te doen
méér is dan een gril en
aard, bekeken te worden. D«
ïbben in hun bouwmethoden
Sór persoonlijkheid en inspi-
tègen van bovenaf geleide
ir. Hier komen wij bij het
punt waarom het gaat. Men
een keus: óf de architecten
1de voorschriften binden en
cerheid hebben dat 'n straat-
werkt wordt volgens vooraf-
n beginselen, óf de grootst
vrijheid toestaan en volop
nen voor persoonlijkheid en
maar daarbij dan ook de
i dat een hopeloze willekeur
ivoerd en een straat een pot-
opvattingen en stijlen wordt,
t zich blijkbaar, althans in
i, voor het laatste beginsel
en, met de hierboven om-
«evolgen.
ir ons zien heel duidelijk de
aan het andere standpunt
maar zijn toch teveel op
1 gesteld om zonder meer het
van de Antwerpse heren te
ildigen.
ok nog in andere opzichten
Schelde-stad haar bouwmoei-
Veel straten zijn volkomen
om het tegenwoordige ver
te laten. Gevolg: er worden
;n afgebroken en op de vrij
plaatsen nieuwe gebouwd, die
ters meer ni/.r achter komen
Later zullen dan de andere
k worden afgebroken. Maar
:i lang op zich laten wachten
en heeft men afschuwelijk
aatbeelden verkregen met nu
ringende en dan weer uit-
gedeelten, een zig-f.ag lijn,
lige huizen laat zien maar
;aal aan het gezicht onttrekt,
t een stad, maar het is een
denken doet aan sommige bo-
tllesbehalve sierlijk hun kroon
hemel opheffen. Het verblij-
r tegelijk het tragische van
is, dat haast mathematisch
:eggen is, dat men eens van 't
standpunt zal gaan afwijken
en meer gebalanceerde oplos
rijpen. Dan zullen echter veel
jen voor eeuwen bedorven
fout woord, op papier getypt,
vlakt worden en een fout
>or de radio, hersteld; maar
ïtraten worden aan het nage-
ergedragen en ontsieren onze
)r jaren.
lelijk ongeluk met
paardenwagen
is de zevenjarige Hobby,
van de familie V. uit As-
>p het Vlietsend te Kromme-
de met een paard bespannen
n de brandstoffenhandelaar
lakt, nadat de knaap getracht
wagen te klauteren,
en kreeg het achterwiel over
buik en werd in deerniswek-
stand naar een ziekenhuis te
vervoerd. Aldaar is hij kort
mst aan de gevolgen overle-
jestelde minnaar stak
zijn verloofde
tar gevangenisstraf heeft de
mse rechtbank opgelegd aan
•ige los-werkman, die op een
de afgelopen zomer zijn ver-
ie de verkering had uitgie-
ïige steken met een mes had
ht. Het meisje moest zeven
een ziekenhuis worden ver
st voor Oost en West
volgende schepen kan zee-
'en verzonden. De data, waar-
respondentie uiterlijk ter post
bezorgd, staan, tussen haak-
de naam van het schip ver-
ndonesie m.s. „Tawali" (11
lieuw Guinea sES. „Rempang"
i); Canada m.s. „Westerdam"
Australische Statenbond en
eland via Engeland (8 Maart);
rika m.s. „Alnati" (11 Maart),
VRIJDAG 7 MAART 1953
IMINGEN IJMUIDEN
sommingen van Donderdag
der IJM 20 22.700; kotters
f 600; KW 189 320; 133
r 690; 128 540; 10 1820;
540; BU 33 2700; HD 125
:0 29 650; loggers: KW 37
1 2010. Prijzen per kg:
5,152; gr. tong 3,40—3,05;
1,95—1,30; kim. tong 2,17—
ong I 1,94—1,71; tarbot II 1,67
lm 2,40—2,10. Prijzen per
irbot II 90, III 92, IV 67; kl.
sch rmng 36—25; gr. schol 27;
>1 44; kim. schol 5425; kl.
15—25, II 40—21; schar 31—
17,50—14; v. haring 18—39;
12,5019; gr. schelvis 6651!
ilvis 6256; kim. schelvis 61
schelvis I 6050; kl. schelvis
11- v/ijting 18—8; gr. gul 53
gul 50—38; kl. gul 37—33!
)0; kl. wolf 47: poontjes 20—
koolvis zw. 3023, wit 36—
ijzen per 125 kg: gr. kabel-
—90; gr. koolvis zw. 6048;
is wit 7767; gr. leng 84—
Dlf 114. De totale aanvoer
150 kisten.
