DE MflAN'sLees-Bibliotheek,
FOTO-flRTIKELEN.
heemraadschap der Uitwaterende Sluizen (1675)
Hij overleed in 1682 te Leiden en is bekend als
een zeer begaafd landmeter en cartograaf.
Joan Blaeu, de uitgever der kaart, dreef in de
17de eeuw te Amsterdam een wereldvermaarde
kaartendrukkerij en uitgeverszaak, die hij in 1662
aan zijn zoon overdeed.
De drukkerij en het grootste gedeelte der voor-;
raden verbrandde in Febr. 1672.
Tot het meest bekende werk van Blaeu behoort
zijn „Stedenboek", hetwelk in Latijnsche en hol-
landsche tekst in 1649 begon te verschijnen en
waarin ook de bovengenoemde kaart van Bergen
is opgenomen.
Er zijn tal van exemplaren van dit kostbare
werk bekend, maar zij zijn niet allemaal gelijk van
inhoud.
Blaeu zal de kaart van de heerlijkheid Bergen
omstreeks 1655 ter perse hebben gelegd.
Dit jaar valt in de periode, waarin de heerlijk
heid toebehoorde aan Anthonius Studler van
Zurck, die er in 1641 mee verleid werd, en zeer
veel in 't belang van den bloei van Bergen tot
stand heeft gebracht.
Joan Blaeu overleed 23 Dec. 1673 te Amsterdam.
Vondel noemde hem „al 't eerlijk door bekent"
en Gerard Brandt dichtte op hem 't volgend graf
schrift (in „Poezij", 1688):
„De wijze Blaeu, zoo wijdt vermaart,
Die 't hemels ront, die zee en aard'
In zijnen druk toonde op 't papier,
Bestreden door het felle vier,
En door de vaale Nijdt vertreên,
Wordt minst gedrukt van dezen steen".
Men ziet, dat aan het totstandkomen der oudste
kaarten van Bergen alzoo Hollands beste kunste
naars eertijds hun medewerking verleenden.
N. J. M. DRESCH.
Alkmaar, Juni 1934.
Stationsstraat.
Werken van de beste Nederlandsche
en Buitenlandsche Schrijvers.
ONTWIKKELEN. AFDRUKKEN.
Een waardeerend woord voor
„De Badbode".
Een jubilé in de krantenwereld is een te groote
zeldzaamheid dan dat men het zoo maar zonder
meer zou kunnen laten passeeren. Niemand kan
beter weten hoeveel zorgen en hoeveel werk het
meebrengt om telkens weer op tijd met een nieuw
nummer klaar te komen, dan degene die zelf „in
het vak" is, die zelf „in de keuken" werkt. Hij
alleen weet hoe moeilijk het kan zijn om aan de
actueele copie te komen, die de lezer wenscht en
die doet grijpen naar het nieuwe nummer. Maar
als dan, dank zij die vele zorgen, het papieren
kindje geboren is en op de redactietafel is gede
poneerd, mag men het ook met een zekeren
trotsch aanschouwen.
En die trotsch is ten aanzien van de Badbode
zeker gerechtvaardigd. Ik weet dat ook de lezers
het werk van den redacteur op hoogen prijs stel
len. Het is bekend hoe de vele honderden pension
gasten, die jaarlijks verstrooiing zoeken in Bergen,
gretig grijpen naar de exemplaren van „De Bad
bode" op de leestafels in de verschillende hotels
en café's.
De Badbode is in den loop der jaren de vraag
baak geworden van de pensiongasten en het is mij
bekend dat velen, die een vacantie doorbrachten
in Bergen, bij de naar huis meegenomen souvenirs
ook de Badbode aan de achtergeblevenen toonden
als een merkwaardigheid van Bergen, Op deze
wijze is de Badbode een uitstekende propagandist
geworden voor het „dorpje aan der duinen rand".
Vooral de laatste jaargangen kunnen duidelijk
maken hoe een periodiek als de Badbode behoort
te worden geredigeerd, wil het aanspraak maken
op den naam van alles te geven wat de vreemde
ling behoort te weten. Hij vraagt b.v. naar den tijd
van de laag-water-standen met het oog op een
fiets- of wandeltocht langs het strand; hij wil een
middel hebben tegen zonnebrand, een op derge
lijke tochten vaak voorkomend euvel; hij wenscht
een en ander te weten over het museum; hij wil op
de hoogte zijn van de bepalingen ten aanzien van
de badgelegenheden; hij is niet voldaan vóór hij
een en ander weet van de bevolking zelf en wat
er onder haar leeft en van dit alles en nog veel
meer brengt de Bergensche Badbode elke week
weer in onderscheiden vorm, al dan niet verlucht
met foto's.
De serie artikelen over de in Bergen wonende
kunstenaars is voor velen een waardevol bezit
geworden.
Is het wonder, dat het uur van verschijnen van
een nieuw nummer eiken Zaterdag in het seizoen
door velen met ongeduld wordt afgewacht?
Ik hoop, ook in het belang van Bergen, dat de
redactie van het thans jubileerende blad zal voort
gaan met haar voorlichtenden arbeid op de wijze
zooals dit nu al een reeks van jaren gebeurt en
waarvoor ik groote waardeering heb.
G. H. W. TER HOEVEN,
Correspondent Nieuwe Rotterd. Cour.
