Greet en Gerard Groot uit Twisk bouwen aan hun carrière August Macke, aspect van Duits expressionisme Boerenzoon en -dochter als operazanger en toneelspeelster Van de boerderij naar het grote theater „jij MOEST maar niet meer mee zingen, je brengt met je gebrom de hele klasse van de wijs." Zo heeft eens de bestraffende stem van meester Nooitgedagt uit Twisk geklonken, toen de kleine Gerard Groot in diepe ernst de baspartij voor zijn rekening wilde nemen. ,Je moet maar niet meer meezin gen" werd er gezegd tegen de kleuter, die carrière zou maken als operazanger, die de boerderij van zijn vader in de steek zou laten en de moed zou vinden een bizarre wereld vol bittere ontgoochelingen binnen te treden om toe te geven aan dat diep sluimerende verlan gen eens de grote podia te mogen opgaan. Van de boerderij, waarop de wijdheid van het land en de omringende stilte een stempel heb ben gedrukt naar de bonte schitte ring van het theater. E'n bijna onvoorstelbare overgang voor iemand, die gewend was in de dauwige kilte te luisteren naar het klagelijk geloei van het vee. Moeder werkte stimulerend Een pond tarwe voor een concert Geen problematiek maar verfijning Ruimtewerking van de kleur PUZZLERUBRIEK De Spitfire buiten dienst ZATERDAG 87 FEBRUA*" ""H (Van een onzer redacteuren) JN het begin was het eigenlijk al leen maar liefheb berij. Greet Groot speelde nog in het amateur-toneelge zelschap uit die dagen, dat de schone naam „De drie leliën" in zijn banier voerde en onder regie stond van dr Ferwerda. Zij kon toen nau welijks bevroeden, dat het toneelspe len .voor haar een levenskwestie zou worden. „Maar la ter kon ik er niet meer buiten," zegt deze artistieke vrouw. „Als kind van drie jaar ver wonderde mijn fa milie zich er al over dat ik de kinderversjes zo opmerkelijk goed kon voordragen. En dat is waar schijnlijk ook de oorzaak geworden, dat ik mij in mijn loopbaan altijd sterk tot de voor drachtskunst aan getrokken heb ge voeld." Gerard Groot heeft de moed ge vonden, die vertrouwde omgeving, waarin hij voorbestemd was op te groeien tot een zelfstandige boer, vaarwel te zeggen, om zanger te worden. De Twiskenaren hebben in die dagen hun hoofden geschud. Zij konden zich niet voorstellen, dat een boer zijn grond de rug toe keert, omdat hij te zeer vervuld is van een geheel ander ideaal, dat hij ten koste van alles wit verwe zenlijken. Men haalde niet begrij pend de schouders op, wanneer men sprak over Greet, de zuster van Gerard, die aan de toneel- Greet Groot heeft de keuze van haar carrière in feite te danken aan Frits Bouwmeester en Louis Saalborn. Deze drongen er bij de familie op aan, dat Greet naar de toneelschaal zou gaan. „Alles goed en wel", zei moeder Groot, „maar zij zal ook het naaien le ren. Per slot van rekening behoort een huisvrouw ook iets van het huishouden af te weten". Greet ging dus naar de naaicursus. Tegen haar zin, want haar hart trok naar de planken, naar de plaats, waar de gelegenheid open lag uitdrukking te geven aan de vreugde en het verdriet, waardoor het leven van ieder mens wordt beheerst. „Ik doe het voor jou. anders begon ik er niet aan", zei ze tegen haar moeder. Ambities voor het werken op de boerderij waren haar vreemd. De repetities bij „De drie leliën" vormden de hoogtepunten in haar leventje. „Z eg kun je me ook vertellen" was de titel van het liedje, dat moeder Groot haar zoon heel vroeger liet zin gen. Intuïtief moet zij toen gevoeld hebben, dat Gerard over bijzondere stemmiddelen beschikte. Maar er was iets wonderlijks. Sinds de dag, dat men Gerard te verstaan had gegeven, dat hij beter deed zijn mond te houden, durf de hij geen toon meer uitbrengen. En daarom kon het vaak gebeuren, dat de familie hem aantrof in de kippen- schuur, gezeten op een omgekeerde emmer, het hoogste lied zingend. Het was tenslotte de directeur van het fan farecorps, de heer B. Koolhaas, die de knoop doorhakte. „Die