VRIJHEID was de prijs voor
Finlands marathonloop
Nederlandse Opera onder
Alexander Krannhals
KllIiSti
De capitulatie-kamer
zal over enige jaren verdwijnen
De Finnen werkten zich uit
boven het IJzeren Gordijn
Landbouwhogeschool verdringt „De Wereld,,
wmSL m
Een „au toma tische
BilgiSgsg
Met hulp van wegenbouwers rijdt auto van
de toekomst op electronische rails
In een geblindeerde trein
door klein-Rusland
Programma voor
dit seizoen
ZATERDAG 89 AUGUSTUS 1953
Van een speciale verslaggever
P het verste Scandinavische land moet men zich altijd even oriënteren. Finland heet hier bijvoorbeeld
Suomi. Men mag ook Suomi kaunis zeggen. Uit be tekent, dat Finland m ooi is. Het is geen overdrijving,
want met zijn eindeloze wouden, zestigduizend meren en schemerachtige zomernachten is het land
kaunis genoeg. De Finnen laten zich graag met hyvaa paivaa aanspreken. Dat is gewoon goedendag. De
rest leert vanzelf. Ajaa hilja ylli sillan! Het klinkt als een Mohammedaans avondgebed, maar het is
heel wat anders: Rijd langzaam over de brug! Men kan deze waarschuwing letterlijk en figuurlijk
nemen, In het eerste geval moeten de Finnen zich er aan houden, omdat de wegen en bruggen niet op
groot snelverkeer zijn berekend. In het andere geval storen ze zich er niet aan. Als ze na de oorlog lang
zaam, over de brug ivoren gereden, zouden ze het ni et zo ver hebben geschopt. Dit kleine volk heeft een
stapje harder moeten lopen dan andere volken. Het is een marathonloop geweest. Het eind is gehaald
en de prijs is verdiend. De prijs heet de vrijheid.
'J'OEN Finland in 1944 economisch lamgeslagen, politiek kapot en
geografisch verminkt was, was het aan handen en voeten gebon
den aan het Kremlin. Het leek erop, dat Finland definitief binnen
de invloedssfeer van de Sovjet-Unie zou worden getrokken. Een
„volksdemocratische" ontwikkeling scheen onvermijdelijk. Merk
waardig genoeg heeft Moskou van een" directe russificering afge
zien, waarschijnlijk omdat de communistische partij in Finland
sterk genoeg werd geacht om op eigen kracht en volgens de in
structies een volksrepubliek in te richten. Internationaal-politieke
factoren speelden ook een rol. Finland kreeg een kans om zijn
bestaan als betrekkelijk vrij land voort te zetten, mits het aan een
reeks verplichtingen jegens de Sovjet-Unie voldeed.
FINLAND werd tot acht jaar dwang
arbeid veroordeeld. Dit hield in,
dat het producten tot een bedrag
van 300 millioen dollars, tegen voor
oorlogse prijzen moest leveren. De
Russen hielden geen rekening met
de Finse productie- en leverantie
mogelijkheden, zodat Finland zijn in
dustrieel apparaat grondig moest wij
zigen en reorganiseren. De Finnen
hebben hun taak serieus opgevat.
Wegens goed gedrag en stipte beta
ling kreeg de Finse regering in 1948
van Stalin een „schenking" van 70
millioen dollar, hetgeen een wezen
lijke verlichting betekende. De acht
jaren zijn inmiddels verstreken. De
oorlogsschatting is betaald en nog
steeds is Finland, in de schaduw
van het ijzeren gordijn, een vrij
land, en wat misschien nog meer
zegt: een westers land. Een en ander
ziet er thans veel gunstiger en hoop
voller uit dan in 1945, toen onzeker
heid, communistische dreiging en
noodlot in de lucht hingen.
