HETD jonge Amerikaan Eersie Nederlandse bei komt in Amersfoort Ups en downs in de historie klokmuziek van onze Een onze oude kerkorgels maakt studie van Bouwkundige vormde zichzelf tot persoonlijk kunstenaar I I Cor Wijker uit Egmond beeldt de Bijbel in eikenhout „Ik wi! voor iedereen verstaanbaar zijn Specifieke kunsi der lage landen Een orgel is net als een mens Voorkeur voor het Barok-orgel Voor jon< ZATERDAG 21 FEBRUARI 1953 WANNEER Cor Wij- ker 's avonds om vijf uur de deur van het ge meentehuis in Egtnond achter zich dicht trekt en naar huis wandelt, is hij geen bouwkundig opzichter meer. Hij schakelt zich om, wordt van gemeente-ambtenaar en wereldlinz, bewoner van een gans andere pla neet. Deze is bevolkt met al de figuren, die zijn sterk door de bijbel geïnspireerde fantasie voortovert en die vragen om realisering in hout. Daar is Wijker zichzelf. Hij kan er vol- komen gelukkig zijn, al weet hij van de benau wende spanning, die de aanraking tussen beide gebieden van zijn leven kan veroorzaken. Aan de andere kant weet en erkent hij dankbaar, dat zijn gewone dagelijkse werk voorwaarde is voor de vrijheid daarna. „Als ik van dit werk zou moeten leven, zou ik niet kunnen maken wat ik nu maak; ik zou mij voortdurend moeten af vragen, of mijn werk wel „verkoopbaar" is en dus rekening moeten houden met wat anderen van mij verlangen" J-JET is al bijna vijf en dertig jaar geleden, dat Cor Wijker bijwijze van' vrijetijdsbesteding begon met het vor men van kleine sculpturen. Hij had het eerst gezocht in boetseren en schilde ren. Maar het kneden van de weke klei was hem te vrouwelijk er bestaat overigens nog een zeer gevoelig plas- tiekje uit die tijd en het werken met kleur lag hem ook al niet. Toen is hij met houtsnijden begonnen. In kleine stukjes eikenhout, aan het strand ge vonden of van vrienden gekregen of gekocht, sneed hij bijbelse taferelen en symbolische voorstellingen uit. De wei nige stukken, die er uit die tijd nog zijn, bewijzen, hoezeer hij aanvanke lijk heeft gezocht naar de juiste tech niek evenzeer als naar de meest spre kende vorm. Dat eerste werk is primi tief van vorm, precieus van bewerking en vaak met wat rood of blauw en goud gekleurd. Er is van dat oudere werk trouwens weinig meer over. Zeer veel is ver dwenen nadat de Duitsers hem en zijn gezin tijdens de bezetting uit huis had den gezet, tot meerdere glorie van hun Atlantikwall. Het is een bittere tijd ge weest, waaraan Wijker nog steeds met smart terugdenkt. Enkele zeer goede stukken hebben echter de storm der tijden overleefd. Zo een „Evacuatie", al vóór de oorlog ontstaan, waarin treffend de ellende aan zulk een mas sale gedwongen uittocht is uitgebeeld. Of een „Laatste Oordeel", met Christus als een strenge richter op de wolken, aan zijn ene zijde de uitverkorenen in een opperste verrukking, aan de andere zijde de wanhoop en de dramatische spanning van de neertuimelende ver doemden. Er is een „Kruisiging", waar in een bewegelijkheid en een spanning zijn verkregen, die waarlijk opvallend zijn. Er is een „Zondvloed" met al de schutterige bedrijvigheid van mensen, die nog zoveel mogelijk willen redden uit het snel stijgende water. Het is een ondanks zichzelf actueel werk gewor den dat pas kortelings ontstaan had kunnen zijn. Uit deze korte opsomming blijkt al. dat Wijker overwegend religieuze on derwerpen verbeeldt. Hij gaat uit van een bijbels verhaal, dat hij lang over denkt alvorens het uit het hout te hak ken, of geeft rheer in algemene zin uitbeeldingen van geloofswaarheden Want Wijker