jongen moet zangles nemen" was zijn bescheid. In diezelfde geest spraken ook Gerard Boedijn en Sem Dresden. Niet iedereen was echter overtuigd van dit veelbelovend talent. In Wijde- nes verscheen Gerard Groot als 18- jarige op het podium om mee te din gen naar een prijs in een reciteerwed- strijd. Het Russische lied, dat hij zong, bevatte een couplet in mineur. De jury besliste: „Je zingt vals" en Gerard kreeg geen prijs. Het was de eerste van een reeks teleurstellingen, die gelijke tred houden met de ontwikkeling van iedere carrière. JJEN moeilijke tijd brak aan. Gerard maakte een laatste rondgang langs alle vertrouwde plekjes van de boer derij en vertrok naar Amsterdam. De eerste aarzelende schrede op weg naar een glorierijke loopbaan. Voorlopig kwam dat neer op halve dagen werken op een atelier en de rest van de tijd lessen volgen aan de muziekschool. Een weinig romantisch begin dus. Slechts de zorg voor het levensonderhoud en daarnaast de alles vergende studie. In 1940 naar het conservatorium. Drie jaar lang beet Gerard zich vast in har monie, contrapunt en de zangmethode van Berthe Seroen. Toen kreeg hij zijn kans. Johan Lammen stierf, er viel een hoofdrol open in de destijds door het „Theaterbedrijf" ingestudeerde Franse opera „Felléas et Mélisande", een ra- Toen Greet en Gerard Groot nog geen artistieke adspiraties hadden. Hier ziet men beide veelbeloven de kunstenaars in de jaren, dat zij nog speelden op het erf van de boerderij van hun ouders in Twisk. zend moeilijk werk van Debussy. Het werd een succes. Eenmaal geïntrodu ceerd liet men Gerard Groot niet meer los. Rollen volgden in „Traviata", „Tos- ca", „Der Freischütz" en vele andere opera's. Het fundament was gelegd, de bekende sneeuwbal begon te rollen. Na de oorlog concerten in België en Duitsland en daarna terug naar de Ne derlandse opera. Want hij zegt het zelf: „Ik ben aan dit gezelschap ver knocht". Gerard Groot heeft gezongen bij de „Stadtische Oper" in Berlijn, hij vierde triomphen in Stuttgart en Mannheim, maar altijd trok hem weer het kleine theater aan het Leidseplein. „Wat mijn liefste rol is? Die van Sa- rastro uit „Die Zauberflöte". Ik voel me erg tot Mozart aangetrokken". yAN „De drie leliën" naar de toneel school betekende voor Greet Groot een grote stap. Legio moeilijkheden waren te overwinnen, omdat de omge ving waarin zij nu werd opgenomen zo volkomen anders bleek te zijn dan zij gewend was. Een omgeving van artis- ten, wier levensbeschouwing op een geheel ander vlak ligt dan die van de handelsreiziger, de ambtenaar van de belastingen of de veehouder. Maar Frits Bouwmeester en Louis Saalborn hadden gezegd, dat zij het in de to neelwereld wel klaren zou, dus beet zij haar tanden of> elkaar en paste zich aan de omstandigheden aan. Zij stu deerde hard, en beloofde, gezien haar prestaties, een goede kracht te worden. Na haar eindexamen volgde onmid dellijk een engagement bij de toneel groep „Puck". En daar is zij nog. „In talloze oude en moderne stukken heeft zij rijke ervaring kunnen opdoen, die voor elke acteur van fundamenteel belang is indien hij zich tenminste tot het eerste plan wil opwerken. Wij be hoeven niet lang in het onzekere te verkeren wanneer wij vragen welke kant van het toneel voor haar preva leert. Haar atnwoord is beslist: „Het klassieke toneel". Het zeggen van ver zen is nog steeds haar sterkste zijde. Een jonge vrouw met een onmisken baar talent en een grote dosis zelfver trouwen heeft de hoogste sport van de ladder nog niet bereikt. Maar de weg er naar zal zij zeker vinden. Van Greet Groot hebben wij in de toekomst nog veel te verwachten. Hi pERARD GROOT trekt een rimpel in zijn voorhoofd en glimlacht wan neer wij vragen, wat zijn plannen zijn voor de toekomst. „U moet me goed begrijpen, het is niet mijn bedoeling een grootse carrière op te bouwen. Ik wil alleen een groot zanger worden, opera's zingen en spelen. Ik houd van de