Krijgsbedrijven van de Engelsen
en Russen in Noordholland in
het jaar 1799
llilll
Drie-en-dertigste jaargang No. 12 L'£;HÏÏF"'vvv- Zaterdag 27 Augustus 1949
Hel- Russenduin
sstr
:ant.;
aan,
WEEKBLAD
Redacteur: W. OLIEMANS,
Ranonkelstraat 38, Alkmaar
UitgaveN.V. Boek- en Handelsdrukkerij v/h Herms. Coster Zn.
Voordam 9, Alkmaar Tel. 3320 Postgiro 37060
Voor advertenties: N. SLUYTER,
Dorpsstraat 23, Bergen, Tel. 2447
Invasie 150 jaar geleden
Hel- Russenmonument-
De tegen de Franse republiek gecoaliseerde mogendheden zochten
de Prins van Oranje, die op 17 Januari 1795 naar Engeland was uitge
weken, weder met kracht van wapenen in zijn waardigheden te doen
herstellen.
Met het oog dat doelwit te bereiken, vertrok in Augustus 1799 een
Engelse vloot met een sterk Engels-Russisch landingsleger naar de Hol
landse kust en kwam op 24 Augustus voor Callantsoog ten anker.
Het aantal schepen, zowel oorlogsschepen als transportvaartuigen,
wordt op 130 aangenomen en de sterkte van het landingsleger op
45.000 man.
De vloot sommeerde Den Helder en de zich daar bevindende
Bataafs-Franse vloot zich over te geven, waartoe laatstgenoemde zich
aanvankelijk niet geneigd betoonde. De schepelingen kapten de anker
kabels af en de vloot trok zich op de Vlieter terug, doch capituleerde
reeds de 31ste Augustus, toen Daendels, zonder de vlootvoogd daarvan
te verwittigen, met zijn troepen Den Helder had verlaten, waardoor de
Engelsen vrije toegang tot de Zuiderzee verkregen.
Hoorn en zelfs Genemuiden en De
Lemmer, zodat een aanval op Am
sterdam niet onmogelijk genoemd
kon worden.
De Erfprins, zoon van Willem V, de
latere Koning Willem I kwam de 7de
September te Emden aan en ging
daar tcheep naar Den Helder om
zich tij de invallers te voegen, die
zijn geslacht weder op het kussen
wilder, brengen.
Te land werd over en weer ge
schermutseld en op de 15de Septem
ber konden de Bataven Warmenhui-
zen woder heroveren, maar de grote
slag tussen het Engels-Russische
leger onder de Hertog van York en
het Gallo-Bataafse onder Generaal
Vandamme had de 19de September
plaats bij Egmond, Bergen en Schoort
Ofschoon de invallers aanvankelijk
succes hadden en verscheidene kanon
stukken van de Gallo-Bataven buit-
Engelsen en Russen
landen tussen Petten
en Callantsoog.
Op de 27ste Augustus landden de
Engelsen en Russen tussen Callants
oog en Petten en trokken Zuidwaarts
en Oostwaarts op, de Bataven terug
drijvend, zodat de invallers op dezelf
de dag reeds bij Schagerbrug stonden-
De Franse Generaal Brune, die met
een Frans leger optrok, hield toeen
zijn hoofdkwartier te Schermerhorn
en kreeg zeer spoedig versterking
door de troepen van Generaal Du-
monceau, welke over Edam, Purmer-
end en Monnikendam werden ver
deeld en een opdringen van Engelsen
van de zijde der Zuiderzee moesten
beletten.
Dit was wel nodig, want de Engel
sen bezetten Medcmblik, Enkhuizen,
maakten, keerde in de loop van de
dag de kans en de invallers leden
zware verliezen aan doden, gekwet
sten, gevangenen en krijgsmaterieel.
Op de 2de October werd wederom
te Bergen gestreden tussen de Engel
sen onder Abercromby en de Bata
ven onder Vandamme.
Deze keer waren de Engelsen zeer
fortuinlijk, zij konden Alkmaar- be
reiken en Vandamme trok zelfs tot
Wijk aan Zee terug, met de Ooste
lijke vleugel op Beverwijk.
Het hoofdkwartier werd zelfs tot
Purmerend achteruit gebracht en de
Purmer werd geïnundeerd door het
doorsteken van dijken bij Katwoude
en bij het Veldhuis.
5 October: Alkmaar
geeft zich over.
Op de 5de October gaf Alkmaar
zich over en kort daarop werden
Edam en Monnikendam van de Zui
derzee uit door de Engelsen bezet,
die met vier brikken bij Oosthuizen
troepen aan land hadden gezet.
Op de 6e October kon Brune, die
uit Purmerend rechtstreeks in Noord-
Westelijke richting was opgerukt,
echter bij Castricum revanche nemen
en het invalsleger een zware slag
toebrengen.
De Britse triomf duurde dus niet
lang; de expeditie was slecht voor
bereid en militair overhaast en zon
der reserves in actie gezet. De lan
dingsmanschappen leden gebrek aan
voedsel, aan ligging, aan dekking en
de artillerie was zonder de nodige
trekkrachten, 't weer was ongunstig,
zodat de in het natte land agerende
troepen veel van ziekte te lijden had
den. De Gallo-Bataven drongen hier
en daar op, en verdreven de Engelsen
weer uit Hoorn, Medemblik en Enk
huizen. Dezen vertrokken uit ge
noemde plaatsen naar hun schepen,
doch niet dan na te Medemblik de
pakhuizen en te Enkhuizen twee
schepen in brand te hebben gestoken.
Het laat zich wel horen, dat onder
doze omstandigheden de Hertog van
York er toe overging om op 18 Oc
tober te Alkmaar een overeenkomst
met Generaal Brune te sluiten. Daar
bij bedongen en verkregen de Engel
sen vrije aftocht met al hun oorlogs-
materieel en moesten 8.000 Franse
krijgsgevangenen vrijlaten, waarna
Brune als triomfator naar Amsterdam
trok, om daar in de schouwburg te
worden gehuldigd.
Op de 20ste November scheepten
de Engelsen zich in en op de 26ste
van dezelfde maand hadden alle in
vallers, die er het leven en de vrij
heid hadden afgebracht, Noord-Hol
land weder verlaten.
De-Erfprins, die niet aan de krijgs
verrichtingen had deelgenomen, trok
naar Pruisen.
In het jaar 1809 trad hij in Oosten
rijkse dienst en streed tegen Napo
leon. Na de slag van Wagram ver
huisde hij naar Engeland, waar in
November 1813 hem de uitnodiging
bereikte om de leiding der zaken in
Nederland op zich te nemen, zodat
tenslotte het doel van de inval van
1799 na veertien jaar werd bereikt.
Geheel toevallig komen deze da
tums, bijna op de dag af, overeen
met die van het begin en het eind
van Napoleon's macht.
Op de 9de November 1799 (18 Bru-
maire) maakt hij zich door de Staats
greep van St. Cloud van de heer
schappij meester en op 4 April 1814
tekent hij te Fontainebleau de acte
van afstand.
H. C. Prinsen Geerligs.
Bergen (N.-H.), 15 Augustus 1940.
(Door het niet verschijnen van de
Badbode in 1940, eerst heden ge
plaatst).
