Elektrische auto's
in aantocht
i
m
VRIJE BENZINE
KOLEN
HUISBRANDOLIE VOOR C.V.
PETROLEUM VOOR HAARDEN
4
Veroordelen
is nief moeilijk
GEBR. v. cfl. BOSCH N.V. - BERGEN - Kogen dijk 2 - Tel. (0220S)3622 -2155 - 2660
Remedie tegen luchtverontreiniging
Nieuwe vormen in
TWEEDE BLAD
DONDERDAG 27 JULI 1967
gereedschap
IN MASSA NAAR DE COSTA
17 miljoen vakantiegangers jaarlijks
naar Spanje's zonnige kusten
Vrijwel ieder land heeft zijn jaarlijkse autotentoonstelling,
waar kijkers en eventuele kopers economisch rijdende auto's
snelle sportwagens of solide voertuigen bewonderen,
Velen, vooral niet automobilisten,
wanen zich reeds op weg naar verre
landen in een van die lage sport
wagens, die zich brommend door de
dalen spoeden, grote wolken stof en
uitlaatgassen achter zich latend. In
de grote steden groeien die uitlaat
gassen aaneen tot grote wolken van
giftige dampen en korrelig roet. Dit
even omvangrijke als smerige aure
ool is niet alleen hinderlijk. Volgens
vele deskundigen is deze vorm van
luchtverontreiniging althans ten dele
verantwoordelijk voor het omhoog-
schieten van de sterfte aan ziekten
van longen en luchtwegen: longkan
ker, emfyseem en chronische bron
chitis.
Het is in hoge mate verontrustend,
zo rapporteert een nummer van Het
Beste, dat ongeveer de helft van de
viezigheid in de lucht van benzine
motoren afkomstig is. Bovendien
neemt deze luchtverontreiniging van
dag tot dag toe. Amerikaanse des
kundigen hebben al berekend, dat,
indien hier niets tegen wordt ge
daan, de auto's in 1980 tweemaal zo
veel vuil in de lucht zullen brengen
als in 1960. Natuurlijk, indien men
apparaten op de wagens aanbrengt,
die de schadelijke gassen reduce
ren, zal men het euvel kunnen ver
minderen. Indien men echter tot de
produktie zou kunnen komen van
auto's die helemaal geen uitlaatgas
sen produceren, is een oplossing
voor het probleem bereikt.
De schone, rustige en eenvoudige
elektromobiel is de voornaamste
kandidaat.
Het denkbeeld van de elektromobiel
is niet nieuw; een halve eeuw ge
leden waren zij zelfs vrij populair.
Hun gebrek was echter, dat hun ak-
tieradius vrij beperkt was.
Vooruitzichten
Wat zijn momenteel de vooruitzich
ten op dit gebied?
Ford's nieuwe natrium-zwavel-
batterij herbergt 15 maal zoveel
energie als de vertrouwde lood-
zwavelzuur battterij, die elke
ochtend uw auto op gang brengt.
Gultun Industries te Metuchen
in New Jersey heeft een lithium-
cel ontwikkeld waarvan de ca
paciteit 10 maal zo groot is als
die vah een loodzwavelzuur-bat-
terij en in de toekomst misschien
zelfs 60 maal zo groot.
De Leesona Moos Laboratoria te
Great Neck in New York en de
General Atomatic Dynamics ver
richten beide research werk op
het terrein van zink-luchtbat-
terijen met grote capaciteit.
Chrysler werkt met brandstof
cellen, de krachtbron van het
ruimtevaarttijdperk die de elek
triciteit voor de Gemini-ruim-
teschepen leverde en die dat ook
zal doen in de Apolle-maansche-
pen. Deze cellen zamelen geen
elektriciteit op, maar nemen
brandstof op en zetten deze naar
behoefte in elektriciteit om.
Evenals benzinemotoren produ
ceren zij energie zolang er
brandstof aanwezig is en zij be
hoeven nooit te worden opgela
den.
