^kozUsa <fl(litse
17 Miljoen dollar voor
landmeting Panamakanaal
iSERVICE
iMET ONS
WEEKEND
RECLAME
138
Haas of Ribkarbonade 500 gram
Hamlappen, prachtig blank 500 gram
Varkensfricando extra 500 gram
Kalfslappen vanaf 500 gram
Kalfsgehakt speciaal 500 gram
Pekelvlees 150 gram
Gelardeerde lever 150 gr.
Groente en fruit
Bananenkg
Moesgoudreinetten 3 pond
Extra witlof V/2 pond
Sinaasappelen 7 grote
Stoofperen roodstovers, kg
Super Patat 500 gram
ALKMAAR
BERGEN
HEI L00
Qn&a puzza&hoek
Goud:
koning der metalen
BP-WARMTE
Bel 02267-2428
A. ten Bruggencate
Prins Hendrikkade 11
Broek op Langendijk
Jullie hewwe al puur zoon taid niks van main lezen hei? De
baze van deuze krant wiere ok al gromelug maar weet je watof
ut was? Ik was gewoon te broerd om un stukkie te skraive. En
die tillevisie noja of je wulle of niet, meistal blaive je Laike en den
is je evend nei de ratsmedee.
Maar ik weet niet of jullie ut hoord hewwe, maar bai Agie van
Krompote Gert hewwe ze nou ok aindeluk tillefoon kregen. Ze stin-
ge al zoon twei jaar op de laist van de PTT en Gert had al un paar
keer skreven nei Haarlem maar hai kon mooi ze beurt ofwachte
zaide ze deer. Maar un paar maande leden begonne dur un paar
manjes in Gert ze tuin te wroete. Ze ware puur vroegug en toe
Gert mit ze sleiperuge kop vroeg watof ze deer uitspookte zaide
ze: 'No je hewwe tog tillefoon aanvroege? Wai komme de kabel
legge.'
Gert docht al dat ie die dag nag ansluiting kraige zou maar dat
liep puur aars. De manne boorde un gat in ze huis en stakke deer
un eindje dreid deur. Un week of wat later kwamme dur un paar
here en die zette un nuw praatapperaat bij Gert op de skoorstien
en knoopte dat endje dreid dur an vast. En toe Gert ze skoonmoe-
der wou belle zaide die kirrel 'Niet zo haastug zeun. Je hewwe
nou wel un tillefoon maar belle kejje nag niet want die lain is
nag dood hei. We motte ok in de zentrale nag de zake opbouwe.'
Maar lest gong de tillefoon en wier Gert zaid dattie ze gang kon
gaan. En guster was ik den effies bai Agie. Ik zaide: 'No me waif
wat hewwe je un rare rooie plek bai je iene oor. Hep Gert je
beten?'
'Gert wordt ouwer mejoon', zeide Agie en gaf me un boerebakkie.
'Hai is niet zo bar baiterug meer.
Maar nei dat was ut niet. Ut kwam zo. Ik deed guster twei dinge
tugulaik. Ik keik nei de tillevisie en ik was Gert ze overhemd
annut straike. En dat stuk op dat kiekkassie was zo aisuluk span
nend kirrrel ik was dur hillegaar in hei.
Ik begraip nag niet dat ur gien brandgate in dat overhemd kom
men benne. Maar die kwamme wel imme wang. Want de tillefoon
gong en ik was zo van streek dat ik niet de hore van de haak nam,
maar dat hete straikaizer teuge me oor hield en vandeer dat ik
dur nou verskandeliseerd bailoup.
Ut was maar un klain verhaaltje oor meinse, maar de vrullie
kenne dur tog wat van lere docht ik.
Vorig jaar december verraste pre
sident Johnson de wereld met het
sensationele plan, dat de Verenigde
Staten besloten hadden een nieuw
'Panamakanaal' te graven dwars
door de landengte, welke Noord- en
Zuid-Amerika met elkaar verbindt.
Totdat het nieuwe kanaal gereed
zou zijn gekomen, zouden de Ver
enigde Staten bereid zijn om met
Panama een regeling te treffen,
teneinde de moeilijkheden, die
sinds het tegenwoordige kanaal in
1903 werd voltooid, de verhoudin
gen tussen beide landen hebben
vertroebeld, zo veel mogelijk te be
perken. Het nieuw te graven ka
naal is echter niet alleen geboren
uit de wens om deze moeilijkheden
definitief uit de weg te gaan. Een
van de belangrijkste overwegingen
is, dat het huidige kanaal, hoe im
posant ook van opzet, in snel tempo
veroudert.
