Ter walvisvaart
De leden en sympatisanten van Green Peace behoeven
geen angst te hebben. Dit artikel verhaalt de tocht van
de „Frankendaal naar Groenland" of zoals de volledi
ge titel luidt: „Historisch verhaal naar het journaal van
Commandeur Maarten Mooy, behelzende zyne uitreize
van Amsterdam den 22sten April 1786, zyne bezetting
in het Ys, zyne rampspoeden in zee en behouden aan
komst voor Amsterdam op 28 Februari 1787", ge
schreven door Henriëtte Mooy.
Het woord commandeur inplaats van kapitein of schip
per werd op walvisvaarders algemeen gebruikt.
De commandeur Maarten Mooy was één van de dertien
kinderen van Jacob Mzn. Mooy en Maartje Kragt. Hij
werd geboren in 1739 en is overleden in 1817 te Cal-
lantsoog.
Het geslacht Mooy was nauw verbonden met de walvis
vaart op Groenland. Men woonde o.a. in Callantsoog,
waar de familienaam Mooy nog steeds voorkomt. Zo
was in 1875 ene Maarten Mooy Jbzn raadslid en wet
houder in deze gemeente. Zijn kleinzoon was de schip
per van de roeireddingsboot van de K.N.Z.H.R.M.,
Maarten Mooy Jbzn. De nog in leven zijnde stamhou
der Jb. Mooy Mzn, thans 93 jaar oud, woont in Huys
ten Oghe, terwijl klein- en achterkleinzoon Maarten
Mooy en Jaap Mooy elders wonen.
Vroeger waren de gezinnen beduidend groot, behalve
de hier genoemde stamhouders zijn er nog veel afstam
melingen van de legendarische Commandeur Maarten
Mooy in Callantsoog woonachtig.
In de tijd dat het verhaal zich afspeelt, waren de men
sen zeer gelovig. Zij zagen Godshand in voor- en tegen
spoed, zo ook Maarten Mooy, zoals blijkt uit het jour
naal.
„Het is april 1786, met huifkarren wordt in de vroege
ochtend vanuit Callantsoog de reis naar Amsterdam
ondernomen. Maarten heeft zijn zoons, Eelmer, Jacob
en Teunis, samen met enkele familieleden bij de be
manning ingedeeld. Op zaterdag 23 april kan het anker
van de Frankendaal gelicht worden op 't Y en op 30
april arriveert men op de rede van Texel.
De andere walvisvaarders verzamelen zich eveneens op
de rede, vanwaar bij gunstige wind de grote reis begint.
Rond 22 mei worden de eerste ijsbergen zichtbaar.
Commandeur Mooy zoekt een groot ijsveld aan de
zuidkant om af te meren. De andere schepen gaan huns
weegs. De speurtocht op walvissen kan beginnen. Er
volgt een spannende tijd, door de harpoeniers worden
verschillende walvissen geraakt, waarna het zware werk
pas goed op gang komt. Door het vele werk aan boord,
wordt niet zo goed gelet op de ijsgang. Plotseling wordt
het aantal ijsvelden rond de Frankendaal wel erg groot
en door de toenemende vorst, moet in allerijl het roer
gewend worden. De schepen in de nabijheid zijn for
tuinlijker, kiezen open zee en gaan huiswaarts.
Eind juni is het volop winter, het ijs blijft rond het
schip, de Frankendaal ligt in een hachelijke positie en
op een spoedige verbetering valt niet te hopen.
Sneeuwstormen en mist wisselen elkander af. Lang
zaam maar zeker beginnen de mannen van Maarten
Mooy zich eenzaam te voelen. Ook de commandeur
maakt zich ongerust over zijn verantwoording voor het
schip en de bemanning, over thuis waar vrouw en kin
deren zijn. Menigmaal verzucht hij: „Lieve Heer in de
hemel wat komt hiervan terecht". Toch lijkt zijn angst
weer af te nemen. Een stem schijnt te zeggen: Mijn
hulp is van den Heer, die hemel en aarde gemaakt
heeft". Enkele schepen, die van elders kwamen, zijn in
de maanden juli en augustus ook verrast door de ijsvel
den. Ook voor die schepen is er geen mogelijkheid om
weg te komen en het weer blijft slecht. Zelfs wordt een
der schepen verbrijzeld door het opdringende ijs. De
bemanning wordt op de andere schepen onderge
bracht. Gelukkig is er nog al wat verschillend voedsel
aan boord, want de angst voor scheurbuik neemt ook
toe. Op andere schepen zijn reeds zeer ernstige zieken.
Opnieuw verzucht Maarten Mooy: „Lieve Heer laat er
een Godswonder gebeuren". Maar niets wijst er op.