General Motors is al een tijd met
verscheidene soorten batterijen
en brandstofcellen bezig en heeft
thans reeds een experimentele
vrachtwagen lopen, die wordt
aangedreven door 32 brandstof
cel-eenheden met dunne elek
troden, welke Union Carbide
voor General Motors heeft ont
wikkeld. De cellen, die op batte
rijen lijken en nog geen V2 centi
meter dik zijn, nemen waterstof
en zuurstof op en geven elektri
citeit en water af. De vrachtwa
gen ontwikkelt 125 pk, kan zo'n
110 kilometer per uur rijden en
heeft een aktieradius van tegen
de 250 kilometer.
Er zal dus een gehele nieuwe bena
dering van de automobielconstructie
nodig zijn. Zo zouden de batterijen
tot een plat pakket kunnen worden
samengevoegd en onder de bodem
kunnen worden gemonteerd. Hier
door zou bovendien het zwaartepunt
worden verlaagd, hetgeen de rij-
kwaliteiten als de besturing van een
dergelijke wagen ten goede zou ko
men.
Zover is het helaas op dit moment
nog niet, want geen enkele elektro
mobiel heeft het tot dusver, wat ak
tieradius en snelheid betreft, kun
nen brengen tot de prestaties van de
hedendaagse benzinemotor. Pas wan
neer die aktieradius ruim driehon
derd kilometer bedraagt en een voor
onze tijd aanvaardbare snelheid kan
worden ontwikkeld, zullen, de elek-
tromobielen een belangrijke rol spe
len om de lucht boven onze steden
schoon te houden.
DE DUINSTREEK
Nu we in het tijdperk van de auto
matisering zijn beland, gaat de vrije
tijd een steeds belangrijker rol in
het spelen in het leven van de
mens. Deze vrije tijd kan op vele
manieren gevuld worden. Sommigen
gebruiken hem om hun creatieve
talenten bot te vieren. Anderen om
allerlei kleine werkjes in hun huis
op te knappen. Het één behoeft het
ander niet uit te sluiten.
Toch hoort men vaak de klacht,
dat men voor creatieve handenarbeid
ander soort gereedschap nodig heeft
dan voor het bijschaven van deuren
en het passend rriaken van raamko
zijnen.
Dit is echter bepaald onjuist. Er be-
stasfn gereedschappen, die op veler
lei wijze te gebruiken zijn. Een voor
beeld hiervan zijn de zg. Surform-
werktuigen, op de markt gebracht
door de internationale gereedschaps
fabrikant Stanley.
Stanley heeft, in overleg met de be
kende industrieontwerper David
Carter, de gehele Surform-serie her
zien en in moderne vorm opnieuw
uitgebracht. Dit gereedschap doet
dan ook weinig denken aan het con
ventionele werktuig.
Er is een schaaf, die ook als vijl te
gebruiken is, door simpelweg het
handvat naar beneden te draaien.
Er is een speciale houtschaaf voor
moeilijk te bewerken vlakken.
Ook voor degenen, die zich willen
wagen aan werkjes, waarbij metaal
of plastic aan te pas komt zoals het
herstellen van caravans, is er een op
lossing gevonden: er zijn speciale
schaaf bladen te verkrijgen, voor het
werken met harde materialen.
RAMSES SHAFFY
Het lied van Sammy, die altijd zo gebogen loopt, zal óók in Frankrijk ver
schijnen. In een door Ramses Shaffy gemaakte vertaling, in een orkest-arrange
ment van André Popp. Ramses maakt zijn Fransen geschreven Shaffy-werkje:
'Tutankhamon'. Ramses Shaffy komponeerde dit intrigerende, door Egypte
geinspireerde lied op een regenachtige middag in de kelder van het hoofdkan
toor van Philips Parijs In Nederland klimt de single 'Aram' naar omhoog,
het lideje dat Ramses opdroeg aan de 2,5 jarige zoon van een vriend van hem.
