Het dierenleven in de Schoorlse duinen
weekblad
1
BERGEN,
'n schóne
de omweg
TScjaazdanstocfr
L
'i*:.
TWEEDE BLAD
DONDERDAG 8 AUGUSTUS
Uitdaging
voor ontwerpers
^MÊÊÊÊËËSÈfÊÊÊHM
:a:;
Bekroning
Met ieders hulp kan dat zo blijven;
gooi daarom geen afval in het bos of op
straten en wegen.
door
Maartje Zeldenrijk
Elk jaar 20 doden
door elektriciteit
Wat is het toch een genot om in
de maand augustus langs onze heer
lijke heidevelden te slenteren. De
dopheide staat momenteel in volle
bloei en wij kunnen het zelfs tot
eind oktober nog hier en daar
bloeiende aantreffen.
Van witte struikheide heeft een
ieder wel eens gehoord, maar wist
u, dat er ook witte dopheide is ge
vonden? Het is echter zeldzaam en
het plekje houden wij derhalve ge
heim. En tussen al deze heerlijke
heide treffen wij (althans hier in
Schoorl) vaak interessante planten
aan. Allereerst de stekelbrem met
zijn gele vlinderbloemen, gagel of
vlooienkruid, kruipwilg en niet te
vergeten de zonnedauw, u weet wel
dat insectenetende plantje, deze
laatste echter alleen op vochtige
plaatsen.
Wij zijn hier echter niet voor de
planten gekomen, maar om het die
renleven wat nader te leren ken
nen. Honderden zweefvliegen, bijen,
hommels, wespen en vlinders ko
men op de heide af. Laten wij er
maar eens bij gaan zitten, of nee,
toch maar niet! Want overal ko
men de grote en venijnig bijtende
rode bosmieren op ons toe. Hun
groot koepelvormig nest bevindt
zich daar aan de bosrand. Dit nest
bestaat vnl. uit poreus materiaal
(dennennaalden e.d.) om het geheel
goed luchtig te houden. De heide is
hun geliefd jachtgebied, hoewel wij
ze ook in het dennenbos aantreffen.
De mieren behoren tesamen met de
bijen, wespen en hommels tot de
vliesvleugeligen, of misschien kun
nen wij beter spreken van vier-
vleugeligen. Zij bezitten n.l. twee
paar vleugels, dit in tegenstelling
met de muggen en vliegen, die één
paar vleugels bezitten.
Al deze vliesvleugeligen hebben
een angel, waarmee zij ons pijnlijk
kunnen steken. De rode bosmier
bezit zo'n angel niet, hij heeft ech
ter een paar kaken, waarmee hij
ons behoorlijk kan bijten. U doet
er dan ook het beste aan om, in
dien u door deze dieren wordt aan
gevallen, onmiddellijk een ander
„stekkie" te zoeken. Toch is het wel
interessant te zien hoe één en an
der in zijn werk gaat. Nadat de
bosmier heeft gebeten, brengt hij
bliksemsnel zijn achterlichaam om
hoog, en spuit met onfeilbare zeker
heid een straaltje mierenzuur in de
wond. De zwelling, die daar op
volgt, is niet de oorzaak van het
zuur, maar van een eiwit-achtige
stof, die gelijk met het zuur wordt
ingespoten. Wanneer wij de hand
boven een mierenhoop houden,
spuiten zij dit vocht hierop, u kunt
dit gemakkelijk en zonder gevaar
eens proberen. Na dit experiment
ruikt de gehele hand naar het mie
renzuur.
Maar kom, wij wandelen weer ver
der. Overal zien wij de rode bos
mieren: zij slepen met dennennaal
den en even verderop sleurt een
heel koppel aan een grote snuit-
kever. Rupsen, larven, vliegen,
wespen, bijen en nog veel meer in
secten worden naar de hoop ge
bracht, als voedsel voor de larven
en jonge dieren.
Men heeft eens uitgerekend, dat
door een flink mierenvolk per dag
vijf a tienduizend insecten en an
dere geleedpotigen naar het nest
worden gesleept. Over nuttig ge
sproken!
