„EER BRENGT MET VREUGD...." cjïi£e. PANKO Iels over „Kerstmis" en Kerslmuziek". KERSTMIS. DE RIJKSP0ST SPAARBANK Drie onmisbaarheden ae -*rx\ ^AMO" kleedjes HcrtitïL VAN DEN THEEVAKMAN ÖROOTE STROOIBUS 40 c. - NAVULZAKJE 30 s. IK HOORDE.... zegt Mina Bakgraag, op straat een jongen aan z'n vriendje ver tellen: en toen bakte Moeder panne koeken jóh sukke groote, joh lijn I DoetmeMoedervaakl Natuurlijk, omdat Moeder met Panko, melk, boter en eieren spaartl Ata reinigt alles. Ata helpt bij de vaat, schuurt de pannen en verzorgt het houtwerk zonder te krassen. Ata is een uitkomst voor de huisvrouw in dezen tijd van zeepschaarschte Bestelt U daarom steeds Ata, het radi cale schuurpoeder, bij Uw winkelier, want met Ata reinigt U alles in 'n wip. WVFIE-SURROGAAT De grauwe levensgeschiedenis van Gerije Poepezak. Gert en Troin hadde mekaar d'rs an keken, toe zai zoo om en nebai de twintig was en Gert al nei de drie kruisies liep Nouw, vroeger keke ze deer nag wat raarder nei as teu- geswoordig, nouw 't nagai d'rs zoo om en debai twintig of dertig jaar skeelt, maar ze hewwe me aitoid voorbouwen, dat dat toch al te bar isniet an te reiden, zegge ze Maar 't was 'rs kerremis worren, de joös zochte 'n moidje en ik zei niet zegge weer 't was weer ze mekaar an keken hadde, 't kin weze van an de Luizeknip in Oudkarspel of in ,,de Hal ve Maan" op Kalverdoik of meskien ok wel bai Ceros in Skagen, in elk geval, 't was eerder volk van Ceres vroeger as van 't Noordhollans Kof fiehuis van Jan Vader zaliger En 't was beurt ok; in die toid cronke ze nag rooie woin en witte en ze zonge van „wie niet opstaan wul, die bloift maar zitten"hal had 'r tuis brocht; 't was zeker nagai an- vallen ok, want Gert had 'r 'n drokke Zundageivcnd voor over om de koffie op te halen. Hai liep temet z'n biene uit 't lid in Winkel zouwe ze .'.eg ge: hai most zeker nei 'tlanri van tien- toóne en elfribbe, zoo ofgeiegen had Griet 'r oigen opburgen Maar jonge moidjes hewwe 'n hekel an die ouwe vraiers en asze ze din an 't „bord" pronke moete met 'n man van in de dertig, de donder, din zegge ae bure ok gouw: die hèt maar wat nomen om onder dak te wezen En zoo was 't bai Gert en Troin nouw toch niet. De burregemeister van Berkhout die bezigde vroeger nagai d'rs 't spreek woord van „as de honger de deur in komt, din vliegt de liefde 't venster uit", maar zoo is 't hier toch niet worren Nouw is twel goed, datte de waar zeggers niks as smoesies verkoupe; dat hewwe we nouw mit d' datums van de oorlog wel zien, 't zouw al tien keer ofloupen weze, maar ik zien der nag gien zicht inEn in de toe komst hewwe Gert en Troin din ok maar niet keken.... As 't zoo weze moet, den zei 't wel zoo komme as 't toid isrekende ze. En ze binne trouwtde dorie dat viel niet mee, zoo vroeger; toe was 't en ze klage nouw wel d'rs, maai 't was toe ok best beroerd ok vaatbutter en winkelvet Maar as de liefde d'r isdin komt er ok van dat opskóten goed. in de regel la ter ok van die akkerstudente die mit 'u hap zuurkool tevreejen weze moste en die kleuters binne wel i zegen des Heeren, maar ze houwe j aardig uit de kleere En nei Stientje kwam Fientje, en rei Piet kwam Wullem en de jonge Gert enzoovoors 't trouwboekje raakte halfvol Maar kom je over de hond din kom je over de steert, zegge ze, d'r is altold nag uitkomst vonden en d'r bin ne der in 't verleejen ok niet zoo bar veul weest die van honger omkommen binneje hadde ommers .Liefda- dighoid nei vermogen", je hadde