Water, wind en zand, bouwmeesters
van onze
duinen
■HHffli
„DE RUSTENDE
JAGER"
W/illtf Hensbergen
Internationaal
Trio Paulides
AMSTERDAMSCHE BANK
Als ik dichter was zou hier
wellicht een loflied staan over
dat onvolprezen stuk Hollands
duin, dat zich als een prachtig
stuk natuurlandschap langs onze
Noordzeekust verheit. Ware ik
een schilder, dan zou ik er dui
zend-en-een plekjes weten om
mijn ezel neer te planten tenein
de de ontelbare kleuren, de steeds
wisselende vormen en de sfeer
van ons duin met zijn felblinken-
de gele koppen, zijn rijk begroei
de pannen en zijn zwaarbeboste
binnenranden op het doek te
zetten.
En zou ik u in de ontvangka
mer van pen reisbureau moeten
adviseren over uw volgende va-
cantie, wel ik zou een kaart van
West-Nederland voor u openvou
wen en mijn vinger zou schier
ontelbare plaatsen wijzen, waar
uw vacantie volkomen zou slagen.
Wij zouden praten over de wilde
duinen bij Domburg, het vogel
eiland De Beer in de monding van
de Nieuwe Waterweg, de duinen
bij Noordwijk, het prachtige ge
bied tussen het Noordzeekanaal
en Castricum, de ruige schoon
heid van de Verbrande Pan tus
sen Egmond en Bergen, de be
faamde weelde van de Wadden
eilanden en nog vele dikwijls nog
niet bekende maar mooie oorden.
Wilt ge mijn laatste advies opvol
gen, dan is het wel zeker, dat ge er
geen spijt van zult hebben. Dit laatste
zou alleen kunnen als ge elk gevoel
van schoonheid en kleurenrijkdom
mist, als ge gean „ontdekkers"-bloed
in uw body hebt en niet kunt tegen
de ruimte van horizon of de dikwijls
tere intimiteit van bospartijen.
Ge kiest het duin? Goed! Het hier
onder volgende zij u dan een zichzelf
aandienende gids, u even hier en ter
loops daar wijzend op het vele, waar
van gestraks méde genieten gaat.
Thijsse's droom.
„Ér is geen gedeelte van onze Va
derlandse grond, dat minder bekend
is dan Hollands Duinen, zij worden
door het Gros der Natie beschdtiwd
als een woestijn, die enkel uit hoge
en rauwe zandbergen bestaatDeze
uitspraak vinden we in een rapport
opgesteld in het jaar 1798. Wij zijn
nu ruim andehalve eeuw verder.
Sindsdien is de mening van het „gros
der natie" wel heel sterk veranderd.
Velen zijn zich nu min of meer be
wust van de enorme waarde, die de
prachtige natuurlijke zeewering,
waarachter ons landje -zich veilig
weet, heeft. Naast die ene en eerste
factor van waterkering, is de beteke
nis van de duinen als recreatiegebied
al van een dergelijke, nog steeds
groeiende belangrijkheid, dat men het
eenvoudig daarom al niet zonder zou
kunnen. Om ten slotte, al ligt de zaak
even terzijde, de duinen te noemen
als leverancier van drinkwater, een
feit waaraan het te danken is, dat
Amsterdam één der gezondste steden
ter wereld kan genoemd worden.
Een verkeerde behandeling heeft
vooral in het verleden aan karakter
en schoonheid van onze duinen veel
afbreuk gedaan. Sinds het midden van
de vorige eeuw is men de zaak geluk-
Bezoekt
BERGEN N.H.
MODERN EN GEZELLIG
Dancing
Café-Restaurant
(Restaurant a la Carte)
kig anders gaan zien. Als de natuur-
en landschapkenner bij uitnemend
heid wijlen dr. Jac. P. ThijSse veel
later spreekt over onze duinkunst als
een toekomstig van Cadzand tot Rot
tum zich uitstrekkend groot Nationaal
Park, dan is dat geen in de lucht zwe
vend beeld, maar een zaak, die men
op een juiste wijze voortarbeidend
ongetwijfeld in werkelijkheid kan om
zetten.
Water, zand en wind.
