jaap sax
PARKHOTEL
WIST U
Restaurant
IN BERGEN STAAT
EEN HUIS...
Een goede expositie
2e blad 17 Juli 1948
Notities van een gast
TERUG IN BERGEN.
Onder betuiging van mijn grote er
kentelijkheid aan de redacteur van
de „Badbode", die in het nummer van
3 Juli j.l. mijn Annie (welke?) en mij
reeds hartelijk welkom heette en on
der het uitspretëen van mijn grote
voldoening weer in Bergen terug te
zijn, vloeien de eerste vacantieregelen
uit mijn door verkleumde vingers be
vende pen.
Reeds tijdens de laatste étappe van
mijn natte overtocht nat door het
weer wel te verstaan de étappe
AlkmaarBergen, voelde ik mij in
vertrouwde omgeving, bij de ontdek
king van het immer glunderende ge
zicht van „Ome Gert van 't kleine
spoortje". Uit zijn mond mocht ik de
eerste woorden van troost in verband
met het slechte vacantieweer verne
men. Overigens zag ook hij liever
goudbruine damesruggetjes in plaats
van met natte regenjassen omhangen
passagiers.
De ontvangst in mijn pension was
zeer hartelijk. De spontaniteit, waar
mee die gepaard ging deed mij ter
stond naar mijn portefeuille grijpen
om zonder aanmaning alvast wat voor
de greep van minister Lieftinck ge
spaard gebleven zijnde bankbiljetjes
bij vooruitbetaling af te tikken voor
de keurige huisvesting in een kamer
met koud en warm stromend water
en de verdere goede en smakelijke
verzorging, die tot dusver nog niet
door C. C. D.-ambtenaren in de war
gestuurd is, zodat ik nu nog iedere
dag mijn plastic-buikriem iets moet
laten vieren.
In de gezellige conversatiezaal,
waar eenmaal in de week voor de nat
aankomende gasten de kachel wordt
gestookt, wachtte mij een aangename
verrassing in de vorm van de ont
moeting van een goede kennis met
zijn vrouw. Na het gebruikelijke
slechtweerpraatje vernam ik, dat zij
toch nog erg geboft hadden. Zij had
den namelijk twee bridge-partners
van ongeveer gelijke kracht gevon
den en daarmee speelden zij zeven a
acht uur per dag. Met het lekker lang
uitslapen meegerekend hadden zij nu
toch een prettige vacantie, de dagen
vlogen om, zeiden ze. Ze hebben nog
veertien dagen bijgehuurd!
Tussen twee flinke regenbuien door
heb ik mijn eerste wandeling gemaakt.
Ondanks het ontbreken van de stra
lende zon deed het weerzien van de
vertrouwde plekjes in dit natuur-
schoonrijke oord mij veel goed.
Moge het ons allen gegeven zijn
ook nog van deze zomervacantie an
ders dan tussen de buien door in de
buitenlucht te kunnen profiteren. Dat
is de bescheiden wens van Uw steeds
op optimis'tische inspiratie en mooi
zonnig weer wachtende
Jan van Duinen.
Jaap Sax werd in 1899 te Amster
dam geboren. Hij ontving zijn schil
dersopleiding van Herman Gouwe,
na aanvankelijk een technisch vak te
hebben beoefend. Hij begaf zich naar
het Gooi, dat destijds een bekend
schilderscentrum was, en woonde in
Blaricum en Laren. Hij kwam in 1936
naar Bergen, waar hij sindsdien zijn
vaste woonplaats heeft.
Een gesprek tussen Jaap Sax, de
concrete practische realist en een
meer tot het symbolische en theore
tische neigende analyticus als onder
getekende, is steeds interessant: er is
een volmaakt verschillend uitgangs
punt. Maar beiden vinden elkander in
één stelling: dat vakmanschap de
grondslag is voor elke prestatie.
Uit de vele anecdotes over kunste
naars die Sax weet te vertellen, blijkt
hoe scherp hij opmerkt en hoe gemak
kelijk hij de essentie van het werk
van anderen begrijpt. Zijn eigen werk
is niet modern, d. w. z. men zoekt te
vergeefs naar de waarden die deze
eeuw ons heeft geschonken. Er is
beïnvloeding door het Fransche im
pressionisme, weinig kenbaar overi
gens, omdat de basis van zijn werk
ligt in het oud-Hollands realisme. Hij
drukt zijn gevoelens het best uit in
toon en hij combineert dat op geluk
kige wijze met landschapschildering.
Het is de kunstenaar geweest
die de mens het landschap heeft
laten zien. Zoals ons de schoon
heid van die dingen waarmee we
dagelijks omgaan, ontgaat, zo was
de natuur voor de mens 'n onop
vallend „gebruiksvoorwerp". Toen
de schilders het begin ligt in
de Renaissance de natuur ont
dekten openden zij de ogen der
anderen, terwijl natuurlijk vooral
in de laatste eeuw parallel liep
het verschijnsel van de vlucht
naar de steden, waardoor de
mens, afgesneden van de natuur,
het verlorene in de schilderij
kon hervinden en herkennen.