is een diep religieus mens Dat maakt, dat hij los staat van alle stromingen en zich daarvan zoor be wust verre houdt. „Het gaat er mij niet om, dat enkelen mijn werk verstaan. Het moet voor iedereen begrijpelijk zijn; iedereen moet er iets van meenemen" vindt hij. En zo heeft zijn werk zich ontwikkeld tot een uiting die argeloos en spontaan, maar tegelijkertijd zo di rect van zegging en zo krachtig en stoet van vorm is, dat de beschouwer zich sterk aangesproken voelt. Men kan dit werk inderdaad in zekere zin modern noemen, wanneer men daaronder maar niet wil verstaan, dat er enige mode stroming zou zijn gevolgd. 39 RIJKER heeft nooit de openbaarheid gezocht. Het heeft vele jaren ge duurd, voor hij werd „ontdekt" en wij hebben de indruk, dat hij er zich nog maar ternauwernood mee heeft ver zoend. Enige jaren geleden kreeg -de buitenwereld voor het eerst iets van zijn werk te zien; er werd een tentoon stelling gehouden, waarin men een beeld poogde te geven van verleden en heden van Egmond aan Zee en daar was ook een hoekje ingeruimd voor zijn houtsnijwerk. Kenners vonden daar zijn werk. Er volgden tentoonstellingen in Den Haag, Amersfoort en Amsterdam, er kwamen kooplustigen, opdrachten. Voor ver koop van zijn werk heeft Wijker nooit veel gevoeld. In de oorlog moest het wel, vooral na de evacuatie; maar de maker van deze houtsculpturen heeft toch altijd het gevoel gehad dat hij met zijn werk iets van zichzelf ver kocht. Ook opdrachten zijn er sindsdien ge volgd. De eerste was het ontwerpen en versieren van een preekstoel in de klei ne Gereformeerde kerk te Egmond, een werk. dat hij geheel belangeloos heeft verricht. Daarop vroeg de Gerefor meerde kerk in Amsterdam-Noord voor haar nieuwe bedehuis van hem panelen voor de kansel en voor het doopvont. Hij greep alweer de gelegenheid dank baar aan, omdat hij aldus iets uit kon zeggen van het vele. dat zijn geloof voor hem betekent. Hij werd beloond met een langdurige autobustocht voor hem en zijn vrouw. Ook heeft hij ko ningin Juliana bij Haar bezoek aan de Wieringermeer een relief mogen aan bieden, symboliserend het begin van de schepping. „Ik ben te oud, om me door dit suc ces nog over het paard te laten tillen zegt Wijker. „En bovendien ga ik vaak eens even naar zee. Als je daar voor die machtige watervlakte staat, voel je je wel weer zo klein...." Wijker heeft zichzelf gevormd. Hij werkte 'in zijn jeugd drie jaar als krul lenjongen bij een timmerman; dat was zijn enige vakopleiding, verder heeft hij zichzelf het vak met veel opletten en hard werken moeten leren. Dankt hij daaraan misschien zijn grote liefde voor het materiaal? Het zou een ver klaring kunnen zijn. Het is overigens geen probleem voor hem, wanneer hij in zijn „schuur" zoals hij beschei- denlijk zijn kleine atelier noemt de beitel in het hout zet. Dan is er alleen maar het verlangen, om zo zuiver mo gelijk uit te drukken wat hem heeft beziggehouden. In deze worsteling be leeft hij zijn opperste rijkdom. De ontroering van de eenvoudigen van geest is hem daarbij een grotere voldoening dan de lof der deskundigen. Van W. Arnemuiden niet meer in het Zeeuwse stadje klinken, doch na verkoop ver huisden naar de torens van het Rijks museum in Amsterdam. Ernsüae verliezen Mr. Richard Hudson uit Califor nia bespeelt hier het Nij kerk se orgel. Naast de jonge Ameri kaan de organist van Nijkerk, de heer H. Bouwman. (Van een bijzondere medewerker) DE geschiedenis van het klokkenspel, zowel in de Noordelijke als de Zui delijke Nederlanden, is er een van ups and