De grote zeeschepen, zoals wij die
thans kennen, kunnen niet door de
sluizen. Ook om die reden zal het
nieuwe kanaal op zeeniveau worden
gegraven waardoor het bovendien
veel minder kwetsbaar zal zijn voor
aanvallen en sabotage. Daarnaast
kan, wegens het ontbreken van
sluizen en stuwen met minder per
soneel worden volstaan. Zoals men
weet, is juist het grote aantal goed
betaalde Amerikaanse technici en
arbeiders in de Kanaalzone sinds
jaar en dag een bron van wrijving
geweest. Voor het nieuwe kanaal is,
aldus 'Het Beste van Reader's Di
gest' van november een viertal
plaatsen uitgekozen. De eerste en
tevens kortste verbinding is de
tegenwoordige loop van het kanaal
de tweede elders in Panama, de
derde in Colombia en tenslotte de
loop van de grens tussen Nicaragua
en Casta Rica. Het Amerikaanse
Congres heeft inmiddels een bedrag
van zeventien miljoen dollar goed
gekeurd, nodig voor het verrichten
van uitgebreide opmetingen in de
betrokken gebieden. Bij drie van de
vier hierboven mogelijkheden zou
in principe kernenergie kunnen
worden toegepast bij het verwijde
ren van miljoenen tonnen aard. Een
ware uitdaging voor de Commissie
voor Atoomenergie, die hier de
kans zou krijgen kernenergie op
vreedzame wijze te benutten. Het
gebruik van kernenergie zou de
kosten op dit project aanzienlijk
kunnen drukken. De Sasardi-Morti-
route, welke men thans als een van
de vier mogelijkheden overweegt,
ligt 175 kilometer ten oosten van
het tegenwoordige kanaal en is van
de Atlantische tot de Grote Oceaan
slechts tachtig kilometer lang. Zou
men nu bij het graven op deze
plaats van atoomenergie gebruik
maken, dan zou dit een bedrag van
750 miljoen dollar vergen, in te
genstelling tot meer dan vijf mil-
lard dollar bij de conventionele me
thode.
Politiek klimaat
Nu zijn er behalve een aantal tech
nische problemen, nog tal van an
dere moeilijkheden op te lossen.
Het is bekend, dat 't politieke kli
maat tussen Panama en de Verenig
de Staten sinds lang uiterst turbu
lent is, hetgeen in het nabije ver
leden tot verschillende onlusten
aanleiding heeft gegeven. Voor dat
troebele politieke klimaat kunnen
noch de Verenigde Staten noch
Panama worden vrijgepleit.
Washington heeft namelijk op 3
manieren zelf meegeholpen aan het
ontstaan van felle anti-Amerikaanse
gevoelens. Ten eerste door halstar-
rig te weigeren om uit het verdrag
van 1903 die bepalingen e schrap
pen, die beledigend zijn voor de
waardigheid van Panama.
Ten tweede door toe te laten, dat
binnen de Panamakanaalzone een
enclave van 'kolonisten' kon ont
staan en verhoudingen konden
groien, die stuitend zijn de voor de
Zuid-Amerikanen.
Ten derde door zelfs consessies
van ondergeschikt belang slechts te
doen onder druk. De Panamezen
hebben zich op dit gebied evenzeer
laten gelden. Zij hebben stelselma
tig het feit doodgezwegen, dat het
kanaal 90 miljoen dollar bijdraagt
in de economie van het land, een
cijfer dat overeenkomt met de tota
le nationale begroting.
Verder geeft het kanaal werk aan
twaalfduizend Panamezen en heeft
het ervoor gezorgd, dat Panama een
van de grootste inkomens per hoofd
van de bevolking van Zuid-Amerika
beeft. Op het politieke toneel zullen
tal van vraagstukken moeten wor
den opgelost, want Panama voelt
er weinig voor, om indien het
nieuwe kanaal gereed is, terug te
vallen in de sfeer van de 'bananen
republiek'. Zij hebben daartoe nu
reeds een krachtige eisen opgesteld
waarvan de meest opvallende is,
dat het nieuwe kanaal vrij en on
belast aan het land moet worden
overgedragen, indien het door Pa-
namees gebied loopt, zodra de
bouwkosten zijn afgeschreven. Deze
staat heeft vanzelfsprekend een be
langrijke vinger in de pap, aange
zien alle korte routes via Panama
lopen. Misschien dat door deze druk
de Verenigde Staten zullen worden
genoodzaakt naar een andere plaats
to zot ven, bijvoorbeeld Colombia.