Het schip zit muurvast in het ijs. Andere walvisvaar
ders, die het geluk mee hadden, seinen dat zij naar
open water zouden gaan. Maarten geeft een brief mee,
voor vrouw en kinderen, misschien wel het laatste le
vensteken wat zij van hem en de drie jongens zouden
horen. De toestand aan boord wordt rampzalig. Tegen
de scheurbuik moet gebraden walvisstaart worden ge
geten, de winternacht doet zijn intrede, de bemanning
zit onafgebroken in dichte duisternis, de vorst neemt
toe, de mist slaat als rijp aan het schip, tuig- en touw
werk vriest aan elkaar, kabeltouw breekt af, er treedt
lekkage op.
Eerst eind november komt er verandering. Het omrin
gende ijs breekt in stukken en de Frankendaal kan naar
open zee zeilen. Er wordt besloten naar IJsland te zei
len. Een zware storm belet de mannen te landen. Het
water staat in het ruim, door het persende ijs zijn er
veel gaten in de wanden. Het machtige schip loopt
steeds voller, terwijl de storm in hevigheid toe neemt.
Met man en macht wordt gepompt om het water uit het
ruim te krijgen. Het schip staat op zinken, de masten
breken af, het roer is niet meer wendbaar, het schip
moet drijvende gehouden worden. Maarten ziet nu het
einde naderen. Opnieuw vraagt hij hulp aan God en er
vindt een wonder plaats. In het schemerdonker doemen
de klippen van Noorwegen op en op 30 november gaat
de Frankendaal, na hulp te hebben gekregen, in de ha
ven van Bergen voor anker.
Door de maatschappij worden vrouw en kinderen op
de hoogte gesteld van de dappere strijd van de mannen
van de Frankendaal.
Op 25 januari is het schip zover hersteld dat de thuisreis
aanvaard wordt. Bijna een jaar na het vertrek, komt op
28 februari, de verloren gewaande walvisvaarder met
zijn juichend scheepsvolk voor Amsterdam, God dan
kende voor de behouden thuisvaart.
En tóch is er hoop
Miljoenen vrouwen en mannen, jongeren en ouderen,
hebben in het nu teneinde lopende jaar gedemonstreerd
tegen plaatsing van kernwapens.
Miljoenen mensen stellen de wedloop in bewapening
ter discussie. Of moeten we zeggen, stellen vragen die
bepalend zijn voor het leven op aarde?
Miljoenen vragen naar de toekomst van de mensheid,
niet in Nederland alleen, maar over alle grenzen heen,
ja in de gehele wereld.
Immers overal wonen mensen, met hoop en verwach
ting, verlangend naar een toekomst van vrede en geluk.
Maar die vrede en geluk op aarde is nog nooit zo be
dreigd geweest als nu.
Nog nooit eerder werden er zo immens verstrekkende
beslissingen genomen als thans.
Beslissingen, die de leefbaarheid van en op de aarde be
palen. Grote gevaren bedreigen het leven van mens,
dier, plant en kosmos.
Om een enkele te noemen:
honger, ondervoeding, armoede, ziekte, kindersterfte
in de onderontwikkelde gebieden:
verstedelijking, overbevolking, gebrek aan ruimte, ach
teruitgang van welzijn, eenzaamheid, ecologisch verval
o.a. ontbossing, vervuiling van bodem en zeeën, schen
ding van mensenrechten, werkloosheid, apathie en
lusteloosheid, jeugd zonder doel.
Een reeks van problemen, die voor een deel zijn oor
zaak vinden, in omstandigheden, die mensen elkaar
aandoen.
Moeilijk om aan je kinderen uit te leggen, hoe ze zich in
zo'n wereld vol problemen moeten handhaven, hoe ze
hun weg moeten vinden.
Toch mogen we niet bij de pakken neer gaan zitten.
Het zich bepalen bij de veelomvattende problemen in
onze samenleving, de wereldomvattende moeilijkheden
die om een oplossing vragen en het menselijk falen om
oplossingen aan te dragen, moet ons de energie leveren
om steeds maar weer nieuwe wegen te vinden om geluk
kig en menswaardig te leven.
Natuurlijk kunnen we de problemen niet in een paar
jaar oplossen, maar we kunnen wel serieus aan de slag
gaan, stap voor stap, ieder op de plaats waar hij of zij
gesteld is.
Een nieuw begin maken, dat geldt voor de overheid,
voor de politici, dat geldt voor het onderwijs, de weten
schap, maar dat geldt ook voor de gezinnen, ja voor
ons allemaal.
Callantsoog, december 1983.
P. van Gosliga
Doktersdiensten
Medische hulp zal gedurende komende feestdagen ver
zorgd worden door de heren doktoren:
J. Kos, Rijksweg 113, 't Zand, telefoon 02249-1741,
vanaf vrijdag 23 december 18.00 uur tot en met dins
dag 28 december 8.00 uur en
K. de Boer, Loopuytpark 14, Julianadorp, telefoon
02230-41221, vanaf vrijdag 30 december 18.00 uur tot
en met maandag 2 januari 8.00 uur.
Huur en verhuur
Het gevolg van de warme zon-overgoten vakantiedagen
is een toenemende vraag naar zomerverblijven, echter
alleen voor de maanden juli en begin augustus in 1984.
Toch denken we dat de maand juni de komende zomer
ook beter benut zal worden.