downs. Gelukkig mag het klokkenspel en tevens de klokkenmuziek zich in de laatste jaren in een sterk groeiende belangstelling verheugen. Hoe ging het ons ter harte toen de Duitse bezetters de zingende torens van de lage landen hun sonore bassen en hoge stemmetjes ontnamen en hoe verheugd mogen wij zijn, dat vele van die torens het geroofde of een nieuw carrillon terugkregen en opnieuw hun karakteris tieke geluiden over stad en land kunnen doen klinken. Misschien werd door die misdadige aanslag op onze carillons de belangstelling ervoor nog ver groot. In elk geval zal het een grote stap vooruit zijn als dit voorjaar in Amers foort de eerste Nederlandse beiaard-school wordt geopend en men dus voor een volwaardige opleiding niet meer zal moeten besluiten tot het kostbare verblijf en lesnemen aan de beroemde beiaard-school van Mechelen. OVER het wel en wee van de klok kenspelen in de Nederlanden valt veel te vertellen. Op de onlangs in Mexico-City gehouden Nederlandse tentoonstelling werd een uit twee-en- veertig klokken bestaand carillon be steld voor de president van de Mexi caanse republiek. Hij is niet het enige staatshoofd, dat een klokkenspel, ge goten in de lage landen, in eigendom verwierf. Toen koning Johan de Vijfde van Portugal in 1730 de Nederlanden bezocht, kwam hij zo onder de indruk van de torenmuziek, dat hij besloot een carillon te laten vervaardigen voor zijn paleis te Mafra. door de klokkengieter Willem Witlockx. De overlevering wil, dat 's konings schatbewaarder de vorst kwam waarschuwen, dat een dergelijke bestelling veel geld zou kosten, waarop de geprikkelde koning prompt twee carillons bestelde, elk van acht-en- veertig klokken! Nog altijd klinkt het geluid van deze carillons over Mafra, ofschoon het koningschap er reeds lang is afgeschaft. Doch ook naar "^antzig, St. Peters burg (Leningrad), Stockholm, Ham burg. Kopenhagen zelfs het Spaanse Aranjuez leverden Nederlandse klok kengieters hun beroemde producten. De torenmuziek is echter iets speci fiek Nederlands (hetgeen ook geldt voor de vroegere ZuidelijkeNederlanden). De zang van de torens behoort bij de Nederlandse en Vlaamse steden Ner gens klinken de metalen stemmen daar hoog in de lucht schoner en lieflijker dan in deze gewesten. HELAAS hebben twee wereldoor logen ernstige verliezen toege bracht aan hetgeen Nederland en België aan klokkenspelen bezaten, maar de nationale gieterijen zijn met behulp van de moderne techniek in staat nieuwe, uitstekende carillons te vervaardigen. Doch ernstiger nog dan wat door oorlogsgevield of roof ver loren ging, is het verlies dat vooral in de achttiende en zelfs negentiende eeuw werd geleden toen de liefde voor de torenmuziek kenterde en tal van klokkenspelen toerden gedemonteerd, verkocht of buiten Werking gesteld, iraarna de steeds knagende tand des tijds voor de rest van de ondergang zorgdeOok het vuur vergde tal van offers. 7,o zag o.a. Hoorn zijn uit twee en dertig klokken bestaand ca rillon in 183H door hrand vernield. Purmerënd volgde in 1870 het in 1705 door Haarlem gegeven slechte voor beeld. dat het fraaie klokkenspel van de Bakenesserto\en had verkocht, ter wijl de veel bezongen klokken van Vele klokken werden tijdens de be zettingstijd door de Duitsers geroofd en versmolten, doch ook Spanjaarden en Fransen maakten zich ten tijde van hun overheersing dezer streken aan dit euvel schuldig. Meesterlijk was de vondst, waarmede Gerard Gommarus Haverals in 1793 het beroemde carillon van de St. Romboutstoren in Mechelen voor confiscatie door de Fransen