P hoewel men druk bezig is met 't
vei richten van landmetingen, zal
er nog wel heel wat water door het
huidige Panamaknaal zijn gespoeld,
alvorens de politieke tegenstellin
gen en wrijvingen tussen de V.S.
en Panama uit de weg zullen zijn
geruimd. Men hoopt het nieuwe ka
naal in 1980 gereed te hebben.
i
36 controleklok
39 bij-: haast 1 uur
41 dwaas, kinderachtig
42 - en getrouw: getrouw
onder alle omstandigheden
45 trompet
46 lor
47 in geen geval
51 inhoudsmaat
53 gewelfd doorgang m. deuren
54 opbergruimte, muzieknoot
56 maak tam
57 zinnebeeld van een natie
58 tijdelijk, afk.
59 kleurling
60 -kanaal: kan. in prov.
Groningen
62 naar beneden
65 ontkenning
67 hik
69 sleden
70 Nederl. nationaliteitsletters
Oplossing vorige puzzel:
Horizontaal
1 groei, toename
3 boskat
10 broeder, afk.
12 verbrandingsresten
14 stroop
15 pratende vogel
16 ontelbaar
19 trage, niet flinke
20 club (van schilders)
21 gemeenteweide
23 planeet
26 zeevogels
28 reeds
29 pers. voorn, woord
31 Gem. in prov. Limburg
33 heden
35 houten kom
37 lidmaten
38 drukken, verplaatsen door druk
40 spijsvert. orgaan
43 ged. van Engeland
44 heldengedicht van Humerus
45 twisten, krakelen
48 ontkenning
49 klasse, afk.
50 produkt van herhaalde
distillatie
52 een ongenoemde, afk.
53 paardekracht, afk.
55 het ijs smelt
57 Frans dichter; leustoel
61 te kennen geven
63 metaal, bep. gewicht
64 middag
66 lijmerig spreken
68 woonschip
69 adem halen
71 kippeprodukt
72 Greenwich-tijd, afk.
73 kreukjes, rimpeltjes
74 voorm. eiland in voorm.
Zuiderzee
Vertikaal
1 vestingsmuur
2 geen - geven: niet anwoorden
4 koude versnapering
5 schelle kreet
6 God van de liefde
7 volken die afstammen van de
Romeinen
8 zwemvogel
9 Amsterdams Peil, afk.
10 besef, begrip
11 stenen berg
13 schurk
15 beangst maken
17 Gijaea (andere schrijfw.)
18 oom (Z. Ned.)
20 bruto, broeder, afk.
22 vierkante gebakken steen
24 goente
25 beperkt van duur
27 Nederlands, afk.
30 onbegroeid
32 niet aantrekkelijk, niet mooi
33 gril
34 krachtig, hevig
Er bestaat vermoedelijk geen stof,
die zo tot de menselijke verbeelding
spreekt als goud. Dat is al zo'n zes
duizend jaren het geval. Opgra
vingen hebben aangetoond, dat gedu
rende de achter ons liggende eeuwen
talloze volkeren met dit edele metaal
wisten om te gaan, getuige de vaak
weergaloos fraaie voorwerpen, zoals
drinkbekers, halskettingen en tal
van andere sieraden en gebruiks
voorwerpen, welke men op diverse
plaatsen in de wereld heeft aange
troffen.
De prijs van het goud bedaagt
vijfendertig dollar per 'troy-ounce'
(31.1035 gram) of 4.073.50 per kilo
gram. Deze theoretische goudprijs
werd in 1934 door de Verenigde
Staten vastgesteld en wordt overal
ter wereld erkend. Goud speelt bij
handelstransacties tussen landen on
derling een bijzonder belangrijke rol;
IS PERSOONLIJKE
WANT U HEBT
TE MAKEN, ZONDER
TUSSENSCHAKELS,
ZONDER
BUREAUCRATIE.
WARMTE
de grote internationale banken be
waren hun goudstaven in kluizen
ter dekking van het papiergeld.
