alphohs'.UiJseti,
60 jaar kastelein te Hargen
mis
atfs
Lange tenen.
Jaap Breed en zijn transportbedrijf
'fv
te
flÉëiï
m&i
yZ. onder redactie van
Bronchiletten
vv
w.
m •ms.r'Jz
WM
m
schoolkrant.
Afkoop
Rentekaart
Snuif en wrijf
If
A
e'WtóMW
Een eigen kermis
Begin van een
transportbedrijf
Veeartsenij
Een eigen waag
Ook nog andere
bezigheden
Oprichting van een
toneelclub
A. CAKIRIAN
Het speciale huis voor
Perzische tapijten
teSjfci, j§
jsr Mi'nkE
Jf i Xi
Ontvangen reacties
op het artikel over
Veldwachter Bareman
I AljM IBB I i-.-.-r:
>6 «c I jfco-'v ~4—t/
Op ongetwijfeld één van de mooiste plekjes van ons dorp. Daar waar de
Slaperdijk begint en waar eens het dorpje Hargen lag. Daar waar in een zee
van bomen, de nu nog altijd bijzonder fraaie boerewoning staat, de welke
tegenwoordige 'De Bokkesprong' is genaamd. Daar, te midden van een oase
van kapitale boerderijen, had eens Klaas Peys zijn herberg.
Het was in 1948 dat Klaas Peys te
Koedijk werd geboren. Na hier de
lagere school te hebben doorlopen
en er tot z'n 24-jarige leeftijd als
losse arbeider te hebben gewerkt,
trok hij in 1872 naar Hargen waar
hij eerst nog tot 1891 in het 'achter
end' van het huis met het leeuwtje
heeft gewoond. Het zelfde huis dus,
waar veldwachter Bareman in het
voorste gedeelte zijn herberg en
winkeltje had.
In 1891 echter verhuisde hij met
vrouw en kinderen naar de waar
schijnlijk al zeer oude herberg, wel
ke toentertijd 's Keizershof nabij het
Spoort' heette. Zo genoemd door
Keizer de voorganger van onze
Klaas Peys.
In deze herberg nu zou Peys een
dermate groot aantal activiteiten
ontplooien, dat het voor ons van nu
bijna onmogelijk is om voor te stel
len, dat zulks door een en dezelfde
persoon allemaal te gelijkertijd ge
daan kon worden.
Allereerst de herberg zelf. Deze her
berg voor de gaande en de komende
man beleefde eenmaal in het jaar
haar hoogtij dag. Op deze dag n.l.
kwamen de mensen vanuit de wijde
omtrek naar de kermis welke door
de herbergier zelf telken jare weer
werd georganiseerd. De grote trek
pleister van deze kermis was het
katknuppelen, want juist dit spel
was hier in de omgeving bijzonder
populair. Ter geruststelling zij ver
meld dat sinds de eeuwwisseling het
aanvankelijk zo wrede spel niet
meer met een kat werd gespeeld.
Deze kat, welke eertijds in een ton
netje werd gezet, was toen n.l. door
een simpel stukje hout vervangen.
De sport nu was om het opgehangen
tonnetje in een zo gering mogelijk
aantal worpen met een bijl in stuk
ken te werpen, waarbij dan het er
uit vallen van het stukje hout als
eind doel gold.
Dit katknuppelen was niet het enige
vermaak, want ook de snoepkraam
van 'Marij' Beemsterboer mocht er
zijn. Terwijl dan ook nog het rad
van avontuur steeds aanwezig was.
In het café zelf echter heerste de
grootste drukte, maar ja daar was
het dan ook om begonnen. Aan de
binnenkant van de ramen waren
speciaal voor deze gelegenheid lat
jes getimmerd, dit om brokekn te
voorkomen. Hetgeen wel bewijst dat
het er lang niet altijd zo rustig aan
toe ging. Maar ja wat wil je ook met
de opzwiepende vioolmuziek van
onze violist Jan Jonker uit de Har-
germolen.
Klaas Peys ook was 't die 'n trans
portbedrijf begon, en wel bijna ge
lijkertijd met zijn intrede in de her
berg. Ook dit transportbedrijf be
zorgde hem grote faam. Met zijn
paard en bakwagen, een platte wa
gen waaromheen een aantal hekken
geplaatst konden worden, onderhield
hij drie maal in de week een dienst
tussen Hargen en Alkmaar. Op
maandag, woensdag en zaterdag
ging hij na eerst bij z'n klanten ge
vraagd te hebben naar de stad, al
waar hij op de opgedragen bood
schappen in de verschillende win
kels veelal zelf moest gaan kopen.
Ook hield hij er een depot op na in
de Breedstraat bij café 'De Raaf'.