wist te behoeden, toen hij hun de vraag stelde op welke wijze de roem van de Franse Republiek zou moeten worden verkondigd dan door het jubellied van de klokken, juist daar! Dit Mechelse carillon speelt nog steeds een zeer voor name rol in de torenmuziek en geldt nog altijd in meer of mindere mate als standaardtype voor de beiaard sedert meester Jef Deni.jn de beiaardmuziek ingrijpend verbeterde. De Denijns TEF DENIJN, geboren in 1862, zou aan- J vankelijk ingenieur worden, doch toen zijn vader, Adolf Deni.jn, die in 1849 beiaardier van de St. Rombouts toren was geworden, slecht van gezicht werd, moest de jonge Jef hem assiste ren. Deze kreeg daarbij zo'n liefde voor het vak van zijn vader, dat hij zijn ingenieursstudie opgaf en in 1881 defi nitief de plaats van Jef Senior innam om op 1 Januari 1887, na het overlijden van zijn vader, officieel tot stadsbei- aardier van Mechelen te worden be noemd. Door zijn weergaloze virtuositeit slaagde hij er in de liefde voor de to renmuziek tot nieuwe bloei te wekken. Hij groeide uit tot de grootmeester van de bciaardkunst. De beiaardschool in Mechelen, opgericht in 1922, kwam tot ongekende bloei. Deni.jn trad tevens op als adviseur bij het restaureren van carillons. Hij gaf beiaardconcerten in Frankrijk, Engeland, Portugal, de Ver. Staten en Nederland (o.a. ook op de Waagtoren te Alkmaar). Hij stimuleer de de avondbespelingen, hij componeer de alle soorten van liederen, arran geerde studiereizen, kortom hij werd de grote pionier van de beiaardmuziek en deze kunst leed een groot verlies, toen Jozef Willem Frans Denijn op 2 October 1941 op 79-jarige leeftijd stierf. In zijn werk werd hij reeds jaren lang bijgestaan door zijn opvolger Staf Nees, de huidige bespeler van de St. Rombout, die er in slaagde Mechelen als bakermat van de moderne beiaard muziek te handhaven. De Mechelse beiaardschool was tot dusverre de enige, die gediplomeerde bespelers afleverde. Voor Nederlanders vergde de'studie, met de daaraan ver bonden reis- en verblijfkosten echter een offer van minstens 200.waar- l/ÊT PRACHTIGE ORGEL in de Ned. Herv. Kerk te Nijkerk, dat da teert uit de tweede helft der achttiende eeuw, zal wel nooit gedroomd hebben, dat nog eens een zoon van een heel ver land zich een lange reis zou getroosten om zijn vingers te laten glijden over de klavieren van dit fraaie, rijk gebeeldhouwde en onlangs geheel gerestaureerde Barok-instrument. En toch is dat dezer dagen het geval geweest. Op een prachtige morgen, toen heel het oude Nijkerk baadde in het zonlicht en in de straten het vertrouwde rumoer van een marktdag klonk, is mr Richard Hudson uit de Amerikaanse staat Californië, het trapje opgeklommen, dat toegang geeft tol het hart van het orgel, waarop enkele minuten tevoren de organist van dit vriendelijke stadje, de heer H. Bouwman, Bach's bekende koraal „O Mensch, bewein dein S'ünde gross.ten gehore had gebracht. BACH'S onsterfelijke koraalmuziek ruist, door het lege kerkgebouw waarin het zonlicht aan de talrijke kleurige kussens op de stoelen en banken een diepere tint geeft. Barok- orgels hebben nu eenmaal een machtig geluid met een grotere helderheid van stemmen. Wie dit orgel eenmaal heeft gehoord, begrijpt waarom organist Bouwman - leerling van de bekende Adr. C. Schuurman zo'n grote liefde heeft voor dit instrument. En het is door die verknochtheid, dat men de heer Bouwman vaak kan vinden op dat plaatsje achter de klavieren, die „ommuurd" schijnen door glanzend eikenhout, waarop de 'lijnen van het beeldhouwwerk een boeiend spel