Voorjaarsklanken
OLOTSEL1NG op een morgen is het
er weer, een bekend geluid dat ons
tinds mensenheugenis doet weten dat
het lentetij dichterbij komt. Ook ge
durende de wintermaanden hebben de
wimterkpnihkjes en de mezen onze
tuin niet verlaten, maar nu wordt hun
getjilp nadrukkelijker en lijkt het of
zij reclame voor hun zaakje maken
en van de ophanden zijnde drukte me
dedeling willen doen.
Als u hieraan voorbij gaat dan zult
u waarschijnlijk ook niets merken van
al de voorjaarstekenen die nu dage
lijks waar te nemen zijn. Misschien
zal zelfs wel nooit het rhythmiech
verloop van de jaargetijden ttot w
als zelfs de grootte,e geoeurtenissen
spreken. Maar waarom leeft U dan
waardoor alles op aarde geregeld
Wordt niet door U worden mee be
leefd?
Het vroege voorjaarsgeroep van de
vogels maakt ons wakker en blij. Het
wekt verwachting en het doet ons pit
tiger 'de dag instappen.
Alleen vogelmannetjes kunnen zin
gen. Waarom is deze goddelijke gave
in de vogelwereld slechts voor hen
gereserveerd? Zij doen nog wel in
versterkte mate in de voorjaars
maanden hun best, als zij juist dan
de grote bijzondere taak te vervul
len hebben. Vaak uitgedost in hun
mooiste verenpak zingen zij juist in
deze tijd het allermooiste en zo aan
doenlijk ernstig dat zij in ons men
sen allerlei romantische gevoelens
wakker roepen.
De gedachte ligt voor de hand om
bij al die verschijnselen het mannetje
er van te verdenken de aandacht van
de vrouwtjes te 'willen opwekken en
haar gunst te willen winnen. Zou zij
onder zijn soortgenoten niet de mooi
ste, de sterkste, de muzikaalste haar
liefde schenken?
Wij romantische mensen zouden dit
graag willen aannemen maar het is
gebleken dat het gezang van het man
netje het vrouiutje „ijskoud" laat. Het
mannetje zingt slechts om uiting te
geven aan zijn krachtsoverschot en
door alle mannelijke soortgenoten
wordt het als een strijdroep opgevat.
Langzaam en in het begin bescheiden
van toon „claimt" zo'n vogel zijn ge
bied en waarschuwt hij vogelparen
van hetzelfde soort niet op zijn jacht
terrein te komen daar hij van plan
is er zijn toekomstige woning te bou
wen.
De maanden Maart en April zijn
de bouwmaanden en al hebben de
vogels geen wisselingen van bouwstijl
te ondergaan, toch zijn het de verschil
lende opvattingen van de ouderparen,
hoe zii hun kinderen een onderdak
zullen geven, die cr de oorzaak van
zijn dat de woningen sterk uit een lo
pen Er zijn nesten die uit wat losse
takjes en halmen zijn samengesteld.
Bij anderen zijn de bouwstoffen zorg
vuldig tot een nestholletje verwerkt.
Ook zijn er die zo kunstig geweven
zijn dat men ze met bewondering be
kijkt.
Een paar cijfers spreken misschien
duidelijker. Het nietige nest van een
geelgors bestond bijvoorbeeld uit: 630
paardeharen, 1755 korte haartjes, 195
gram kweekgras. 3 vruchten van de.
klaver, ZO bladeren van havikskruid
en ten slotte nog 35 gram schapenwol
en een stuk van een oud vitrage gor
dijn. Kunt u uitrekenen hoe vaak zo'n
vogeltje heen en weer gevlogen moet
hebben tot het nest zover klaar was
dat de eieren gelegd konden worden?
Neen dan maakt de kievit de len
teheraut, het zich gemakkelijker. U
pi eet toch dat die slechts een eenvou
dig kuiltje op de grond draait en het
camoufleert met wat strootjes en
sprietjes? Het is een prettige opgave
eens naar zo'n nestje te zoeken. Dat
zal niet meevallen want de slimmerd
weet allerlei streken toP te passen om
u op een dwaalspoor te brengen.
Werkelijk grappig doen de manne
tjes kieviten, als de vrouwtjes in aan
tocht zijn. De dames hebben natuur
lijk een heerlijke lentemorgen^ uitge
zocht voor hun aankomst en cirkelen
statig boven het weiland. Dat is het
teken voor de doffers cm te laten zien
wat zij kunnen. Zij maker, de gekste
sprongen en roepen om het hardst
„kie-e-Vit". Het lijkt wel of ze zenuw
achtig zijn zo druk vliegen Ze heen
en weer. Het ene moment schieten zij
pijlsnel de lucht in. even later staan
zij trillend van emotie op het weiland
om eindelijk als toppunt van hun kun
nen, een kuiltje tussen het gras te
draaien.