opera, omdat hier sprake is van een combinatie, die men nergens an ders aantreft. Het is mede een geluk kige omstandigheid, dat deze muziek vorm steeds meer belangstelling krijgt. En nu wat mijn toekomstplannen be treft. Ik koester het plan me ook te gaan specialiseren op het lied en het oratorium. Verder heb ik nog enige concerten in de Amerikaanse zone van school ging studeren. Nog vreem der vond men het, dat moeder Groot dit alles stimuleerde. Maar zij was een verstandige vrouw. Zij wilde het geluk van haar kinderen niet in de iveg staan en hen de kans geven hun hartewens in ver vulling te zien gaan. Greet Groot is thans een gewaardeerde kracht bij het toneelgezelschap „Puck". Haar broer Gerard houdt avond aan avond als zanger van de Ne derlandse Opera een geestdriftig publiek in de ban van de schoon ste aller muzen. Nu eens als König Heinrich uit de „Lohen grin", dan weer als Mephistophe- les uit „Faust". En niemand zal bij het horen van zijn prachtige bas willen geloven, dat meester Nooitgedagt eens tegen hem zei: „Je moest maar niet meer mee zingen. Je bromt te veel." Duitsland in het vooruitzicht en een reeks van uitvoeringen van de Neder landse Opera". 2P is het leven van de optredende kunstenaar. Een hard leven van rei zen en trekken, van teleurstellingen en angst voor critieken. Van de bonte schittering blijft vaak zo weinig over. Wie zal in de man of de vrouw, die diep in de nacht met een koffertje in de hand naar huis slentert, de lang durig bejubelde hoofdvertolker van die avond herkennen? Wie kan zich een voorstelling maken van de einde loze repetities in kille lokaliteiten, de vermoeiende ritten in bussen en 't op komende verlaten gevoel, wanneer er niemand is, die na de spanningen van de voorstelling de terugslag kan op vangen? Het kunstenaar zijn is geen kwestie van liefhebberij. Het is een roeping, waarvoor men zijn gehele persoonlijkheid moet inzetten. Zulke kunstenaars zijn Greet en Gerard Groot uit Twisk. DE Twiskenaren zijn trots op hun plaatsgenoten, die het reeds zo ver gebracht hebben. Zeer sterk kwam dat bijvoor beeld tot uitdrukking tijdens de oorlogsjaren, toen Gerard Groot met zijn collega's Greet Koeman, Louise de Vries en vele anderen op de fiets naar Twisk reed om voor een uitverkochte zaal opera- concerten te geven. Het ging er in die dagen heel wat anders toe dan thans. Als toegangsprijs moes ten de bezoekers nl. een half pond meel, een zak bruine bonen of andere heerlijkheden inleve ren, die aan de ingang door va der Groot werden genoteerd. Deze concerten in barre nood georga niseerd vormen voor de solisten van de Nederlandse Opera een blijvende herinnering, omdat de vreugde van het muziekmaken toen veel sterker werd beleefd, dan nu. Na de oorlog kwamen vele Twiskenaren naar Amster dam om de spruiten van de fa milie Groot op het podium te be wonderen en toe te juichen. Greet heeft zich altijd sterk aangetrok ken gevoeld tot het klassieke toneel. Hier ziet U haar (tweede van rechts in de rol van moeder Noach in het gelijknamige stuk. (Van onze redacteur beeldende kunsten) NAUWELIJKS acht jaar had de Duitse schilder August Macke ge werkt, toen hij in September 1914 als jongeman van zeven en twin tig jaar in Frankrijk sneuvelde. Maar in de korte tijd die hem was gelaten had hij een oeuvre geschapen, dat thans, achteraf, een vol- komen afgeronde, volgroeide indruk maakt. Zozeer zelfs, dat men zich afvraagt, hoe een „verder" mogelijk zou zijn geweest, ook als Macke was blijven leven. Daarmee komen we echter terecht in de meest onvruchtbare speculaties. We zullen nu eenmaal genoegen moeten nemen met wat is. En dat stempelt hem reeds tot een der be langrijkste figuren van het Duitse expressionisme, al is hij misschien naar de letter van de leer gerekend niet een volkomen zuivere ver tegenwoordiger van deze stroming. j^EN is bij de term „expressionisme" immers geneigd te denken aan een richting in de