De rode bosmier moet vaak een
hevige strijd voeren tegen allerlei
tegenstanders. Het zijn echter ge
weldige vechters en zij gaan voor
geen ander insect op de loop. Vaak
zien wij dan ook, dat andere in
secten of spinnen retireren, wan
neer wij ze b.v. met de wijsvinger
benaderen. Echter niet onze rode
rakker; hij valt onmiddellijk aan
en wij moeten ons met gepaste
eerbied terugtrekken. Duizendpoten
en spinnen worden aan stukken ge-
WANDELINGEN VOLGENS
PIJLEN TE SCHOORL
Begin- en eindpunt: Klimweg (alleen
de rode pijl eindigt in Schoorl aan
Zee)
Gele pijl: duur 1 uur door Staringbos
witte pijl: duur 2V2 uur langs
Duivelsbos;
blauwe pijl' duur 3Va uur langs
Ganzenveld;
bruine pijl: duur V2 uur rondwan
deling;
rode pijl: duur 2 uur naar Schoorl
aan Zee
TE AAGTDORP
Begin- en eindpunt: Waterleiding-
weg.
Blauwe pijl: duur 1 uur;
bruine pijl: duur 2V2 uur
rode pijl: duur 4 uur.
TE GROET
Begin- en eindpunt: Kerkbrink
Rode pijl: duur IV2 uur
TE CATRIJP
Beginpunt: Vier trappen, eindpunt
Bobbeleweg.
Witte pijl: duur 1 uur.
scheurd. En kijk, even verderop is
een grote zandloopkever in een he
vige strijd gewikkeld met een stuk
of tien mieren. Hij bijt flink van
zich af en verscheidene mieren lig
gen geheel doormidden gebeten
terzijde. Maar dat mag niet baten,
tegen deze overmacht kan hij niet
op en even later wordt hij in triomf
naar het nest gebracht.
Het is beslist de moeite waard eens
naar zo'n mierenkasteel te gaan
kijken. Alles zwermt ogenschijnlijk
doelloos door elkaar, maar dat is
maar schijn. Ieder dieren heeft zijn
taak, sommigen maken nieuwe ope
ningen, terwijl anderen weer bezig
zijn de gehele nestbedekking wat
losser te maken. Zouden zij dit na
laten dan zou het hele zaakje gauw
gaan rotten en beschimmelen.
Eigenlijk is de hele mierenburcht,
die wij zien in werkelijkheid maar
een klein gedeelte, het eigenlijke
nest bevindt zich onder de grond.
Door de koepelvorm van het nest
wordt er zoveel mogelijk zon opge
vangen en naar de diepte geleid,
daar waar zich o.a. de koningin
bevindt. Deze laatste doet niets an
ders dan eieren leggen, die door
de werksters naar bepaalde schach-
worden gebracht, waar een juiste
vochtigheidsgehalte en temperatuur
heersen.
De larven worden gevoed met ei
witrijk voedsel (fijngekauwde in
secten e.d.) om zich daarna te gaan
verpoppen. Het zijn nu juist deze
poppen, die wij ten onrechte mie
reneieren noemen, en als voer voor
jonge fazanten zeer in trek zijn.
De bevruchting van de jonge ko
ningin vindt plaats tijdens de brui-
loftsvlucht. Het is dan ook de eni
ge maal, dat wij vliegende mieren
kunnen waarnemen. De mannetjes
sterven na de paring en de wijfjes
stichten weer een nieuw volk.
In de verte „lacht" de groene
specht. Straks, als wij weg zijn, zal
hij misschien enkele honderden lar
ven, poppen en mieren naar binnen
werken. Zo ziet u maar weer, ook
zonder die lieden, die er een ge
noegen in scheppen het nest in el
kaar te trappen, hebben onze mie
ren het al zwaar genoeg. Laten wij
ze derhalve met rust laten. De rode
bosmier is het waard!
Fr. Nieuwenhuizen.
