HET OUDE BERGEN
„DE RUSTENDE
De beste jaren
van ons leven
DE HEERLIJKHEID BERGEN
WOORD EN BEELD
Historisch allerlei
mé
Als we ons vanuit het avondlijke
Alkmaar, dat zo tegen tienen zijn rust
tegemoet dommelt, op een dezer zo
merse dagen naar Bergen begeven,
zien we verbaasd naar de Kalver-
straat-drukte in het dorpscentrum.
Een bonte menigte van vacantiegan-
gers flaneert daar langs de verlichte,
druk bezette café-terrassen en de
nog volop stralende étalages van vele
welvoorziene winkels.
Bij de Ruïnekerk onder een van de
zware bomen staat een oude, was
echte Bergenaar al dat gedoe en die
drukte gade te slaan. HIJ weet nog,
hoe 't vroeger was: De Rustende Ja
ger nog een landelijke herberg, met
een kolfbaan en een grote, lommer
rijke tuin. Ter plaatse van zijn over
buur, De Oude Prins, stond een boe-
ren-rentenierswoning, waarin een
goede dertig jaren geleden een zekere
van Dam woonde en de tuin van diens
woning besloeg de ruimte, nu inge
nomen door een moderne garage. In
die tuin, vlak tegen de trambaan,
prijkte een genoelijk tuinhuis, een
ouderwets „koepeltje". De nu zo be
kende winkel van Hopman was eer
tijds een smederij, met er voor een
schilderachtige travalje.
En die was ook echt oud, want
reeds in 1739 verleende de Heer van
Bergen aan Gerrit Klaasz. Smit con
sent om de travalje voor zijn smidse
te overkappen. In 1766 krijgt de ko
per van „de smederij van Klaas van
Aken", Arnoldus Verbeek, de toezeg
ging, dat deze smederij de enige in
de Heerlijkheid is en zal blijven. Dit
consent gold voor 25 jaren. Een strop
voor Bartholomeus Ranken, voorheen
knecht bij Klaas van Aken, want die
verwerft geen toestemming voor het
oprichten van een tweéde smederij.
De Heer trad blijkbaar op als be
schermer van de neringen en hante
ringen in zijn dorp, getuige mede het
feit, dat Jan Aemelius, van Alkmaar,
in 1774 consent krijgt om zich als
ENIG schilder, verwer en glazenma
ker te Bergen te vestigen. In 1780
mag zijn weduwe, Christina Jans, met
haar knecht deze geprivilegeerde zaak
voortzetten.
Ook de Herbergiers hingen af van
de goedgunstigheid van de Heer van
Bergen. Tot de ingezetenen, aan wie
voorrechten precario vergund wor
den, behoort Jan van Dissel, wonende
in de Herberge genaamd de Oude
Prins, benoorden de Kerk, die in
Augustus 1739 zo gelukkig is, consent
te verwerven om te mogen tappen en
herberg te houden. 'Op 12 Sept. 1743
wordt eenzelfde consent verleend aan
Steven Bernardus „in de huysinge
van wed. Anthony de Lange, staande
bij de Kerk". En op 22 Jan. 1750 is
het Willem Vink, die vergunning krijgt
om „in de huysinge, genaamd de Rus
tende Jager, staande en gelegen bij
de Kerk, aan de oostzijde van de
Heereweg", te mogen tappen, herberg
houden en gelagen zetten.
Deze herberg werd in 1756 beheerd
door Dirk Eenigenburgh en na diens
overlijden, omstreeks 1774, door zijn
weduwe Guurtje Spiers. De herber
giers van de Rustende Jager volgen
elkaar daarna in snel tempo op: in
1779 is het Dirk de la Viter, na diens
vertrek in 1782 Hendrik Sacré. In
1784 is het Jacob Duys uit Hoorn; in
1785 Pieter Leegwater, uit de Scha-
gerwaard; in 1786 Matthys Heere, uit
Alkmaar en in 1789 Jan Hoeben,
waarschijnlijk weer een echte Ber
genaar.
Nu we toch in de Herberg zijn ver
zeild geraakt, is het wel aardig te
vermelden, dat blijkens een keur van
1583 door Schout, Schepenen en Re
genten van Bergen werd uitgevaar
digd het verbod om op de drie hoog
tijden, te weten Kerstmis, Pasen en
Pinksteren én op Zondagen „enich
bier te tappen, gasten te setten ofte
gelagen te drincken onder den Ser
moen ofte exercitie der religie, uyt-
gesondert alleen den reysenden man
ende den verre geseten huysman, die
omme zynen dorst te lessen, eens
staende drincken sal moghen, dat
upte boeten van XX stuyvers
Als we huiswaarts gaan, is de oude
Bergenaar verdwenen. Nog steeds is
het druk in het dorpscentrum bij de
oude ruïnekerk. Maar verderop in de
lommerrijke dorpsstraat komt ons de
rust tegemoet. Hier en daar tussen
moderne bouwsels sluimert daar ach
ter een dichte, hoge haag nog zo'n
eenvoudig boerenhuisje en droomt
van het oude Bergen.