Gekoppeld met 'De Een Wil De Ander' uit zijn vorige tour-dé-chant
Vorig jaar was Spanje het meest bezochte vakantieland van
Europa. Ook dit jaar hebben velen hun schreden over de
Pyreneeën gezet op zoek naar zon en zee. Daarin zullen zij
in Spanje wel niet teleurgesteld worden, want het zijn twee
artikelen, waarvan het land goed is voorzien.
Na meer dan twee eeuwen van eco
nomische stilstand heeft het vakan-
tiebedrijf voor een enorme opleving
gezorgd. Iedere vakantieganger die
lui op het strand ligt is een kost
baar economisch goed voor de Span
jaarden. De grote toeloop van toeris
ten, die pas vijftien jaar geleden be
gon, breidt zich nog steeds uit. De
peseta, aldus het meinummer van
Het Beste, behoort thans tot de meest
stabiele valuta's ter wereld. In 1965
lieten 17 miljoen bezoekers bijna 4,5
miljard gulden achter, waarmee het
toerisme tot een van de belangrijk
ste bedrijfstakken van Spanje is ge
worden. Het is duidelijk, dat deze
op zijn beurt weer andere takken
van industrie werkgelegenheid ver
schaft, zoals bijvoorbeeld de bouw
nijverheid, die al deze horden toe
risten onderdak kan verschaffen.
Uiteindelijk komt een bezoekersaan
tal van zeventien miljoen ruwweg
neer op één toerist per twee Span
jaarden. De bouwnijverheid heeft op
haar beurt meubelfabrieken, fabrie
ken vansanitaire en elektrische in
stallaties, fornuizen, koelkasten en
dergelijke aan het werk gezet.
PERSONEEL
Uiteraard vereisen nieuwe hotels
geschoold personeel, bestaande uit
koks, kelners, kamermeisjes en kan
toorpersoneel. Spanje heeft daarom
door de staat gesubsidieerde hotel
vakscholen gesticht. Het vervoer van
de toeristen vereiste de aanleg van
nieuwe autosnelwegen, de uitbrei
ding van het binnenlandse luchtnet
en bovendien modernisering van de
spoorwegen. Openbare nutsbedrijven
telefoon, gas, waterleiding en elek
triciteit moesten worden opge
richt, waar zij nimmer tevoren had
den bestaan. Deze aktiviteiten zijn
allemaal het gevolg van de toeris
tenexplosie, welke heel rustig vlak
na de tweede wereldoorlog inzette.
In de industriële noordelijke landen,
waar de mensen spoedig over meer
geld en vrije tijd beschikten, had
men echter iets niet, wat het arme
Spanje wel had, nl. zon en lage prij
zen. Dit heeft weer tot gevolg gehad
dat steeds meer mensen Spanje gin
gen zien als een tweede woonoord.
Deze toeristische kolonisten zijn
vooral neergestreken aan de Costa
del Sol, waar de zon 320 dagen per
jaar schijnt. Het fel kloppende hart
van deze streek is Torremolinos.
Niet lang geleden was dit een inge
dut vissersdorpje. Thans is het een
uitbundige mengeling van café's,
souveniswinkels, platenbars en ma-
kelaaskantoren, van de zee geschei
den door hoge flatgebouwen en ho-
DOOR
TO DORSSEN-
VAN LOO
Het kantoortje, waar hij aanvankelijk zat met één typiste, was
te klein voor meer personeel, zodat hij het uitbouwde en in de
woning de oude slaapkamer liet inrichten als prive-kantoor met
een afzonderlijke ingang van buiten af. Op de jaarbeurs showde
hij met twee van zijn modernste touringcars, die aller bewonde
ring hadden en die hem een aantal bestellingen opleverden. Alle
pessimistische toekomstvoorspellingen van Frans Sornee ten
spijt, wist Max Ellegers binnen twee jaar zijn carrosseriebouw
tot een der modernste en grootste van Nederland te maken. Nu
hij de handen geheel vrij had, haalde hij geleidelijk aan vakbe
kwame mensen naar zijn bedrijf, ontwerpers met een moderne
smaak, organiseerde de excursies naar Hoogendijk, waar hij per
soonlijk zijn gasten rondleidde en vertelde over de bouw van een
gewone autobus en een luxe turingcar, waarna hij een lunch
aanbood en tenslotte de mensen liet genieten van een ont
spanningsprogramma in de cantine, die hij ook had laten bou
wen. Hij kreeg bekendheid in het buitenland, zodat hij ging rei
zen. Zakenlieden uit andere landen kwamen naar hem toe en
bestelden autobussen. De levertijden werden langer, de klanten
ongeduldig, omdat steeds meer en nieuwe bestellingen kwamen.