DE DUINSTREEK
Vele spontane reacties van ouderen
uit alle delen van Nederland komen
bij de Vereniging Nederlands Fabri
kaat binnen op de nationale prijs
vraag tot het ontwerpen van een
bejaardenstoel, die zij met de Cen
trale Bond van Meubelfabrikanten
heeft uitgeschreven. Noodkreten
vaak van mensen, die al zo lang op
zoek zijn naar een goede stoel. Vele
suggesties worden gegeven, die wor
den verzameld en gerubriceerd, om
dat zij zullen meehelpen om tot nor
men te komen waaraan een zitmeu
bel voor ouderen moet voldoen.
Een vrouwelijke arts (66 jaar) bij
voorbeeld geeft niet alleen met
tekeningen aan hoe zij zich de
ideale stoel voorstelt, maar sugge
reert meteen iets te doen aan de
kerkbanken. Er is, zo schrijft zij,
maar weinig ruimte tussen kniel
en steunbank. Zelf ben ik in de loop
der jaren aardig opgebold en ik
neem mijn toevlucht maar tot een
halfzittende houding, waarbij ik
mijn weerbarstige knie nog extra
probeer te sparen.
Een verpleegster met een 53-jarige
praktijk, die vooral de weeën kent
van de gewone 'opzitstoelen' heeft
weer andere suggesties.
De opgave is niet eenvoudig voor
de veel binnenhuisarchitecten en in
dustriële ontwerpers die een prijs
aanvraagprogramma hebben aange
vraagd. De wetenschap dat zovelen
op het resultaat wachten zal onge
twijfeld inspirerend werken.
Hoeveel stoelen er op de sluitings
datum 31 juli zullen zijn bin
nengekomen is nu nog een vraag.
Een feit is dat belangstelling is ge
wekt voor 1.2 miljoen Nederlanders
van 65 jaar en ouder, voor wie een
goed zitmeubel belangrijk is, omdat
een groot deel van de tijd zittend
wordt doorgebracht.
De ingezonden modellen zullen in
Utrecht worden geëxposeerd tijdens
de Najaarsbeurs van 8 t.m. 13 sep
tember. Daar zal 9 september ook
de prijsuitreiking plaatsvinden. De
officiële jury zal de beste inzending
bekronen met 3.000,en daar
naast zal een jury bestaande uit be
jaarden ook een bekroning toeken
nen van /3.000,
Dan is het woord aan de Neder
landse meubelindustrie. Zij gaat de
bekroonde modellen maken en zal
ongetwijfeld blijvend aandacht gaan
besteden aan deze belangrijke groep
consumenten.
Enkele tips voor Bergenaren:
Gratis ophalen van grof huisvuil op woensdag; bel ge
meentewerken Bergen tel. 3119 of 2242.
Breng uw tuinvuil e.d. zelf naar de gem. vuilnisbelt (Oos-
terdijk; te bereiken via Kerkedijk, Natteweg of Kogendijk).
De belt is open: elke dag 9-12 en 2-5; zaterdag 9-12 uur.
De gemeente Bergen, negen Bergense
Vrouwenverenigingen, VVV Bergen,
VVV Bergen aan Zee en de vereniging
'Nieuw Bergen' werken in de aktie
tegen de vervuiling samen.
In de loop der jaren kreeg Jaap nog twee zusjes, Neeltje,
die twee jaar na Jaap op de wereld kwam. En de kleine Hannie
die net op de dag, dat de zesjarige Jaap naar school ging, akte
de presence gaf. Hetgeen Jaap de opmerking ontlokte, dat het
zo welletjes was. Want de crisis begon ook op het eiland door
te werken en heel wat eilanders waren hun bazen kwijt geraakt
zodat ze op de steun aangewezen waren. Zelf had Jaap door
gaans veel geluk, omdat zijn handen nergens verkeerd voor
stonden en hij derhalve van alles aanpakte, als er maar mee
verdiend kon worden.
Aaltje was nu zeven en een half jaar getrouwd. Terwijl ze
van haar derde kind in het kraambed lag, dacht ze: Alle som
bere voorspellingen van mijn vader ten spijt, heb ik het al die
jaren goed gehad. Jaap kan werken en verdient altijd wel wat.
We houden doorgaans kunnen sparen en de kinderen zitten goed
in de kleren. Onze spulletjes zijn netjes, ons huisje wordt door
Jaap goed onderhouden en we hebben een mooi stukje grond,
dus wat wil ik nog meer? Ik heb drie schattige kinderen
mensen.ik voel me rijk en gelukkig.