Water, zand en wind zijn wel als de
voornaamste scheppers van de duinen
te beschouwen. Over het ontstaan
van die duinen, nu ongeveer 2000 a
3000 jaar geleden, zijn vele theoriën
opgebouwd, waarin we ons hier niet
zullen verdiepen. Dat wind en water
er een uiterst grote rol bij speelden,
staat wèl vast, omdat men dit proces
van duinvorming op verschillende
plaatsen langs onze kust .vooral op
Texel en Terschelling, nog geregeld
kan waarnemen.
Brede strandvlakten met aanspoel
selstroken vormen daartoe n.l. een
eerste voorwaarde. Achter een stuk
hout, een half vergane mand of soms
een aangespoelde bruinvis blaast de
wind de zandkorrels 'op een hoop.
Plantenzaden, opk al door die wind
aangevoerd, vinden er uit organische
stoffen voortkomende gunstige om
standigheden om tot ontkiemen te
komen. Zo kan dan met medewerking
van zon en neerslag de eerste be
groeiing ontstaan, die meestal aan
vangt met een vegetatie van zeera
ket, zeepostelein en het niet te ont
beren biestarwegras. Deze plant met
zijn wijd stelsel van wortelstokken
zorgt als het ware, dat het losse
zand met „betonijzer" door vlochten
wordt. Het jonge duintje is zo beter
tegen de stuifwinden bestand en kan
met de begroeiing ook eens met
meer succes de aanval van een uitlo
pende golf doorstaan. Intussen zorgen
de planten er weer voor, dat door de
wind meegevoerde zandkorrels uit de
lucht worden gegrepen om een func
tie als bouwsteen voor het nieuwe
duin te gaan vervullen.
Dit hier slechts even aangeduide
proces is in zijn voortzetting het
•grondpatroon geweest van de opbouw
van het duinlandschap, dat zich langs
de kust van ons land vormde uit de
lage strandwallen tot hier en daar
bijna zestig meter hoge machtige
„toppen".
Van zeereep naar geest
gronden.
De volgende fase brengt ons naar
de zeereep, het buitenste, direct aan
het strand grenzende duin. Er tegen
op klimmen valt lang niet mee, want
in deze duinenreeks liggen dikwijls
de hoogste toppen. Zij zijn immers
het laatst ontstaan en dikwijls het
grilligst gevormd. Daarin ligt dan ook
voorden groot deel de bekoring van
de zeereep. De dikwijls gebroken top
lijn geeft tussen dé met helm be
groeide kopjes door een aantrekkelijk
uitzicht op de zee, die zomers als een
duizendmaal flonkerende spiegel van
beneden naar de horizon ligt.
Trekt ge nu het duin in, dan zult
ge weldra ontdekken, dat de begroei
ing rijker, dichter en gevarieerder
wordt. Dit vindt voor een belangrijk
deel oorzaak in het feit, dat de bui
tenste duingordel heel veel kalk be
vat (afkomstig van zeedieren). Hoe
ouder het duin hoe minder kalkrijk.
Dit kalkgehalte bepaalt het karakter
van de plantengroeit in hoge mate.
Het zeer geringe kalkgehalte van de
duinen ten noorden van Schoorl heeft
de daar ook schrale begroeiing van
het duin tot gevolg.
De duinvegetatie is te verdelen in
een aantal gordels, stroken waarin
men altijd enkele karakteristieke
planten zal aantreffen, planten die
met elkaar een „gezelschap" vormen
en ook weer een eigen insecten- en
vogelleven tot zich trekken. Naast
het biestarwegras kenmerkt die bui
tenste gordel zich b.v. door typisch
kalkminnende planten als helm (let
eens op het in de lengte opgerolde
blad, dat zich zo beschermt tegen be
schadiging door scherpe zandkorrels
of indroging), het leuke duinroosje,
dat in Augustus bloeiend de hellingen
zo'n feestelijk cachet geeft, de akker
melkdistel en de duindoorn, wiens
prachtige felgele bessen in de nazo
mer en de herfst veel vogels tot zich
trekken. Het is in dit gebied, dat de
zilvermeeuwen, de sterns en de schol
eksters broeden. In het voorjaar is
dit bun terrein en het betreden van
de broedplaatsen van de zilvermeeu
wen is dan een sensationele onder
neming. De met hevig gekrijs en uit
gestrekte halsen op u aanvallende
meeuwen kunnen u dan wijselijk het
hazenpad dóén kiezen.