Ziezo. dat. zal de wijfjes wel naar
beneden lokken!
Ook in de vogelwereld is het vrouw
tje nieuwsgierig naar haar nieuwe
domein. Zij daalt uit hoger sferen neer
en viert haar bruiloft tussen de made
liefjes en de paardebloemen. Het is
vanaf dit ogenblik uit met het vrij
gevochten leventje van Heer Kievit.
Het moet nu ernst worden met dat
kuilje draaien. H(i moet nu eens vlug
een behoorlijk nestje maken, waar
binnenkort de eieren in kunnen ver
schijnen.
Ja, wie zo'n vogelgeschiedenis van
dichtbij meemaakt, voelt feest in zijn
hart en neemt zich voor nog eens va
ker d"ze zonzijde van het leven op
AP 15 Mei 1940 kreeg de Amerikaanse vrouw voor de eerste keer een nieuw soort
kousen aangeboden, die opvielen door het ragfijne weefsel en die daardoor
sterk afstaken bij de in die dagen veel gedragen kunstzijde- of rayonkous. Men
kreeg te horen, dat de nieuwe kous vervaardigd was uit nylon, een synthetische
vezel, die door de chemici van Du Pont de Nemours Co. was samengesteld.
Het publiek had reeds in 1938 met het nieuwe product kunnen kennis maken
en wel in de vorm van tandenborstels, waarbij het haar door nylon vervangen
was, maar tussen deze stekels en het uiterst fijne textielgaren was toch wel een
heel groot verschil. Du Pont vertelde van zo'n nylondraadje, dat het tweemaal
zo sterk was als een aluminiumdraad van gelijke dikte, maar daarentegen maar
liefst minder dan de helft woog. Nylon was even sterk als verschillende staal
soorten. Verder verklaarde Du Pont, dat nylonkousen op de normale wijze ge
wassen konden worden en dat zij daarna in zeer korte tijd droog zouden zijn,
omdat de vezel vrijwel geen water opneemt. Nylon is onbrandbaar;":houdt men
een draad in de vlam, dan smelt het weg, maar dit houdt op, zodra de vlam
verwijderd wordt. De nieuwe vezel was bestand tegen warmte, dat wil zeggen;
textielgoederen uit nylon vervaardigd kunnen op de normale wijze gestreken
worden. Ten slotte tast het de huid niet aan en het is bestand tegen de inwer
king van verschillende chemische stoffen.
denier zeggen, dat 450 meter van het
gebezigde garen 15x1/20 gram is 3/4
gram weegt, of wat hetzelfde is, dat
9000 meter 15 gram weegt. Tot voor
zeer korte tijd gebruikte men voor ny
lons uitsluitend garens van 15, 20 of 30
denier.
Het is uiterst moeilijk om zich een
voorstelling van de fijnheid van zo'n
15 denier nylondraad te maken. Men
kan uitrekenen, dat een ons van dit ga
ren een lengte heeft van 1200 km, maar
het zegt ons zo weinig. Ook ten opzich
te van de dikte van zo'n draadje schiet
ons voorstellingsvermogen hopeloos te
kort. Tot één millimeter gaat alles goed,
maar reeds bij het tiende gedeelte daar
van is het mis. Om u evenwel toch 'n
idee te geven van de fijnheid van zo'n
15 den:er-nylondraadje vertellen wij u,
dat ons hoofdhaar doorgaans tot de
klasse van 50 denier behoort
zoeken.
r\E nieuwe kous vond, dank zij zijn op-
vallend uiterlijk en de aangekondig
de eigenschappen, al dadelijk gretig
aftrek, maar de ontwikkeling werd
sterk, geremd door de oorlog, welke
voor Amerika in December 1941 uit
brak. Gedurende de oorlog werden wel
iswaar enorme hoeveelheden nylon ge
fabriceerd, maar deze werden uitslui
tend voor militaire doeleinden ge
bruikt en het gevolg daarvan was, dat
de ontwikkeling in de civiele sector
volkomen bleef rusten. Nauwelijks was
de oorlog evenwel voorbij, of de nieu
we kous en „nylons" werden in de
kortst mogelijke tijd een begrip. De
vraag naar nylons heeft in enkele jaren
ongekende afmetingen aangenomen.