de diakens, je hadde de armevougde hier 'n kwartje en deer 'n halve gol den, din had je soms zoö'n Kerstgave van skrik niet van 'n daalder of as 't nou bar mit je stelt was, wel van 'n riks ok D'r wasze zoö'n brad van die ver- ienigings, die „goed" deeje, dat je eigenlik gien arremoed kenne moste Nouw liep 't Gert bar teugen Net zoo goed as nouw was 't vroeger in de vroege oggend ok bar erg don ker je gonge op de 'ast nei je werkdie elektriese lanteerns wasze d'r nag nieten op 'n oggend het ie z'n kop stoöten deer an zoon balk, die in die ouwe skuur wat ver zakt was, dat 't harsenskudding wier, weer ie netuurlik op dat moment gien jota verstand van had maar dat kwam later wel uit toe 't 'm in z'n kop begon te dwarrelen toe-die aitoid maar vveer-an vergong van die kop- poin affoin, ln ien woord, Gert raakte in de ripperaasie, maar in 't fons netuurlik in 't fons dat wul din zegge, dat Gert 't zoö'n beetje om t ofwachten had want van de ouwe te id gien woord kwaad, netuurlik niet, maar aster gien rekening te skroiven viel, din spande 't. er we! d'rs an of 't dokterskoesie oftig staan bleef of dat 't deurreed En Gert raakte in de lappemand, n.it regt 'n prullemand, de joös nag wat kloin, allegaar van die kloine op- vreters, maar inbringe ho maar Ze zegge teugeswoordig wel d'rs, datte ze voor de huisvrouwe 'n stand beeld oprigte moste, maar ik wou zeg ge, dat hadde ze eerder ok wel d'rs r1 -en kent voor die vrouwe, die zoo deur d'r leven zwalkt binne aat 't mit mensclikhoid toch maar 'n beetje ge- mien had Nouw, voor Troin hewwe ze dat standbeeld niet oprigt, ik zouw te- minste gien-iens wete weer ik 'r graf stien vinde most. 'n nummerbordje voor de iene soort minse en voor de aare van dat mooie harde marmer Gertje Poepezak ik skreef hier boven, dat ik 'n grauwe geskiedenis vertelle zouw van Gertje Foepezak.. en an dit naam voele jullie wel al ik bedoel jullie allegaai die dut me skien leze zelle dat Gert de bouw of raakte en dat ie de kost verdiene gong mit de poepezakNouw, de Vestigingswet zat 'm nag niet dwars, hai kon zoo begi.ine en 't bleef netuurlik tobben hoe Gert en Troin van de iene dag in de iare kwamme 'k Zouw mit gemak 'n veertig jaar overslaan kenne, want de wereldge- skledenis lait 'r giei. cent onder Zoo in de buurt is mien ik 't roim- pie, maar asze de lezers dinke zouwe, dat ik deer wat op skamperde, din hewwe ze 't glad mis 't is heel ne tuurlik dat 't zoo is, want as de weu- ning kloin is, en bai de kinders binne ok heel wat van dat grut mit 'n porte- me n i k s ik bedoe. 'n buul die meer leeg is dan vol en vol is ie nooit plok din maar veere van 'n kikker En Gertje Poepezak was alliendig achterblevenvlak voor Karst- toid Vader kon morgen te gast komme en asens kon ie zoo wel d'rs 'n paar dage van de ien nei de aar te wars- kipzóón paar dagen dat slin gerde welmaar langer, zien je alles had zoo z'n bezweere En din bovendien, voor vader zei lei 6, Stien en Fien hadde beste Kirrels, maar Grietje was alweer we- auuw en je binne zoo went an je oigen hoekje mit moeder an de over kantNetuurlik, d'r was ok wel d rs wat weest, want de beste wagen bonkt wei d'rs, maar bai ós zegge ze niet voor niks. de hen zakt nei de benen bai veertig jaar geloik op- stoomen, din sloip je wel wat nei me kaar toe 't Was net zoo koud worren ok eerst wat sneeuw, en nouw wat vrie zen d'r overheen De wereld was wel mooi, as je zoo nei buiten keek wat 'n rust voor moeder onder zoó'n witte wollen de