- lUdEN.rhet politieke leven op dreef
kwam, ontbrandde een felle strijd
om de macht tussen de volksdemo
cratische partij en de echte democra
tische groeperi. Om de schijn te be
waren had het overwegend volks
democratische kabinet, onder leiding
van de oud-socialist Mauno Pekkala,
de parlementaire traditie hersteld,
waarmee het zichzelf aan de gebrui
kelijke spelregels bond en waardoor
het zichzelf toen illegale infiltra
ties werden gepraktizeerd buiten
spel heeft gemanoeuvreerd. Het heeft
weinig zin om de ernstige intermez
zo's, die zijn voorgevallen, op te
sommen, want in de loop der laatste
jaren hebben de communisten hun
troeven verspeeld. Ze zijn zelfs op
een dood spoor gerangeerd. Na hen
kwamen de socialisten, onder de
doortastende minister Fagerholm,
aan bod. Deze premier heeft het
staatsapparaat van overtollige com
munisten gezuiverd.
Moskou beperkte zich tot pers- en
radiocampagnes tegen het „reaction-
naire Finland, dat naar de pijpen
van het imperialistische Westen ging
dansen", maar daarbij ps het geble
ven. Toen een sovjetisering van bin
nen uit niet levensvatbaar scheen,
kon met een rechtstreekse inmenging
in Finse aangelegenheden niet meer
worden begonnen. Dit zou trouwens
een flagrante schending van het pok
door Engeland geratificeerde vredes
verdrag zijn geweest. Daarom heeft
Moskou dé politieke ontwikkeling m
Finland op haar beloop gelaten. Na
de scheldpartijen in de overgangs
periode heeft het Kremlin het vol
dongen feit in Finland geaccepteerd.
Het is rustig geworden op de lijn
Helsinki-Moskou. Zelfs de recente
vorming van een. rechts kabinet on
der de boerenleider dr. Kekkonen
heeft de Fins-Russische vriendschap
pelijke betrekkingen zoals men
dat'formeel kan uitdrukken met
geschaad.
Het heeft er alle schijn van, dat
Moskou op het ogenblik nauwelijks
rekening wil houden met haar Fin
se kameraden, die niet in staat zijn
geweest een enigermate slagvaardige
partij op te richten. De volksdemo
cratische partij is in verval geraakt.
Tal van leidende figuren hebben de
partij de rug toegekeerd. Anderen
staan op de valreep. Een leider van
formaat ontbreekt. Ondertussen doet
premier Kekkonen zijn best om Mos
kou in een goed humeur te houden,
hetgeen wonderwel schijnt te luk
ken. Aan de andere kant van het
ijzeren gordijn wordt hij als een niet
onverdienstelijke real-politicus be
schouwd.
FINLAND zit niet in de grote poli
tiek. De minister van. buitenland
se zaken is hier een vrij onbeteke
nende figuur. Finlands buitenlandse
politiek wordt beheerst door een
door de omstandigheden opgelegde
neutraliteit. Het land valt buiten de
Europese integratiewoede, de JNavo,
Straatsburg en Luxemburg. De Fin
se regering hoeft zich geen kopzor
gen te maken over defensiebudget
ten. infrastructuur en Korea. Ze be
spaart daardoor veel tijd en geld.
Finland onderhoudt een ontwapende
neutraliteit. Het heeft slechts een
garantie voor zijn veiligheid, name
lijk het in 1948 met de Sovjet-Unie
gesloten militaire pact. dat voor Mos
kou het eind van alle tegenspraak
betekent.
Het rode leger heeft de Finse sleu
telposities in handen, zodat er ook
geen kans zou zijn om Finland in
Westerse verdedigingsplannen te be
trekken. Links van Helsinki hebben
de Russen het Pork^ila-gebied in een
geduchte oorlogsbasis herschapen.
Als men met de sneltrein van Turku
naar de hoofdstad reist, passeert
men „Klein-Rusland", met geblin
deerde coupéraampjes en afgeslo
ten deuren. De tocht door deze „lang
ste tunnel ter wereld" duurt een
uurtje. Een Russische locomotief
trekt de trein door de militaire
zóne. De passagiers mogen onder
geen beding uit de wagons stappen,
ook al zou er een ongeluk gebeuren.
Tot dusver is alles goed gegaan.
In het uiterste noorden hebben de
Russen het gebied van Petsamo, dat
een natuurlijke completering van de
vloot- en luchtbasis Moermansk is
geworden. Ze beschikken hier over
het wegennet, dat de Duitsers er in
de oorlogsjaren hebben aangelegd.