Ondanks het feit, dat Du Pont nu reeds
drie fabrieken voor de fabricage van
nylon op volle toeren laat draaien en
men met de bouw van een vierde fa
briek is begonnen, ziet de firma geen
kans om aan alle aanvragen te voldoen.
Zij, die in 1940 uiterst sceptisoh tegen
over de nieuwe vezel stonden en be
weerden deze „nooit" te zullen ver
werken, lopen nu de deur bij Du Pont
plat om hogere toewijzingen te krijgen.
Men heeft verschillende buitenlandse
fabrieken in ons land de AKU te.
Arnhem het recht gegeven om nylon
volgens de patenten van Du Pont te
vervaardigen ten einde zich op deze
wijze enigszins lucht te verschaffen en
zich zo veel mogelijk op de Amerikaan
se markt te kunnen concentreren, maar
ook deze maatregel bleek niet voldoen
de te zijn. Daarom heeft Du Pont in
het begin van dit jaar een van zijn
grootste en felste concurrenten op het
gebied van syntetische vezels in Ame
rika, de Chemstrand Corp., licentie
voor de vervaardiging van nylon voor
dg Amerikaanse markt gegeven, het
geen inderdaad een unicum genoemd
mag worden.
Hoe oordeelt het publiek?
LIET spreekt vanzelf, dat het voor Du
Pont van het allergrootste belang is
om te weten, hoe het publiek uiteinde
lijk over nylons oordeelt en dus werd
enkele jaren geleden een Amerikaans
bureau voor het onderzoek van de pu
blieke opinie aan het werk gezet om
eens een uitvoerig antwoord op deze
vraag te geven.
Het resutaat van dit onderzoek was
in vele opzichten zeer merkwaardig. Er
waren dames, die uiterst tevreden wa
ren. Zij droegen dag in, dag uit het
zelfde paar nylons; deze werden des
avonds even vlug gewassen cn waren de
volgende morgen weer voor het ge
bruik gereed. Vele van deze dames ver
telden, dat zij slechts één paar nvlonr
bezaten en het volkomen overbodig
vonden een tweede of derde paar aan
te schaffen.
Er waren evenwel ook dames zij
vormden zelfs een zeer grote groep
die enige paren bezaten. Zij klaagden
steen en been over de talloze kostbare
reparaties en zij waren hoogst onte
vreden.
Daar stonden dus twee meningen
lijnrecht tegenover elkaar. Waarschijn
lijk heeft Du Pont dit alles voorzien
en heeft deze firma juist daarom alle
industrieën, die nvlongaren tot nylon
verwerken, verplicht op iedere kous een
aanwijzing te plaatsen, die ons in staat
stelt reeds bij voorbaat een oordeel
over de hoedanigheden en de kwaliteit
van de betreffende kous te vormen.
Het naadje van de kous
"JO vindt men op de boord van iedere
nylon een opdruk, bijv. 51 gauge,
15 denier. Dit wil in de eerste plaats
zeggen, dat de kous gebreid is met een
fijnheid van 55 steken per 1V„ inch (ca.
38 mm). Nylons worden doorgaans ge
breid met een fijnheid van 45, 51, 54 of
60 gauge. Men is dikwijls van mening,
dat het aantal steken beslissend is voor
de kwaliteit van de kous, maar dit is
niet juist. (Inderdaad, hoe groter het
aantal steken, hoe groter de kans dat
er eens één zo'n steek loslaat, met alle
hoogst onaangename gevolgen van dien.
Aan de andere kant evenwel kan ge
zegd worden, dat de moderne breima
chines in technisch opzicht wel zo vol
maakt zijn. dat het breien van kousen
met een fijnheid tot 60 gauge geen
moeilijkheden en geen verhoogd risico
met zich brengt.
De kwaliteit van nylons wordt in
hoofdzaak bepaald door de dikte van de
gebezigde draad en daaromtrent geeft
de tweede helft van de opdruk ons
PETRA alle gewenste inlichtingen. Zo wil 15
De „Western Union Cable Company", heeft een nieuwe machine op de markt
gebracht, die het mogelijk maakt om telegrammen te ontvangen en versturen
direct vanaf het bureau van de zakenman. Het geheel werkt als volgt: de
afzender stelt zijn bericht op de machine af en dit wordt ontvangen op het
kmtoor van de Gable Comp. die het op de gewone manier verder zendt,
omgekeerd zendt de Comp. ontvangen telegrammen naar het bureau. Deze
atmaraten tporclen tn 26 Amerikaanse steden gebruikt.