ken; oigenlik leek 'twel of 't toch zoo erg niet was om dóód te gaan Gertje Poepezak, zooasze ze 'm al die jaare noemt hadde, dattie mit 'n zak mit mannefaktuure langs de huize ventte, had nag nooit zoo diep dogt; dat was ommers voor ge leerde minse om over 't mysterie van leven en dóód te denken, maar wat had hai deer mee noódig? Hai docht alliendig an moeder, die weg was, die 'm alliendig leiten haden zoo in oe agtermiddag, nag voor 't skemerde hai kon 't niet hellepe, maar toe wier ie zoo maar nei 't kerkhof dre ven Morgen eerste Karstdagzonder Troin, maar bai Wullem te gast allemaal goed 'oor, maar je moste niet dinke, dat ie d'r an docht om vader in de hoek zitten te leiten, nei, vlak voor tafel En 't graf was nag nuuw, hal kon zoo vinden, 'n mooie stien zouw er wel nooit op komme, maar de hemel mocht je nouw toch halen Toe is le zoo oud as ie was, neer- DE WERELD WAS TOCH V/EL "100| En Gert wier oud en Troin volgde zoo -p 'n ofstandje As je zeuven kruisies telle, en je hewwe d'r mit moeder veertig jaar op zitten, din zouw je hoe je ok in 't leven stane wel zegge kinne, dat je d'r wel 'n reman over skroive kin ne, alliendig, bai de ien zouw de in houd wat luukser weze as bai de aèr En nouw was moeder an de sukkel raakt, vanmiddag was 't ofioupen Mit Sunterklaas was ze nag vrai pit tig d'r wasze nag wat binke van de kinders weest, die hadde om grof- vader en gropmoeder ok nag wat dogtelk 'n tetoitje van de ien ei. van 'n a&re zeun of dochter 'n spik- kelaasie, maar breid hing 't deer ok niet „Eer bringt mit vreugd 'n ouwer- paar zes kinderen gróót, Dan dat zes kinderen een ouwer helpen uit de nóód." hurkt op de harde kluiten en hai het zoo huilt, dat ie d'r louf van wier en de Lieve God het 'm over 'm ont fermt, want Gertje Poepezak is deer sleipen gaan en nooit meer wakker worren En met die mooie Kerstmis was de leste bladzoi skreven van de dorre ge- sk.edenis van Gertje Poepezak, 'n ge skiedenis die grauw is grauw vooral omdat 't ok nag wel aSrs ken ln de wereld. F. B. II' Het woord „Kerstfeest" ls eigenlijk „Christusfeest". Allereerst is het natuurlijk geweest een zuiver kerkelijke plechtigheid. Vóór dat het echter zoover was, is er veel strijd gevoerd over deze „geboor- tedags-herdenking", omdat men ook de geboortedagen van „goddeioozen" her dacht, en daarom tegen de herden king van zulke dagen /an heiligen en martelaren was. Ook over de vaststelling van de da tum 25 Dec is strijd geweest. Histo risch staat hier natuurlijk niets vast De dag- en nacht-evening viel in dien tijd op 25 Maart, op welke dag Maria de heilige boodschap ontvangt; pre cies negen maanden later is 25 Dec. Vast schijnt wel te staan dat in het begin van de 4de eeuw de priesters den nadruk beginnen te leggen op de wond rvolle geboorte van Christus. Het duurde echter nog lang voor dat dit feest gelijk gesteld werd met an dere hooge feesten. Te Rome ver schijnt dan de kribbe in de kerk, met de daarbij behoorende figuren. Het geboorteverhaal van Jezus ge?ft weer dat er vele wonderen gebeurden Eén van die wonderen was dit de herders een „Engelenzang" hoorden, Na de boodschap van den engel des Heeren, hoorden de herders de Enge lenzang,, Eere zij God in den Hooge" Willen wij dit gelooven, dan moeten we b ginnen met aan te nemen dat hier geen gewone herders bedoeld zijn. maar menschen naar de mystieke be- teekenis van het woord „herder". De „1. -der" was altijd het symbool van den vol levenswijsheid zijnden mensch. Een