Jaap junior deed op school niet meer zijn best dan de meeste
andere leerlingen. Hij had wéinig moeite met leren en wist
precies, wat hij wilde worden, als hij late groot was. Omdat
zijn overbuurman een radiotoestel had en zelf dikwijls knutselde
om het toestel sterker te maken zat de kleine Jaap na school
tijd meer aan de overkant dan thuis. Een radiotoestel was vol
gens hem het grootste wonder ter wereld. 'Als ik groot ben, ga
ik zelf bouwen', besliste hij. Vader Jaap zag er wel wat in en
stuurde de twaalfjarige zoon na de lagere school naar de Ulo
in Den Burg. Eerst maar een paar jaar Ulo, was zijn mening.
Dan zien we wel, of hij er nog zin in heeft.
Eigenlijk had hij naar een technische school moeten gaan,
maar de ambachtschool in Den Burg had geen afdeling radio
techniek en de reis naar de vaste wal was nog een beetje te
lang en te bezwaarlijk. Zodat Jaap zijn ulodiploma behaalde
en daarna in een radiowinkel in Den Burg begon als leerling
monteur.
Met zijn negentiende jaar wist hij al heel wat van radiotoe
stellen af, temeer omdat hij een baas had, die hem op alle
mogelijke manieren had geholpen. Een betere leermeester had
hij niet kunnen hebben, Maar toen moest hij in militaire dienst.
Zijn diensttijd benutte hij om in zijn vrije tijd te studeren.
Dat werd opgemerkt, zodat hij overgeplaatst werd naar een
onderdeel, waar hij zich kon uitleven. Hij werd seiner, kon
de vrij gebrekkige toestellen, die vaak haperden, repareren en
zelfs verbeteren. Men bood hem aan beroepsonderofficier te
worden, doch dat leek niet zo veel. Op eenentwingjarige leef
tijd zwaaide hij af, keerde terug naar het eiland, maar vond
het daar al gauw te benauwd. Hoewel hij bij zijn vroegere baas
terug kon komen, ging hij opnieuw naar de vaste wal en ver
huurde zich bij een radiozaak in Purmeend. Het was in het jaar
1950, toen hij ook kennis maakte met de eerste televisietoestel
len, die hem fascineerden. Hij schafte zich allerlei vakliteratuur
aan. De kennis van Engels en Duits, die hij zich op de ulo had
meester gemaakt, kwam hem nu goed van pas, want hij kon ook
de buitenlandse vakbladen lezen. Zodat hij voor zijn baas van
waarde was, toen de televisie eerst goed zijn intrede deed in
Nederland.
Vierentwintig jaar was Jaap Witvliet, toen hij op een kermis
avond in de Middenbeemster de boerendochter Lena Keesom
leerde kennen.
HOOFDSTUK 2
Willem Keesom was in de jaren na'de eerste wereldoorlog in
de Beemster berucht om zijn vechtlust. Op de boerderij was hij
een harde werker. Niets was hem teveel en al was hij de
oudste zoon en waren er genoeg knechten en meiden om mee
te werken, zijn handen stonden vast niet verkeerd.
Oersterk als hij was, had iedereen ontzag voor hem, vandaar
dat men hem liever uit de weg ging, als hij ergens in een café
's avonds herrie wilde maken. Want Willem had als hij nuchter
was een vrolijke, goedmoedige natuur, maar na enkele glazen
bier of borrels zag je zo, dat hij een kwaaie dronk had. Hij had
al een paar keer in deMiddenbuurtachter slot en grendel gezeten
omdat hij ergens de inventaris kort en klein had geslagen of
een andere boerenzoon een pak ransel had gegeven. Vader
Keesom, die in zijn jonge jaren ook al geen lieverdje was ge
weest, betaalde de schade, veegde de volgende morgen zijn
zoon de mantel uit, maar ging daarna over tot de orde van de
dag. Tenslotte was een mens maar eenmaal jong en iedereen
haalde wel eens wat uit, dat eigenlijk niet door de beugel
kon.