Een technisch wonder
GEN 45/15 kous is inderdaad een tech-
nisch wonder, waaraan zelfs de
grootste optimist onder de insiders
vijftien jaar geleden nog niet durfde
te denken, maar na het bovenstaande
voelt men wel, dat zo'n kous niet ge
schikt is voor een wandeling van enkele
uren of voor een danspartij. Voor der
gelijke doeleinden stond tot voor korte
tijd slechts de 30-denier ter beschik
king, maar daarin is nu verandering
gekomen en wel in de vorm van een
70-denier-kous, die sedert enkele maan
den ook in ons land verkrijgbaar is.
Het is ook voor insiders nog een
vraag of deze 70 denier kous zich op
den duur zal kunnen handhaven. Wie
namelijk nylons uitsluitend prefereert
om het ragfijne weefsel, zal bij het
zien van een 70 denier kous ongetwij
feld teleurgesteld zijn. Deze kous heeft,
v/at uiterlijk betreft, meer weg van een
dunne rayon-kous dan van „nylons".
Voor de huisvrouw die voor haar geld
een maximum aan sterkte verlangt, is
de 70 denier kous evenwel de aange
wezen oplossing.
Daar komt nog bij, dat nylons uitge
sproken duur zijn. Het is best moge
lijk, dat de prijzen in de toekomst
enigszins zullen dalen; de Duitsers ko
men met Perion en Phrilon, waarbij zij
weliswaar niet dezelfde grondstoffen
gebruiken als voor nylon, maar de uit
eindelijke kwaliteit mag als gelijkwaar
dig beschouwd worden. Enige tijd gele
den heeft de Duitse industrie het be
richt verspreid, dat zij de achterstand
tegenover Amerika reeds angelopen
heeft en onder die omstandigheden is
het zeer wel denkbaar, dat zij zich met
élan op de verloren gegane markten
zal werpen en het gevolg daarvan „kan"
inderdaad een prijsverlaging zijn. Niet
temin zullen nylons tot de duurdere
klasse blijven behoren en wel om de
eenvoudige reden, dat de fabricage van
nylon nu eenmaal vrij ingewikkeld is,
terwijl het in een wereld, die zich weer
gaat bewapenen, steeds moeilijker
wordt om de grondstoffen te bemach
tigen.
Voetverzorging; ls hoofdzaak
TEN slotte nog één opmerking en zeker
niet de onbelangrijkste. Men kan ny
lons alleen dan met succes dragen cn
men heeft alleen dan het recht nm
eisen aan dit product te stellen, wan
neer men er voor zorgt, dat de voeten
werkelijk volkomen vrij van eelt zijn
en bovendien, dat er na het knippen
van de nagels geen „haakjes" aanwezig
zijn.
Wanneer men een aluminiumdraad
van één millimeter dikte enkele malen
krachtig over de kant van een scherpe
vijl haalt, zal deze draad natuurlijk
breken en het zal toch niet bij u op
komen om dan te gaan vragen: Hoe
kan dat nu?
Welnu, zelfs een 70 denier nylondraad
heeft slechts een dikte van een fractie
van een millimeter; uiteraard is deze
draad er niet tegen bestand, dat men
hem 3 a 4 duizend keer per uur over
een vijl haalt en daar komt het toch
eigenlijk op 'neer als men met eelt aan
de voeten eens een uurtje in de stad
gaat wandelen.
Mevrouw Eleanor Roosevelt vertoeft op het ogenblik in India. Zij bracht
o.a. een bezoek aan de Harljan Colony in New Dehli, waar Ghandi veie
malen heeft vertoefd. We zien haar hier aan de „Charka", het Indiase
spinnewiel.
(Van onze Haaagse redacteur)
■JpELKENJARE leveren de proefvang-
sten, die in het voorjaar voor de
sluizen in de Afsluitdijk verricht wor
den, minder glasaaltjes op, zo is
dezer dagen gepubliceerd In het „drie
maandelijks bericht betreffende de
Zuiderzeewerken" over het eerste en
tweede kwartaal 1951. Deze medede
ling vestigt weer eens de aandacht op
de betekenis, die de palingvisserij voor
Nederland heeft en op het mysterie
van de palingtrek. Hoe zit het eigen
lijk met die trek en wat weten wij
ervan
In de herfst, in donkere nachten,
worden bij de Nederlandse riviermon
den en kusten en bij de sluizen van
de Afsluitdijk grote hoeveelheden vol
wassen paling aangetroffen. Met de
stroom mee verlaten zij sloot en
rivier, meer en inham en trekken zee
waarts, om hiermee één van de boei
endste mysteries in de biologie: de
palingtrek, te beginnen. Onder de
palingen, die vooral in maanloze Oc-
tobernachten in grote getale in de
fuiken van de Nederlandse visser
terecht komen, zijn exemplaren van
60 c.m. tot ruim 1 meter, de wijfjes,
en vissen van 30 tot 42 c.m., de man
netjes. Gemiddeld zijn de wijfjes 10
jaar als ze gaan trekken en de man
netjes 7 jaar.
