De Residentie kreeg eindelijk
een modern stadhuis
Tassenshow met enorme
verscheidenheid
Zal „palladium" goud en platina verdringen?
Hagenaars wachtten er reeds sinds 1910 op
Plaatsbepaling werd
een lijdensweg
„Nieuwe" edele metaal bracht juwelierskringen in beroering en
vond talrijke voor- en tegenstanders
enslagerij
rt van onze
prijzen
j root
KUNST EN CULTUUR
Prix de Rome toegekend
Onderwijsfilm over Vondel
Jaarlijkse productie van
8000 kilogram
DONDERDAG 15 OCTOBER 1953
E om half
per V2 kg. 1.—
per kg.
lappen 1.15
pen 1.35
1.60
1.70
1.80
2.30
las 2.30
rorst
ct. per 100 gr.
nreuzel 1.50
1LAGERIJ
AT 199
TRAAT 6-8
ht. „De ouwe
lage stem. „Ik
Barendse en
'ezelschap
plotseling uit,
1 beweging zag
kan ik beter
een vrij goed
(Van onze Haagse redacteur)
TWEE JAARTALLEN 1910 en 1953! Daar tus
senin speelt zich de langdurige geschiedenis
af van de geboorte van het nieuwe Haagse stad
huis, dat a.s. Zaterdag officieel en met enig fees
telijk vertoon in gebruik wordt genomen.
Wij weten niet, wat de centrale gedachte zal
zijn van de redevoeringen, die op die dag de
plechtigheid onvermijdelijk zullen begeleiden. De
speeches zouden kunnen klinken als een zucht
Het oude Haagse stadhuis aan de Groenmarkt. Het in
vroeg-renalssance-stijl opgetrokken hoekgedeelte (van
een onbekende bouwmeester) dateert uit 15641565;
het slanke hoektorentje is van 1608. Het gedeelte links
daarvan vermoedelijk van de architect Daniël Marot
werd in de eerste helft van de 18e eeuw gebouwd.
Rechts van het hoekpand staat een latere, vrij karak
terloze aanbouw.
van verlichting, omdat Den Haag eindelijk na tal
loze plannen, beraadslagingen, besluiten, wijzigin
gen, berekeningen, rapporten en commissies het
stadhuis heeft gekregen, waaraan het zo zeer be
hoefte had. Nadat drie-en-veertig jaren geleden in
1919 reeds tot de bouw besloten was.
IN 1906 en 1908 gingen al stemmen
op voor de bouw van een geheel
nieuw stadhuis in een ander deel
van Den Haag, doch bij B. en W.
en de Raad vonden zij nog weinig
weerklank. In 1910 echter kwamen
B. en W. wel tot het inzicht, dat een
nieuw, groot, gemakkelijk bereik
baar stadhuis moest worden opge
trokken. Zij stelden de Raad voor
daarvoor te bestemmen het terrein
tussen Spui, Kleine Bagijnestraat,
Kalvermarkt, Wijnhaven én Turf
markt.
Jarenlang is dit voorstel aanhan
gig gebleven. In de meeste steden
schijnt de beslissing over de bouw
van een nieuw gemeentehuis veel
hoofdbrekens te moeten kosten; in
Den Haag malen de overheidsmo-
lens tergend langzaam. Het voorstel
van 1910 verdronk in de draaikolk
van nieuwe denkbeelden en nieuwe
plannen: verplaatsing - van het Ko
ninklijk Paleis naar Zorgvliet en
inrichting van het Paleis tot raad
huis; stichting van een raadhuis op
het terrein aan de Javastraat, hoek
Zeestraat; bestemming van het bij
het Rijk als militair oefenterrein in
gebruik zijnde Alexanderveld voor
de raadhuisbouw volgens het ont
werp uitbreidingsplan van dr. H. P.
Berlage.
Tot 1918 hebben B. en W. zitten
puzzelen over de beste plaats. Toen
kwamen zij voor de dag met
hetzelfde voorstel van 1910, zij het.
dat zij zich nu het terrein vergroot
dachten met de grond, gelegen tus
sen Turfmarkt en Schedeldoeksha-
ven. De Raad keurde dit voorstel
zowaar op 1 Juli 1918 goed, maar
van de bouw kwam als gevolg van
de slechte, na-oorlogse tijdsomstan
digheden niets.
