A V
„Woud en duin".
Fam. N. J. Krood, Krommenie, 3
Huize „Widomes".
Fam. Mevr. Schindler, A'dam, 2
Bij Z. IJdema.
Fam. J. C. Verhoeven, Arnhem, 6
Huize „Zonnewende".
Fam. Reddering, A'dam, 4
„Zon en Lommer".
Fam. J. Stienstra, Zutphen, 4
Op zich zelf wonenden.
A V
Huize „Elim".
Vacantiehuis van Haagsche Diaconessen;
gemiddeld aanwezig 9
Villa „'t Hooge huis".
Fam. Mevr. Wed. W. F. Stoel, Alkmaar, 6
Huize „de Rusthoek".
Fam. Mevr. Wed. J. H. deBoer, A'dam, 2
De Hr. F. Scholz, A'dam, 1
Mevr. Wed. L. Meijer, A'dam, i
Huize ,,'t Ruigezand".
Fam. Ing. J. C. Begram van
Eeten, A'dam, 4
Huize ,,'t Westerbosch".
Fam. J. Heijn, Zaandam, 6
Huize „de Wulp".
Fam. Dr. M. Kok, A'dam, 8
Huize „Op het Zuiden".
Fam. J. J. Adriaan, Utrecht, 4
Pensions te Bergen aan Zee.
A V
Hotel „Nieuw Bakhuis" en
Hotel-Pension „Bakhuis".
Fam. M. van Angeren,
Utrecht,
4
Fam. J. B. E. Hauët,
A'dam,
4
Fam. H. van Laer,
Hilversum,
5
Fam. W. van Mesdag,
Hilversum,
6
„Frisia".
Fam. Ed. Mees,
Berlin,
2
Fam. F. Buiskool,
A'dam,
2
Hotel „Nassau-Bergen".
Fam. van Es,
R'dam,
2
Mevr. N. ConijnSmulders,
Schiedam,
1
Fam. S. M. Middelhoff,
Fam. G. en H. Schroder,
Hoogkarspel,
2
den Haag,
5
Fam. J. E. Inckel,
den Haag,
5
Fam. Mr. A. Moolenburgh,
Bussum,
3
Fam. v. d. Reis,
A'dam,
2
Fam. G. H. Koopman,
A'dam,
2
Fam. G. Kuijpers,
A'dam,
2
Fam. van Anrooy,
Hilversum,
2
Fam. Kaiser,
Viersen,
2
Fam. Dr. J. C. Beker,
Arnhem,
2
Fam. D. van Dijk,
Hilversum,
2
Fam. Les v. Essen,
Groningen,
2
Fam. H. Prakke,
Apeldoorn,
4
„Onder 't Stroodak".
Mevr. Gödschof,
Viersen,
1
Fam. Mr. Maclaine Pont,
A'dam,
5
Fam. van Sandick,
R'dam,
6
Fam. A. Zeilstra,
Amersfoort,
3
„Stormvogel
Dames Terwindt,
A'dam,
2
Pension „Wilhelmina".
Fam. Mr. R. de Vries,
Assen
2
Fam. J. Cornelisse,
N.-Indië,
2
Fam. R. J. B. Besancon,
N.-Indië,
2
Gemeubileerd te Bergen aan Zee.
A V
„Anna-Marie".
De Hr. en Mevr. J. Nolet, A'dam, 5
Villa „Covente".
De Hr. en Mevr. Dr.
H. C. Jelgersma, Oegstgeest, 5
„De Duinhut".
De Hr. en Mevr. van
H. S. Hasselt, den Haag, 5
Villa „Duinrode",
De Hr. en Mevr.
W. F. Westermann, A'dam, 5
Villa „Duintop".
De Hr. en Mevr.
Th. van Hoorn, A'dam, 5
„Duinzicht".
De Hr. en Mevr. Slaap, A'dam, 5
Villa „Herline".
De Hr. en Mevr.
R. A. Barendsen, A'dam, 7
„De Hoek".
De Hr. eri Mevr. A. Kruidhof, Nijmegen, 6
Villa „Hoog en Droog".
De Hr. en Mevr. G. P. van Dam, A'dam, 6
„Klaverblad",
De Hr. en Mevr.
W. Munnikhoven, A'dam, 3
„Kooy".