Bij de zoetwaterpalingen zijn de
geslachtsorganen nagenoeg niet ont
wikkeld. Over het algemeen treft men
de kleinere mannetjes aan nabij de
riviermonden, terwijl men de forsere
wijfjes verder in het binnenland vindt.
Wanneer de vissen hun tréx beginnen
en in het zoute water van de zee te
recht komen, beginnen hun geslachts
organen zich te ontwikkelen. Over het
geheel treedt er tijdens de trek een
verandering van uiterlijk bij de palin
gen op. Ze worden donkerder op de
rug; de onderzijde, die eerst geelachtig
was, wordt blinkend wit. Verder wor
den de borstvinnen donkerder en de
ogen groter.
Zolang ze trekken, eten de palin
gen niets. Hun darm krimpt in en zij
teren op hun vet. Zo trekken de vis
sen de Noordzee door, dagelijks 10 en
meer kilometer afleggend. Alsof zij op
een kompas koersen, trekken zij langs
de krijtkust van Engeland en de
Franse strsmden en vandaar naar
men aanneemt naar de Saragossa-
zee, de plaats waar het hoogste zout
gehalte en de hoogste temperaturen
zijn.
Nieuwe generatie
UIER schijnen de palingen dan te
paren en na het kuitschieten te
sterven. Niemand kent een ei van dt
paling, maar op een gegeven ogenblik,
in het voorjaar en in de zomer, treft
men op een bepaald centrum in dt
Saragossazee kleine palinglarven aan
van een paar m.m. lengte. Van hun
geboorteplaats verspreiden de larven
zich grotendeels diffuus in alle rich
tingen, waarbij de grootste aantallen
zich begeven in N.O. richting. Met de
golfstroom trekken de larven glas
heldere doorzichtige visjes met de
vorm van een wilgenblad voort. Als
de vissen, na verloop van twee jaar,
bij de Middellandse Zee en langs de
Europese kusten zijn gearriveerd en
van 5 tot 7 m.m. zijn gegroeid tot 7%
c.m., treedt er bij hen een" gedaante
verwisseling op. Meer en meer krijgen
ze de gedaante van een paling, maar
(Van onze speciale verslaggever)
MISSCHIEN heeft u al eens iets gelezen of gehoord van het Nederlandse „kop-
pelnet", zonder er een duidelijke voorstelling van te hebben wat dit eigen
lijk is. Het wil zeggen, dat binnen afzienbare tijd, wanneer het grote project
voltooid is, elke Nederlander die electrische aansluiting heeft, zijn stroom be
trekt uit één gigantische gemeenschappelijke bron. Het ia niet meer de stede
lijke electriciteitsfabriek, die in de plaatselijke behoefte voorziet. Alle centrales,
grote en kleine, zijn thans nog slechts schakels in een grote ketting, in de
letterlijke zin. Men kan deze ketting zien: de grote hoogspanningsmasten met
de diephangende zware draden, die men overal aantreft. Zij zijn zo nuttig, dat
u liever niet over de aesthctische schade moet spreken, die zij het landschaps
beeld berokkenen.
QORSPRONKELIJK waren het de
grotere gemeenten, die een electrici
teitsfabriek bouwden; dat was 40, 50
jaren geleden, in de periode van de ge
lijkstroom, toen eok de technici nog
geen besef hadden van het landelijke
of zelfs internationale karakter en de
onafzienbare mogelijkheden en vertak
kingen, die de licht- en krachtbron elec
triciteit zou gaan verkrijgen. Sindsdien
is men van de gelijkstroom naar de
wisselstroom overgestapt en zijn, onge
veer van 1910 af. de provincies zich er
mee gaan bemoeien, met het resultaat,
dat zij thans veelal de toonaangevende
rol spelen.
Wellicht verduidelijkt een beeld de
betekenis van het koppelnet enigszins:
stelt u het u voor als een verende gum-
mimat. Hij vangt de plotselinge sterke
stoten op die periodiek in de loop van
een etmaal in de stroombehoefte van
het land optreden en wel in de beruch
te „piekuren". Dit zijn de tijdstippen,
waarop de meeste fabrieken ongeveer
gelijktijdig hun motoren laten aanlo
pen, waarop in de winter in honderd
duizenden huizen licht voor aankleden
en ontbijt nodig is en het verkeer van
electrische treinen en trams bijzonder
veel stroom eist. Hoe nader een cen
trale daarbij bij de grens van haar ver
mogen kon t des te riskanter het wordt
en des te .groter het gevaar van de
fecten.