Zij kunnen ook triomfantelijk de aandacht
vestigen op het heugelijke feit, dat de oude hof
stad thans in het bezit is van een van de grootste
en mooiste stadhuizen van Nederland. Want dat
zijn de twee het meest op de voorgrond tredende
aspecten voor ieder, die over het nieuwe stad
huis spreekt.
Bijna vier eeuwen heeft Den Haag het moeten
stellen met het gemeentehuis aan de Groenmarkt,
het voor representatieve doeleinden nog altijd in
gebruik zijnde gebouw met het fraaie, slanke
torentje en de sierlijke, in vroeg-renaissancestijl
opgetrokken gevel. Het oudste gedeelte dateert
namelijk van 1564 en 1565.
Die Haghe was oorspronkelijk een groot en wel
varend dorp. Door de groei tot stad en de uit
breiding van de gemeentelijke administratie werd
het stadhuis langzamerhand te klein; van 1667
4ot 1673 vergrootte men het aanzienlijk en in 1774
kwam opnieuw een flinke aanbouw tot stand.
Gelukkig voor Den Haag heeft men in vroeger
jaren niet zijn toevlucht genomen tot het in aller
lei bouwstijlen aan elkaar plakken van kleinere
en grotere uitbreidingen, doch in de achttiende
eeuw het gehele achter het bouwwerk van 1565
beschikbare terrein gebruikt om voor de stede
lijke overheid de nodige administratie-ruimte te
scheppen en deze achter een waardige gevel in
de stijl van die tijd te verbergen. Daardoor heeft
Den Haag steeds een min of meer representatief
stadhuis gehad, al maakte het geen grootse in
druk.
In de tweede helft van de negentiende eeuw,
toen Den Haag een nieuwe bloeiperiode beleefde,
steeg het aantal inwoners snel. In 1876 waren er
meer dan 100.000 en aan het einde der eeuw was
het aantal van 200.000 inwoners overschreden.
Toen werd aan de zijde van de Groenmarkt een
vleugel aangebouwd, die het complex echter aller
minst verfraaide.
In het begin van deze eeuw kampte men voor
de zoveelste maal met ruimtegebrek. Het ge
meentebestuur nam zijn toevlucht tot in de nabij
heid gelegen panden. Doch daarmede was het hek
van de dam: steeds meer gebouwen slokte de
naar ruimte hongerende stedelijke overheid op,
met het gevolg, dat de Hagenaars tenslotte de
verschillende gemeentediensten door de gehele
stad moesten zoeken
WAARSCHIJNLIJK is dat een ge
luk geweest. Want na verloop
van enige tijd begon ernstige twijfel
te rijzen aan de geschiktheid van
het Spui als plaats voor het stad
huis. In 1922 dook na de grote
kazernebrand het plan op, om het
gemeentehuis te bouwen op het ter
rein van de voormalige Oranje-ka
zerne en in 1924 diende een raadslid
een motie in, waarin verklaard
Een onderdeel van het nieuwe Haagse stadhuis, dat op 17 October officieel
geopend wordt.
werd, dat het Alexanderveld als de
beste plaats werd beschouwd.
Deze motie werd met één stem
meerderheid verworpen. In een in
middels ingestelde Stadhuiscommis
sie ging men hevig aan het beraad
slagen en in 1927 kregen de archi
tecten Berlage en Limburg opdracht
een vergelijkende studie te maken
voor een stadhuis aan de Groen
markt of wel aan het Spui.
Aangezien beide plannen aanzien
lijke kosten gevergd zouden hebben
en het Rijk juist in die tijd bereid
bleek het Alexanderveld weer ter
beschikking van de gemeente te
stellen, adviseerden B. en W. de
Raad om toch maar tot de bouw
op het Alexanderveld te besluiten.
Op 6 November 1929 gaf de Raad
zijn fiat aan dit denkbeeld.
VOOR EEN ONTWERP schreef het
gemeentebestuur een ideeënprijs-
vraag uit. Als resultaat daarvan
werd bij raadsbesluit van5
Augustus 1939 het ontwerp van de
architect J. Luthmann gekozen.
Juist toen men tot aanbesteding
van de fundering en het betonskelet
wilde overgaan, brak de oorlog uit
en van de bouw kwam voorlopig
niets. Na de bevrijding werd voor
het stadhuis voorrang verkregen,
omdatde regering er voorlo
pig met een aantal bureau's haar
intrek in zou nemen. Ook de lands-
Overzicht van het nieuwe, rechtlijnige stadhuis aan het Alexanderveld.
overheid kampt namelijk met een
nijpend gebrek aan kantoorruimte.