De Hr. en Mevr. J. Wijmenga, A'dam, 5
„De Kieviet".
De Hr. en Mevr. J. F. A. Rijks, A'dam, 4
Villa „Marijke".
De Hr. en Mevr.
Mr. N. Bolkestein, A'dam, 5
Villa „Mei".
Mevr. Mr. Cohen Stuart, Alkmaar, 2
Villa „Paulina".
Zusters van Bethel, Delft, 4
„'t Roefje".
De Hr. en Mevr. J. Th. J. Holst, Enschedé, 5
Villa „Sandy-Corner",
De Hr. en Mevr. W. de Wild, Alkmaar, 9
Villa „Schelpduin".
Mevrouw van Marle
en juffrouw, A'dam, 2
A V
Villa „Shanti'
De Hr. en Mevr.
Mr. C, P. Lecen, Oudkarspel, 7
Villa „Skopia
De Hr. en Mevr.
C. F. Zillesen, den Haag, 3
„Spoorzicht 2".
De Hr. en Mevr. Ruysendaal, A'dam, 3
Villa „Wernau'.
Mejuffrouw Loman en
verzorgster, A'dam, 2
Villa „De Wijde blik
De Hr. en Mevr.
H. H. W. öpiele, Velp (G.), 6
Duitsche Ferienkolonie, A'dam, gemidd. 40
Vereeniging „Voor dong
Nederland, /vaam, gemidd. 40
Zeehuis, A aam, gemiudeld lzO
Totail aanwezig 952 pers.
HET 25-JARIG BESTAAN VAN BERGEN
AAN ZEE.
Bergen aan Zee groeit en misschien
zaï men vergeten, met noeveel liei-
ue en toewijding eens de stichting
oegonnen werd.
(Uit „L»e Heerlijkheid Bergen in
woora en oeeld aoor mevrouw
van ReenenVölterJ.
Te Bergen aan Z,ee zullen 26, zï en 28 Juni a.s.
feesten georganiseerd worden ter herdenking van
het 25-jarig Destaan van deze badplaats.
Bergen, een van onze idooiste vacantieoorden in
ons vaderlana, waar in vervlogen eeuwen de voor
naamste geslachten van Holland verblijf hielden,
werd in het begin van onze eeuw aan de vergetel
heid ontruKt. in IVül verrezen er de eerste tami-
lie-pensions en de laimlies, die daarin hun vacan-
ties doorbrachten, waren zoozeer verrukt over de
schoonheid van Bergen, dat zij regelmatig weer
keerden.
Men vindt hier nog een gedeelte van de bos-
schen, die in vroeger eeuwen Holland bedekten,
terwijl een 4 K.i«i. Dreed duingebied, volgens geo
logen door de zee opgeworpen bij het ontstaan
van het Nauw van Dalais, het dorp van de zee
scheidt. uit duingebied, dat door verstuivingen
steeds meer landwaarts drong (op een kaart van
W. en J. Blaeu van 1650 vindt men nog duidelijk
aangegeven, welk een niet onbelangrijke kust
strook door de zee op het land veroverd werd)
werd langzamerhand door de natuur meer vast
gelegd.
In vervlogen tijden bestond er in het duingebied
een oude sclielpweg, die de kust met het dorp
verbond en door schelpenvisschers gebruikt werd
voor het vervoeren van schelpen, die in de vaart
nabij de Franschman werden ingeladen. Door het
verzanden van de vaart geraakte het schelpen
visschen aan het strand te Bergen aan Zee in on
bruik en de schelpweg geraakte meer en meer on
der het zand van de stuifduinen bedolven. Door
het beplanten der duinen met helm werd verdere
verstuiving voorkomen en bleef het landwaarts
liggende bosch voor verdere onderstuiving be
spaard.
De vader van den tegenwoordigen eigenaar der
Heerlijkheid had inmiddels bestudeerd, hoe door
verstuiving, met behulp van beplanting, het zand
in de gewenschte richting kon worden gestuwd en
hierdoor bereikt, dat naar zee een breede verbin
dingsgeul ontstond, die door het maken van een
weg kon worden benut, In deze geul is in 1909 de
spoorbaan aangelegd.