Omgekeerd zijn er natuurlijk lange
perioden, 's nachts vooral, waarin
slechts een minimum aan stroom ge
bruikt wordt. Het bedrijf is dan uiterst
onrendabel, vooral bij de kleinere en
verouderde electriciteitsfabrieken, die
zware en kolenverslindende machines
bijna leeg moeten laten lopen.
Ziehier nu, hoe het net uitkomst
geeft. In de piekuren „vult" men het
met alle energie uit alle aangesloten
fabrieken; 's nachts verzorgen een paar
centrales, de modernste, die het zuinigst
werken, het hele land.
Het Noorden gereed
HAT IS het ideaalbeeld. De moeilijk
heden van de laatste jaren vinden
eenvoudig hun oorzaak daarin, dat het
net nog niet voltooid is. Of juister ge
zegd de netten. Want Nederland heeft
twee zulke netten. Het kleinere, noord
oostelijke is vrijwel klaar; het ligt om
sloten door de lijnen, die lopen door
de plaatsen Hengelo-Deventer-Zwolle-
Leeuwarden-Groningen. Daar heeft men
in de afgelopen winter geen last van
de beperkingen ondervonden. Dit net
is berekend op een spanning van 110
kilovolt; deze constructie maakt het
ook op zeer lange termijn mogelijk alle
denkbare uitbreidingen in de energie
behoefte van dit landsgedeelte op te
vangen.
Anders staat het met de dichter be
volkte westelijke en zuidelijke landsde
len, waar bovendien een in verhouding
veel sterkere uitbreiding van stroom
behoefte tengevolge van industrialisatie
te verwachten is. Hier in het veel lan
gere westelijke net moeten ook veel
hogere eisen gesteld worden; het ls
daarom op 150 kv berekend.
Dit enorme net is echter nog niet
klaar. De reusachtige ketting loopt op
het ogenblik van Roermond over Geer-
truidenberg (waar een zeer groot nieuw
productiestation „Amer" gedeeltelijk
klaar, gedeeltelijk in aanbouw is), Rot
terdam, Den Haag, Velsen, Amsterdam
tot Utrecht. Hier is thans het einde; het
resterende stuk via Arnhem en Nijme
gen naar Roermond terug wordt in de
komende twee jaren voltooid. Het tem
po is vooral een kwestie van de bouw
van de nodige grote transformatoren en
andere electrische apparaten, welker af
levering soms zeer vertraagd wordt.
50 MW als grondslag.
Voor de nieuwe fabrieken gebruikt
men thans algemeen in Nederland als
grondslag een productie-eenheid die
50 MW 50.000 kilowatt voortbrengt.
Elke fabriek bevat een of meer van de
ze eenheden, die als de standaard van
het meest bedrijfszekere, meest ratio
nele en modernste op electriciteitsge-
bied te beschouwen zijn. In Geertrui-
denberg hoopt hen nog dit jaar een
tweede van deze 50 MW aggregaten op
te stellen: verder in elk geval in 1953
twee in Dordrecht en voorts in Velsen,
Rotterdam, enz. Uiteindelijk is het doel,
de grotenetten uitsluitend uit circa
vijftien a twintig moderne, zuinig en
secuur werkende fabrieken te voeden;
de oude kleinere fabrieken worden
langzaam aan stilgelegd.
Piekuren verdwijnen
IIET IS mogeI(jk en zelfs waarschijn
lijk, dat voortaan de lastige piekuur
beperkingen niet meer nodig zullen zijn.
Thans is nl. het stormachtige tempo
enigszins verlangzaamd, waarin in de
eerste na-oorlogse jaren vooral door de
vestiging van nieuwe industrieën de
aanwas van grootverbruikers steeg.
Tenslotte een woord over de inten
sieve samenwerking, die sinds enkele
jaren tussen de Westeuropese electrici-
teitsproducenten bestaat. Er is in feite
hier al van een Europese electriciteits-
federatie sprake. Bij Maastricht komen
enorme (hier zelfs op 220 kv werkende)
leidingen binnen, die ons met Duits
land en België en via deze landen met
Zwitserland, Italië en Frankrijk ver
binden. Op deze wijze betrekt elk der
aangesloten landen in gevallen van extra
grote behoefte stroom van de andere
Deze ruil werkt naar alle kanten.
ze blijven doorzichtig, wat hen ln
Nederland de naam van glasaal heeft
gegeven.
