Gabriel Pascal verfilmde Shaw's „Androcles en de leeuw" Bewo st Dode heersi in „Via Lissabon'' Morgan schiep groot toneel W' NIEUWE STICHTING ZONDER COMMERCIEEL DOEL M1 M' M' Aanzienli van W.- H Lengie-probleem speelde de Hongaarse regisseur geruime iijd parten Militaire Sterke bezetting 2),e inleiding, hbacdt bedding. £le bo-ió-e^ettuig Tof viermaal foe Pian voor clubs van jeugdige lezers N< De radio-ac f 800.( Commun de Rc (Van onze filmmedewerkster,) l—EN HOUTEN PANEELTJE met een primitieve schildering van een zwarte Androc'es, die een leeuw een doorn uit z n poot trekt, schijnt voor G B. Shaw het uitgangs punt geweest zijn voor zijn toneelstuk ..Androcles en de leeuw De label van de leeuw, die door een zachtmoedig Christenmens van zijn pijnlijk ongemak verlost wordt en als tegenprestatie later tijdens de Christenvervolging in het Romeinse Colosseum weigert zijn weldoener op te eten, moet wel heel sterk gesproken hebben tot Shaws gevoel voor menselijkheid en humor. Het hele stuk ademt echter een sfeer van ironie, die ons onder ogen moet brengen, hoe het vreedzame Christendom zich geen wreedheid ontzegt, ten aanzien van degenen, die in de contramine zijn Wij zijn niet van plan in te gaan op Shaws persoon en zijn werken, maar willen u iets vertel.en over bovengenoemd stuk, dat in Hollywood verhimd is door de Hongaar Gabriel Pascal, en over enkele maanden in Amerika in première zal gaan. ver, de vereiste lengte te krijgen, zon der dat volgens zijn zeggen ook maar één Shawkenner er anstoot aan kan nemen. Het invoegen van dialogen, door een ander geschreven, had Pascal direct als mogelijkheid verworpen. Restte hem slechts Je inleiding tot het stuk geschreven in 1914 die men gevoegelijk kan beschouwen als een meesterwerk op het gebied van histo rische uiteenzetting. Die inleiding tweemaal zo lang ris het stuk zelf draagt tot titel: „De Vooruitzichten van het Christendom", met de wel typische Androcles en de leeuw", zou Shaw als een soort kerstspel voor ouderen zowel als jonge ren geschreven hebben. We kunnen hieraan evenveel geloof hechten als aan de bewering, dat hij het slechts schreef om de uitdaging van zijn buur man Sir James M. Barrie de geeste lijke vader van Peter Pin niet op zich te laten zitten. Zo zou dus ook Shaw zijn sprookje geschreven hebben. Hoe dan ook, direct na de voltooiing i Shaw-achtige^ondertitel: „Waarom zou- ervan vond de eerste opvoering plaats te Berlijn in 1912. De figuur van de Caesar werd echter door de toenmalige Duitse kroonprins voor zo grove ma jesteitschennis versleten, dat deze kwaad de voorstelling verüet. „An drocles" kwam in 1913 naar Londen en in 1915 naar Amerika. Duizenden ma len is sindsdien het stuk over de hele wereld opgevoerd, begin van dit jrar o.a. nog door de Haagse Comedie, onder regie van Erwin Piscator. Pascal maakte kennis met het werk in 1926, toen hij te Wenen onder Max Rein- hardt speelde. Vsnaf dat ogenblik dr- teert Pascals bewondering en voorlief de voor Shaw. NA „Pygmalion", „Majoor Barbara" en „Caesar en Cleopatra", die alle in Engeland opgenomen werden, was Androcles het eerste stuk van Shaw, dat in Hollywood verfilmd werd, en het laatste waar Shaw voor zijn dood in 1950 zijn raad bij geven kon. En die raadgevingen betroffen niet alleen de juiste rolbezetting, maar veel meer nog het probleem, hoe men een toneelstuk, dat 65 minuten duurt, moest veranderen in een scenario van anderhalf uur. Bij Shaws daod was er nog geen oplossing voor gevonden. Maar Gabriel Pascal speelde het kkar, om met eerbiediging van de wensen en verlangens van de overleden schrij den we het Chris- tendom niet 'ns eer- kans geven?" Ui deze inleiding -nu putte Pascal samei met de schrijver: Noel Langley er I