Op 31 Maart 1947 eindelijk stak
oud-burgemeester De Monchy de
eerste spade in de grond en thans
staat het stadhuis er, een reusach
tige steenklomp nog zonder re
presentatief gedeelte die waar
schijnlijk pas wat kleur en fleur zal
krijgen, als de wilde wingerd er
tegenop klautert.
Het nieuwe stadhuis is al volop
door de gemeente in gebruik. Het
Rijk zit er niet in. De aanvankelijke
afspraak is geannuleerd. Op 17 Oct.
is de officiële openingsplechtigheid.
Er worden dan enige tentoonstellin
gen in het gebouw geopend en de
burgerij mag op het grote plein er
voor feest vieren.
Daar zat zij trouwens al van 1910
op te wachten
De beeldhouwer H. Ydo en de schil
der A. J. B. Dekkers hebben gisteren
in de Rijksacademie voor Beeldende
Kunsten te Amsterdam de gouden ere
penningen van de Prix de Rome 1953
ontvangen. De opgave voor beeldhouw
kunst was een beeld te ontwerpen van
een figuur voor de binnenplaats van
een landbouwschool. Het doek van de
heer Dekkers geeft een scène uit het
Giglamesch-epos. Zoals bekend is aan
de prijs een driejarige toelage verbon
den voor studie in binnen- en buiten
land. Voor de vrijee beeldhouwkunst
is bovendien de zilveren erepenning
uitgereikt aan mej. T. v.d. Pant. De
jury dringt er met klem bij de minis
ter op aan haar een toelage voor een
strdie van vier maanden te Parijs te
verlenen. De plechtigheid in de aula
werd geopend door prof dr N. R. A.
Vroom, die daarmede zijn eerste offi
ciële daad als directeur verrichtte.
Er worden plannen ontworpen voor
de vervaardiging van een onderwijs-
fil over het leven van Vondel door
de stichting „Nederlandse Onderwijs
film". Behalve in Delft zullen ook
scènes opgenomen worden in Amster
dam en het Muiderslot. Na de Vondel
film zal in Delft, eveneens ten behoe
ve van het onderwijs, een film worden
gemaakt over het leven van Antoni
van Leeuwenhoek.
IN HET CARLTON HOTEL te
Amsterdam zijn we prettig en gron
dig ingelicht omtrent wat er alzo
deze winter op het gebied van
lederwaren te koop zal zijn. De
Stichting Lederwarenmode verbond
aan deze voorlichting tevens een
tassenshow, waarbij de nieuwste
modellen voor het komende sei
zoen werden getoond. Er was een
enorme verscheidenheid. Men be
gon met een plastic tasje van f 4,50
alleraardigst rood enveloppe mo
del) en men eindigde met een zeer
fraaie krokodil tas van honderden
guldens!
gIJ DE PLASTIC modellen zijn vooral
de laktassen en nappa plastic op, het
eerste gezicht moeilijk van echt te on
derscheiden.
De modellen zijn over het algemeen
zeer eenvoudig en van iedere overtolli
ge garnering ontdaan, wat het model
zeer ten goede komt.
Wie zich een plastic tas aanschaft,
doet er wel aan goed op te letten, dat
de afwerking van sloten en hengsels
stevig is; ook is het beter niet de ver
gulde garneringen te kiezen, daar deze
bij de goedkopere tassensoorten te gauw
lelijk worden.
De tassenmode is wel heel sterk ge
ïnspireerd op de Italianen, dat blijkt
o.a. uit de gondelmodellen. De geplooi
de buideltas met benen- of schildpad
garnering in de vorm van ringen, knop
pen en dergelijke, hebben het envelop
pe- en het emmermodel verdrongen.
Voor overdag worden materialen als
nappa Buffelkglf, het mooie generfde
relax en marrocain gebruikt. Voor des
avonds neemt men antilope- of gazelle-
leer met beugels van paarlmoer.
De schoudertas ziet men nog veel
voor sportieve doeleindende duurdere
leersoorten, zoals struisvogel, hagedis,
krokodil e.d. worden over het algemeen
verwerkt tot klassieke modellen
De dokterstas heetf een moderne uit-
Een lederen schrijfkoffertje, byourol en sleutel-étui
voering gekregen, die het midden-houdt
tussen een citybag en een aktentas.