De pinksterdagen vallen het komende jaar op 11 en 12
juni. Met enkele vrije dagen en het goedkope tarief, dat
overigens ook geldt voor de maanden april en mei, kan
juni een goede maand voor de verhuur zijn. In de
maanden april en mei is bovendien nog een speciale re
geling getroffen n.1. vier weken huren, slechts drie we
ken betalen. Overigens zal de maand juli voor zo ver
wij kunnen nagaan een topdrukte geven.
We willen de verhuurders en andere geïnteresseerden
wijzen op de volgende vakantieschema's.
De schoolvakanties in Holland zijn als volgt verdeeld:
Regio A: Noord- en
Zuid-Holland
Regio B: Zeeland,
Noord-Brabant
Limburg
Regio C: overige prov.
IJsselmeerpolders
21.73.9 kleuter- en lager onderwijs
14.727.8 voortgezet onderwijs
7.720.8 kleuter- en lager onderwijs
7.720.8 voortgezet onderwijs
23.66.8 kleuter- en lager onderwijs
30.613.8 voortgezet onderwijs
Voor de Bondsrepubliek Duitsland geldt de navolgende
regeling:
Nordrhein-Westfalen
Baden-Würtemberg
Bayern
Berlijn
Bremen
Hamburg
Hessen
Niedersachsen
Rheinland-Pfalz
Saarland
Schlesw.-Holstein
28.6-
26.7-
1.8-
19.7-
19.7-
25.6-
12.7-
19.7-
12.7-
19.7-
21.6-
11.8
- 8.9
-17.9
1.9
- 1.9
- 4.8
-22.8
-29.8
-22.8
- 1.9
- 1.8
Het is zonneklaar dat met de schoolvakanties in het
Roergebied (Nordrhein-Westfalen) en die in de provin
cies Urecht, Gelderland, Drente, Overijssel, Groningen
en Friesland de periode van 28 juni tot 11 augustus vol
ledig bezet zal zijn.
Wij adviseren de verhuurders zich vooral te richten op
de overige provincies in Nederland en er rekening mee
te houden dat in de Duitse gebieden als Baden-Würt-
temberg, Rheinland Pfalz, Saarland en in iets mindere
mate Berlijn en Bremen Callantsoog als badplaats zeer
in trek is.
Voorts valt de paasvakantie in het komende seizoen
ook zeer gunstig. In Holland is deze vastgesteld in de
periode van 14 april tot 24 april, terwijl in Duitsland
variabel twee tot drie weken schoolvakantie gegeven
wordt te beginnen op 12 maart en eindigend op 4 mei.
De toekomstige huurders van vakantie-onderkomens,
kamers, standplaatsen op campings etc. adviseren we
hun wensen zo spoedig mogelijk kenbaar re maken
rechtstreeks bij het adres, waar in het afgelopen seizoen
de vakantie doorgebracht werd of bij het WV-kan-
toor, Jewelweg 8, Callantsoog.
Tot 1 januari worden badgasten van het afgelopen jaar
in de gelegenheid gesteld te reageren. Na die datum
wordt aangenomen dat er geen interesse voor het ex-
vakantieverblijf bestaat. Zij die willen veranderen van
vakantie-onderkomen of het komende jaar voor de eer
ste keer hun vakantie in Callantsoog doorbrengen,
worden verzocht hun wensen uitgebreid en duidelijk
kenbaar te maken bij de VVV Bad Callantsoog. Binnen
enkele dagen kunnen zij een gids toegezonden krijgen
met gegevens over hotels en pensions, zomerhuizen,
bungalows, kamers met of zonder ontbijt, caravan- en
kampeerterreinen, alles voorzien van een prijsindicatie.
Ook zij die een vroege voorjaars-, paas- of pinksterva
kantie in Callantsoog of omgeving willen doorbrengen
worden verzocht de aanvraag tijdig in te dienen. Er zijn
verschillende goed te verwarmen bungalows, ook voor
een wintervakantie, te huren bij de VVV en bij particu
lieren.
De natuurliefhebber weet uit ervaring dat Callantsoog
en omgeving in elk jaargetijde veel te bieden heeft.
Vooral het vissen in zee is bij veel sportvissers zeer in
trek, daarnaast mag de garnalenvangst (bij gunstig tij
en goede windrichting) niet vergeten worden.
Badgasten, die niet zijn aangewezen op schoolvakan
ties, wijzen we vooral op de maanden april en mei of
september. Meestal kenmerken deze maanden zich
door bijzonder mooi weer. Verder blijkt dat kleine kin
drenen minder vatbaar zijn door een verblijf aan het
Noordzeestrand.
De leden van de VVV verzoeken we nauwkeurig op te
geven, welke weken niet verhuurd zijn, zodat de aspi
rant huurder naar meerdere adressen verwezen kan
worden.
Het VVV-kantoor is dagelijks geopend van 9.00 tot
12.00 uur en van 13.30 tot 17.00 uur, in het hoogsei
zoen ook op zondag van 11.00 tot 15.00 uur.