Ihester Erksine zijr- stof, om de diverse typeringen uit te I diepen, zodat hi; I, ten slotte hettekor: van 25 minuten speeltijd had aange vuld, zonder sfeei of karakter van he werk te schaden Evenals de reiziger: uit de antieke oud heid heeft Shav dus kennis gemaa'k' met het Procrustes bed. met dit ver schil, dat het tr Hollywood stond en niet op de land engte van Korin- the, en de lengte van het bed in dit geval overeen kwam met de lengte van een speelfilm. TOEN SHAW stierf was men nog bezig de keuze van de spelers te bepalen. Naast Shaw waren er velen, die Pascal verweten hadden, dat hij met het geld smeet, om maar aan de beste krachten te kunnen komen, zelfs voor de geringste rol. Maar Pascal zette door, omdat volgens hem het kleinste detail meedraagt aan het algeheel welslagen jean Simmons als Lavinia en Victor Mature als de Romeinse officier in „Androcles en de leeuw". De rol van Androcles, de zachtzinnige kleermaker en in wezen de enige ware Chrislen naast Lavinia, was zo goed als zeker voor de Mexicaan Cantinjlas (Mario Moreno) geweest, indien deze tenminste Engels had gesproken. Toen dat niet het geval bleek, brak er voor Pascal een moeilijke tijd aan van ein deloos zoeken naar de geschikte man. Hij vond hem ten slotte, en wel via een televisie-uitzending. Het gezicht van de acteur Alan Young was hem niet onbekend Tijdens de oorlog had hij hem eens ontmoet in Ottawa, waar hij optrad voor de troepen. Meer uit wan hoop dan met enige verwachting, no digde Pascal Young uit, bij hem thuis ie komen. Het was Pascals jonge kees hond, die de doorslag gaf. Want dit an ders zo uiterst schuwe beest, vloog op Young af en Het zich door hem rustig aanhalen. Toen Pascal zag, hoe Young naast het beest knielde en tegen hem sprak, wist hij dat zó Androcles moest praten met zijn leeuw. Op dat ogenblik realiseerde hij zich, dat hij eindelijk geslaagd was. Jem Simmons we kennen haar als Ophelia uit Hamlet, speelt de rol van de jonge Christin Lavinia., en Victor Mature is de Romeinse officier, die haar redden wil van de marteldood er. probeert haar het geloof te doen ver zaken. Maurice Evans is de decadente, perverse Caesar, die niet zo zeer be vreesd is vcror de Christenen als wel uit ijdelheid geen andere macht naast de zijne duldt. In Ferrovius (Ro bert Newton), de athletische Christen, wiens oergeweld steeds weer het prille geloof overweldigt, herkennen we het duidelijkst de striid tussen de gewillige geest en het zwakke vlees. Elsa Lan caster vrouw van Ch-rlcs Laughton en bekend Engels toneelspeelster heeft de moeilijke rol vzn Megaere. Jicdebplcdutteïi. IE VOOR LEEUW gespeeld heeft, vermelden de annalen niet, dus die zal wel echt geweest zijn. Volgens geruchten waren er bij de op namen dan ook steeds vijftien scherp schutters tussen de décors verdekt op gesteld aanwezig. Maar er zijn geen schrammen, dus ook geen schoten ge vallen. Men heeft zich alle moeite gegeven om de juiste sfeer in de film op te roe pen door het Rome uit die dagen zo natuurgetrouw mogelijk na te boot sen. Hiervoor heeft b.v. een oudheid kundig museum Jean Simmons voor haar Lavinia-vertolking sieraden van grote waarde ter beschikking gesteld. Op het gebied van décorontwerpen mag zeker wel genoemd worden de kunstmatige zee van cellophaan, waar van de golven werkelijk schijnen te kunnen „stormen" en het gigantisch decor, dat een gedeelte van het Colos seum voorstelt. In een epiloog bij het toneelstuk schreef Shaw indertijd: „Mijn martela ren zijn de martelaren van alle tijden, en mijn vervolgers de vervolgers van alle tijdén. En eens iri een brief aan Pascal, die hoopt ooit nog eens een film over Gandhi te kunnen maken: „Denk eraan, dat mijn Androcles niet veel meer dan een voorspel