BEA wint het pleit
„DE DUINSTREEK"
VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1963
Tweede blad
In 1813 werd Nederland weer
een onafhankelijke natie*
FAMILIEDRUKWERK?
150 JAAR GELEDEN (8)
De Fransen, die eerst de be
weging geringschatten, probe
ren daarna de bevolking met
een zoet lijntje tot kalmte te
brengen. Wanneer zij echter be
merken, dat het menens wordt,
treden zij streng op. Temeer,
daar het in Den Haag ook roe
rig begint te worden. De Fran
sen vrezen een algemene op
stand. Zij nemen snel maatrege
len. Op 22 april is Leiden bezet
door 2.000 man Franse troepen.
Sterke militaire patrouilles
trekken door de omliggende
dorpen. Er wordt geschoten. Er
vallen doden. De krijgsraad te
velde spreekt standrechtelijke
doodvonnissen uit. Op de ves
tingwal bij Koepoort te Leiden
staat het executiepeloton aange
treden de vonnissen worden
voltrokken. Vele opstandelingen
duiken onder. Ook Pieter van
der Lee slaagt er in om weg te
komen.
„Drie schoft Oranje boven."
Een daad van 'n wanhopig volk
wordt bloedig onderdrukt. Nog
steeds zijn de Fransen heer en
meester. Doch nog ver verwij
derd, maar toch reeds binnen
„Frans" gebied, branden des
nachts de vuren. Het schijnsel
ervan belicht de ruwe gezich
ten van de zo gevreesde Rus
sen op hun snelle paarden: De
Kozakken.
De Kozakken komen
Na de slag bij Leipzig in ok
tober 1813 zijn de bevrijdings
kansen beter. De geruchten om
trent de Russische troepen wor
den nu waarheid. De Kozakken
komen! Voor de onderdrukte
bevolking een vrijheidskreet.
Voor de Fransen een onheils
boodschap
Op 9 november 1813 trekken
de eerste Russen bij Gramsber-
gen over de Nederlandse grens
Zij zijn snel, de legendarische
ruiters, gewapend met lans en
sabel.
10 November: Kozakken bij
Oldenzaal, 11 november bij Coe-
vorden. Op 12 november is Win
schoten bevrijd. 13 November
Kozakken bij Dinxperloo over
de grens. De Fransen geraken
in paniek. Een soort „Dolle-
dinsdag-geest" grijpt hen aan.
Het contact tussen de Franse
bevelhebbers in Nederland en
hun Parijse meester is niet
hecht meer. Dit is een geluk
voor de Russische voorhoeden,
want het zijn eerst maar kleine
groepjes ruiters, die opereren.
Een sterk Frans front zou hen
zeker hebben teruggehouden.
Op 16 November is Gronin
gen bevrijd.
Overal, waar de Russen ver
schijnen, richten zij zich tot de
bevolking. In hoffelijke termen:
Nederlanders, edelmoedig volk'
zo luidt de aanhef van een pro
clamatie, waarin wordt herin
nerd aan ons groots verleden.
Maar geen woord over Oran
je. Men houdt zich, wat de be
stuursvorm betreft, op de vlak
te.
De „notabelen" in de meeste
plaatsen beperken zich tot het
handhaven van de orde en het
rustig laten wegtrekken van de
Fransen. Maar het gewone volk
laat de Oranjekleur zien Waar
komen die Vlaggen en kokardes
ineens vandaan
Hier en daar doet de bevol
king actief mee aan het verja
gen van de bezetter. Rondom
Coevorden, dat pas zeer laat zal
worden bevrijd, strijden al spoe
dig Nederlanders aan de zijde
van de geallieerden. Een aantal
Groninger schippers, onder lei
ding van Roelof Schenkel, over
meestert een troep douaniers,
die er per schip met de kas van
door zijn. Een op de Groninger
kust gestrande Franse kanon
neerboot wordt vlot getrokken,
met Nederlanders bemand en
doet later dienst bij de strijd
rond Delfzijl, een plaats, waar
de Fransen ook nog lange tijd
stand houden. Drie andere Fran
se kanonneerboten, gemeerd
vóór Delfzijl, kiezen tevens de
zijde van de bevrijders.
Op 18 november wordt Leeu
warden bevrijd. De Friese be
volking kiest meteen partij.
Voor Oranje. Jonge mannen
worden opgeroepen zich te wa
penen en zich te verzamelen on
der de Prins van Oranje. Spoe
dig zijn, op Delfzijl en Coevor
den na, de Noordelijke provin
cies van de Fransen gezuiverd.