schilderkunst, welker vertegenwoordigers in vorm en kleur streven naar een uiterste van expres sie. Zij willen een versterkt gevoel van geladenheid, van spanning, ont zetting, angst, bezetenheid oproepen. Daartoe wordt de kleur vaak tot een hoogtepunt opgedreven de vorm der dingen „misvormd" tot er nau welijks meer enige relatie met de dingen om ons heen schijnt te be staan. Het symboolkarakter van de voorstelling wordt hier versterkt ten koste van de werkelijkheidsafbeelding. Lelijk? Waarom eigenlijk? Als middel voor het oproepen van de door de kunstenaar verlangde sfeer voor de overdracht van zijn gevoelens zijn deze kleurcombinaties en vervormin gen goed en aanvaardbaar. Een lange lijst van vooraanstaande expressio nistische schilders is het bewijs, dat er met deze middelen van schoon heid van eigen karakter en van zeer hoog niveau te scheppen valt. Om dicht bij huis te blijven: we denken maar aan landgenoten als Herman Kruyder, Hendrik Chabot, Henri Jo nas, Edmond Bellefroid. in talloze opera's werden de baspartijen door Gerard Groot vervuld. Ook de rol van Konig Heinrich uit de Lohengrin behoort tot zijn glansstukken Nu wordt August Macke weliswaar tot de expressionisten gerekend, maar er is in zijn werk geen spoor van de innerlijke spanningen en de zware problematiek, die in het werk van velen zijner geestverwanten zijn te vinden. Macke bemint de sterke, sprekende kleur en hij weet daar prachtige resultaten mee te bereiken. Hij weet er „klank" in te brengen, wordt soms pralend, soms lyrisch, in zijn latere werk aan van een verfijn de, subtiele poëzie. Hij .deformeert" niet, voert eerder een sterke mate van stylering door, waardoor de ver deling van zijn vlak vaak iets meet kundigs krijgt. Niet zelden wordt zijn schilderij een samenstel van klei ne vlakjes, een mozaïek van kleur, zoals bv. Gestel dat ook in vele zijner werken heeft geschapen. Toch wil Macke zijn doeken nimmer deco ratief laten worden. Hij heeft zeer nadrukkelijk gezocht naar een ver sterkte uitdrukking van de ruimte uitsluitend door de kleur. Ook daarin is hij geslaagd. In zekere zin leeft hij op de grens van twee werelden. Velen zijner vrienden, zoals Paul Klee, Wassilij Kandinsky, hebben, toen de gewone uitdrukkingsmiddelen voor hen te kort bleken te schieten, die grens overschreden en zijn abstrakte schil derijen gaan maken. Macke maakt die sprong ook af en toe, maar niet, om dat hij op een andere wijze niet meer kan zeggen wat hem op het hart ligt. Integendeel als hij een non-figu ratieve compositie schept, doet hij dat uitsluitend om der wille van de com positie; dan heeft hem een zuiver technisch probleem beziggehouden, dat hij op deze wijze oplost. Ook in een ander opzicht wijkt hij trouwens van de regel af: zijn werk is niet alleen nergens zwaar op de hand, het is zelfs zeer uitdrukkelijk charmant, en vervuld van een kostelijke humor en 'n grote levensvreugde. Het is zon nig en blij van kleur het spreekt van geluk en zelfbewustzijn. Pas in zijn laatste schilderijen, om streeks het begin van de oorlog in de zomer van 1914 ontstaan, is de blij heid zoek. Zijn laatste doek, „Af scheid", is in dat opzicht welsprekend door zijn donkere bruinen en roden, met hier en daar een veeg zwart er door. Het geeft blijk van een zo diepe mistroostigheid, dat men zich in de gemoedstoestand van de schilder on mogelijk kan vergissen. Hier werd het wereldbeeld van een generatie verpletterd. Hoop en leven van Macke van duizenden met hem vergingen in een hel van vuur, bloed en modder. ^UGUST MACKE is met zeer vele gróte schilders bevriend geweest, onderging van velen hunner de in vloed zonder ooit zijn onafhankelijk heid te verliezen. Hij leerde van Klee en Kandinsky, maar nog meer van de Franse schilders, met wie hij zich zo verwant voelde. De sterke kleur en de brede visie van de Fauves, de bij zondere aandacht die Seurat en Ma- tise aan de compositie besteden, de