spe len. Het orgel, waaraan een lange en interessante historie is verbonden, be gon het vorige jaar verzakkingen te vertonen. Restauratie bleek broodno dig. Een groot deel van het instru ment was een prooi van de houtworm geworden. In de loop der tijden wer den aan het orgel nogal eens merk waardige veranderingen aangebracht, welke de kwaliteit er van niet ten goede kwamen. Kundige restaurateurs - de firma Koch uit Apeldoorn zijn aan het werk gegaan en thans is de resauratie van dit kostbare orgel vrijwel voltooid. En het is misschien wel mede daardoor, dat de heer Bouw man deze zonnige morgen zijn instru ment met zoveel toewijding bespeelt. EN DAN STAAT daar boven aan dat trapje opeens die jonge Ameri- kp-in, die zich bescheiden in een hoekje terugtrekt en wacht, tot de machtige accoorden zjjn weerklonken. Mr. Hudson is In ons land in het ka- bij slechts voor enkele wekelijkse lel uren meermalen twee dagen afwezig heid hier te lande noodzakelijk bleelB Natuurlijk bleef de mogelijkheid bc-H staan om de aloude leerling-opleidii bij een geroutineerde beiaardier hie te lande te volgen, die meestal ook gi de resultaten afwierp. Toch zal Nederland zeer binnenkort een eigen beiaardschool rijk zijn, 0| initiatief van het gemeentebestuur vu Amersfoort en met subsidie van bei Rijk zal in het a.s. voorjaar aldaar eer school voor opleiding tot beiaardier worden geopend. Deze inrichting eet unicum in ons land zal worden je- huisvest in de muziekschool, waarvan Karei Mengelberg directeur is. De vooi velen te verre en te dure reis mar Mechelen zal daardoor zeker in eersie instantie niet meer gemaakt behoeven te worden. Moge deze nieuwe school medewerken aan de verdere bloei vaal en nieuwe luister bijzetten aan de tjj pisch oud-vaderlandse muziek,- het lied; van onze zo vertrouwde torens. der van een studentenuitwisseliii tussen de Verenigde Staten en Neder land. In September is hij in de Lag! Lenden aangekomen en hij zal hit' nog enkele maanden verblijven or een studie te maken van Nederland;- kerkorgels uit de zeventiende en act tiende eeuw. Voor dat doel is hij i in Duitsland geweest en ook za! t nog andere Europese landen bezoekt' Over vele Nederlandse kerkorgels hij enthousiast. Vooral over het t strument jn de St. Laurenskerk in Alkmaar kan hij bijna niet uit. I daarin staat hij niet alleen, want ft- in ons land wordt dat orgel door vet geroemd. „Een orgel is net als mens", zegt hij peinzend. „Elk inste ment heeft zijn eigen karakter Daarom is het voor hem zo U trekkeljjk, in de gelegenheid te t zovele Nederlandse orgels te besptt Ook in zijn hart neemt het Baret' gel een grote plaats in. Voor de heer Bouman hem invite achter het klavier plaats te nee merkt mr Hudson nog even op. dankbaar hij is voor de prettige vangst in alle steden, waar hij eer' gel komt bespelen. ..Ik was overal welkom en kor l studeren, dank zij de medewerkini I predikanten, kosters en vele tf'l renlacht hij. „Thanks a lot. HIJ VERGEET AÜÉ| HIJ KLIMT OP de organistenpl1'1' tussen stapels muziekboeken en«1 der het „spionnetje" ca dan zijn handen het klavier. In het m»' tige hart van het orgel, dat aan de f venzijde voorzien is van een bekros- uurwerk. begint het opeens te bruis® en te leven. Koralen van Bach parelen weer de lege kerkruimte, waarin alle ei*" stoelen oude grafzerken schijnen luisteren. „Herzlich thut mich veria»' gen. Een jonge zoon van een Jong speelt op een oud orgel in een Nederlandse sfad. Hij speelt, h" IM het instrument dreunen en fluisteren- hij legt er zijn gehele hart in. En vergeet