Het was de stevige, brutale Grietje Plas, die op een avond
in een kermistent in Beets ingreep. Willem was er met zijn
kameraden heengegaan om wat pret te maken, maar al in de
vooravond was Willem over zijn dode punt heen en keek uit
dagend rond naar de dansenden. Op een gegeven ogenblik ont
dekte hij een boerenzoon, aan wie hij een gruwelijke hekel had
en met wie hij al eens aan het bakkeleien was geweest: Evert
Pereboom. De jongen danste met een stevige struise jonge
vrouw en scheen het best naar zin te hebben. Op een gegeven
ogenblik stond Willem op, liep door de dansenden heen naar het
paar, greep Evert ruw bij de schouders en trok hem bij de jonge
vrouw weg met zo'n vaart, dat Evert achterover tuimelde en
op de grond terecht zou zijn gekomen, als een paar dansenden
hem niet hadden opgevangen.
'Donder jij een poosje op, hufter', schreeuwde Willem hem
na. 'Nou wil ik een keer met haar dansen". En de daad bij het
woord voegende, greep hij het meisje om het middel en wilde
met haar gaan draaien. Dch dit was niet naar de zin van Griete
Plas. Ze rukte zich los en gafde boerenzoon zo'n mep, dat hij
door de zaal suisde en languit op de zanderige dansvloer te
rechtkwam.
Met een vloek kwam hij overeind, zijn pijnlijke kaak betas
tend. 'Dat zal je berouwen, Grietschreeuwde hij, met een
ruk overeind komend. Maar voor hij op de jonge vrouw kon
losstormen, grepen anderen hem vast en Evert Perebooom, die
inmiddels ook weer op de been was gekomen, zwaaide met een
vervaarlijk koolmees boven zijn hoofd en brulde rood van
woede: 'Ik zal je an rieme snaie, loeder.waag 't is an
Griet te komme.Ik zei je.
Ook Evert greep men beet. Een stevige boerenknecht draaide
zijn pols om, zodat het mes viel en met de punt in de vloer
bleef steken.
Het tumult was volkomen. De muziek, die even was blijven
steken, ging met volle kracht verder. Iemand gilde en boven deze
cacaphone uit hoorde men de jonge Keesom met een hese stem
'La-me los, dan zal ik die maid op d'r donder geve
Het was Griet Plas zelf, die ingreep. Ze liep onbevreesd op de
jongen af, spotlachend hem aankijkend!
'Wat wou jij den, zeun? Wat wou jij met me doen? Me over je
knie legge soms? Dat mag je, als je er kans toe ziet. Kom jai es
mee naer boite met je grote smoel, dan zelle we es kaike, wat je
waerd bent. Of je met je pote net zoveul ken as met die grote
bek van je.
Iemand waarschuwde: 'Niet doen, Griet, hij is door 't dolle
heen.'
'Dat komt dan mooi oit, want dat ben ik ook. Laat 'm maar
los, jongens. Es kaike, of ie het durft....'
Griet keek hem nog een keer minachtend aan, waarna ze
zich omdraaide en zich een weg baande door de zaal. Zonder
verder iemand aan te kijken, liep ze door naar buiten. Intussen
had men Willem ook losgelaten. De jongen was half ontnuch
terd. Hij realiseerde zich, dat Griet Plas in de wijde omgeving
bekend stond als oersterk, maar dat was hij ook. Toch aarzelde
hij even, maar hij kon zich toch niet laten kennen door een meid
Dus ging hij haar achteraan, gevolgd door zowat allen dansen
den.
Wat er nu precies gebeurd is in die enkele minuten, dat Griet
Plas en Willem Keesom buiten waren, kon naderhand niemand
meer vertellen. Men had gezien, dat er gevochten werd en men
moest Evert Peereboom met alle geweld vasthouden, omdat hij
aldoor nog schreeuwde, dat hij dat jong van Keesom 'an rieme
zou snaie'. In ieder geval wist iedereen tenslotte één feit met
stellige zekerheid te vertellen. Griet gaf de jonge boer op een
gegeven ogenblik zo'n dreun, dat hij tegen de grond zeilde en
daar bleef liggen.