leven vol eenzaamheid, zwijgende in de natuur, steeds nadenkende, bracht hem steeds nader tot den Schepper aller dingen, en hij werd „wiis", helderziende en he'.derhooren- de. Ook nu zijn er muziek-w ten- schappelijke menschen die muziek der sferen aannemen, en natuurlijk is dit een muziek, die wij met onze gewone aardsche ooren niet kunnen hooren Dat deze muziek duizendmaal schoo- ner is dan de mooiste op deze we reld, mogen we zeker geloovcn. Deze „Engelenzang" was dus alleen hoorbaar voor enkelen, geestelijk zeer gevorderden. Aangaande den aard van het gezang der eerste Christenen is weinig te ze Niets staat daaromtrent vast. Aangenomen wordt dat het bestond uit Joodsche psalmen, voorzien van een Christelijke tekst, ar toch de eerste Christenen Joden waren, en Christus z lf bij de instelling van het H. Sacra ment des Altaars de Hallelpsalmen aangeheven had. Het zal wel zeker zijn, dat de eerste muziek volksmuziek //as. d. w. z. een voudige wijzen, door de heele gemeen te gezongen. Eerst later krijgen we voorzangers, plus nazang door het volk. De viering van Christus geboortefeest kwam begin van 300 in de kerk. De heilige Ambrosius heeft zeer veel voor c!e kerkmuziek gedaan. Hij stierf in 397, dus heeft hij juist geleefd in den tijd an de Christus-mis invoering. Vanaf dezen tijd stammen de kerk- kerstllederen die historisch zijn vast te siellen door de verschillende kerkelijken. Vooral in latei tijd zijn er vele schoone kerkliederen ontstaan maar ook de oudsten zijn schoon en draget denzelf den geest omdat de stijl dit nu eenmaal zoo mede bracht. A zoo kom ik nu tot het ke'stlled als volkslied Het volkslied kwam tot grooter bloei en verbreiding in de middeleeuwen, ln den tijd van trouvères en minnezangers Het volk zong zijn eigen eenvoudige gedichten, die aangepast werden op n elodieën door rondtrekkende speellie den bekend gemaakt. Meestal ls bet moeilijk te zeggen waar een wijs Is ont staan daar tekstdichter en componist gewoonlijk onbekend zijn en de latere componisten zoo'n me'odie verder meer "ompositorisch afwerkten Voor de ontwikkeling van het volks lied zijn de Nederlanden van groote beteekenis geweest Van Du.vse heeft van 714 liederen tekst en me'odie ge geven. Wijzigingen werden dikwijls aangebracht Een sterk voorbeeld daar van is de ontwikkeling van het oude Wilhe'mus. ontstaan uit kerstzangen uit de 16e eeuw. De kerstliederen, zooals de meesten ons bekend zijn zullen zeker ook den vorm in dien tijd zoo gekregen hebben De harmonisatie is altijd van later tijd, en door verschillende componisten, op verschillende manieren al naar hun ont wikkeling of opvoeding Willem Pijper heeft oude wijzen al bijzonder mooi harmonisch bewerkt. De middeleeuwsche muziekinstru menten moesten de jntwikkelingsgang nog doormaken, zooda al die liederen hoofdzakelijk werden gezongen of door rondreizende speellieden op fluitsoorten, hoorninstrumenten of doedelzak werden uitjedragen en natuurlijk kerstliederen in kersttijd. De meeste kerstliederen zijn, hoewel volksliederen, in kerkstijl geschreven, vooral natuurlijk de oude Dat er door de tijden heen niet zoo veel waardevolle kerstliederen zijn ont staan, uit muziek-oogpunt waardevol tedoel ik. behoeft ons niet zoo te ver wonderen. als we bedenken dat de kerstviering eerst was verboden, daar na eeuwenlang tot kerkelijke plechtig heid bleef bepaald en later te veel een kinderfeest werd, als een feest voor de kinderen 't Is pas een paar ee -wen ge