Als nieuwigheidjes ontdekten we b.v.
een minuscuul afwasbaar notitiebloc;
met potlood en sleutelring aaneen had
het de omvang van een wasknijper!
Een zeer welkom cadeautje zal da
„porte-partout" zijn, die orde in de da
mestas tracht te houden. Dit practischa
platte étui is een tasje in uw tas ea
heeft door een aantal geraffineerda
vakjes plaats voor al die dingen, dia
op het moment dat u ze nodig heeft on
vindbaar op de bodem van uw tas lig
gen.
Voor de reiziger met verschillende
soorten vreemde valuta is een reken-
schijf in leren étui een uitkomst. Da
verschillende valuta kunnen in een
speciaal door Heurenstrepen aangege
ven étui, een aparte plaats vinden.
De klerenzak van linnen heeft da
zware hangkoffer vervangen. U kunt
ze achter in de wagen hangen, maar
ook dubbel gevouwen meenemen; za
wegen practisch niets en uw kleding
kreukt niet.
Een leren reiswekkertje heeft nog
een apart laadje voor de manchetkno
pen of andere kostbaarheden: Voor
haar is er een pracht van een reisétui,
gevoerd met het zachtste zeemleer,
waarin de ringen en andere sieraden
veilig kunnen worden opgeborgen en
dat heel weinig plaats in de koffer in
neemt. Een linnen reistasje met gum
mi-voering kan omgetoverd worden ia
een luchtkussen! HENDRINE.
Een suède gondelmodel met Gala-
lith knop.
HET WAS de Engelse physicus en
chemicus Wollaston, die palla
dium voor 't eerst in zuivere toe
stand verkreeg. Een en ander ge
beurde al in 1803 en palladium is
dan ook helemaal niet zo nieuw als
vele mensen denken. Maar door zijn
grote zeldzaamheid negentig kilo
in een millioen ton nikkelerts! is
dit edele metaal nog slechts weinig
op de goederenmarkten bekend. Pas
in de laatste vier decennia wordt het
in voldoende hoeveelheden gewon
nen om het de juwelier als „nieuw"
werkmateriaal aan te bieden.
Palladium, dat evenals irridium
en rhodium tot de zgn. platinagroep
behoort, wordt in Canada, Columbia
en de Kaukasus gevonden. De be
langrijkste vindplaats is echter het
Canadese Sudbury-district. In de
ertslagen aldaar komt het met een
gehalte van nog geen millioenste
voor.
De jaarlijkse productie van palla
dium bedraagt achtduizend kilo, of
wel de helft van die van platina en
het 150ste deel van die van goud.
De zeldzaamheid en de daarmee pa
rallel gaande duurte van dit edele
metaal wordt misschien 't beste ge
ïllustreerd door het feit, dat een
dame, die een palladium broche van
vijftig gram op de borst draagt,
met de dagproductie van tweehon
derd mijnwerkers rondloopt
In Amerika, Engeland, Frankrijk
en ook België wordt er al veel palla
dium in juwelen en handtas-beno
digdheden verwerkt. Ook in Neder
land zijn enkele juweliers tot de
productie van sieraden in palladium
overgegaan, doch ingeburgerd is het
„nieuwe" edele metaal zeker niet.
De afwijzende houding van vele ju
weliers is hier de voornaamste oor
zaak van, maar het conservatisme
der afnemers van juwelen speelt
ook een belangrijke rol. Het publiek
heeft nog geen vertrouwen in het
witte, glansrijke en zeldzame metaal,
om de heel eenvoudige reden, dat
het de mérites te weinig kent.
VERREWEG het kostbaarste sie
raad, dat ooit ter wereld van pal
ladium is gemaakt, is de zgn. Coro
nation Suite, die wij in Mei van dit
jaar op de British Industries Fair
in Londen hebben bewonderd. Dit
speciaal voor het kroningsjaar ver
vaardigde Engelse schakelstuk is met
vele diamanten bezet en moet de
prijs van liefsthonderddui
zend gulden opbrengen.