Kozakken, die op 10 novem
ber bij Oldenzaal de grens pas
seren, zijn weldra bij Delden
en Almelo. Op 12 november
wordt Zwolle bereikt; op 17 no
vember wordt de IJssel bij Ka-
terveer bereikt en overgestoken.
Hier en daar zijn gevechten. De
Russen bereiken Elburg en Har
derwijk. Bij Nijkerk komt het
toft een treffen met de Fransen,
die vanuit Amersfoort zijn ge
stuurd om de in Nijkerk op
geslagen 700.000 kg tabak als
nog in veiligheid te brengen. De
Kozakken, die reeds in Nijkerk
zijn, moeten terugtrekken. De
Russische majoor Marklay weet
echter van de nood een deugd
te maken. Hij laat zich door een
gids om die plaatsen leiden,
waar nog Franse troepen liggen.
Zo trekt hij door Het Gooi en
bereikt op 24 november Am
sterdam.
Bijltjesdag in Amsterdam
Het Driemanschap - Van Ho-
gendorp, Van Limburg Stirum
en Van der Duyn van Maasdam
- had tegen de zeekapitein Job
May gezegd: „Zorg, dat Amster
dam tot opstand komt, wij zor
gen voor een regering."
In de nacht van 14 op 15 no
vember verlaten de Fransen de
stad Amsterdam. Overhaast. De
overheid beraadslaagt. Wat te
doen? Kolonel Van Brienen en
kapitein Falck, officieren van
de nationale garde, hadden
reeds met elkaar gesproken
over een mogelijke omwente
ling. Als puntje bij paaltje komt
aarzelt Van Brienen. Maar ka
pitein Falck zet door. Zijn be
sliste optreden maakt hem tot
ongekroond leider' van de Am
sterdamse schutterij. Met ande
re officieren wordt een verga
dering belegd. Patriotten, Prins-
gezinden, Protestanten en Ka
tholieken, worden opgeroepen
om een stedelijke overheid te
vormen. Falck weet zelfs door
te drijven, dat ook een Joods
stadgenoot - Mendes de Leon -
in de stadsregering wordt be
noemd. Falck moet hiervoor
vechten.Hij wint; Mendes de
Leon is algemeen bemind en
ieder weet, dat de Joden een
sterke afkeer hebben van de
Fransen en velen van hen lid
zijn van de Nationale Garde, be
trouwbare kerels en Oranjege
zind. En zo slaagt de gewone
officier Falck er in - bezield
met een verheven gedachte -
een werkelijk nationale over
heid te vormen zij het dan
ook op papier. voorlopig.
Los daarvan is het plan van
Job May, die dezelfde avond de
revolutie zal ontketenen.
De opgewondenheid onder 't
volk neemt toe. „Oranje boven!
Al is ons Prinsje nog zo klein"
en „het Wilhelmus" klinken
door de straten. Om zes uur 's
avonds worden de douanehuis
jes in brand gestoken. Alles
gaat echter bedaard en gedisci
plineerd. De beweging is ge
richt tegen de Fransen. Plunde
ring komt niet voor. Falck gaat
met twee anderen, Van Lennep
en Van Hall, naar de plaats van
het rumoer. Later marcheert hij
met de Nationale Garde naar
Katenburg. Opdracht: plunde
ring voopkomen, maar de volks
beweging niet stuiten. Anti
franse daden aanmoedigen.
's Nachts om drie uur ont
moeten Falck en Job elkaar.
Twee Nederlanders - geschei
den van elkaar werkend - maar
elkaar vindend in de strijd voor
hetzelfde doel. Zij worden vrien
den. Als symbool van vergane
glorie wordt de Franse adelaar
- boven de poort van de werf -
neergehaald.
Het wordt 4 uur. De mensen
weten van geen ophouden. Toch
wordt het volk .plotseling uit
een gejaagd. door een echte
vaderlandse fikse regenbui!
Geen halt en front voor de keukendeur.
Een fabrikant vraagt advies aan de huisvrouw
Wij leven in een snel veran
derde wereld. Dit is voor nie
mand opzienbarend nieuws.
Overal trachten nieuwe vormen
en nieuwe ideeën heen te bre
ken door de sorfts nog taaie
schaal van conservatisme en
verstarring.
Dat gebeurt in het groot, in
het reiken van de mens naar
de planeten en de oneindige
verten; het is ook aan de gang
vlak bij ons, naast ons in onze
eigen woning. De mens van
vandaag wil niet langer wonen
in pluche en tussen de stofnes
ten van bouwkundige tierelan
tijnen. Hij verlangt naar strak
heid, naar eerlijke kleuren, naar
efficiënte maar mooie vormen.
Die drang maakt geen halt en
front voor onze keukendeur.