is tot uw film over Gaindhi". Want Gandhi is met zijn geweldloos verzet in wezen niet verschillend van Androcles, die samen met de Lavinia figuur het ware Christendom in het stuk vertegenwoordigt. De filmactrice Lilian Harvey is in het huwelijk getreden met Valetir Larsen, een Deens zakenman. Het jonge paar na de huwelijksvoltrekking in het plaatsje Taarbeak, bij Kopenhagen. G. B. S. NADAT in de loop der jaren vele pogingen waren ondernomen om tegen gigantische bedragen van Shaw de rechten tot het ver filmen van zijn stukken te kopen en de grillige G.B.S. hierop steeds geweigerd had in te gaan, lukte het ten slotte Gabriel Pascal van alle werken de filmrechten te krijgen. Naar men zegt, slechts door de goede indruk, die hij maakte en zijn begrip voor het werk zelf. Want geld had Pascal niet te bieden. Sinds 1938 wer den door hem „Pygmalion", „Ma joor Barbara" en „Caesar en Cleopatra" verfilmd. HET GEBEURT niet vaak, dat men, als in een toneelstuk een der acteurs gedood is, dankbaar is dat hij bij het slotapplaus weer te voorschijn komt. En evenmin is het regel, dat men onmiddellijk na het verlaten van de schouwburg tot zichzelf zegt: Ik zou dit stuk best nog een tweede maal willen zien Dat gebeurt alleen, als de inhoud van het stuk de toeschouwers tot in hun hart heeft geraakt en als de bezetting van het stuk zo goed was, dat men op talrijke momenten waarlijk vergeten scheen, met toneel te doen te hebben. Dit effect heeft de Toneelgroep Nederlandse Comedie weten te bereiken met Charles Morgans toneelspel „Via Lissabon" The Riverline), dat een merk waardige geschiedenis heeft. Hans Bentz en Ank v v d. Berg d Moer op hun allerbest MORGAN kwam kort na de oorlog in Frankrijk. Hij raakte in contact met de mensen, die uit Nederland, Bel gië en Frankrijk zelf Amerikaanse en Engelse piloten via Lissabon naar hun land terug brachten en werd getroffen door de vrees, die alten bezield had: de vrees, dat zich tussen deze piloten een spion zou bevinden, die hun gehele ontsnappingsweg- aan de Duitsers zou verraden en allen, die er aan hadden medegewerkt, in het onheil zou storten. De beroemde Engelse schrijver be sloot dit gegeven in een toneelstuk te verwerken, maar bleek er niet toe in staat. Daarom schreef hij er een roman over. De toneelgedachte evenwel liet hem niet los en zelf maakte hij daarna toch weer een toneelbewerking van zijn roman, die thans ook in Nederland wordt opgevoerd. Zelden ziet men een toneelbewerking, die niet teleurstelt. Morgan echter is erin geslaagd om in zijn toneelstuk het essentiële van zijn roman in uiterst ge comprimeerde vorm te geven en hij toont een zeer sterk gevoel te hebben voor wat toneel is en wat men er mee doen kan. V |N het eerste bedrijf ontmoet men het is 1947 op een Engels buiten Julian Wyburton, voormalig Brits zee officier, zijn vrouw, Marie Chassaigne, en de Amerikaan Philip Sturgess. De twee mannen zijir tijdens de oorlog via Lissabon uit Frankrijk ontsnapt, Marie had toen het commando over de vóór laatste post in Frankrijk van de weg, die naar Lissabon leidde. Hun gesprek ken komen voortdurend terug op een afwezige, een dode, majoor John Lang, die zij om zijn lengte en de manier, waarop hij zijn hoofd achterover placht te houden, „Reiger" noemen. Als vier de figuur treedt in dit eerste bedrijf Valery Barton op, een Engels meisje, dat in de oorlog een halfbroer verloren heeft, aan wie zij zo sterk terugdenkt, dat het soms is, alsof hij in en door haar. voortleeft. Sturgess is verliefd op haar geworden. Ir. het tweedt bedrijf verneemt de toeschouwer, wat er in 1943 met Reiger gebeurd is. Hij was een zeer kunstzin nig, evenwichtig mens, die zich een ideale levenshouding had gevonden. Hij achtte wat er