VOOR CALLANTSOOG
No. 4.
ZATERDAG 29 JULI 1939.
Seizoen 1939.
Ontstaan van het
Hollands Duinlandschap.
Zif>e
REDACTIE:
A. C. BRUSSAARD, Seer. V.V.V.
Abonnement fl. 0,40 per seizoen
bij vooruitbetaling, franco per post.
ADVERTENTIES
per 10 regels per seizoen fl. 3,50
De uitgave heeft plaats onder auspicien der V. V. V. Callantsoog.
Donderdag 3 Augustus a.s. nam. 8,30
uur, wordt onder leiding van den Edel-
achtbaren Heer G. D. Rehorst, burgemees-
ter dezer gemeente, ten gemeentehuize een
vergadering belegd, ter bespreking van de
mogelijkheid tot stichting van een tennis-
baan te Callantsoog.
Zij, die interesse hebben voor deze
bespreking, zijn hierbij welkom.
(door T. Koerts, h.d.s. te Callantsoog)
IV.
Na het intermezzo in het 3e gedeelte van
dit opstel, vervolgen we ons feitelijk ver-
haal. We hadden het tweede deel beeindigd
met het jaar 1300, toen de schepen van
t eerste Callantsoog, ,,seer Volk- en Nee-
ringhrijk" waren. Door het verwaarlozen
der duinen zijn in de Middeleeuwen nog
aanzienlijke stukken uit de reeds gehavende
duinwal weggeslagen, b.v. bij de beide St.
Elisabethsvloeden van 1404 en 1421. In
dit laatste jaar verdween het oude ,,Pethem
dat Hontsbosch-hiet" geheel in zee, met zijn
op een terp gebouwde kerk en de 400 in-
woners, die daar een toevlucht hadden ge-
zocht. Ook de kerk van het tegenwoordige
Petten ligt op een terp. Deze doorbraak
legde tevens de grondslag voor de Honds-
bosse zeewering tussen Kamp en Petten.
Het eerste Callantsoog is vermoedelijk
ook in 1421 in zee verdwenen, dus bij de-
zelfde St. Elisabethsvloed, die ook verder
in het land berucht is geworden buiten
Petten denken we ook aan de Biesbos. We
vergelijken maar weer 't bord in onze kerk,
waar bij 1581 staat ,,'t Is Hondert Sestigh
Jaar, dat ik wierd OpgereghtMen is dus
waarschijnlijk onmiddellijk na de verwoes-
tende vloed van 1421 weer met de herbouw
begonnen.
Dit tweede Callantsoog heeft zich tot
een flinke grootte ontwikkeld. In 1510 gin-
gen „Ses en dertigh Scheepen alleen ten
haringh, wijl Veelen voor de Wal de Ver-
sche Zeevis Vingen". Tegen 't eind van het
bestaan van deze eerste plaats stonden
,,Neffens Kerk en School'' ook maar even-
tjes ,,drie Hondert Huysen". Zoover zijn
we, al zouden we de nieuwerwetse schep-
ping, de zomerh' isjes, meetellen, heden nog
lang niet. De hele gemeente Callantsoog,
dus met de Groote Keeten en Koegras,
heeft in 1939 nog slechts een 250 wonin-
gen.
De West-Friezen, die hun dijk voortdu-
rend bedreigd zagen door het door de Zipe
binnenvallende water, drongen steeds aan
op indijking van deze zeearm. De eigenaren
c
O
Zifxi C
echter, de heren van Egmond en Brederode,
weigerden hardnekkig. Eindelijk toen het
gezag van den vorst groot genoeg was, ging
men tot indijking over. Dat was onder
Philips II de haat tegen dezen Spaansen
tyran kwam in de meeste gevallen voort
uit locaal eigenbelang. Gedeeltelijk op
eigen kosten van dezen Philips werd in 1570
de Zijpe bedijkthet was de eerste
polder met ,,gemene" dijken. Het ogenblik
was niet gelukkig gekozen. Met Allerhei-
ligen van hetzelfde jaar bezweek de nieuwe
dijk voor een stormvloed en terwille van
het ontzet van Alkmaar in 1573 dwong
Dirk Sonoy de boeren gewapenderhand
ook nog alle sluizen en dijken af te breken.
Eerst in 1596 vond het land de krachten
om het zelfvernielde werk weer op te bou-
wen.
De Allerheiligen vloed van 1570, waar-
van de Zijpe dus het kind van de rekening
werd, heeft ook het tweede Callantsoog
doen verdwijnen het bord zegt 1570 „Het
laatste (dorp) door den Vloed vernielt,
waarvan men leeft", 't Heeft echter enkele
jaren geduurd, dat met herbouw begonnen
werd. In 1581 werd „het derde Dorp
gestigt en dit kleyn Tempelwerk". Deze
kerk was slechts ,,tien voet grooter dan het
Choor van D'oude Kerk De in 1596 be
gonnen hernieuwde inpoldering van de
Zijpe kwam in 1598 gereed ,,als de Zijp
met mij Sich hadde 't zaam gesteldt, door
Noord en zuyder dijk".
De raadspensionaris Johan v. Oldenbame-
veldt, die zich niet alleen in staatsdienst een
goed financier toonde, stak veel geld in
landwinning, zoals velen toen deden. Aan
diens initiatief herinnerde lang de Oldenbar-
neveldtsdijk, die, wat nu de noordelijkste
punt van Holland is, met de vaste wal ver-
bond. Deze dijk is later met duinen over-
stoven dit verklaart waarschijnlijk dat
deze dijk ook wel „Zanddijk" genoemd
werd. Het bord zegt hierover ,,1610 De
Zanddijk is hier na om 't Water te weer-
houwen Uyt Staten Last, ten deele ook op
mijn grond geleght". Deze dijk deed ook
het Zwanenwater ontstaan eerst in het
laatst der 17e eeuw ontstond op de dijk de
duinenrij, die de kom, waarin het ligt, van
de Noordzee scheidde. Op ons kaartje van
pl.m. 1280 vormt het natuurlijk nog een
volledige verbinding van de Zipe met de
zee.
In afwijking van het hier geschrevene
geeft Schuiling aan, dat de Oldenbarne-
veldtsdijk hij spreekt van Zijper Zee-
dijk niet de tegenwoordige kust af-
maakte. Volgens dezen aardrijkskundige
werd de dijk alleen gelegd in de Zipe en in
het Haersdiep (zie kaartje). De afsluiting
van het Zwanenwater zou op natuurlijke
wijze door duinvorming geschiedt zijn.
lets, wat er voor ons verhaal weinig toe
doet.
(Slot volgt.)
Werpt dit blad niet weg, doch geef het
na lezing aan uw vrienden of kennissen.
BADBODE
flitrid it
Tether i;'
derZ/ifit
fftbem ddt I Q
fronts itt