Een aardige bijzonderheid is nog dat
toen zijn zoon Jacob na z'n lagere
schooltijd mee ging helpen, hij van
zijn vader, in de tussentijd dat deze
de boodschappen bij elkaar haalde,
orgelles mocht nemen. En zo komt
het dat we enige tijd later dezelfde
Jacob Peys tijdens de kerkdiensten
te Groet en Schoorl, als organist
aan konden treffen.
Toen onze Klaas Peys op oudere
leeftijd was gekomen werd het
transportbedrijfje hem toch te veel
en het is sindsdien dat Jaap Breed
langs de weg trok met z'n paard en
wagen en z'n andere transportve
hikels.
Een wel zeer bijzondere bezigheid
van Peys was de uitoefening van de
veeartsenij. Als enige hier in de ge
meente kreeg hij allerlei middeltjes
vanuit de apotheek van Alkmaar.
Eén van deze middeltjes was een
substantie welke hij zelf moest ko
ken waarna hij het per luciferdoosje
voor een gulden aan de boeren ver
kocht als middel tegen overkoot.
Hetgeen de benaming was voor het
hinken van een paard. Het wonder
lijke van het geheel is dat nadat
het paard er mee was ingesmeerd
het hinken nog over ging ook.
Een ander middel werd toegepast
nadat de schapen hadden gelammerd
Ergens in de omgeving werd dan
een verzamelplaats aan gewezen, al
waar de boeren met hun lammeren
en schapen naar toe konden gaan.
Na hier ook weer het betreffende
middel in een kookpot gekookt te
hebben, werd het vergif in een grote
kuip gegoten om er vervolgens de
lammeren in onder te dompelen. Ook
dit weer bleek een doeltreffend
middel, ditmaal echter tegen de te
ken, waarvan de schapen en lam
meren na ondergedompeld geweest
te zijn, gedurende een jaar absoluut
geen last meer zouden hebben.
Verder hield hij zich ook nog bezig
met het verlossen van schapen, koei
en en paarden. Waarbij dan de regel
gold dat de boeren, waarvan een
schaap moest lammeren, zelf met
hun betreffende schaap op de drie-
wielerkar naar de herberg van Peys
moesten komen.
En dan of dit alles niet genoeg was
hield hij er op de dors in z'n boer
derijtje ook nog een eigen waag op
na. Hierop kon een ieder, die er op
de een of andere manier belang bij
had, zijn schapen of varkens laten
wegen. Zo was b.v. slager Hoogvorst
welke een slagerij had op de plaats
van de winkel van Peperkamp, een
van zijn vaste klanten. De waag be
stond uit 2 grote schalen waarvan de
ene schaal door middel van schutten
geschikt was om er een schaap of
varken op te zetten, terwijl dan de
andere schaal gebruikt werd om
er de tegengewichten op te plaatsen.
In dezelfde boerderij waren ook nog
drie koestallen, waarvan er een als
melkkamer werd gebruikt en hiertoe
afgesloten kon worden met een groot
getralied hek, zodat de katten er niet
bij konden komen.
Op de andere twee stallen stonden
's winters de twee koeien, die voor
melk voor de kinderen moesten zor
gen. Behalve de hooischuur was er
dan nog het achterom, het achterste
gedeelte, waar de kookgelegenheid
was gevestigd. Deze kookgelegenheid
bestond uit de alom bekende open
haard waarboven de beugel met pot
hing.
De herberg, het transport, de vee
artsenij, de waag en de twee kooien
vormden tesamen de bron van in
komsten voor Klaas Peys en zijn
gezin. Dat wil echter niet zeggen
dat hiermee ook alle bezigheden van
Peys zijn opgesomd.
Zo is vooral door zijn toedoen en
onder zijn voorzitterschap plm. 1900
de vereniging 'Hulp in Nood' opge
richt. Deze vereniging die al snel op
een groot aantal leden kon bogen,
stelde ten doel de zieke werknemers
welke toentertijd op geen enkele uit
kering konden rekenen, te steunen.
Veel zal deze steun toen nog niet
geweest zijn, toch was het 'n prach
tig initiatief en licht dat velen er in
iedergeval enige baat bij gehad heb
ben. Trouwens alleen al het idee van
.hulp van buitenaf, moet in deze tijd
waarin een ieder maar zichzelf
moest zorgen, een grote steun ge
weest zijn.
Ook richtte hij in 1908 de rederij
kerskamer 'Ons Genoegen' op, welke
in de herberg repeteerde. Alhoewel
ook de toneelvereniging van Schoorl
de naam 'Ons Genoegen' draagt is
er voor zover ik weet toch geen en
kel verband tussen de nu bestaande
vereniging en de rederijkerskamer
welke in de herberg van Peys werd
opgericht.