met hem gebeurde betrekkelijk onbelangrijk, hij stelde kennis boven macht, wijsheid boven kennis, liefde boven wijsheid. Met de anderen kwam hij op de ontsnappings- post van Marie Chassaigne aan. Toen bestond er reeds een zekere verdenking tegen hem, omdat hij roekeloos met Duitsers omging, omdat hij Duits sprak met nuances, die men alleen bij Duit sers kan verwachten. Sturgess vindt in hun schuilplaats, in de papieren van Reiger, een brief met een Duits adres. Risico kunnen de vluchtelingen niet nemen. Marie geeft kapitein Julian het bevel Reiger, van wie zij houdt, te doden. Hij gehoorzaamt. In het derde bedrijf toont Valerie Barton aan Sturgess de foto van haar verafgode halfbroer. Het is de foto van Reiger. Die geen spion was, maar een Engels officier. Die dus ten onrechte werd gedood. Op dit moment krijgt het stuk zijn grootste geladenheid. Julian is met Marie getrouwd. Hij weet, dat Reiger onschuldig was, maar heeft haar die wetenschap willen besparen. Op haar beurt weet Marie eveneens, dat Reiger geen spion was, maar zij heeft het al die jaren Julian willen besparen. Stur- ges^ wist het niet, maar verneemt het nu en wat moet hij, die immers Reigers ondergang bewerkstelligde, door de brief aan de anderen te tonen, begin nen met zi.in liefde voor Valerie? Charles Morgan toont zich een waar achtig kunstenaar. Reiger blijft ook in dit derde bedrijf de alles en allen over heersende figuur. Zijn wijsheid wijst de anderen de weg uit de impasse, pleit hen vrij van de schuldgevoelens, die hen bezwaren en geeft hun de kracht om in leven verder te gaan. ANK VAN DER MOER speelt de rol van Marie: zij maakt er een creatie van. Hans Bentz van den Berg is Stur- Avond van grote allure gess en hij toont zich een van Neder lands grootsten, een acteur met eigen stijl, die alles wat deze tekst aan inhoud heeft, op wonderbaarlijke wijze tot uit drukking weet te brengen Valerie Bar ton wordt gespeeld door Ellen Vogel; zij beweegt zich in dit stuk op het zelfde niveau als de hiervoor genoem den. De rol van Julian is in handen van Fons Rademaker. H ins Bentz van den Berg regisseerde dit stuk met zijn talrijke hachelijke situaties. Hoe gemakkelijk slaat de schaal van het dramatische bij een ont wikkeling als de hierboven geschetste over naar het melodramatische, hoe ontzaglijk i ïoeilijk is het een afwezige te laten domineren boven wat het toneel als r liteit geeft. En hoe moei lijk ia het, de toeschouwers het gelóóf te geven in wat zij op de planken zien gebeuren, de volledige aanvaarding, welke als zij bereikt wordt aan „Via Lissabon" zijn grootste allure geeft! In deze moeilijke taak is Bentz van den Berg ten volle geslaagd Er is geen fractie van een seconde sprake van melodrama, wel van beheersing, van ingetogenheid, die aan deze opvoerin gen haar voornaamheid schenken. „Lectuurvoorziening Jongeren" Nauwe relaties met Wereldbibliotheek N V. AP 20 JANUARI werd te Amsterdam de Stichting „Lectuurvoorziening Jon- geren" opgericht, welker doel volgens de statuten is, het bevorderen van het geregeld en stelselmatig schrijven en uitgeven van paedagogiscn verantwoorde lectuur voor de Nederlands sprekende jeugd en de verspreiding daarvan tegen zo laag mogelijke prijzen. Dit doel wil de stichting bereiken door het geven van opdrachten en het uitschrijven van prijsvragen binnen het 'kader dezer doelstelling, het voeren van propaganda daarvoor en alle wette lijke middelen, welke dit doel kunnen bevorderen, alsmede het verlenen van bemiddeling tussen de daarvoor naar het oordeel van het bestuur in aanmer king komende schrijvers en uitgevers en de afneming van deze paedagogisch verantwoorde lectuur. Voorzitter dezer stichting is de heer M. A. Reinalda, commissaris der