Th. P. H. Wortel,
Gemeentearchivaris Alkmaar.
KEURING.
(Gelezen in „De Nieuwe Eeuw"):
Een keurling werd gevraagd, of hij
het verschil kende tussen een vlieg
en een bij
„Zeker", zei hij, n vlieg bijt niet,
maar 'n bij vliegt wel!"
Bioscoop
JAGER BERGEN (N.tt.)
Vanaf Vrijdag 20 Aug. a.s.
De grote Amerikaanse succesfilm
(Toegang 18 jaar) N.V. Nederland-film
Verschenen
IN
door M. van Reenen Völter
Tweede uitgebreide druk (Prijs f 2.90^
Uitgave:
N.V. Boek- en Handelsdrukkerij v.h. Herms. Coster Zoon, Alkmaar
Verkrijgbaar te Bergen bij:
Ie Bergensche Boekhandel J. ROMENY,
Oude Prinsweg 11
DE HAAN's BOEKHANDEL, Stationsstraat 3
J. M. THOMAS, Antoniusstraat 13
„HOMER".
Er zijn van die filmacteurs, die men
niet licht vergeet en zq een kunt ge
nu gaan zien. Zeker, Dana Andrews
speelt de rol van kapitein Derry en
Fredric March is best als sergeant
Stephenson; en toch zullen de een
voud, de natuurlijkheid, de tragiek en
vooral de levensmoed van die ma
troos Homer Parrish (prachtig ge
speeld, of liever „geleefd" door Ha
rold Russell, geen beeldsschone jon
geling, maar een gewoon mens met
een goede kop) de meeste indruk ma
ken. U begreep het al wel: het gaat
over de beroemde film „DE BESTE
JAREN VAN ONS LEVEN", die deze
week op de gebruikelijke tijden in de
Rus draait. Een oorlogsfilm; zeker,
hoewel meer een „na-oorlog" film te
noemen, want de drie Amerikaanse
militairen, die in 'n vliegtuig naar huis
met elkaar kennis maakten, moeten
de moeilijke weg „terug". Tegen hen,
die afschrikken van dat woord oor
logsfilm kunnen we aanstonds zeggen,
dat het een Amerikaanse film is, dus
een met 'n happy end. Dit zal de
meesten verheugen, maar er zullen er
ook zijn, wie dit spijten zal; en zij
zullen betreuren, dat hier geen Frans
regisseur dit subtiele gegeven te be
werken kreeg en zich afvragen, of het
werkelijke leven ook altijd een happy
end geeft? Maar ook voor hen blijft
het een der belangrijkste films van
het jaar, vooral om die menselijke
matroos Homer.
Dagelijks te 2.30 uur s middags
te 8 uur 's avonds
Plaatsbespreking op de dag der
voorstelling 's morgens van
11—12 uur, 's middags van 2-3 u.
NIET TELEFONISCH
Donderdag 26 Augustus a.s.
GEEN BIOSCOOP
ONS BADFEUILLETON
ADAM IN BALLINGSCHAP
(Vrij naar de liefdesroman van
Nicöla Santos).
Niet voor kinderen.
(Inhoud vorige hfdst.: Ad heeft
besloten Eva, Jo, Mimi en Car-
la, die hij na een leugen van
Eva, dat zijn meisje Marian
met een ander, Marcel, ver
loofd is, op zijn eiland gevan
gen hield, vrij te laten. Dit ge
beurde tenslotte na een poging
van Carla, nadat pogingen tot
vrij komen door de anderen
mislukt waren. Zijn balling
schap, begonnen na een scène
met Marian, kan nu ook eindi
gen. Hij loopt over alles te mij
meren en ziet dan een vliegtuig
naderen).
XI.
Ad zag, dat er iets aan het vlieg
tuig haperde. De motor werkte niet
Door P. Beyneveld
Heeft U wel eens gehoord -
dat de Tol ten bate van het
onderhoud der weg omstreeks 1920 is
opgeheven?;
dat het Tolhuis nog te vinden is
aan het afgesneden stuk van de Ber-
gerweg, .hetwelk nu de toegang tot
het Pesie-bad vormt?;
dat in 1905 de eerste tram van
Alkmaar naar Bergen reed en in 1909
naar Bergen aan Zee?;
dat de locomotiefjes van de
H. IJ. S. M. namen droegen als: „Zwa
luw", „Reiger" enz?;
dat er een tijd lang werd gere
den met wagens, bestaande uit twee
verdiepingen, de zgn. Imperiaal-rijtui
gen?;
dat er toen bij de Breêlaan ook
spoorbomen waren, die niet dwars op
de weg doch dwars op de spoorbaan
stonden?;
dat er langs de Eeuwigelaan en
de Zeeweg een paardentram heeft
gereden, die in de zomer van 1908
meer dan 14.000 passagiers vervoer
de?;
dat het eerste huis in Bergen
aan Zee oorspronkelijk een boer
derij, thans café-restaurant „Prins
Maurits" is gebouwd omstreeks
1900?;
meer. De schroef draaide nog enkele
slagen na. Toen werd het een onrus
tig fladderen, om nog land te berei
ken. Tegelijk zag hij, dat er één per
soon in zat: een man. Gelukkig, Ma
rian dus niet! Hij maakte zich al ge
reed, om zo nodig in zee te springen.