Goud is een metaal met vele merk
waardige eigenschappen. Het is be
stand tegen de verwoestende werking
en de inwerking van de lucht, water
en de meeste bijtende en invretende
stoffen. Daarnaast is het zeer ge
makkelijk te verwerken. Zo heeft
men uiterst dunne bladen van goud
met een 'dikte' van l/10.000ste milli
meter geklopt. Een troy-ounce goud
®".tot?en lanSe draad van zesen
vijftig kilometer worden getrokken
K?n^e,TTte breken> a]dus het maand
blad Het Beste', dat in het januari
nummer een reportage aan dit be
langwekkende metaal heeft gewijd.
In gouden sieraden staat vermeld
hoeveel goud er in is verwerkt. Hier
voor wordt de term karaat gebe
zigd. Vierentwintig karaat is zuiver
goud. Een achttien karaats ring be
staat dus uit achttien delen goud en
zes delen ander metaal.
Wonderlijke toepassingen
Men heeft het goud voor de meest
uiteenlopende doeleinden gebruikt.
Zo liet een van de Russische tsaren
een gouden vlo construeren, die bo
vendien nog kon springen; een nogal
wonderlijke toepassing.
De stad Athene bekroonde haar
Akropolis met een groot gouden en
ivoren beeld van Athena, de be
schermgodin van de stad, wier gou
den kleed meer dan een ton woog.
Helaas zijn de meeste kunstuitingen
in goud verdwenen, maar de heden
daagse bezoeker van het Egyptisch
Museum te Cairo kijkt met stijgen
de verbazing naar de massief gouden
doodskist van Koning Toetanch-
amon, die 'n lengte van 188 centi
meter heeft en 1111 kilogram weegt.
Ex van de nieuwste toepassingen
van goud is zonder twijfel de ver
gulde 'navelstreng', die de Ameri
kaanse astronauten tijdens hun uit
stapjes met de capsule verbindt,
wanneer zij gedurende de vlucht de
cabine verlaten. Deze gouden draad
blijft hen dan van zuurstof voorzien.
Men heeft het goud al vroeg aan
gewend voor het slaan van munten
als betaalmiddel. Het was Koning
Gyges van Lydië, die in 650 voor
Christus de allereerste gouden mun
ten liet slaan. Deze hadden de vorm
van limabonen en toonden aan een
zijde de afbeelding van een leeuw:
het wapen van de koning. Er bestaan
nog enkele van deze oude betaalmid
delen, die thans echter een waarde
van ruim vijfduizend gulden per
stuk hebben.
Goldrush
De beroemde Amerikaanse gold
rush begon op een dag in januari
van het jaar 1848 toen James W.
Marshall een hoed vol glinsterde
korrels uit de rivier de American
bij Coloma haalde. Tachtigduizend
mensen trokken in het jaar daarna
in de richting van het westen, waar
van er sommigen vijftig dollar per
dag verdienden met het wassen van
goud. Toch is de grootste goudklomp
niet in de Verenigde Staten maar in
Australië gevonden. Het is de 'Wel
come' die tien jaar na de Ameri
kaanse goldrush, in 1858, in Ballarat
in Victoria werd ontdekt. Deze goud
klomp woog meer dan tweeënzeven
tig kilogram. Alhoewel men thans
door middel van kernsplitsing op
kunstmatige wijze goud kan maken,
is dit systeem zo kostbaar, dat het
op die manier verkregen edele me
taal duurder is dan het gedolven
erts. Vandaar dat de mens voorlopig
tevreden zal moeten zijn met de
bescheiden voorraden goud, die de
natuur de mensheid heeft geschon
ken.
EEN FIETS ALS GESCHENK
Na het televisietoestel begint nu
de fiets weer in trek te komen als
speciaal geschenk bij prijsvragen,
jubilea etc. Voor de jeugd tot circa
16 jaar neeijjt de fiets ruim 60% van
alle hoofdprijzen voor zijn rekening.
Bij afsiheid uit aktieve dienst wa
gens het bereiken van de pijsioen-
gerechtigde leeftijd wordt in 25%
van de gevallen een fiets cadeau ge
geven. Op het platteland is de voor
keur voor de fiets dan iets groter
dan in de steden. Jubilarissen die
opvallend veel met een fiets worden
bedachte zijn: predikanten, hoofden
van scholen, burgemeesters en ge
meente-secretarissen.