De tegenwoordige eigenaar, de heer Jb. van
Reenen, met zijn energieke echtgenoote, wijlen
mevrouw van Reenen.Völter, begrepen, dat een
begaanbare weg door het prachtige duingebied,
waarin men duinen aantreft van 40 en 35 M. hoog
te, voor de ontwikkeling van Bergen als vacantie-
oord van groote beteekenis zou zijn. Bovendien
werd het plan opgevat om de te maken weg even
eens te benutten voor 't- in cultuur brengen van de
braak liggende duinpannen, door aldaar kleine
boerderijtjes te stichten en weilanden en bouw-
akkers aan te leggen.
In September 1905 werd een aanvang gemaakt
met het maken van een weg, waaraan 40 arbei
ders, die de beschikking kregen over een hulp-
spoor met kipkarren, te werk werden gesteld. De
weg moest over een lengte van 3000 M. worden
gemaakt en duizenden kub. M. zand moesten
daarvoor worden verplaatst. Aanvankelijk werd
de weg slechts over een, breedte van 2 M. behard.
Toen een gedeelte van den weg klaar was, werd
de belangstelling van honderden nieuwsgierigen
getrokken, die Zondags met een door paarden ge
trokken geïmproviseerde tram a 10 cent langs het
werk konden rijden, en algemeen betreurde men
het, dat de weg, die een breedte kreeg van 10 M.,
slechts over een breedte van 2 M. behard werd.
Zoozeer werd de eigenaar overtuigd van een druk
toekomstig verkeer, dat hij besloot den weg over
een breedte van 4.25 M. te bestraten, nadat men
voor het tracé van den weg den bekwamen tuin
architect Leonard Springer had geraadpleegd.
Op de plaats waar thans het Hotel Café Restau
rant „Prins Maurits" staat, werd de eerste boer
derij gesticht. Het aantal nieuwsgierigen, dat ken
nis wilde maken met den nieuwen weg, die onver
gelijkelijk mooie gezichten biedt over woeste blan
ke en met dennen beplante duinen, was zoo groot,
dat de bewoners van de nog niet afgebouwde
boerderij flinke zaken maakten met den verkoop
van ververschingen.
Dit succes had ten gevolge, dat de gedachte ont
stond om de boerderij te verbouwen tot een café
restaurant. Deze gedachte werd omgezet in een
daad en tegelijkertijd werd een zomerverblijf voor
de familie van Reenen gesticht, welk verblijf later
uitgroeide tot de grootsche villa Ulysses, genoemd
naar het in 1877 gestrande schip van dien naam
te Bergen aan Zee.
Hoewel de plannen voor het in cultuur brengen
van de duinpannen niet geheel werden opgeheven
(in de omgeving van de vacantiekolonie van het
Centraal Genootschap vindt men nog een tuinde
rij) rijpte toch steeds meer de gedachte om van
Bergen aan Zee, dat dadelijk door de volksmond
deze naam kreeg, een badplaats te maken.
De stichters hadden de gelukkige gedachte om
architect Springer op te dragen, voor Bergen aan
Zee een wegenplan te maken en de thans bestaan
de wegen zijn voor het grootste deel volgens dat
plan aangelegd.
De heer C. F. Zeiler Jr., de tegenwoordige eige
naar van het groote badhotel Nassau-Bergen, dat
plaats biedt aan 200 gasten, begon zich voor Ber
gen aan Zee te interesseeren, omdat hij begreep,
dat een badplaats in een prachtig duingebied, met
een dergelijk breed strand als te Bergen aan Zee,
een toekomst zou bieden. Hij liet in 1907 in sa
menwerking met de stichters, door den architect
J. C. van Epen, het café restaurant „Nassau-
Bergen" bouwen, dat in 1909, toen de tram naar
zee tot stand kwam, en Bergen aan Zee van wa
terleiding werd voorzien, onder architectuur van
Dr. H. P. Berlage en J. C. van Epen uitgroeide tot
de helft van het tegenwoordige hotel, dat in 1913
werd voltooid.
Spoedig volgden verschillende hotels, pensions
en villa's en de stichters, die den moed hadden om
tegenover de Spoorwegen de rendabiliteit van de
5 K.M. lange spoorbaan naar zee te garandeeren,
gingen er in 1909 toe over om 9 H.A. duinen met
dennen te beplanten, met welke bebossching ge
stadig werd voortgegaan.