Gaf 'Ons Genoegen' een uitvoering
dan werd de wand tussen de kamer
en de herberg weggehaald opdat men
in het woongedeelte een toneel kon
opbouwen. Later zou het zelfde
woongedeelte plaats moeten ruimen
voor een blijvend toneel.
En zo bracht Klaas Peys zijn dagen
door, maar de tijd stond niet stil, de
jaren schreden voort en zo kwam
ook voor hem een tijd om met de
veel drukke bezigheden te stoppen
en het wat rustiger aan te doen.
In 1932 tenslotte overleed deze zo
graag geziene en populaire figuur
op vierentachtig jarige leeftijd.
Zijn naam zou echter nog lange tijd
voorklinkten in 'de herberg van
Peys'. Een herberg welke tot een
paar jaar geleden in familie handen
is gebleven. Want nadat eerst nog
zijn dochter Maartje, getrouwd aan
Slot voor anderhalf jaar in de her
berg zou trekken, werd daarna de
herberg overgenomen door Klop die
welke getrouwd was met Elisabeth,
een andere dochter van Peys.
En nu, nu vinden we er nog altijd
de oude boerderij, zij het dan prach
tig gerestaureerd en van binnen tot
een sfeervolle dancing omgebouwd.
Schuintegenover de herberg van
toen, de Bokkesprong van nu, in het
huis waar eens de oude Peys nog een
poosje verbleef voordat hij naar de
herberg zou gaan, wonen nu zoals
de Harger en Groeters wel weten:
Ome Herman en Tante Ma. Juist
voor deze Tante Ma, de al eerder
genoemde dochter van Peys moet
het toch zeker een grote voldoening
zijn dat de oude herberg welke eens
haar vader toebehoorde op een der
gelijke stijlvolle wijze behouden
mocht blijven.
Langestraat 12, Alkmaar
Hoestdrank in tabletvorm. f 1~
Voor verdere inlichtingen de V.V.V.
2e weg links.
*5 - -
ft IM*!'1'" ..i,' i'.;>i,>
De paard en wagen, waarmee Jaap Breed z'n bedrijfje begon. Een soort
gelijke, en wie weet wel dezelfde, wagen had ook Klaas Peys.
In dezelfde tijd dat Klaas Peys met
z'n transportbedrijfje stopte, begon
Jaap Breed met een soortgelijk be
drijf.
Deze Jaap Breed nu, werd in 1875
in het latere huisje van Willempie
Schuyt geboren. Na achtereenvol
gens in de duinen en op de kwekerij
van Peeck gewerkt te hebben, werd
hij melkrijder voor de melkfabriek
van Koedijk. Dit tot dat hij zich in
1910 in het Hargergat vestigde om
daar een transportbedrijf te begin
nen. Een transportbedrijf dat eerst
enkel uit een paard en wagen be
stond, doch al spoedig werd uitge
breid met een ouwe Ford. (Zowel
de paard en wagen als de Ford ziet
u overigens hierbij ook afgebeeld).
Toen deze ouwe Ford na zes jaren
niet meer geschikt was voor het
gewone transport werd zij door de
'taartjeswagen' vervangen, terwijl de
Ford verder voor zand en stenen
vervoer kon worden gebruikt.
De 'taartjeswagen', een Chevrolet,
had deze naam gekregen, doordat
er vaak gebak uit Alkmaar in mee
werd genomen. Behalve de 'taartjes
wagen' kwamen er echter nog twee
Chevrolets bij. De ene was bestemd
voor veevervoer en werd gereden
door Arie Oosterbaan de andere was
weer voor het vervoer van zand en
stenen bestemd.
Alhoewel Jaap Breed tot 1943, dus
tot aan zijn dood, altijd aan het
bedrijf had gewerkt, waren het de
laatste jaren toch voornamelijk ad
ministratieve bezigheden.
Zijn zoon Vok Breed was de eigen
lijke opvolger geworden. Ondanks
dat deze Vok Breed later nog samen
ging werken met z'n broer Piet, wel
ke ook al in het transport zat, mocht
dit toch niet verhelpen dat toen de
laaste oorlog uibrak, het bedrijf we
gens te kort aanwerk, opgeheven
moest worden.
De ouwe Ford van Jaap Breed. Achter de wagen Arie Oosterbaan, er voor
Jaap Breed en daarnaast Vok Breed.
In Londen woont een man
Die niet werken kan
Hij houdt veel spitten
En zijn vrouw houdt veel van zitten
Zijn vrouw is een heel leuk mens
En ze heeft maar één wens
Dat is een lijstje
Voor een schilderijtje van het kamermeisje
Nou ja je zou zeggen, dat kan ze wel kopen
Maar dat kan niet met knopen
Dus ze moet ze geld hebben
Maar hoe moet ze dat hebben?