leden dat het kerstfeest werd een hui selijk feest. De liederen die betrek king hebben op den kerstboom zijn dus nog niet zoo oud. Vooral Duitschland en Engeland zijn de landen van den kerstboom. Volgens HAAR EIGEN KERSTBOOM! CNFSchimmelpenningh-Pax SneeuwvlokkenSneeuwvlokken Als stervende vlinders dalen zij uit den grijzen hemel op het bloedend en vertrokken gelaat van Moeder Aarde. Op de groeven en wonden, gekerfd en geslagen door de smarten der we reld, dalen die millioenen witte veders. En zie, al wat leelijk was en wreed, wat hard en onzuiver was, als door ga- wl'de handen spreidt zich daarover een teere, blanke wade. Verdwenen zijn de lijnen van leed. zelfs de klanken van 't leven vervagen ln die eindelooze, witre nederdaling, en er blijft enkel over schoonheid en rust, waarin geen piaats is voor de donkere dvngen... En de mensch, staande temidden van deze. witte wereld, 'oelt zich opgeno men in die serene stilte, al de kleine dingen van alle dagen, z'n zorgen en benauwenissen, die gansche, trieste last, dien zoovele menschenklnderen zoo onnoodig tot het einde der dagen mede- dragen, vallen van hem af. en hij staart in den vallenden avond en iets van den vrede van het Kerstfeest daalt in zijn gepijnigde ziel Doel en vervulling in dit leven Vanaf het eerste gloren der Rede heeft de mensch gezocht naar het raad sel van het leven. Getracht het wezen der dingen te doorgronden, en duizen den jaren daarna staat weer de zoe kende mensch in den Kerstnacht, en vraagt andermaal naar het hoe en waarom Maar anders dan het wezen uit den dageraad der Menschlieid staat hij, want zich slingerend door de eeuwen gaat een eindelooze weg van vruchte loos pogen aan z'n ge.st voorbij. De sidderende kreet van wanhoop, geboren uit de smarten van ongetelde men- schengeslachten, trilt over een ver scheurde wereld Kerstnacht. De trage val der vlokken heeft een einde genomen. Aan den diep zwarten hemel flonkeren weer de ster ren in haar zilveren praal. En over die witte wereld van bovenaardsche schoon heid glijdt het zachte licht der mane stralen. Harmonie.... En zie, wat de mensch niet heeft ge vonden ln de boeken, in geschriften, wat hij niet heeft kunnen leeren uit de gesprekken der geleerden, waar dog ma's en leerstellingen hebben gefaald, dat ziet en voelt hij nu in dezen won deren Kerstnacht Er is een weg, er is een uitkomst, maar daar ls ook een roeping. De roe ping om mensch te wezen, mensch in de beste beteekenis van het woord Over de wereld van blanke stilte glanst het licht van het Groote Mede- doogen, en uit de verte ruischt een stem, „O, Mensch, gij hebt gezocht en gevraagd, maar weet, het Geluk is te teer voor menschenhanden. Eens in verre toekomst, wanneer de ziel ge groeid is, dan zal het als een kostbaar kleinood in je handen worden gelegd. Eer niet. Maar al hebt gij niet gekregen het allerhoogste, toch gaf ik U veel. Ik gaf U de kracht om naar dat aller hoogste te streven." deskundigen dateert de eerste kerstboom te Straatsburg uit het begin der 17de eeuw. Ik zou u vele namen kunnen noemen van Kerstliederen, maar één in 't bij zonder, dat wel inter-nationaal is aan gapend van eenvoudige schoonheid. „Stillen nacht, heilige nacht", gemaakt m 1818, de tekst door Josef Mohr. een Duitsch preister te Zalzburch, en Franz Gruter. Op instrumentaal gebied bestaat er niet zooveel Kerstmuziek, maar toch meer dan men denken zou. Merkwaar dig is een „Kerst-concerto" van Co- relli voor strijkkwartet. Corelli