Na enige aarzeling durfde iemand te gaan kijken. Willem
Keesom lag bloedend op de grond. De kijker zei geschrokken.
'Zeg, je hebt 'm toch niet dood geslagen?'
Er kwamen er meerderen bij, doch iemand riep: 'Hij beweegt
alweer.'
Intussen schreeuwde Griet naar haar broer, met wie ze in de
auto naar de kermis was gereden. Plas was een der eersten in
de Noordbeemster, die een auto had aangeschaft en zijn oudste
zoon bezat eveneens een rijbewijs. Samen met haar broer tilde
ze de half bewusteloze boerenzoon in de auto. 'Eerst ermee naar
huis, om hem wat op te knappen', besliste Griet.
Daar werd hij in de keuken neergezet. Griet begon zijn
gezicht te wassen en verband om de gekneusde pols. Daarna
maakte ze sterke koffie, die ze hem te drinke gaf. 'Zo, zeun,
deer knap je wel van op. Jai motte wat minder drinke, joh,
want je ken der heel niet tege. Dan maak je ok geen ruzie
meer.'
Willem keek haar vanuit zijn gezwollen oog ean en zei
alleen maar: 'Val dood, jij.'
'Dat is dan wel vriendelijk, voor wat we deen hewwe. As je
weer een beetje mens bent, zelle we je naar hois brenge.'
'Ik ga wel op m'n fiets.'
AARDLEKSCHAKELAAR KAN
OPLOSSING ZIJN
In Nederland worden elk jaar twin
tig mensen door elektrische stroom
gedood. Sommige ongelukken ge
beuren binnenshuis, andere in de
openlucht, zoals bijvoorbeeld het ge
val was bij een zeilliefhebber die
tijdens réparatiewerkzaamheden met
een onder spanning staande boor
te water raakte. Hij werd geëlektro-
kuteerd. Vaak zijn ook kinderen het
slachtoffer. Een slordig in de con
tactdoos gestoken stekker kan al de
oorzaak zijn van veel menselijk leed.
In de Verenigde Staten, zo meldt
Het Beste in één van zijn nummers,
is men er thans in geslaagd een
zogenaamde 'aardlekschakelaar' te
ontwikkelen, die dit gevaar zou kun
nen bezweren. Deze 'aardlekschake
laar', kortweg A.L.S., 'voelt', indien
men een gebrekkig elektrisch appa
raat aanraakt en elektriciteit door
het lichaam begint te stromen, deze
lekkage en schakelt onmiddellijk de
stroom uit. Dat gebeurt in een dui
zendste sekonde, zodat een gezond
mens geen letsel ondervindt. Men
voelt op zijn hoogst een licht schokje
De A.L.S. is een belangrijke ont
dekking. Om de gemiddelde zekering
in uw huis te doen doorslaan, moet
de stroom een sterkte hebben van
15 ampère, maar een sterkte van
0,03 ampère is al voldoende om bij
een mens hevige spiertrekkingen te
veroorzaken, zodat hij de stroom
bron niet meer kan loslaten. Bij lan
ger voortduren van deze toestand
kan men door verstikking of een
hartverlamming om het leven ko
men. Er bestaan thans verschillen
de soorten aardlekschakelaars. Twee
ervan zijn onlangs in de V.S. door de
Underwriters Laboratories Inc.,
een researchcentrum van Ameri
kaanse assuradeuren onderzocht
en 'komen in aanmerking voor een
goedkeuring.' Men verwacht niet dat
de definitieve goedkeuring lang op
zich zal laten wachten. Eén van de
onderzochte modellen is een draag
baar, 15 ampère apparaat. Het weegt
3,5 kilo en zal in de V.S. 174,50
gaan kosten. Men behoeft deze ALS
slechts op een wandcontactdoos aart
te sluiten en vervolgens de stekkers
van de te gebruiken elektrische ap
paraten op hun beurt weer op de
ALS. Ondanks de vrij hoge prijs is
het te hopen, dat men ook in Ne
derland dergelijke apparatuur op de
markt zal gaan brengen. Er hangen
immers mensenlevens van af.