Verder het duin intrekkend kunt
ge zo plotseling in een vlak terreintje
tussen hogere hellingen op een moe
rassige plek belanden. De wind heeft
hier het zand waarschijnlijk zover
weggestoven, dat de grondwaterspie
gel bloot kwam. Een aantrekkelijke
plantengroei is het gevolg. In Juni
vinden we er het roodrose hande-
kenskruid, bossen witbloeiend Par-
nassia en het rondbladig wintergroen
(Pirola). De kruipwilg groeit er weel
derig, jonge braamstengels strekken
zich tastend uit over het zand en uw
pad zoekend tussen de hoge begroei
ing, blijft ge plotseling verschrikt
staan als daar vlak voor uw voet een
wilde eend met veel vleugelgeraas op
de vlucht slaat.
Langzamerhand komen we dan in
het hoger opgaande gewas, dat zich
niet overal in onze duinstreek mani
festeert en ook weer ten noorden van
Schoorl geheel ontbreekt. Het zijn
dan voornamelijk de berkenbosjes,
die hier de toon aangeven. Zij vor
men zich in de lagedelen en krijgen
er gezelschap van eik, duindoorn,
meidoorn en lijsterbes. Dit gewas
biedt steeds iets bijzonders: de bloei
in de lente, woon- en slaapplaats
voor vogels in de zomer en fraaie
herfsttinten in het najaar. Is de berk
niet de trouwe vriendin van die fraaie
vliegenzwam? Een rijke ondergroei
van kamperfoelie, grassen, hondsroos,
viooltjes, dalkruid, soms zelfs van
lelietjes der dalen en salomonszegel
maken die bosjes dan tot een ondoor
dringbaar geheel.
Te begrijpen is, dat deze gordel van
onze duinvegetatie, indien aanwezig,
ook het drukste vogel- en insecten
leven vertoont. In het voorjaar bouwt
de houtduif er haar nest, richten de
koolmezen er hun huishoudentje in en
snort de koekoek naar zangvogelnest
jes, waar zij haar ei kwijt kan. Over
dag en 's avonds zingt de merel in
een hoge berkentop zijn glashelder
lied en komt de nachtegaal hem af
wisselen. Waar zoveel insecten gon
zen en kruipen, ontbreekt de bonte
specht zeker niet. Zij vormen voor
hem een smakelijke dis. Zo vinden we
hier een heerlijk wereldje, dat de wa
re natuurliefhebber heel veel schoons
te bieden heeft.
Ten slotte komen we op onze tocht
aan de binnenduinrand, die bij
Schoorl, Bergen en verder Kennemer-
land in een fraaie bebossing bezit
met hoog hout. Hier dromen oude
boerderijen en statige buitens met
aan de zeventiende eeuw herinneren
de namen hun in elk geval naar de
buitenkant rustige leven op de lage
uitlopers van het duinlandschap, Deze
uitlopers drongen vroeger nog ver
naar het Oosten door, maar werden
door de cultuurgrond eisende mens
afgegraven. Daar strekken zich nu de
geestgronden uit, die zulk een goede
bodem opleverden voor onze beroem
de bollencultuur.
Een rit langs de gehele lengte van
onze binnenduinen is één groot genot.
De zwqre 'bospartijen, afgewisseld
met groene weitjes, de steiloprijzende
ruige duinhellingen en de fraai gele
gen buitens maken dit deel van ons
land met recht tot een ware lust-
waranda.
Nog even
En klim tot slot van onze zwerf
tocht nog even één van die fraaie
toppen van het oude duin op en ge
niet daar dan weer van het schitte
rende uitzicht: rondom de golvende
bruine en blonde duinenrijen, ver
daarachter het zilverende vlak van
de zomerzee en aan uw voet het wij
de Hollandse polderlandschap met
zijn groene landouwen, zijn vette vee,
pyramiden van talrijke boerderijen,
een dorp, geknars van een met geurig
hooi opgetaste wagen op een grint
weg en er boven het zware silhouet
van een blauwe reiger, die met diep
doorgaande vleugelslag naar zijn
jachtterrein vliegt.
