Bergensche
Bad-, Duin- en Boschbode
JAN VAN HERVA/IJNEN.
Onw/eer in het moeras.
Zaterdag 26 Juli 1947
Een-en-dertigste jaargang No. 6 Abonnemen,*priis: J 2:?»ooMedZe°neSar v.v.v.
WEEKBLAD
Losse nummers 25 cent
Redacteur: ANTHONY VAN KAMPEN,
Kerkedijk 23, Bergen N.H., Tel. 2543
UitgaveN.V. Boek- en Handelsdrukkerij v/h Herms. Coster Zn.
Voordam 9, Alkmaar Tel. 3320 Postgiro 37060
Voor advertenties: N. SLUYTER,
Dorpsstraat 23, Bergen, Tel. 2447
Johannes Adrianus George van
Herwijnen, om hem eens bij al zijn
namen te noemen, werd in 1889 te
Delft geboren als tweede zoon en
tweede kind van een groot arbei
dersgezin, waarvan de moeder van
boerenafkomst was. Hij groeide op
temidden van harde arbeid en schra
le verdienste, waarbij hijzelf reeds op
11-jarige leeftijd de handen uit de
mouwen moest steken, zodat er van
een schoolse opleiding niets meer
terecht kwam. Zijn tekentalent ove
rigens openbaarde zich al zeer vroeg:
negen jaar oud decoreerde hij de
wanden van zijn schoollokaal. Toch
was er niemand die in hem het slui
merende talent ontdekte', laat staan
het, ook door de cubistische invloe
den in vroeger werk, opvallen dat
Jan van Herwijnen zich later zo vrij
heeft gehouden van het moderne
streven van b.v. Picasso en Braque,
wier invloed toch begint in 1911, en
derhalve zijn directe tijdgenoten zijn.
Van Herwijnen ontkent geenszins
de genialiteit dezer meesters, hij
meent echter dat zij teveel het mid
del als doel zien. Hij ziet in deze
modernen een analyserend streven,
terwijl hij naar een synthese streeft
welke in de Middeleeuwen de kunst
tot een eenheid heeft gemaakt. Hij
wenst in het schilderij verbeeld te
zien de religieuze verbondenheid
met al het geschapene.
Landschap (Bergen N.H.)
wekte, totdat hij ineens zichzelf be
wust wordt en begint met het copiëren
van Nicolaas Maes in het Rijksmu
seum te Amsterdam (1912). Van dat
ogenblik af, in het bijzonder ook door
de hulp van Steenhof, eveneens een
selfmade man, gaat Van Herwijnens
weg recht omhoog. In 1918 komt hij
voor de dag met een serie tekenin
gen: mannen en vrouwen uit het
volk, gevolgd door tekeningen van
blinden en krankzinnigen. Daarna
gaat hij meer en meer over tot de
schilderij: landschappen, stillevens,
een enkele maal ook portret. Hij be
zoekt Frankrijk, Spanje, Italië. Maar
sinds 1937 woont hij, met onderbre
kingen, in Bergen.
Het eerst werkelijk getroffen door
de schilderkunst van Van Gogh zal
Foto M. Hopman
In Jan van Her wijnen bezitten
we een schilder van ras, bij is een
schilder van den bloede en al zou
hij willen, hij zou niet anders kun
nen doen dan schilderen. Ook
wanneer men meent (zoals onder
getekende) dat mindere afzijdig
heid van de grote problemen van
het heden, in het bijzonder waar
het gaat om het scheppen van een
nieuwe vorm passend bij de nieu
we idee, Van Her wijnen meer
diepte verleend zou hebben, zal
men toch moeten toegeven dat er
in zijn leven een grote lijn is, wel
bewust getrokken, en getuigend
van een eerlijk kunstenaarsschap.
Theo J. van der Wal.
Naast het vlakke gladde meer
blauw en rose als een maansteen
staat het rechte bos van riet,
elke halm een groene speer,
elke speer staat slank alleen
met een dun vernis van licht.
Licht en schaduw bewegen niet.
In de hemel hangen zware
violet gekleurde wolken.
Niets verraadt de gele schare
vogels, die het riet bevolken.
Dan splijt met een verblindend licht
de hemel open en slaat dicht
met een donderende slag
Als in een donkre smederij
spatten uit het rieten bos
vonkenregens vogels los
een zwerm van duizend vurige vlerken
stuift geel omhoog in 't sombere zwerk en
een ziedend hoog gezang breekt vrij.
Mijn hart wordt plotsling wit en heet,
't Was of ik zelf werd omgesmeed.
Ik heb het angstig ondergaan
ik kwam er sterk en nieuw vandaan.
M. Vasalis
Het vers „Onweer in het moeras" werd door ons gelicht uit
de bundel „Parken en Woestijnen" van M. Vasalis, die in 1941
op voorstel van de Commissie van Schone Letteren, gesteund
door het bestuur, door de Maatschappij der Nederlandse Let
terkunde bekroond werd met de Van der Hoogt-Prijs. Een
tiental herdrukken zagen tot nu toe het licht, iets dat als een
unicum in een land dat zijn dichters zo slecht leest, aangemerkt
kan worden.
Er zijn onder de jonge dichters weinig figuren wier werk zo
voortreffelijk, zo zuiver en zo veelbelovend is als dat van Va
salis. Bij de uitgever Stols verscheen tot nu toe alleen deze bun
del poesie van de dichteres. Binnenkort zal bij hem een tweede
in het licht gegeven worden: „De Vogel Phoenix".
Achter het pseudoniem M. Vasalis verbergt zich een bekend
Amsterdams neurologe.