Hij ontbood een arbeidseconoom uit België, die tien dagen door
het bedrijf zwierf en toen bij hem in het prive-kantoor kwam.
Na een lang gesprek, waarbij de econoom hem uitlegde, wat hij
kon doen om tot versnelling der produktie te komen, liet hij een
aantal dezer adviezen praktisch verwezenlijken, nam nog meer
personeel aan, waaronder een tweede bedrijfsleider, want Pietje
Krijn kon ook niet overal tegelijk zijn.
In de zomer van 1948 had Mex Ellegers ruim vijftig man per
soneel in zijn dienst en verlieten er elke week drie autobussen
of touringcars zijn fabriek. En nog kon hij niet alle bestellingen
op tijd afleveren.
Was er al tevredenheid en voldoening over het bereikte za
kelijke resultaat, buiten de werkuren was hij een teruggketrok-
kên, stille man, die dagelijks in zijn eentje in het plaatselijke
hotel at en de avonden doorgaans met lezen doorbracht in het
huis naast de fabriek. Een enkele maal werd hij wel eens uit
genodigd bij iemand omdat hij plotseling gerangschikt was on
der de notabelen van het dorp. Misschien ook, omdat hij vrijgezel
was en dus voor vele jonge vrouwen nog een begerenswaardige
partij. Soms verzon hij een excuus, want doorgaans had hij er
weinig zin in. Sinds het vertrek van Mientje Sornee was hij een
in zichzelf gekeerde man geworden. Die ook in de fabriek niet
meer sprak als nodig was. Doorgaans liep hij zwijgend rond,
bleef ergens staan kijken, knikte soms voldaan of fronste zijn
wenkbrauwen, waarna hij een der bedrijfsleiders riep of de af
delingschef. Meestal deed hij het af met enkele woorden, die
duidelijk werden begrepen en liep dan verder. Tijdens gesprek
ken met zakenrelaties vermeed hij iedere omhaal, doch ging
recht op zijn doel af. Leidde hij aanvankelijk de excursies naar
zijn bedrijf, die bleven komen, al gauw liet hij dit Pietje Krijn
doen, die immers bijna evenveel van het werk afwist dan de
baas zelf? Reed hij door het dorp in zijn pas gekochte Mercedes
dan groette hij met een vriendelijke hoofdknik, doch daar bleef
het bij. Zo amicaal als hij vroeger met het personeel omging,
zo weinig kontakt had hij nu nog met ze. Sommigen versleten
hem voor hoogmoedig, als niet komt tot ietDe oudere dorp
elingen herinnerden zich immers zeer goed, dat Max Ellegers
vroeger knecht was bij Frans Sornee, maar toen was het een
klein bedrijfje. Tja, en dan moesten ze toch toegeven, dat Max
het in die enkele jaren groot gemaakt had. Ontegenzeggelijk.
Mogelijk begreep alleen Pietje Krijn, waarom de baas sinds
het vertrek van Frans en zijn vrouw zo teruggetrokken was ge
worden. Jaren geleden het was nog oorlog en Frans verbleef
nog immer in de vreemde, had hij Max en Mientje eens gezien
elkander omhelzend en kussend. Maar Pietje was geen flapuit,
dus was niemand ooit te weten gekomen, wat hij gezien had.
Wat had hij er trouwens mee te maken? Goed, laat het niet in
de haak zijn, maar er gebeuren zoveel dingen, die niet deugden
Als je daarover dik ging maken, had je geen deel van leven
meer.