In 1911 begon- mevrouw van Reenen met den-
aanleg van het mooie parnassiapark, met het doel,
de duinflora hier te bewaren en dat thans is ge
worden een mooie wandelgelegenheid, waar de
vele gasten des zomers een heerlijke beschutting
kunnen vinden, wanneer de zonnewarmte hen
noopt die te zoeken. De moeielijkheden, die
overwonnen moesten worden bij het tot stand ko
men van dit park, waren vele. Meermalen werden
de 5 c.M. hooge dennetjes, die thans heele hoo
rnen zijn geworden, ondergestoven door het zand.
Mevrouw van Reenen hield evenwel vol en ten
slotte werden ook deze moeilijkheden over
wonnen.
Waarschijnlijk waren het deze moeielijkheden,
die haar in het boekje van haar hand „De Heer
lijkheid Bergen in Woord en Beeld", de verzuch
ting deden neerschrijven: „Bergen aan Zee groeit
en misschien zal men vergeten, met hoeveel liefde
en toewijding de stichting eenmaal begonnen
werd."
Bergen aan Zee is thans geworden een van
Nederlands meest geliefde badplaatsen met een
druk strandleven. Niet alleen door den straatweg
en de trambaan staat het met Bergen in verbin
ding; ook een prachtig rijwielpad zorgt er voor en
in den afgeloopen winter werd een aanvang ge
maakt met den aanleg van een wandelpad. Dui
zenden Nederlanders hebben genoten van de on
vergetelijke natuurtafreelen, die een tocht van
Bergen naar Bergen aan Zee biedt.
In 1918 bouwden de stichters er een kerkje, ont
worpen door de architecten H. L. baron Taets van
Amerongen en P. Elders. Dit kerkje is inwendig
een merkwaardige bijzonderheid, omdat aan de
preekstoel Engelsche, Duitsche, Belgische en Hol-
landsche kunstenaars hebben gewerkt. In de oor
logsjaren waren er n.l. te Bergen interneerings-
kampen opgericht waarin de strijders van ver
schillende nationaliteiten waren ondergebracht.
Mevrouw van Reenen wist de geïnterneerden met
kunstzinnigen aanleg van verschillende nationali
teit er toe te brengen, hun arbeidskracht voor het
aanbrengen van versieringen in het kerkje be
schikbaar te stellen om daardoor de hoogere een
heid van de verdeelde volkeren te demonstreeren.
Naast de vele villa's, hotels en pensions, die te-
Bergen aan Zee verrezen, werden er ook twee va-
cantiekolonies gebouwd, één van de Deutsche
Verein en een ten bate van het Burgerweeshuis te
Amsterdam, nu vacantieoord van het Centraal
Genootschap.
De bekende filantroop P. W. Jansen kocht in
1919 't 13 H.A. groote en 35 M. hooge Russenduin
en bouwde daar, volgens plannen van de architec
ten Gebr. v. d. Grindt het machtige kasteel Rus
senduin, dat als een oud roofridder-kasteel den
geheelen omtrek beheerscht. Door het overlijden
van den heer Jansen is het nimmer bewoond ge
weest en thans is het gebouw door de stichting
Bio Vacantieoord aangekocht geworden om ten
behoeve van 100 zwakke Nederlandsche kinderen
te worden geëxploiteerd.
De beteekenis van de badplaats Bergen aan Zee
spreekt ook uit het feit, dat in 1925 de Nederland
sche Spoorwegen in het seizoen een directe trein
verbinding tusschen Amsterdam en Bergen aan
Zee instelde, waardoor het mogelijk werd, van uit
de hoofdstad deze badplaats binnen een uur te
bereiken.
Nu de electrische trein van Amsterdam, Alk
maar in een half uur bereikt, zal het reeds drukke
verkeer naar Bergen en Bergen aan Zee, waar het
vorig jaar in het hoog-seizoen tegelijkertijd een
4000 gasten vertoefden, en 24626 gasten er één
week verbleven, stellig nog toenemen.
De invloed van de stichting van Bergen aan Zee
op den bloei der gemeente, blijkt ook uit de toe
name der bevolking, die in 1906 1729 zielen be-