Bergen-bii
Is de naam van een onzer beroemdste landme
ters der 16de eeuw aan de oudste ms.-afbeelding
van het dorp Bergen-binnen verbonden, de oudste
gedrukte kaart van de heerlijkheid Bergen kwam
tot stand door het werk van niet minder begaafde
figuren uit de 17de eeuw.
Deze oudste gedrukte kaart, welke tot opschrift
draagt: „Territorii Bergensis accuratissima des-
criptio" Nauwkeurige beschrijving van het ge
bied der heerlijkheid Bergen), werd omstreeks
1655 uitgegeven door den wereldvermaarden uit
gever van kaarten Joan Blaeu, te Amsterdam,
naar de teekening door Joannes Dou, landmeter te
Leiden vervaardigd.
De kaart, welke zeer gedetailleerd de heerlijk
heid Bergen in haar vollen omvang vertoont, is in
verschillende uitgaven in den handel gebracht.
Er bestaan n.l. exemplaren met en zonder den
naam van den landmeter Dou, welke in hoofdzaak
aan elkaar gelijk zijn, doch in onderdeelen hier en
daar kleine afwijkingen vertoonen.
Een uitgave bevattend het volgend inschrift:
„Joannes Dou, geometra Lugduno Batavus, mensu-
ravit et delineavit" door Joannes Dou, Leidsch
in in 1568.
landmeter, gemeten en geteekend) is bizonder
fraai gekleurd.
Aan de keerzijde is er een latijnsche beschrij
ving van Bergen „Bergae in Kennemaria" op af
gedrukt, die de rector der Latijnsche school te
Alkmaar, Reinerus Neuhusius, (16371679) leverde.
De kaart van beide uitgaven vertoont het wa
pen van den heer van Bergen, ten tijde der ver
vaardiging, en der heerlijkheid Bergen.
Onder het familiewapen van den heer van Ber
gen Anthonius Studler (van Zurck) staat in
een vignet de wijdloopige opdracht: „Nobilissimo
et generoso domino domino Antonio Studler,
equiti, Bergarum in Kennemaria toparchae, Swey-
burgii domino etc., tabulam hanc donum dedit
J. Blaeu" Aan den edelen en heldhaftigen
heer, Heer Antonius Studler, ridder, leenheer van
Bergen in Kennemerland, heer van Sweyburg etc.,
vereerde J. Blaeu deze kaart).
De vervaardiger van de kaart, de Leidenaar Jo
annes Dou, was landmeter van het Hoogheem
raadschap Rijnland in de jaren 1635 e. v. Hij ont
wierp de trekvaart van Leiden naar Utrecht
(1661) en teekende de groote kaart van het Hoog-
De oudste kaarten van Bergen.
Tot de oudste kaarten, welke wij in ons land
kennen, behooren de z.g. handschriftkaarten, ver
vaardigd door landmeters.
Eerst later kwamen hoofdzakelijk gedrukte
kaarten (houtsnee of kopergravure) in den handel.
Het werk der landmeters, hetwelk voor het na
geslacht bewaard bleef, hield meestal verband met
gebeurtenissen, welke het noodzakelijk maakten
een bepaalde streek, stad, heerlijkheid, polder enz.
in kaart te brengen.
Vooral de vele inpolderingen in Hollands Noor
derkwartier hebben aanleiding gegeven tot de ver
vaardiging van kaarten.
Het bewaarde cartografisch werk van dezen
aard gaat, voor zoover bekend, niet verder terug
dan de 16de eeuw.
Onder de cartografen, die in de 16de eeuw in
deze streken vele opdrachten hebben uitgevoerd,
neemt de Alkmaarsche landmeter Adriaen Antho-
nisz. (Metius) een voorname plaats in.
Deze landmeter, een zeer begaafd mathemati
cus, woonde reeds in 1567 te Alkmaar, alwaar
men in 1573 van zijn diensten gebruik maakte bij
de verbetering der vestingwerken der stad.
Hij is ook ingenieur of vestingbouwer der Staten
van Holland geweest. Te Alkmaar bekleedde hij in
de periode 15791601 meermalen het ambt van
burgemeester.
In November 1620 werd hij te Alkmaar begraven.
Onder het door hem nagelaten cartografisch
werk behooren verschillende kaarten van lande
rijen, o.a. van het St. Elisabethgasthuis te Alk
maar (1567), kaarten van de Hondsbosch en de
Zijpe, de Wieringerwaard enz.
Een zeer mooie gekleurde kaart, in handschrift
bewaard, is die van de bedijkte Bergermeer, ver-
toonende het onderschrift: „Adrianus Antonius,
geometra Alcmariae faciebat. Anno 1568" Ge
maakt in 't jaar 1568 door Adriaen Anthonisz.,
landmeter te Alkmaar).
Op deze kaart komt een groot deel van het
tegenwoordige dorp Bergen-binnen voor. Zij mag
doorgaan voor de oudste afbeelding van het dorp.
Als voornaamste punten, die er op zijn aange
geven, zij gewezen op: het kerkje met kerkhof,
Craeneberch, Oostdorp en Westdorp. De lintbe
bouwing vond in die dagen reeds op ruime schaal
toepassing!
Wij geven hierbij een reproductie van het ge
deelte Bergen-binnen, zooals het op de door Adri
aen Anthonisz. vervaardigde kaart is weergegeven.
Kaart van de heerlijkheid Bergen.
(Uitgave J. Blaeu).