Hij had hier al meer mensen gered.
Het Pandertje haalde het nog net. Ad
liep nog harder. Hij zag de man uit
stappen. Toen zag hij zijn gezicht en
opeens hield hij vaart in. Hij had
hem herkend: het was Marcel! Als een
flits schoot*'t door hem heen: Marcel
is met Marian verloofd. Ik heb een
van de twee in handen. Ik moet zor
gen, dat hij niet bij Marian terug
komt! Marcel kwam op hem toe;
hij had Ad herkend. Hij mocht Ad
nooit. Dit had niets met Marian te
maken; daar dacht hij niet aan. Maar
alle meisjes waren altijd op de knap
pe Ad verliefd. Marcel wist van zich
zelf, dat alle meisjes verliefd waren
op zijn Pandertje, niet op hem. Dit
stemde wel eens bitter.
Wordt vervolgd.
dat, waar nu de Hertenkamp is,
in 1898 dus juist 50 jaar geleden
door de heer J. van Reenen een ren
baan werd aangelegd voor de Kenne-
mer Sportclub?;
dat het Renbaanterrein in 1908
werd verkaveld tot een villapark, het
tegenwoordige Van Reenenpark, daar
door de wet op de totalisator de be
langstelling voor het rennen aanzien
lijk was verminderd?;
dat er in de zeventiende eeuw
nog jacht werd gemaakt op herten in
de Berger duinen?;
dat er vroeger in het Berger bos
verscheidene beekjes waren, die na
de aanleg van de duinwaterleiding in
1885 allengs uitgedroogd zijn?;
dat één dezer beken uitmondde
in de Hofvijver bij de Ronde Kom?
De mooiste wandelingen
I. NAAR DE .„BOKKENWEID-
JES".
Eerst naar Ruïnelaan Bree-
laan Dhinvermaak Water-
leidingsweg tot Bergerpaadje
Nokweg naar de Nok, dan terug
tot Bergerpaadje, doch nu in W.
richting via Waterleidingweg
naar Blijdesteinweg. Volg die tot
Lovinklaan en zoek dan langs de
enkele tuinen de mooie open
grasvelden, waar men heerlijk
kan spelen. Via de grensweg kan
men dan weer terug naar de
waterleiding.
II. Vanaf de Nok kan men ook via
Waterleidingweg Staring-
weg Randweg Verl. Rand
weg Klimweg langs de Bos
wachterswoning. Men komt dan
in het centrum van Schoorl en
kan langs de mooie duinkant
terug.
III. DORPSWANDELING:
Ruïne Ruïnelaan Studler
v. Surcklaan Meerwijklaan
Lijtweg Meerweg terug tot
Sluislaan bij 't eerste brug
getje t.o. asphaltweg (met op de
hoek 't huis van de Burgemees
ter) rechtsaf naar 't Oude Hof
Volkshogeschool); dan weer te
rug naar Sluislaan via boer
derij 't Sluisje naar de Voert
Wiertdijkje Vincent v. Gogh-
weg Buerweg terug tot aan
de poort van villa „de Mospan"
door 't lage hout een leuk bos
paadje, dat op de Eeuwigelaan
uitkomt. Dan kan men terug
via Hoflaan öf bij voldoende tijd
dóór via Jan Willemlaan naar
de hoge bomen, vroegere reiger
kolonie, links af via Duinver-
maak even voor 't speelduin om
hoog op zoek naar de „drie
banken". Langs de witte paaltjes
en stenen kan men dan weer
links aanhouden, terug komen
via het duin en wat bospaden
naar de Sparrenlaan Kerke-
laan Berkenlaan achter de
Ruïne om huis toe.
IV. DAGWANDELING (met kaart
van „de Verbrande Pan"):
Ruïne Hoflaan Eeuwige
laan Mosselenbuurt Voert
'tWoud Hereweg tot Café
Zwaan, vlak naast de speeltuin
loopt een verharde weg dwars
door de duinen naar Bergen aan
Zee (deze tocht is ook gemakke
lijk b.v. op één middag per fiets
te doen).