Dan is het tijd om boven op die
duintop een ogenblik te rusten, lang
uit liggend op de rug en te luisteren
naar 't zingen van de wind in het gele
helm, het heel verre eentonige geruis
van de zee en het gesnirp van de
sprinkhanen. Meeuwen zeilen als
witte scheepjes tegen het blauw van
de hemel. Ge voelt de zuivere lucht
in uw longen en ge weet weer, dat
het leven toch goed kan zijn
Kantoor Bergen Breelaan 10 Tel. 2563
REKENING-COURANT
Effectentransacties
Verzilvering TRAVELLERCHEQUES
Geopend van 9 tot 12.30 en van 1.30 tot 4 uur
Waargaanwe heen?
Museum Oude Prinsweg, naast Post
kantoor 10-12 en 2-4. Zondags
gesloten.
Bipscoop. Vrijdag, Zaterdag, Zon
dag, Maandag, Dinsdag 8 uur,
Woensdag in verband, met Ver
lichtingsavond 11 uur, Vrijdag,
Zaterdag, Zondag, Maandag,
Woensdag 's nam. 2.3 Ouur
Een Koninkrijk voor een huis.
Toegang alle leeftijden.
De Rustende Jager. Dinsdag 2.30 uur.
De goochelaar en buikspreker
Antonini.
Kunstzaal van De Rustende Jager.
Expositie van schilderijen, beeld
houwwerk, ceramiek, grafiek en
edelsmeedwerk.
Rustende Jager: Dancing: Willy Hens-
bergen; café: Internationaal trio
Paulides.
Amusement:
Duinvermaak, Breelaan 132. Ca
fé-restaurant. Speeltuin, parkeer
terrein, attracties.
Pesie's Natuurbad (Hoofdweg
Bergen-Alkmaar), bronwater.
Speeltuin „De Bedriegertjes",
Be^gerweg: Jeugdattracties.
Duinzicht (bij 't Woud), Heren
weg 91.
Amusementshal „Rosita" Prinses-
selaan 20. Diverse attracties.
Muziektuin. 23 Juli concert door
Heemsteeds fanfarecorps „Ex
celsior".
Expositiezaal Dirk Hubers. Werken
van Jaap Mooy. Ceramique.
Weefwerk.
Hoflaan 2. Tentoonstelling Bloem
stukken en Stillevens van F.
Kamstra.
Verlichtingsavond, 27 Juli.
Reisbureau De Magneet: elke Vrijdag
naar de Afsluitdijk.
Voorts elke Vrijdag naar het
Zuiderzee-Museum Enkhuizen en
de Wieringermeer.
Bureau V. V. V.:
alle informaties a. h. Secr.: Oude
Prinsweg 25, tel. 2124. Open op
werkdagen: 95. Ook 's Zater
dags. Zondag 10.3012 en 13.30
15 uur.
Maneges:
Manege Schouten, Oosterweg 30.
Manege Akerboom, Buerweg 15,
Bergen. Tel. 2527.
Taxi's Tel.
Zeetax, Guurtjeslaan 3 (stand
plaats naast Rust. Jager) 2429
Garage Kees Koster, Breel. 3 2456
Garage Schouten, Oosterweg 30 2557
Garage Smit, Dorpsstr. 18 2529
Garage Schuddeboom, Witte-
weg 19a, Bergen aan Zee 2675
Garage Roobeek, Emmastr. 1 2601
Politie Brand Bonnen
Politie 2444
2731
post Bergen aan Zee 2105
Brandweer2626
Distributiekantoor, Café Nieu-
wendijk, Dorpstraat 25 2297
Geneesheren:
A. H. van Gelder,
v. Reenenpark 2 2027
J. M. P. Lugten, Russenweg 1 2700
H. W. J. M. Poot, Dorpsstr. 30 2423
Tandartsen:
J. Elema, v. Reenenpark 11 2059
B. Dijkstra, Breelaan 18.
Duinplanten plukken?
Doen wij niet!!!