Op zichzelf vormt het sieraad
een halsketting, een armband en oor
ringen een reeks van juwelen,
welke voor vrijwel elke gelegenheid
gebruikt kan worden. Niet minder
dan twaalf kleinodiën kunnen er
(Van een metallurgische medewerker)
/"AAT PALLADIUM goud en platina bij de vervaardiging
van juwelen verdringenIn de kleine, exclusieve wereld
der juweliers zijn de meningen hierover ten zeerste ver
deeld. Volgens de ene school wint het „nieuwe" edele me
taal palladium veld ten koste van de „oude" zeldzame
metalen. Doch volgens de andere school zullen goud zowel
als platina spoedig het verloren terrein herwinnen, om
reden dat de voordelen van palladium niet tegen de na
delen afwegen.
grote voordeel van palladium is wel, dat het soor-
gewicht bijna twee keer zo klein is als dat van pla
tina en goud. Dit voorkomt het in hinderlijke plooien
trekken van japonnen en blousjes, vooral nu de sieraden,
welke door de chic op balls en cocktail-partijtjes gedra
gen worden, de tendens hebben groter en groter te wor
den. Broches ter grootte van een kinderhand zijn tegen
woordig geen uitzondering meer. En ook halskettingen,
clips, armbanden en wat dies meer zij, zijn van een heel
wat forser kaliber dan vijftig jaar geleden.
Een ander voordeel van palladium ligt op het prijzen-
vlak. Het witte edele metaal is namelijk even duur als
stofgoud, m.a.w.: meer dan twee keer zo goedkoop als het
zustermetaal platina. Mensen, die niet in palladium gelo
ven, beweren echter, dat dit prijzenverschil op een kost
baar juweel weinig uitmaakt. Terecht voeren ze aan, dat
de prijs van een sieraad niet wordt bepaald door het aan
tal grammen platina, palladium of goud, dat er in wordt
verwerkt, maar door de edelstenen, welke er in worden
gezet.
Hetgroteargument van de anti-palladium-juwelier richt
zich evenwel tegen de moeilijkheden, welke zich tijdens
de verwerking van het „nieuwe" edele metaal voc&doen.
Anders dan bij platina moeten de kunstzinnige juwelen-
monteurs voortdurend op hun hoede zijn, dat het door hen
gebruikte palladium niet gedurende het ingewikkelde
montageproces verkleurt en daardoor onbruikbaar en
waardeloos wordt. Ook is het nog'steeds een open vraag,
of palladium wel de zelfde witte glans en volmaakte
schittering bezit als platina.
De armband van de zgn. Coronation
bloemmotief kan als cors.
van worden gemaakt, van een dia
deem af tot een clip voor japon of
stola toe.
De halsketting bijv., welke een
groot, uit het midden gelegen bloem
motief als voornaamste sieraad be
zit, kan in een diadeem worden om
getoverd, die op zijn beurt weer in
een broche, twee corsage-clips en een
passend paar oorclips van diaman
ten bloemen kan worden veranderd.
Van de oorhangers, die het gehele
oor omsluiten en in diamanten drup
pels overgaan, kunnen binnen een
minimum van tijd klassieke hangers
worden gemaakt en van de armband
weer een derde, iets grotere corsage
clip.
Naast de innerlijke schoonheid der
florale motieven het twee-dimen
sionale, bijna geometrische motief
van vroeger is na de oorlog geheel
vervangen door het drie-dimensio
nale, barokke bloem-tak-motief
vertoont dit sieraad een bijzonder
Suite. Het naar beneden afhangende
.ge-clip worden gebruikt.
hoge graad van vakmanschap. De
grotere diamanten bijv. zijn op fijne
spiraalveertjes van palladium gezet,
waardoor, bij elke beweging van de
draagster, de verblindende schitte
ring der stenen nog groter wordt.
Wie koopt dit sieraad, waar zeven
monteurs bijna vijf maanden onafge
broken aan hebben gewerkt? De En
gelse firmant, die dit exclusieve scha
keljuweel op de markt heeft gebracht,
heeft ons verteld, dat hij er een In
dische Maharadja of een andere Oos
terse vorst voor hoopt te vinden. In
Groot-Brittannië zelf kan hij er zeker
geen afnemer voor vinden, want daar
moet het stuk. in verband met een
weeldebelasting van honderd procent,
tweehonderdduizend gulden opbrengen.
En nog afgezien van de zorgen, welke
een dergelijk kostbaar bezit de eige
nares zullen geven, zijn de Britse vrou
wen, die dit kapitaal nog renteloos op
de borst kunnen dragen, op de vingert
van één hand te tellen.