Niet alles, maar tamelijk veel was Pietje Krijn in de loop der
jaren duidelijk geworden. Hij liep niet voor niets al van zijn
vijftiende jaar af mee bij Sornee. En indertijd, dat huwelijk van
Frans en Mientje, dat ging toch in de eerste plaats om het be
houd van beide wagenmakerijen? Al was hij nog maar zo'n
snotneus geweest, iets had hij er wel van begrepen en in de loop
der jaren de rest. Bovendien.... de baas was een fijne vent.
Het was voor hem te hopen, dat er nog eens een aardig kind in
zijn leven zou komen.
Het was in die tijd, dat de Twentsche Bank zich in Hoogendijk
ging vestigen. Dat betekende voor procuratiehouder Bengers een
flinke promotie, want hij werd op vijftigjarige leeftijd nog di
recteur van de nieuwe vestiging. Met hem mee kwam zijn knap
pe vrouw en hun zevenentwintig jarige dochter Attie, een don
kere schoonheid, die de overgang van het prettige Amersfoort
naar Hoogendijk maar zo zo vond.
HOOFDSTUK 7
Een week na Mientje's vertrek naar Amerika, ontving Max
haar eerste brief. Waaruit hij de heimwee naar Hoogendijk in
het algemeen en naar Max in het bijzonder bespeurde.
En waarin ze vertelde van het lelijke witte huis vlak bij het
grote complex, waar Frans werkte, maar waarvan zij niet pre
cies wist, wat het inhield. Daarna kwamen haar brieven met de
regelmaat van de klok iedere week. Daaruit kon Max zich
enigszins een beeld vormen van het mil jeu, waarin Mientje was
komen te verkeren.
'Iedereen drinkt bier, Max, maar men schijnt het de gewoonste
zaak van de wereld te vinden. Ook de vrouwen. We gaan twee
of drie keer in de week op visite bij andere officieren en hun
vrouwen. En ze vinden het allemaal gek, dat ik niet van whisky
houdt. Ik heb zelf ook al een party gegeven. Het is wel leuk,
alleen altijd maar dat drinken. Gelukkig verdient Frans veel
geld, want hoe konden we anders al die flessen drank betalen.'
Een andere keer sloot ze een foto van zichzelf en Sjaantje.
'Ze begint al aardig Engels te spreken en heeft een vriendinne
tje, Alice, een buurmeisje. Ik begin hier nu wat gewend te raken
maar dikwijls verlang ik ontzettend terug naar ons huisje aan
het Noordereind. Groet alle bekenden van me
Het duurde een half jaar. Toen zakte het tempo, waarin de
brieven hem bereikten. Ze verontschuldigde zich.
'Frans staat op de nominatie bevorderd te worden tot majoor,
hoewel hij, zijn dienstjaren in aanmerking nemende, er nog niet
op had gerekend. Daardoor heb ik veel sociale verplichtingen
en moeten we dikwijls party's geven. Ik heb nu ook een meisje
voor Sjaantje. Ik kom gewoon tijd te kort. Je hebt er geen idee
van hoeveel er te doen is voor een vrouw van een officier. Het
is een heel ander leven als in Holland. Ik spreek al tamelijk
vlot Engels
Met verjaardagen en met nieuwjaar stuurde Max plichtsge
trouw felicitaties.Een keer in het jaar schreef hij een brief,
waarin hij de stand van zaken uiteenzette. En af en toe een foto
van een nieuwe touringcar. Even plichtsgetrouw kwam er twee
keer per jaar een felicitatie uit Amerika: op zijn verjaardag en
een paar dagen voor kerstmis.
Na een jaar werden de brieven van Mientje steeds schaarser.
Aanvankelijk verontschuldigde zich, doch later gaf ze geen en
kele reden meer op. Wel kreeg hij regelmatig foto's van Sjaantje
die zich ontwikkelde tot een lief meisje. Langzaam begon het tot
hem door te dringen, dat Frans en Mientje zich waarschijnlijk
geheel verzoend hadden. Over heimwee schreef zo nooit meer.