In October begint de trek van de
glasaaltjes naar het zoete water.
Zodra hun gedaanteverwisseling aan
vangt, houden de alen op met eten
en de hele trek van de oceaan tot in
het zoete water leggen zij af zonder
voedselopneming. Pas wanneer zij in
hun 4de jaar zijn, hebben zij in de
regel het zoete water bereikt In
Maart tot Mei komen de alen meestal
by de Nederlandse kust aan, waar ze
dan in zeer grote getale worden aan
getroffen, overal waar het water uit
rivieren, beken, sluizen en andera
waterlopen in zee uitkomt. Vooral bij
de sluizen van het IJsselmeer is het
aantal glasalen in deze maanden
groot.
DLINDE Franse variëté-artisten zullen
voor een deel niet langer afhanke
lijk zijn van andere toneel- en cabaret
directies vor het krijgen van een con
tract. Zij hebben n.l. in Parijs hun eigen
cabaret, „La Taupière" geheten ge
opend. De artisten, die er zullen optre
den worden bij toerbeurt gekozen uit
- .-.ï
Londense schoolkinderen hebben
een bezoek gebracht aan het Im
perial Instituut, 'wapr zij de laatste
werken van bekende schilders en
beeldhouwers becritiseerden. Met
stembriefjes werd beslist wat het
populairste werk. was. Valerie
Hartwell uit Sutton, bestudeert
hier „De Acrobaat", een werk van
de beeldhouwer David Tucker
meer dan 250 Franse zangers, musici,
etc. Behalve optreden in het eigen ca
baret in de hoodfstad, staat ook een
tournee door „de provincie" op het
programma. Men heeft reeds aanbie
dingen om op te treden ontvangen uit
Engeland en Zwitserland. (Unesco).
Talrijke grote kunstenaars, musici,
philosophen en schrijvers zuilen zich
in Mei naar Parijs begeven voor een
groot internationaal kunstfestival. Er
zullen schilderijententoonstellingen, con
gressen, toneel- en balletvoorstellingen
worden georganiseerd. Ook zullen
worden gegeven van een aantal nieuwe
opera's. Het geheel wordt opgezet door
het Congres voor de Vrijheid van de
Cultuur, een internationale organisatie
waarvan ere-presidenten zijn Jacques
Maritain, Bertrand Russell, Benedette
Croce, Karl Jaspers, John Dewey en
Salvador de Madariaga. (Unesco).
£)E staatssecretaris van O. K. en W.
heeft een commissie voor advies in
gesteld voor het toekennen van prijzen
en het verlenen van opdrachten aan
Nederlandse componisten in 1952. In
deze commissie is benoemd prof. dr A.
A. Smijers, H. Andriessen en dr Anton
v. d. Horst. Secretaris is B. P. Wage-
mans te Den Haag.
In Maart en Mei zullen te Bonn ge
denkdagen worden gehouden ter gele
genheid van het feit, dat Beethoven
125 jaar geleden stierf. De eerste reeks
concerten begint in Maart en men re
kent er op 12000 bezoekers, w.o. 3000
buitenlanders. De symphonieconcerten
zullen worden gedirigeerd door dr Karl
Böhm (Wenen), Eugen Jochum (Mün-
chen) en Otto Volkmann (Bonn) Be
halve talrijke Duitse musici en solisten
verleent een Londens kamermuziekge
zelschap medewerking.
De Nederlandse componist Max Vre-
denburg heeft zojuist een nieuwe com
positie voltooid. Het is een siciliano
voor clavecimbel. Het is opgedragen
aan de claveciniste Jannie van Wering,
die dezer dagen voor de eerste maal
heeft uitgevoerd op een concert van
Nederlandse werken te Aken. Dit con
cert werd gegeven onder auspiciën van
het Ned. Voorlichtingsbureau te Bonn
ter gelegenheid van een in verband met
de Boekenweek gehouden tentoonstel
ling van Nederlandse boeken.
JN HET museum Boymans te Rotter
dam wordt de tentoonstelling „Kunst
van de Maasvallei" gehouden (tot 28
April). Kunstschatten afkomstig uit het
stroomgebied van de Maas en thans be
waard in musea over de gehele wereld
zijn hier bijeengebracht. Een unieke
verzameling.
Op 65-jarige leeftijd ls te Berlijn
overleden Lotte Pritzel, bekend als
vervaardigster van de naar haar ge
noemde poppen. Twee jaar geleden hield
zij nog te Londen een tentoonstelling,
die een groot succes werd.