De keuken van 1963 is een
vertrek geworden - soms al een
deel uitmakend van de woon
ruimte - waar het goed toeven
is en prettig en vlot werken.
Waarom ook niet? Waarom zou
het laboratorium van de huis
vrouw ten achter blijven bij de
ontwikkeling naar doelmatig
heid en vormschoonheid, die de
hedendaagse, verantwoorde wo
ningbouw kenmerkt?
Het stiefkind keuken, lang be
schouwd als een soort noodza
kelijk kwaad, is hard op weg
zich te ontworstelen aan dat
Ditkan üw keuken worden
FEUILLETON
door Henk van Heeswijk 9
Hoogeboom keek haar aan en begon te grinniken. „Ik
lach me een aap O pardon, dat klinkt niet erg net
jes. Maar enfin, u moet het zelf weten. Ik zal Sange
laar wel vertellen, dat dergelijke dingetjes niet behoren
tot mijn bevoegdheden volgens de nieuwe onderwijs
methoden. Dat is, tussen twee haakjes, een moorduit-
vinding. Kun je te pas en te onpas gebruiken. Mag
ik u een tip geven? De inspecteur is geen vriend van
Sahgelaar. Ach, wie is dat eigenlijk wel? En u kunt u
desnoods op de inspecteur beroepen. Maar denk erom,
dat weet u niet van mij."
Bea knipoogde, liep op hem toe en greep zijn hand.
„Meneer Hoogeboom,, u bent een hoofd uit duizenden.
Als u me niet in de wielen rijdt, durf ik het wel aan
met de grote boer Sangelaar te gaan vechten."
HOOFDSTUK 8
De volgende morgen voelde Bea met haar schoenen
aan, dat minstens de helft van de kinderen al op de
hoogte was gesteld van de banvloek van Sangelaar. Ze
liet echter niets merken, maar hield nauwkeurig de
tijd in de gaten. Even voor de bel van het speelkwartier
luiden ging, liep ze, al kijkend naar het werk der kin
deren, langzaam naar de deur. En, toen de bel ging,
stoof de helft der kinderen als vanouds uit de banken
Bea stond echter als een rots bij de deur en er was
geen doorkomen aan. Ze fronste de wenkbrauwen en
keek verstoord. „Wat betekent dit allemaal?" vroeg
ze kwasi-verwonderd. „Zijn jullie vergeten, hoe wij
naar buiten gaan?"
Een meisje drong zich door de anderen heen en wilde
met gew'eld de deur openrukken, maar Bea plaatste
haar gehele lichaam voor het kind en greep haar bij
de arm. „Wat betekent dat, Heintje?"
„Laot mien erdeur", beval het kind. .Ik wil naar
buute, speulen. En ons vader het gezegd, dat het niet
meer hoeft, met z'n twieé naost elkaor te lopen. Dat
doen de kalvers, maar niet de kienders."
Bea was echter onverbiddelijk. Ze wees met haar
vingers vooruit en zei: „Allemaal terug in je banken
En vlug. Wie niet binnen drie tellen in zijn bank zit
krijgt straf. Eén twee.."
Maar drie kwam er niet meer aan te pas. De volko
men veranderde stem van Bea boezemde de kinderen
ontzag in. Ze zagen de twee ronde plekken op haar
wangen en langzaam liep ze door de rijen naar voren
Ze boog zich over haar lessenaar en zei op rustige toon
„Jongens, jullie zijn me ontzettend tegengevallen. Ik
dacht, dat we zo goed met elkaar overweg konden. En
nu doen jullie dit?" Ze zweeg en schudde haar hoofd
„Dat was maar een grapje van Heintje, want Heintje's
vader is een hele beste man en een bijzonder knappe
boer. En Heintje kan later net zo knap worden, als
haar vader nu is. Maar dan moet ze ook doen, wat de
juffrouw zegt. Kijk eens, jongens, thuis is vader de
baas, nietwaar? Samen met moeder. Daar heb ik niets,
maar dan ook niets te vertellen. Ook niet over jullie.
Maar hier in de klas ben ik de baas. Helemaal alleen.
Denken jullie daar nu maar eens goed over na en vertel
dat thuis maar. En nu gaan we allemaal rustig met
z'n tweeën naast elkaar staan."
De twee klassen waren nog nooit zo ordelijk naar
buiten gelopen als die morgen, 's Middags waren er geen
incidenten meer en toen Bea meedeelde, dat de kinde
ren, als het niet regende, 's morgens als de bel ging
voor het aangaan van de school en 's middags even
eens, bij de deur zich met z'n tweeën moesten opstel
len, knikte iedereen begrijpend.