Koningin in de provincie Utrecht en secretaris-penningmees ter de heer A. J. van der Vlerk, wethouder van Onderwijs en Volksvoorlich ting van Rotterdam. N EEN TE UTRECHT gehouden bij I eenkomst, welke door de noodge dwongen afwezigheid van de heer Reinalda door wethouder Van der Vlerk werd gepresideerd, heeft deze aan een belangstellende groep journalisten de betekenis der nieuwe organisatie uit eengezet. Men streeft geen commerciële doel einden na, het doel is geheel van ideële aard omdat men het uitgevers mogelijk wil maken series »an boeken of afzon derlijke boeken uit te geven in geval len waarin het nut dezer uitgaven voor de jeugd duideüjk is gebleken, maai de alname zó gering is, dat de uitgever uit financiële overwegingen het besluit zou moeten nemen geen exemplaren meer te laten verschijnen. Men wil dan gemeenten en schoolbe sturen alsmede jeugdorganisaties op het nut dezer uitgaven attent maken, men wil er dus propaganda voor voeren en op deze wijze het niet alleen de uitge vers mogelijk maken de series of boe ken in groten getale te laten verschij nen, maar tevens juist door deze grote oplagen naar een zo laag mo gelijke verkoopprijs streven, waardoor de jeugd van 12 tot 18 jaar deze uitga ven desgewenst van eigen zakgeld kan kopen en daardoor het begin kan vor men van een eigen keurbibliotheekje van cultureel verantwoorde werken. EN WIL CONTACT zoeken met uitgevers en opvoeders en aller eerst de jeugd zelf voor deze uit gaven interesseren door binnen school- of organisatieverband clubs van jeug dige lezers te vormen waarin enkelen als „werkers" zullen fungeren en de nodige administratieve werkzaamheden verrichten, wrarbij voor het goede doel desgewenst spaarfondsen kunnen wor den gevormd. Om dit alles mogelijk te maken zal dan een beroep worden gedaan op de medewerking van gemeentebesturen, leerkrachten v?n nijverheidsscholen, scholen voor V.G L.O., U.L.O. scholen, middelbare scholen, landelijke instel lingen voor het bijzonder onderwijs en de jeugdbeweging. Men denkt (Darbij aan boekenreek- sen over de meest verscheidene onder werpen welke de jeugd interesseren zoals liefhebberijen, techniek, sport, korte verhalen, reisbeschrijvingen, ex pedities, verkeer, kunst, cultuur, bio- graphieën enz. Daarbij zal dan de jeugd uit het ge hele land worden betrokken, waarbi' het geen verschil maakt of de jongens en meisjes in een grote stad of in een kleine gemeente wonen, openbaar- of bijzonder onderwijs genieten en al dm niet tot de georganiseerde jeugd beho ren. Bij de actie za.l de boekhande' worden ingeschakeld. EN MAG ZICH bij een stichting als deze afvragen of zij in deze tijd werkelijk nodig is omdat er door en uit gediplomeerde krachten op het gebied van het jeugdleeszaalwerk reeds een uitgave „De kleine vuurtoren" ver schijnt, waarin ouders en opvoeders vrijwel alle lectuur in ons land vinden aangegeven, welke deskundigen voor de jeugd hebben aanbevolen, al zullen hieronder dan over het algemeen wel uitgaven zijn, welker verkoopsprijs ho ger ligt dan die van de betrekkelijk goedkope seriedeeltjes welke de stich ting beoogt, die door omvang en uit gave in vele gevallen nog beneden de prijs van f 1.zullen blijven. Evenwel komt de vraag naar voren of het noodzakelijk moet worden ge noemd, dat de jeugd zich juist van deze goedkope boekjes een eigen bibliotheek gaat vormen hoezeer men dan ook van de opvoedende waarde dezer werkjes overtuigd mag zijn. Er zijn vele goedkope uitgaven op algemeen cultureel gebied en het is ons niet duidelijk, dat de aankoop van werkjes als deze door een breed opge zette organisatie gestimuleerd zal moe ten worden. ET bijzondere belangstelling heb ben wij o.a. kennis genomen van de ter conferentie gegeven