In Midden-Finland werd de Salla-
spoorlijn aangelegd, de dolk op
Noord-Scandinavië. De Sallalijn is
circa 80 kilometer lang en ze loopt
van Kemijarvi over Salla naar de
Russische grens. De Finnen maken
er nauwelijks gebruik van. Voor de
goede orde rijdt af en toe een seniel
treintje, met wat passagiers en goe
deren naar Salla. Tussen dit dorpje
en de grens rijdt helemaal niets.
De spoorlijn verdwijnt in het onbe
kende. De Finse bewaking bestaat
slechts uit enkele tientallen man
schappen tegenover enkele duizen
den Russische soldaten aan de over
zijde. De spoorweg ligt er als een
stilzwijgend argument, loodrecht op
de kop van Scandinavië geprojec
teerd. Haar eindpunt is in Tornio,
aan de Zweedse grens, een paar
honderd kilometer van de rijke erts-
mijnen verwijderd. Zweden heeft
hier zijn sterkste verdedigingswerken
aangelegd.
UET is duidelijk dat Zweden groot
If belang heeft bij de politieke ont
wikkeling in Finland, vooral met
betrekking tot de Russisch-Finse
relaties. Een politieke verandering in
dat land zou de toestand verscher
pen. Aan de andere kant schijnt
Moskou veel waarde te hechten aan
Zweden's neutraliteit. Van deze ver
houdingen trekt Finland profijt. Fin
land's zelfstandigheid zou afhanke
lijk zijn gesteld van de Zweedse neu
traliteit. Een eventuele toetreding
van Zweden tot de Navo zou dat
is de algemene opvatting hier
door Moskou met tegenmaatregelen
in Finland worden beantwoord. Tus
sen Moskou en Stockholm zou een
geheim accoord betreffende Finland's
welzijn zijn gesloten.
In Helsinki wordt Zweden's dog
matische neutraliteit dan ook hoog
aangeslagen. De laatste tijd heerst in
Finland enige ongerustheid over de
verdedigingsmaatregelen van de Na
vo in Noorwegen en Denemarken.
Een eventuele stationnering van
Amerikaanse luchtmachteenheden in
deze landen zou in Moskou als een
provocatie en directe bedreiging
worden beschouwd. Finland zou dat
niet kunnen lijden. Gevreesd wordt,
dat de Russen militaire voorzorgs
maatregelen op Fins territorium zul
len nemen, als de Amerikanen de
beschikking over enkele Scandina
vische luchtbases zouden krijgen.
(Van onze speciale verslaggever)
BU de Nederlandse Opera is men
teruggekeerd tot het beginsel van
de constante eenhoofdige muzikale
leiding. De dirigent, die in het ko
mende seizoen deze leiding op zich
zal nemen, is de Zivitser Alexander
Krannhals. Gedurende enkele
maanden zal ook Josef Krips als
gastdirigent voor langere duur in
de orkestbak staan. Voorts zullen
zich aan de directie-lessenaar ver
tonen Erich Walter en Cor Olthuis.
Op 8 September zal het nieuwe sei
zoen te Amsterdam worden geopend
met Verdi's Un Ballo in Mascbera, een
opera dus van het bestaande reper
toire. Josef Krips zal deze opvoering
leiden.
De eerste première onder leiding van
Al. Krannhals zal zijn een voorstel
ling van Smetana's „De verkochte
m.
fs §£f
Hotel „De Wereld" in Wageningen. zoals het er op het ogenblik uitziet. In
1040 werd het gedeeltelijk vernield. A'adat het gerestaureerd was. werd het
op het eind van de oorlog opnieuw zwaar gehavend. Het zal over een jaar of
vijf, zes geheel verdwijnen.
(Van onze speciale verslaggever)
Nederland moet zuinig zijn op
zijn historische monumenten, ook
als ze uit een nabij verleden
stammen en de eeuwen er nog
geen wijding aan gegeven hebben.