Wat Jaap Sax met zijn liefde voor
de natuur geeft is vooral de stem
ming van het Hollandse landschap.
En met zijn knap vakmanschap en zijn
hartstocht van het ambacht slaagt hij
daarin ten volle. Zijn schilderijen
verbeelden inderdaad de wat droef
geestige, maar toch lichtende sfeer
van weide en water. Het is niet het
landschap dat men dagelijks ziet, het
is het wezen ervan. Daarmee geeft
Sax dus niet alleen de natuur, maar
ook zijn eigen gevoelsstemming: het
zijn zelfportretten in tonig landschap.
Theo J. van der Wal.
dat Bergen ook nog 'n K. L. M.
boordwerktuigkundige opleverde?
Hij heet Leo Swakman;
dat de Badbode nogal eens faal
de met 't aankondigen van con
certen van Bergen's Harmonie?
Maar U hoort de muziek gauw,
daar tegenover de Eendenkom
aan 't eind van de Hoflaan;
dat bij uitg. Donker te Rotterdam
'n mooi boekje verscheen van
Mia v. Regteren Altena, (waar
aan Theo v. d. Wal 'n artikel in
Badbode 3 wijdde) over de
kunstenaar Graadt v. Roggen,
van wie men op 't ogenblik werk
kan bewonderen in 't Huis met
de Pilaren? Het kost maar 95 ct.
en heeft fraaie reproducties;
dat Christina Dames haar teken
en schilderwerk exposeert in
Karei de Grotealan 74?;
dat iedere liefhebber van opera
zang natuurlijk graag Maartje
Kliffen, Theo Baylé en Wiebe
Drayer wil horen? Nu, dat kan,
want begeleid door de Bergenaar
Herm. Zaal treden zij 22 Juli in
de Rustende Jager op; Maartje
Kliffen zong weer zo prachtig
Zondag 1.1, voor de radio!
dat ge elke Vrijdagmorgen in
Alkmaar de wereldberoemde
kaasdragertjes en even vermaar
de „ruitertjes" -in actie kunt
zien?;
Breelaan 19
Bergen-Binnen
Telefoon 2223
SATAN EN ZIJN TRAWANTEN.
„En Satan pijpt en pijpt en pijpt
Weet u nog wel? uit „de Paradijs
vloek" van Alph. Laudy, hét stuk van
de Bergense Spelers in ons Open
luchttheater.
En of Satan gepijpt heeft in de
oren van uw redacteur, toen deze
no. 5 van de Badbode in handen
kreeg en onmiddellijk, zoals zijn ge
woonte is, op foutenjacht ging! En
of de trawanten van Satan, de „zet
foutenduiveltjes" (die we sinds een
hersengymnastiek in onze radio nooit
meer drukfoutenduiveltjes zullen
noemen) uw red. parten gespeeld
hebben! Verschrikkelijk!
Hij zal, om boete te doen, enige van
de grofste verzuimen opbiechten: lo,
vielen de initialen M. v. B, weg onder
het mooie hoofdartikel over wijlen
Mevrouw M. van ReenenVölter. De
red. kent echter de Hooggeboren
schrijfster voldoende, om te weten,
dat zij (zelf immers auteur) het hem
niet al te zeer euvel zal duiden; 2o.
was boven het art. over een „huis"
de oude „kop" gebruikt; er had na
tuurlijk deze keer moeten staan: „In
Bergen AAN ZEE staat een huis".
Alle goede dingen bestaan uit
drie, maar zetfouten waren er nog
veel meer. Beter, er verder over te
zwijgen. De red. klopt zich driemaal
op de borst, bekent schuld en belooft
beterschap.