Maar Bea besefte, dat ze met Sangelaar nog niet
klaar was en om hem de wind uit de zeilen te nemen,
stapte ze 's middags na schooltijd op haar fiets en reed
naar de „Ruige Hoeve", het domein van boer Sange
laar.
Twee woedend blaffende honden begroetten haar op
het erf, maar Bea, die wist hoe ze met honden om
moest gaan, verwaardigde ze met geen blik en reed
rustig door naar het achterhuis.
Ze zette de fiets tegen de muur en ging naar binnen.
In het achterhuis was een vrouw bezig een emmer te
boenen.
Ik ben de nieuwe schooljuffrouw en ik zou meneer
Sangelaar willen spreken. Kan dat?"
De vrouw keek haar even aan en ging toen verder
met haar werk. „Hij is op het land. Om te melken."
Bea kon zich wel voor het hoofd stoten. Ben jij nu
een boerendochter, Bea van Laar? Dat had je kunnen
weten. „O, dan kom ik vanavond wel terug. Om hoe
laat dacht u, dat ik hem kon spreken?"
De vrouw haalde haar schouders op. „Dat weet ik
niet. Acht uur, half negen.wie weet
„Mooi. Wilt u zeggen, dat ik geweest ben en om acht
uur terugkom? Goedemiddag."
De vrouw verwaardigde haar met geen enkele blik
en bleef aan haar werk. Erg hartelijk zijn ze hier niet
bepaald, dacht Bea. De hofhonden begeleidden haar met
hun geblaf tot het hek en zonder nog een keer om te
kijken naar de monumentale boerderij reed Bea weer
terug naar het dorp.
Het was warm en ze betreurde het, dat ze hier geen
douche kon nemen. Zulke dingen bestonden er nog niet
in Elshoven.
'In de voorkamer strekte ze haar benen, dronk van de
slappe thee, die haar gebracht werd en zocht naar een
sigaret. Ze kwam tot de ontdekking, dat ze niet gerookt
had, sinds ze in Elshoven was gearriveerd. Boven had
ze nog een pakje, maar ze was te lui om naar boven
te gaan. Ze zou straks wel een pakje in het dorp kopen
Ze had een kruidenierswinkeltje gezien, waar ze ook
sigaretten verkochten.
De sigaretten veroorzaakten een nieuw incident. De
winkelierster had met nauw verholen verbazing haar
een pakje toegeschoven en het geld in ontvangst geno
men. Maar daar had ze eigenlijk geen erg in gehad
Hét drama begon, toen ze in de voorkamer zat te ro
ken. Mevrouw van Schagen kwam binnen en bleef
perplex in de deuropening staan.
„Rookt u?" vroeg ze, stom verwonderd.
„Zoals u ziet", antwoordde Bea. „Ook één?"
Ze Wees verachtelijk met haar hand naar het opge
heven pakje. „Daar zal Piet wel bezwaren tegen heb
ben."
„Piet? Welke Piet?"
„Mijn man. Hij wil niet, dat de jongens roken. Ik ben
bang, dat Piet, onze oudste zoon dan, het wel eens
stiekum doet. Buiten. Maar mijn man wil het niet."
Bea schoot in een lach. „Ik zie het verband niet
begon ze.
„Als ze u zien roken, willen ze het ook," vervolgde
de vroufw hard. En sigaretten roken stompt de hersens
af. Zelf rookt mijn man uitsluitend een pijp. En dan
nog met mate. En van sigarettenrook worden de gor
dijnen zo gauw geel."
Bea kneep haar sigaret uit. Oké, uw gordijnen zullen
van mijn sigaretten niet vuil worden. Ik rook wel bo
ven, op mijn kamer."
„Tja, ik weet niet, of.
„Mevrouw van Schagen, nu moet u eens goed luiste
ren. Ik weet niet, in wat voor dorp ik terecht gekomen
ben, maar sinds het begin van deze eeuw is de vrouw
al vrij. Althans in andere delen van ons land. En als
ik sigaretten roken wil, dan rook ik die. Net zo veel
en net zo weinig als ik zelf wil. Uiteraard in mijn vrije
tijd. Of wilt u me dat soms verbieden
„Tja, ik weet niet, wat Piet daarvan zal zeggen
Bea haalde haar schouders op en liep zonder verder
een woord te spreken naar boven. Nu was ze toch wer
kelijk verstoord. Omdat ze zich altijd onder alle om
standigheden wilde beheersen, was ze er niet verder op
ingegaan. Maar eenmaal op haar kamer gekomen, stak
ze een sigaret op en strekte zich in de ongemakkelijke
leunstoel. Haar verlangen ging uit naar het gezellige
flatje in de stad. Naar haar eigen, comfortabele meu
beltjes. Naar alle comfort, die ze hier miste. Naar pret
tige mensen, die niet kleinzielig waren en niet op je
letten.