De imposante Ridderzaal op het
Binnenhof in Den Haag is roman
tischer en spreekt meer tot de ver
beelding dan een nuchtere kamer
in hotel „De Wereld" in Wage
ningen, waar op 5 Mei 1945 ge
allieerde en Duitse generaals
tegenover elkaar zaten en zich de
slotfaze afspeelde van de onvoor
waardelijke overgave van het
overschot der eens zo zelfverzeker
de nazi-troepen aan de trotse over
winnaar in de Tweede Wereld
oorlog. Maar toch zou het jammer
zijn, als die gewone kamer in een
gewoon hotel, die ruim acht jaar
geleden getuige tvas van Neder
lands officiële bevrijding, zou gaan
verdwijnen.
Dit lot schijnt deze historische
plaats inderdaad beschoren te zijn.
Want hotel „De Wereld" zal af
gebroken worden, radicaal; het
wordt met de grond gelijk ge
maakt. Op dezelfde plek zal
daarna verrijzen het nieuwe hoofd
gebouw van de Landbouwhoge
school.
NEEN, men behoeft niet onmiddel
lijk naar Wageningen te snellen
om de capitulatie-kamer nog te zien.
Naar mag worden aangenomen, zal
hotel „De Wereld" zijn bestaan nog
wel een jaar of vijf, zes rekken,
doch dat het gedoemd is te verdwij
nen, staat vast.
Het is op het ogenblik nog niet
bekend, wat er gebeuren zal met de
inventaris van het vertrek, dat in
onze bevrijding zo'n belangrijke rol
heeft gespeeld. Er is van die kamer
een soort museumpje gemaakt. De
inhoud kan men naar elders over
brengen misschien gebeurt dit ook
wel, al staat hieromtrent niets vast
doch men zal het nageslacht niet
meer kunnen aanwijzen: hier zat
Prins Bernhard en daar generaal
Foulkes en op de stoel aan de an
dere kant van de tafel generaal
Blaskowitz.
Zij waren de dramatis personae in
de slotakte van Nederlands verwoede
strijd om de vurige begeerde vrij
heid. Nadat generaal Keitel m Duits
land het hopeloze van de voortzet
ting der gevechten had ingezien en
toegestemd had in de onvoorwaar
delijke overgave, kwam er ook een
einde aan het lijden van de bevol
king in Noord-West-Nederland. Om
elf uur des morgens op de vijfde
Mei 1945 werd een voorbespreking
gehouden met generaal Reichelt; des
middags verscheen de generaal-
Oberst Blaskowitz, bevelhebber van
de Duitse 25ste armee in Noord-
West Holland voor de generaal van
het Canadese eerste Legercorps,
Charles Foulkes. om in tegenwoor
digheid van Prins Bernhard de reeds
opgestelde bevelen voor de overgave
in ontvangst te nemen en te onder
tekenen.
DE tafel en de stoelen staan nog
precies zo in het Wageningse ca
pitulatie-museum, dat overigens vol
gepropt is met een aantal voorwer
pen, die pijnlijke herinneringen wak
ker roepen aan de armoede en de
ellende, die wij vooral in de laatste
hongerwinter geleden hebben: een
noodkacheltje, een molentje om tar
we te malen, een rasp om aardappe
len te raspen en daarvan aardappel
meel te maken, een stukje klei
zeep
Voorts zijn er allerlei foto s, onze
onderdrukking in beeld brengend,
geëxposeerd, alsmede velerlei pam
fletten, aankondigingen, bevelen, on
dergrondse krantjes, enz.
Men zal voor deze symbolen van
een van de meest tragische episo
den uit onze geschiedenis wel weer
een gunstig plaatsje vinden. Dat we
over een aantal jaren de capitulatie
kamer met de stoelen, waarop Prins
Bernhard, generaal Foulkes en ge
neraal Blaskowitz zaten en de ruwe
houten tafel, waarop de stukken
getekend werden, niet meer terug
vinden, betreuren we.
bruid" (in Nederl. vertaling) in de
maand October: November brengt de
uitgestelde première van Debussy's
Pelléas et Mélisande o.l.v. Charles
Bruck. Mozarts Zauberflöte krijgt haar
première o.l.v. Josef Krips in Januari
1954.