Banket-bakkerij
Tel. 2562
IJsbuffet"
Oude Prinsweg 1
of liever gezegd: 'n geraamte van
'n huis, dat we „hangar" plegen te
noemen. Ginds ligt 't aan de Groene-
weg, eind Meerweg, dus in de polder
tegen de verrukkelijke achtergrond
van de duinstreep richting Bergen—
Egmond. Laat u deze keer naar „dit
huis in Bergen" door uw gids niet
geleiden: het zou u maar ellendige
herinneringen geven aan de boze tijd,
toen God Mars met zijn Fiihrer over
onze lage landen heerste. Of, doet ge
het wel: keert u dan even naar de
schone bosrand achter het Hof van
Bergen, waar na de snode vernietiging
van onze trotse G-één's de ouder
wetse vliegtuigjes verdekt opgesteld
stonden in die Meidagen 1940 -
waar onze dappersten der dapperen
(om er slechts één te noemen: de
kranige en bescheiden Jan ten Hol
der) in opstegen, om de vijand veel
schade te berokkenen. En laat 't goed
tot u doordringen, hoe wonderlijk
't gaan kan, dat God Mars zelf 't huis
in Bergen, de hangar, die nu 'n ge
raamte is, bouwen liet, om 't zelf ook
weer door zijn verraderlijke bommen
te vernietigen. Is dit soms de wijsheid
van Oppergod Zeus, die door
't zwaard (hier de bommen) deed ver
gaan wie 't zwaard trokken (de Mof
fen)? Komt, keren we ons vol af
schuw van dit vliegveld, dat diensten
verrichtte, welke 'n behoorlijk vlieg
veld te laten heeft. Richt liever uw
blik naar ginds heel ver zuidwaarts,
waar 'n ander vliegveld (van hier na
tuurlijk niet te zien) moet liggen: ons
Nederlandse Schiphol. Daarheen rijdt
geregeld de heer van Ulsen in zijn
snelle wagen van af zijn huis aan de
Kastanjelaan; soms vergezeld door
zijn beminnelijke gade, andere keren
weer door zijn trouwe hond, om in
dat centrale punt van de K. L. M. zijn
taak te vervullen tezamen met ontel
bare flinke piloten als hij; zijn „vre
destaak", en deze is: de mensen alom
ter wereld nader tot elkaar te bren
gen en te leren, dat 't waanzin is en
tegen 't Gebod, elkaar te haten en
God Mars te dienen.
DUINPLANTEN PLUKKEN?
DOEN WE NIET
DAAR ZIJN WE ZUINIG OP.
J. I.
Het Kunstenaarscentrum heeft zijn
vierde tentoonstelling van dit seizoen
in het Huis met de Pilaren geopend.,
Reeds een eerste blik op de wanden
toont dat ditmaal kunstenaars expo
seren wier werk het bekijken waard
is. Het gezelschap is ook vrij homo
geen, zodat de expositie iets zuivers
ademt. Allen zijn meer of minder
realisten. Het minst Emile Dehé. Hij
laat een opmerkelijk compositorisch
talent zien, meer op de tekening dan
op de kleur ingesteld. Zijn portret
van mej. A., en zijn Fluitconcert ge
ven evenwicht tussen kleur en vorm.
Zijn Paardrijdsters, hoewel fraai ge
componeerd, lijkt me in de kleuren
het minst geslaagd. Dehé heeft een
fijn; talent, dat vele mogelijkheden
biedt. Jaap Sax hangt er met vijf
doeken, die waar maken wat we in
een afzonderlijk artikel over hem
schreven (men zie elders in dit num
mer). Zijn schilderijen verdragen ge
makkelijk détailonderzoek: men zal
de zeer knappe materiebehandeling
opmerken. Jac. J. Koeman is met
verschillend werk vertegenwoordigd.
Experimenteel doet aan zijn Bloem
stuk (no. 11) waarin op de achter
grond een Chineze houtsnede in zwart
en wit is afgebeeld. De oplossing lijkt
mij niet geheel geslaagd. Zijn Aqua
rium is een gaaf geheel. De meeste
bewondering heb ik voor zijn ets
Herinnering Denekamp en zijn naakt-
studie. Mevrouw G. KoemanMeer-
tens exposeert hier voor het eerst
meerdere werken. Uit al haar werk
blijkt grote liefde voor het détail, zij
het een snuisterij (zoals op haar Stil
leven), zij het in haar portretten.
Haar Zelfportret no. 8 b.v. laat die
liefde duidelijk zien in de bewerking
van de kanten hoofddoek. De nestor
der schilders, J. M. Graadt van Rog
gen mist nog niets van zijn jeugdig
élan, waarvan zijn drie etsen blijkt
geven. Zijn bekend zelfportret, op
75-jarige leeftijd geschilderd (1942)
is ook aanwezig en maakt nog de
zelfde sympathieke indruk als bij vo
rige malen. Rein Snapper laat een
tekening zien: de Kromboomsloot in
Amsterdam, en proeven van houtsne
den. Vooral uit het gesneden alphabet
blijkt zijn groot talent: hij werk met
intuïtieve zekerheid: een houtsnijder
en illustrator sang pur.
Dan zijn er Janna Koeman (die nog
bijdraagt een Prinses te Paard, fraai
kunstnaaldwerk etc.), Dirk Hubers
(ook met nieuw werk, altijd de
moeite van het bestuderen waard!) en
Mevrouw Hubers (haar weefwerk zal
iedere kamer sieren), welke drie ex
posanten wij reeds eerder bespraken.
Een tentoonstelling die een gang
naar het Huis met de Pilaren waard
v. d. W.