verze kering, dat de bestuursleden hun mede werking volkomen belangeloos verle nen, maar het is ons niet duidelijk waarom, volgens de statuten, bij aftre den van de voorzitter diens plaats moet worden ingenomen door een be stuurslid van de Wereldbibliotheek- Vereniging, noch waarom bij aftreden van het bestuurslid de heer J. C. Win- terink, die directeur is van de N,V. We reldbibliotheek, diens plaats, alweer volgens de statuten moet worden in genomen door een persoon aan te wij zen door de directie der Wereldbiblio theek N.V. Evenmin waarom in het algemene prospectus bij het noemen van voor beelden alleen wordt gesproken over de reeks „Avontuur en Techniek" van deze onderneming waarbij zelfs uitvoerig uiteengezet wordt hoeveel de prijzen dezer boekjes verlaagd worden bij gro tere afname. Wij zullen geenszins de grote culturele waarde van deze uit gave ontkennen, maar past het zo na drukkelijk naar voren komen van be stuursleden van deze N.V. en het zo ODmerkelijk ook in de statuten propageren van haar uitgaven wel is het kader der zo vooropgestelde belan geloze medewerking van alle bestuurs leden? Of worden deze werkjes voor de kos tende prijs beschikbaar gesteld? ET ZIJN VRAGEN welke de prac- tijk wel zal beantwoorden, de practijk waaruit tevens zal moeten blijken in hoeverre alle bona fide uit gevers en schrijvers met de oprichting v?n deze Stichting gebaat zijn en of het in het leven roepen daarvan hoe •Tuttig ze dan ook zijn moge werke lijk zo noodzakelijk is als men ons thans heeft verzekerd. Directie J. BIJLSMA en Hoofdredac a M. KOE1 Redactn Achterdam 18, ADVERTENT ABONNEME Voordam 11, Postgiro 11 UET aantal inwoi ingevolge de vo is, dat er een zeke komen. Een tweedi te zijn geëvacueerc werd voorzien van daartegen in verzc naar autobussen g« tiezijde en lieten h: De politie controli blijvers. Men trof boot werden gezet mensen in de nog kilometer blijven een woning op el evacuatie. nADIO en televisi dat zij een grot spelen in de actie penfonds. In de ee zending van „Beu dicht", stroomden en gelukkige voor inzamelingen uit d het televisiescherm deze avond mag ei honderd duizend gt Bovendien kon a getroffen gebied e sterdamse firma aa den toegewezen, h' nodige staatsloterij een aandeel „Feye weer te verkopen zaken, als bv. sier; gen. Tenslotte ki van het Kon. Wil zelf zo van de Ha teerde, een bij drag' bieden als eerste gi van de verkoop va Het Kankerfonds l actie n.l. omgescha zullen in geheel N' jes ramplucifers te nE militaire bijsta v het voorlcrpige worden beëindigd, voor de Nederland landse militairen, de 20.000 man Ned. de 6000 buitenland onderdelen zullen civiele apparaat z verband met het 1 cijfer, het werk oi men. In incidentel militaire hulp aan minister van Oorlc Staf, heeft een bij gericht tot de bi ren. In de nood, z< zijn vrienden keni „burenhulp" in d< woords. Zowel bui derlandse militairei de vele ontberingei Voor di De Westduitse I Nederland aanzien! den voor het hersti het weer drooglegg gelopen gebied. In deze hulp voorlopi millioen D. Mark lioen gulden). West-Duitsland z; ringen aan stortstee ren. De steen wordt zal rijshout worden Duitse steenzetters worden gesteld vo Alleen hun verblijf rekening van Ned worden voorts autol voer van arbeiders pompen met motor ter spoorrails met k r woonwagens en vr; Politie versprt In de hoofdstad van communistische kelc demonstraties ter dood veroord echtpaar Rosenberi echter tot ernstige men en de politie 1 te maken van haar stranten kunnen ve WÈLRB Verwachting tol MINDE] Veel bewolking wat lichte snee Overwegend ma Zuidwest en Not algemeen lichte vankelijk in he het land nog lie DINSDAG: Zor 17.57. Maan op

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1953 | | pagina 12