Bij de thans vastgestelde premières
behoort ook die van Rossini's „Barbier
van Sevilla" (in December onder
Krannhals).
Beraamde reprises betreffen Verdi's
Aïda (In Sept Beethovens Fidelio en
Mozarts Le Nozze di Figaro (eveneens
Een fraaie overzichtsfoto van d*
hoofdstad van Finland, Helsinki,
de witte stede van het Noorden,
Sept.). Te verwachten zijn in de
reprise-sector voorts Der Freischütz en
Lohengrin (o.l.v. Erich Walter). Als
regisseur verlenen medewerking Her-
bert Maisch (uit Keulen), Georg Hart-
mann, die reeds twee maal bij de Ned.
Opera werkte, Johan de Meester en
Abr. v. d. Vies.
Teruggekeerd bij het ensemble zijn
Jos. Burcksen en Gerard Groot. Per
1 Sept. is vast geëngageerd de bas
zanger Guus Hoekman uit Utrecht.
Reeds nu heeft voor het seizoen
1953'54 de Gemeenteraad van Am
sterdam de subsidie voor de Ned.
Opera goedgekeurd. Dit is de eerste
maal. dat toekenning der subsidie ge
schiedt voor het begin van het nieuwe
seizoen.
{Van onze correspondent
te New York)
JUAT denkt u ervan om
binnen tien jaar,
wanneer ge per auto
van Den Helder naar
Zaandam forenst, achter
het stuurwiel Uw och
tendblad te kunnen lezen,
dan uw commentaar
Een Amerikaans ge
leerde in dienst van een
groot onderzoekings
laboratorium heeft heel
dit procédé reeds uitge
werkt. Technische pro
blemen is men volledig
te boven gekomen. De
een tukje -te - -kunnen-- ,>automaiische chauf-
doen of het oog te stre- feur" geestverwant van
len aan het-op uw-dash- -de-automatische piloot
board geprojecteerde te
levisie-programma, zon
der ook maar een oog
wenk bevreesd te zijn
voor botsing of aan
rijding?
Bewaar deze courant
tien jaar en zend ons
kan worden- ingevoerd,
zodra de wegenbouwers
ervoor kunnen worden
gewonnen. Is dat ge
schied dan is het met de
kostbare en verdriete
lijke auto-ongelukken
gedaan, mag men de
autobestuurder zoveel
mogelijk afleiden, en
gaan de premies der
auto-verzekering dras
tisch omlaag. In Amert-
ka, waar een zeer groot
deel van het vrachtver
voer over de weg plaats
vindt, zou men bepaalde
routes uitsluitend kunnen
openstellen voor *Jhet
vrachtverkeer. Daarover
zouden chauffeurtoze
vrachtwagens honderden
mijlen als over een tapis
roulant van het ene
knooppunt naar het an
dere kunnen rijden, waar
mensenhanden deze bak
beesten zou overnemen.
JAIT PROJECT is het geesteskind van
Dr. Zworykin, een onderzoekspecia
list van de Radio Corporation of Ame
rica, een van de industriële kolossen,
actief op elk gebied dat met verbin-
'dingsvraagstukken verband houdt, of
dit nu de ontvangst van radio, televisie
of een transatlantisch telegram geldt.
Zworykin spitste zich op dit speciale
onderzoek toe na het overweldigende
succes, dat in verschillende delen van
de V.S. was behaald met het bouwen
van speciale snelverkeerswegen, voor
het berijden waarvan de automobilist
een tolgeld betaalt. Méér dan oudere
verbindingsrouten bewezen deze snel
verkeerswegen dat de snelste weg de
rechte weg is. Hoewel zij dus vrijwel
geen bochten bevatten en de automobi
list tot de hoogst toelaatbare snelhe
den verlokken, bleken zij in de prac-
tijk nadelen te bezitten van psycholo
gische aard. Het is wel normaal voor
de New Yorker om een afstand van
120 mijl (180 km.) in één uur en drie
kwartier af te leggen. Maar het gevaar
der monotonie dreigt; menig auto
mobilist valt met open ogen in slaap
hetgeen bij snelheden van 65 a 75 mijl
per-uur noodlottig kan zijn. Het aantal
nodeloze ongelukken op deze snelver
keerswegen (turnpikes) heeft opzien
gebaard. De nieuwste turnpikes wor
den gebouwd met bochten men over
weegt weg-reclames toe te laten, om
de chauffeur wat te lezen te geven.