een uur lang alles: de M' keilv, de kleurige kussens on de stoe- len. de zon. die buitend wereld tegcB' 'achtHij speelt Bach. volk oude Kunstenaars op de bres De tentoonstelling van werken afg* staan door buitenlandse en Nederlan se beeldende kunstenaars ten bebos van het Nationaal Rampenfonds, tna in het Stedelijk Museum te dam, zal van 25 Februari af te zien z i in Museum Eoymans te Rotterdam. Rotterdam volgt een tournée door n derland. De expositie te Amsterdam met een zaal uitgebreid, waar o-a- twee serie litho's te zien zijn. die n Bayens en Theo Kurpershoek na bezoek aan het rampgebied &eD j vervaardigd Tot Uw dien JN DEZE MAANL weer „op zijn Zon ln ie étalages ziji uitstallingen te ziel voor oud en jong Als een bij op de er op af en men nc en heel nuttige cadt er enkele onder uw gen. Hieronder alle pleintjes. DOMINO SPEL1 jaren heen een gezel te aardiger is het staan uit verpakte zag namelijk een ce! groene, rode en bla de prijs van 0.45. pakking vestigt de aardige figuren die staan en maken daal ae kinderen nog boi kan men als van hel heid afraakt, de si consumptie gebruike 39 Ieder meisjesha kloppen als haar pc rieten POPPENAME gen. Gestoffeerde f: poppen een waardig poppenvisite. Met di blementje kan heel 1 gespeeld worden. Pri 39 Voor de dames mooiste FRANSE om japonnetjes een aanzien te geven. Zi rond kraagje met chetten. Zij zijn ge tricot of van rood c Een ieder die zo'n s dadelijk een mogeli goed gebruik. Rode zwarte of grijze stof staat op bruingetin randen hebben franji of zwart paardehaa Een vernieuwde jurk 39 Meer uit een o een „nieuwtje" te w noem ik u een plas MET TWEE VERD heeft het model van hoog koffertje. Das piastic doorzichtig nieuwsgierige blik i Hing van vrouwelijk vrij zijn gang gaan. E byrinth doet vaak ni zo bekende „zak va jongen". Ofschoon de aardigst is, is dat r bezwaar. Werkelijk, slechts voor een spe gebruiken. De prijs i 39 Neen, liever advis schaffing van de pi; PLASTIC TASSEN, c tot grote handtassen. Uit genaaide strookj (net leer), welke dak kaar zijn gezet. De k fijnst en ook zag ik z< Indien zij worden g formaat dan zijn het tetasjes. Doet men inkopen, dan ontvoir en men kri.igt een ni veelheid bergruimte. ■»9 Een meubelzaak 1 aan zelf zijn BOEK1 wen in de gewenste fc Eén plank kost 17. zijn 100 cm breed en planken vormen een 1.50 meter hoog. Het systeem is dat men rr beginnen en naarmat zich uitbreidt, de oj vergroten. Wie zo'n z kenkast bekijkt zal dat het meubel er uitziet en daarbij be bezit. Men kan namel kenkast ook gedeeitei bloemenrek en theet bedenken hoe eenvo meubel kan verhuize; wen" hoeft u geen gr; l gen. Alle onderdelen elkaar IJ koopt dus e bouwdoos. D— E UITDRUKK eerl(jk is ik het goed I arbeiders, als zij lossen. Het woord wil, m gen als: let op, hot lading b(j het over: anders red je hel dradlg recept zou 1 In het gebruik, den! ruim- voldoende ?recies als: Van 01 ige samenvatting achte wandelaar uitkijken, want er dalen aan een lijnt; boven uw hoofd zot Houen zo ee: voorschrift, en dat haven. In het bedri speciaal voor vandi er voorlopig mee d dagelijks in de kop ken, drie keer per Kf aid wanbordsp hingen zou dat ge zijn. Vandaag niet en 1 en over drie maand Wij zijn, uw tocgei ster niet uitgezom brandende goede maar mensen. K zwak van moed en in gewone tijden. Bij watersnoden, epidemieën prester: onvoorstelbare, zoa één stuk doorroeiei twee nachten met dakbalk hangen, k den op straat onze ken om aan een Inz of roekeloos alle I

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1953 | | pagina 6