Haar man was ontslagen
En durfde het niet te wagen
Nog eens om werk te vragen
Dus zijn ze arm
En blijven ze arm.
vijfde klas
Onlangs las u in deze rubriek een
stukje over de toentertijd en ook
nu nog veel besproken veldwachter
Pieter Bareman. Alhoewel het niet
in de bedoeling ligt om telkens weer
op de vorige artikelen terug te ko
men, willen wij in dit geval toch
wel een uitzondering maken. Dit
omdat er enige onjuistheden in wer
den vermeld.
Allereerst de regel
'Een ding zullen zij echter ver
zuimen en dat zijn de vele verha
len over de veldwachter Bareman'
Hier is per vergissing, tussen 'echter'
en 'Verzuimen', het woordje 'nooit'
weggelaten, waardoor de gehele zin
een verkeerde betekenis kreeg.
Dan schreven wij dat het geslacht
Bareman al sinds vele eeuwen in
Groet verbleef. Dit is onjuist, daar
pas in 1801 de eerste Bareman te
weten Adrianus Bareman, schoen
maker van beroep vanuit Zandvoort
in Groet kwam neergestreken. Deze
zelfde Adrianus was in 1833 één van
de Groeter raadsleden, die het laat
ste raadsverslag van de tot op dat
moment zelfstandige gemeente on
dertekenden.
Diens zoon Gerrit (1809-1841), ge
huwd met Grietje Hoogvorst, was,
behalve kastelein in de latere krui
denierswinkel van de fam. Kruit,
ook weer schoenmaker.
Terwijl tenslotte deze Gerrit Bare
man, getrouwd aan Greetje Bode
graven, de vader werd van onze
veldwachter, Pieter Bareman, deze
welke niet zoals wij schreven pas
vanaf zijn 52-jarige leeftijd optrad
als veldwachter, doch in 1877, dus
met 35 jaren, al regelmatig deze
functie vervulde. Als zodanig was
hij de opvolger van Gerrit Olthoff.
Tenslotte zij nog vermeld dat niet
Bareman, maar de ons allen bekende
Vegter, de laatste veldwachter van
onze gemeente is geweest.
Ondanks het feit dat door middel van
officiële publikaties de aandacht werd
gevestigd op de inmiddels in werking ge
treden wet op de afkoop van de rente-
kaartverzekeringen, is gebleken dat nog
een zeer groot aantal belanghebbenden
niet van deze regeling op de hoogte is.
Naar schatting zal door de Raad van
Arbeid te Alkmaar, omvattende praktisch
het gehele woongebied boven het IJ en
het Noordzeekanaal, in de periode juli
1968/juli 1969 in ongeveer 42.000 geval
len een afkoopsom moeten worden uit
betaald.
Nu, na een halfjaar, moet worden ge
steld dat nog geen 50% van de recht
hebbenden een aanvraag om een afkoop
som heeft ingediend. In de 19.000 ge
vallen waarin dit wel werd gedaan, werd
voor ruim tweemiljoen gulden aan af
koopsommen uitbetaald. Ten einde te
voorkomen dat er wellicht verzuimd is
tijdig een aanvraag in te dienen, wijzen
wij er nogmaals op dat begonnen is met
de afkoop van rentekaarten van perso
nen, die geboren in de jaren 1944 tot
en met 1950 en die zijn geboren in het
tijdvak 1 juli 1903 tot en met 31 decem
ber 1908. Hebt u een rentekaart gehad
en bent u in één van deze jaren geboren,
dan kunt u, via een bij de Raad van
Arbeid of het postkantoor te verkrijgen
formulier, de afkoopsom aanvragen.
Voor hen, die geboren zijn tussen 1
juli 1903 en 31 december 1908, kan in
het algemeen worden gezegd, dat voor
deze groep afkoop zal plaatsvinden in
dien minder dan 286,aan rente
zegels is geplakt.
De afkoopsom kan, ongeacht het ge
boortejaar, direct worden aangevraagd,
indien de rechthebbende op de afkoop
som kwam/komt te overlijden na 30 ju
ni 1967. De afkoopsom wordt in dit ge
val uitbetaald aan de echtgeno(o)t(e) of,
bij ontstentenis hiervan, aan de even
tuele (ook meerderjarige) kinderen van
de overleden verzekerde.
Voor nadere inlichtingen over de af
koopregeling kan men zich tot de Raad
van Arbeid wenden.
Uw -erkoudheid van neus.
keel of borst weg met