Wel: 'Nu Frans majoor is, heeft hij een nieuw uniform laten
aanmeten. Max, je moest hem eens zien. Het zit hem als gegoten
en knap, dat hij er in is! Ik ben echt trots op hem
Uit het oog, uit het hart, wist hij. Ik had het moeten begrijpen.
Frans heeft het beter bekeken dan ik. Nu ze uit mijn nabijheid
weg is, wint hij haar misschien weer geheel terug. Al zal het
nooit zo zijn, als het tussen ons is geweest die twee dagen....
Na het tweede jaar was hij ermee verzoend, dat ze hem alleen
nog schreef ter gelegenheid van zijn verjaardag. Zelfs de foto's
bleven uit. Het hindert niet, dacht hij, hoewel het hem wel eens
een steek gaf, dat ze hem zo gauw vergeten kon zijn. Het is
beter zo. Al ging zijn verlangen uit naar Sjaantje, meer nog dan
naar Mientje.
In het derde jaar na het definitieve vertrek van de familie
Sornee bekroop hem de lust om in de vakantie een poosje naar
Amerika te gaan. Maar hij begreep, dat Frans dat minder prettig
zou vinden. Nee, dit was onmogelijk. De brede oceaan scheidde
hen, mede ook als symbool. Maar in zijn hart bleef de hunkering
naar Sjaantje branden. Het hindert niet, dat ze me nooit meer
schrijft. Als ze alleen af en toe een foto wilde sturen van de
kleine meid. Waarom doet ze dat niet? Begrijpt ze dan helemaal
niet, wat ze me hiermee aandoet?
Na die jaren was Max Ellegers misschien de eenzaamste man
van Hoogendijk.
Hoewel hij vrienden en kennissen genoeg had, waar hij, dat wist
hij, altijd welkom zou zijn. Maar veel had men niet aan hem,
als hij ergens op visite was. Beleefdheidshalve moest men hem
wel uitnodigen en ondanks zijn teruggetrokkenheid mocht men
hem in Hoogendijk. Tenslotte was hij de man, die in enkele ja
ren het aloude bedrijf van Sornee tot grote hoogte had gebracht.
Max Ellegers, de industrieel van Hoogendijk. Die het meeste
personeel had en wiens bedrijf tot ver over de grenzen een
goede reputatie genoot. Die in een glanzende Mercedes reed. En
beschouwd werd als de beste partij in de wijde omgeving voor
de ongehuwde schonen van het dorp.
tels. Met het echte Spanje heeft dit
natuurlijk niet veel meer te maken.
Langs andere Middenlandse zeekus
ten, zoals de Costa Brava en Costa
Blanca is deze ontwikkeling ordelij
ker verlopen. Weliswaar zijn de prij
zen sinds het einde van de laatste
oorlog wat gestegen, doch Spanje is
altijd nog veel goedkoper dan Frank
rijk of Italië en iets goedkoper dan
Griekenland en Joegosalivië.
Spanje, zo besluit Het Beste in een
uitgebreide vakantiereportage over
dit prachtige land, heeft op econo
misch gebied een enorme hausse
meegemaakt. Ook de Spanjaarden
zelf hebben de smaak van het mo
derne gerief te pakken gekregen. De
vraag blijft natuurlijk hoe lang dit
allemaal zal kunnen blijven voort
duren. Het antwoord hierop zou
kunnen zijn: Net zo lang als de wel
vaart in de noordelijke landen aan
houdt.
ENGLEBERT HUM PER DINCK
Gery Dorsey noemde zich Engelbert
Humperdinck, omdat hij dat gewoon
een leuke naam vond en omdat hij
bewondering heeft voor de echte En
gelbert Humperdinck (1854-1921), de
komponist van de spoorkjes-opera
Hans en Grietje.
Engelbert gelooft in sprookjes: zijn
leven heeft er de laatste jaren (na
Knokke vooralveel van weg! Zijn
fraai gezongen 'Relaese me', grote
Decca-Topper bracht hem roem, be
wondering en rijkdom. Nu nog een
prinses.