brengt als 3e deel pastorale in Sicilano-vorm, 6/8 maat. Hij begreep dat de „herders" in den Kerstnacht niet het voornaam ste waren in het gebeuren en heeft op indrukwekkende wijze beproefd de boven Bethlehem zwevende Engelen door muziek weer te geven. De „pasto rale'-gedachte ligt meestal ten grond slag aan de instrumentale Kerstmis- uiting. Hoe is men er toe gekomen in bijna alle composities de nadruk te leggen op het landelijke, het pastorale met de herders als grontoon, feitelijk ten op zichte van het eigenlijke grootsche ge beuren, kinderlijk naïef. Den heer dr J. Koopman zijn een 350 Instrumentale Kerstcomposities bekend waarvan zeer velen voor orgel, veelal' op „siciliano"-vorm, plus variaties. Voor piano dikwijls als kinder albums. Er zijn ook wel ernstige uitin gen om het wonderlijk gebeuren naar de diepere oorzaak muzikaal instru mentaal weer te geven. Het blijkt mij dat er zelfs enkele opera's bestaan, die het Kerstgebeuren als middelpunt heel serieus naar voren brengen Bach heeft zijn „Wclhnachts-Oratorium" ge schreven. meesterlijk maar op zijn wuze, en toch bij al deze voorbeelden blijkt niet. dat er een werk bestaat, instrumentaal of vocaal, dat werkelijk de diepere beteekenis van het geboren worden van Jezus dieper weergeeft Het Kerstfeest, een indrukwekkend feest, een feest in verscheidene uitin gen waarschijnlijk zoo oud als er men schen zijn, voortgekomen in de duis ternis. snakkende naar Licht, Leven en Liefde. Het Goddelijk gebeuren nu. van 2000 jaren terug brengende ons de meest volmaakte mensch. de Ood-mensch. of Zoon van God. daarmede brengende de z.g.n Christelijke godsdienst, dit grootsch gebeuren w.i w oogenschijn- 'ijk simpel, Is in wezen door en door b o v e n-menschelijk, bezie'd vol van hoogere gedachten en wonderen. Dit. onderwerp: zoo aandoenlijk een voudig, en te gelijk zoo heel grootsch, de opwekking uit het schijnbaar doocle naar Licht en Liefde, wacht nog op den comnonist. die geestelijk zoo ver gevorderd 1b. dat hij dit mysterie in zich op kan nemen en kan uiten In de heerlijkste tonen. Daar Is een /iel voor noodlg die de Blijheid en de Liefde en het Licht in zich heeft en dat is wei de moeilijkste opgaaf voor den mensch. Jac. Jansen. Sluit het jaar met een wijs besluit Spaar bij Daar kunt U ttaat op maken I DOUWE EGBERTS In alle goede zaken voorradig* Butaroma gele saus- poeder, emaakt en geurt preciesalsgesmolten boter. j Albumc I zorgt u.a. v I pikante jus Albumona juapoeder. zorgt u.a. voor vele soorten pikante jus en fijne sausen. T Tramparanta aard- Ij appeltapioca, voor do be- I reidlng van „voor-ooriog- sche" schoteltjes. Bet beste,dat op de bon verkrUgbaar u. W. A SCHOLTEN'S AARDAPPELMEELFABRIEKEN. handbedrukte houden hun kleur bij zorgvuldige behandeling Ze noemen haar een luxe vrouwtje" 7.0 zegt tegen iedereen, dat ze nog eclito theo heeft en omdat ze Florita door een zeefje inschenkt, gelóóft men 't ookl Florita is bijna niet van echte geurige thee te onderscheiden. Alleen do theeblaadjes ontbreken. Per tien tabletten 12^ cent! THEETABLETTEN met tien echten theesmaak OFFICIEELE PUBLICATIE. Hoofdbedrijfschap voor tuinbouw producten. Het hoofdbedrijfschap voor tuinbouw producten maakt bekend, dat de afdee ling p r Ij z e n van genoemd hoofdbedrijf schap m^t ingang van 20 December 1943 Is verpiaatsl naar Riouwstraat 145, tel. 55758#.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Dagblad Noord-Holland, Schager editie | 1943 | | pagina 4