„Allemaal lapmiddelen", zegt profes
sor Zworykin. „De spoorwegen hebben
dezelfde problemen gekend. Om het
gevaar te voorkomen, dat stoker en
machinist hun perspectief op de snel
heid waarmee zij rijden zouden verlie
zen, werden er z.g. „blokseinen" ont
worpen. Deze verhinderden dat de ene
op de andere zou lopen.
Het historische ogenblik 5 Mei 1945 waarop in hotel „De Wereld" gene
raal Blaskowitz tegenover generaal Foulkes zat, om de capitulatiebevelen in
ontvangst te nemen en te ondertekenen
Zworykïn's denkbeeld is nu, dat we
genbouwers onder het oppervlak van
de snelverkeerswegen kabels installe
ren, die een magnetisch veld uitstralen.
Een speciale installatie, die in iedere
auto moet worden ingebouwd „ont
vangt" dit veld; deze ontvangst
wij beperken ons tot de technische
hoofdzaken start de motor en brengt
de auto aan het rijden. Dit rijden ge
schiedt echter als gevolg van de
werking van de electronische appara
tuur op het midden van het weg
dek waaronder de kabel was aange
bracht. Uw auto rijdt derhalve op,
onzichtbare, ondergrondse „electroni
sche rails".
De electronische apparatuur, die
thans bij de voortstuwing de hoofdrol
speelt, leidt er echter toe, dat het
metaal van de auto bepaalde radio-
stralen uitzendt. Zworykin tracht ze
visueel voor te stellen als een reeks
bogen waardoorheen men een croquet-bal
jaagt, maar het zijn in wezen radio-
stralen. Mindert de voorste auto vaart,
dan oefenen deze radiostralen een ef
fect uit op het magnetisch veld van de
auto er pal achter. Het magnetisch
veld wordt al naar gelang de af
stand van de beide wagens gestoord
of zelfs gebroken. Daardoor vermindert
de tweede auto vaart.
Dat wil niet zeggen, dat passeren
onmogelijk is geworden. Integendeel.
Onder iedere verkeersbaan zijn twee
kabels aangebracht. En op tal van
punten in de weg zijn men kan het
vergelijken met spoorwegwissels dia
gonale kabels aangebracht die de bin-
nen-kabel verbindt met de buitenbaan
kabel. Via deze diagonale kabels,
waarboven het verstoorde magnetisch
veld dus weer wordt hervat, zal de
passerende auto geheel vanzelf en zon
der dat u ook maar een rukje aan het
stuur gaf, de tragere auto „nemen".
Vanzelfsprekend moet de chauffeur
op wegen, die nog niet van kabels zijn
voorzien, weer zelf het stuur in han
den nemen. Hij zal het zuchtend doen,
omdat hij het aantrekkelijke televisie
programma nu moet uitschakelen.
Op de laboratoriumschaal heeft Dr»
Zworykin dit systeem reeds met vol
ledig succes aan langdurige proefne
mingen onderworpen. Wie wordt uitge
nodigd op zijn laboratorium in Prince
ton zal de geleerde, met twee van zijn
assistenten, uren achtereen kunnen
zien spelen met een rood en een blauw
autotje, die op een cirkelvormig schaal
model van een verkeersweg met ver
schillende snelheden rijden en elkaar
derhalve herhaaldelijk moeten passe
ren.
In theorie is het systeem vrijwel
geperfectioneerd.
De practijk is echter afhankelijk van
nieuwe wegen èn van de vervolmaking
van de vereiste electronische appara
tuur, die in de wagen moet worden
aangebracht.
Zoals gezegd: dr Zworykin geeft de
automobilist tien jaar om zich op de
„auto van de toekomst" voor te be
reiden