gestyleerde ruimtelijkheid van een Delaunay dat alles vindt men bij hem terug. Met Seurat ziet hij de menselijke figuur in de eerste plaats als een element in de compositie; van het psychologische aspect doet hij zeer bewust afstand. Maar wat hij ook in zich opneemt het blijft alles ondergeschikt aan zijn eigen persoonlijkheid. Al deze elementen blijven ondergeschikt aan zijn eigen visie, die al zijn schilderijen onmid dellijk herkenbaar doet zijn als van zijn hand. Dit alles maakt het volkomen on begrijpelijk, dat dit werk onder het regime van Hitier als „ontaard" was verboden en derhalve verborgen moest blijven. Het is weliswaar geen stomme imitatie van de natuur, al blijft er steeds de relatie met wat wij met onze ogen kunnen waarnemen, maar is niettemin volkomen open en zuiver van karakter.. Hoe het ook zij het is jarenlang verscholen ge weest in collecties van familie en vrienden. Door de bombardementen op Berlijn is een deel verloren ge gaan. Nu kan dit werk weer vrijelijk worden vertoond. Dank zij de activi teit van twee musea het Haagse Gemeentemuseum, dat een grote col lectie naar ons land haalde, en het Stedelijk Museum te Amsterdam, dat er voor een eigen expositie een scherpe keus uit deed kunnen wij er ons thans een oordeel over vor men. Bij rustige beschouwing valt het op, hoeveel moois er onder zit. Niet alles is uiteraard even boeiend. Maar er is zoveel, dat door zijn ontwape nende gevoeligheid en zijn grote in nerlijke verfijning aanspreekt, dat we ons gaarne gewonnen hebben ge geven. Mackes werk is een zeer waardevol element in het beeld van een belangrijke schilderkunstige stro ming. VAN WIGCHEREN (Advertentie, Ing. Med.) VIA LETTERGREPEN EN OM SCHRIJVINGEN TOT IETS FEESTELIJKS (Oplossing) De 15 woorden, die voldeden aan de omschrijvingen en uit de gegeven let tergrepen gevormd konden worden, waren in de aangegeven volgorde: 1. Jacoba. 2. Uiterwaarden, 3. Bever wijk. 4. Interventie. 5. Loppersum. 6. Edellieden. 7. Ulevel. 8. Medeleven. 9. Vesuvius. 10. Inpeperen. 11. Ermelo. 12. Redeneren. 13. Illuminatie. 14. Negotie. 15. Gondelier. De eerste letters van deze woorden van boven naar beneden gelezen, vorm den het woord: Jubileumviering. Een puzzle, die te oordelen naar het grote aantal ingezonden goede oplos singen, zeer in de smaak is gevallen. Na loting onder de inzenders van een goede oplossing is de wekelijkse prijs van f 5 ditmaal ten deel geval'en aan: Mej. T. Waiboer, Belkmerweg D 136, Sint Maartensbrug. En nu onze nieuwe opgave. PUZZLE 26. VAN WOORDSTUKKEN TOT WOORDEN (Serie '53—'54) Vierde Februari-opgave Hieronder vindt men in alphabetische volgorde 52 woordstukken (dus geen lettergrepen). Daarvan kunnen 13 woor den gevormd worden, elk bestaande uit vier van die woordstukken. Heeft men deze woorden gevonden, dan moet men ze in zodanige volgorde onder elkaar zetten, dat de eerste letters van boven naar beneden gelezen, iets opgewekts te lezen geven. De woordstukken zijn: (in alphabeti sche volgorde): AC AD ANGST ATS BEL DA DAM DEN —DER DSTR EKB EL ELLI EN EN EN ER ES ESWE EV FGE GBL GBO GEMA HO I IE IMI INT IT KER I.A LAD MED NAM NG NTE NTEN NTER OP OR PO RFA RLO SI SWE TEPLA TIE UAT IJ IJ IJDEN. Welke woorden zijn bedoeld en in welke volgorde zendt u ze in, zodat de eerste letters te lezen geven....? Oplossingen (per briefkaart) tot en met Donderdag 4 Maart aan de Redac tie van dit blad. (Onder de inzenders van een correc te oplossing wordt weer een prijs van f 5.- verloot). De vliegtuigen van het type Spitfire van de Britse luchtmacht zijn officieel buiten dienst gesteld. Het laatste squa dron Spitfires, een verkenningseenheid in het Verre Oosten, is nu vervangen door Meteoor-straaljagers. De Spitfire is het vliegtuigtype, dat in 1940 het voornaamste Britse verde digingswapen uitmaakte en dat in dat jaar de luchtslag om Engeland won.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1954 | | pagina 11