Ze was nog geen week in Elshoven en ze had er al
genoeg van. Als ze naar haar natuur te werk ging, dan
liet ze de hele boel hier in de steek en ging weer naar
de stad. Maar daarvoor was ze weer teveel dame. Dat
deed je natuurlijk niet. En bovendien, haar vechtersna-
tuur kreeg de overhand. Ja, ze zou zich hier door die
nboorlingen laten kisten. Kon je net denken
Maar lang bleef ze niet onder één dak met de bedil
zieke mevrouw Van Schagen Tja, ik weet niet, wat
mijn Piet daarvan zeggen zal Mens, wat heb ik ma
ling aan jouw Piet! Ben ik met hem getrouwd? Je zult
opgescheept zitten met zo iemand als echtgenoot.Om
de kouwe kippekoorts van te krijgen. De gedachte al
leen al
„De pipjullie allemaal zei ze heel oneerbiedig.
HOOFDSTUK 9
Nog voor het eten stapte ze op haar fiets en door
kruiste het dorp. Wat drommel, er zouden toch wel
ergens een paar kamers te vinden zijn? Ongemeubi
leerd? Of zou dat ook niet mogen van boer Sangelaar?
Wat drommel, ze zou in staat zijn een bouwvergunning
aan te vragen en zelf een bungalowtje neer te zetten.
Wat een geluk, dat ze een paar centen van zichzelf had.
Het gaf haar tenminste het gevoel onafhankelijk te zijn.
Van iedereen.
Na de maaltijd gingen de kleintjes naar bed en de
groten mochten nog wat buiten spelen. Piet junior ging
met zijn boeken en schriften naar het tuinhuisje om te
studeren. En toen moeder van Schagen in de keuken
met haar vijftienjarige dochter met de afwas bezig was,
zei de heer des huizes: „Miep heeft me verteld, dat u
rookt, waarde collega. Dat is natuurlijk uw goed recht,
want in deze moderne tijd rookt de vrouw net zo goed
als de man. Doe me evenwel één plezier en rook niet in
het bijzijn van de kinderen. Dat oefent maar een slech
te invloed uit."
(wordt vervolgd)
assepoesterbestaan.
Het is eigenlijk verwonder
lijk, dat de huisvrouw zelf, in
een tijd waarin de vrouw op ve
lerlei terrein bewijst zeer mon
dig te zijn, nog vaak zo weinig
wordt geraadpleegd als het gaat
om zaken waarmee zij het mees
te heeft te maken. Doordat ook
de huisvrouwen zich hebben ge
organiseerd, wordt haar advies
gelukkig al steeds meer inge
wonnen.
Dat haar stem van grote waar
de is, heeft een van de grootste
houtverwerkende industrieeën
ter wereld, een Zaans bedrijf,
terdege beseft. Deze industrie
wil namelijk door middel van
een opinie-onderzoek vaststellen
welke wensen en verlangens er
onder de Nederlandse huisvrou
wen leven, speciaal met betrek
king tot de vorm en de inrich
ting van de ideale keuken, zoals
die past in het huis van nu.
In nauw overleg met de be
trokken instanties uit de wereld
van de vrouw gaat zij in de pro
vincies Noord- en Zuidholland
een groot-scheepse enquette
houden naar ideeën van huis
vrouwen op dit gebied. Zoveel
mogelijk plaatselijke afdelingen
van vrouwenverenigingen zijn
hierover al benaderd. Ook de
mening van niet-aangeslotenen
bij een vrouwenorganisatie
wordt op prijs gesteld en zij
kunnen alle inlichtingen krij
gen bij de afdeling P. R. van
de Bruynzeelfabrieken te Zaan
dam.
Een terzake deskundige jury
zal beoordelen in hoeverre de
gegeven antwoorden getuigen
van een gezond keukeninzicht
en de deelneemsters met de
beste formuleringen belonen
met een fraaie keuken. Uiter
aard zullen de gegevens, die dit
initiatief oplevert, ten goede
komen aan een zo mogelijk nog
doelmatiger en qua uiterlijk nog
verantwoorder vormgeving van
het produkt, de eigentijdse mon
tagekeuken.
Huisvrouwen, een fabrikant
vraagt uw advies, in zijn belang
in uw belang, in ons aller be
lang. Aan u dit opmerkelijke
initiatief te doen slagen.
VOLKERS LEEGWATER
PM»
DRUKKERIJ
