Waar is de Jan van Scorelweg?
Belangrijke publieke
VEILING
te Egmond Binnen
Gerritsen
25 jaar Verenigde Naties
KELTUM PLEET
Dinsdag
3 november
hearing
over randweg
Alkmaar-
Camperduin
verschijnt te Bergen, Bergen aan Zee, Schoorl, Schoorldam, Groet, Camperduin, Petten en Egmond
DOKTERSDIENSTEN
Weekenddienst
Tandartsen in Bergen
A. een partij gouden broches, hor
loges, armbanden, briljanten rin
gen, oorbellen, dasspelden en eni
ge klokken;
B. een partij Perzische kleden, ver
zilverde artikelen, o.a. kandelaars,
serviezen, kristal;
C. o.a. Curiosa.
BUURVROUW:
JIJ BENT GEK!
Wandelpuzzeltocht
uitgesteld
JAARGANG no. 42 - DONDERDAG 29 OKTOBER 1970 - 8 PAGINA'S
weekblad
DE DUINSTREEK
REDAKTIE EN ADMINISTRATIE
DRY. VOLKERS EN LEEGWATER
(v.h. C. Oldenburg)
Damweg 1e - Schoorl
Telefoon (02209) 1268 en 1223
Giro 56 28 87
Bankrelatie
Alg. Bank Nederland n.v.. Bergen
Coöp. Ralffelaenbank, Schoorl
en Bergen
Ned. Mlddenstandsbank, Alkmaar
Advertentieprijs 20 ct. p. mm.
Contracten speciale tarieven
Abonnementsprijs:
f 8,50 per jaar; 2,25 per kwartaal
Post: per jaar 13,50
per kwartaal 3,50
„Kunt u me zeggen waar de Jan van Scorelweg is?" vroeg ik aan een vrouw
die een buurpraatje maakte.
„De Jan van Scorelweg? Ja, die moet hier ergens zijn, maar ik woon hier
nog maar kort. Ik zal het mijn buurvrouw even vragen."
De buurvrouw stuurde haar dochtertje. En die wees de Jan van Scorelweg
inderdaad aan. Dit gesprekje vond plaats op meer dan duizend kilometer
hemelsbreed van ons dorp vandaan. In de Oostenrijkse provincie Karinthië,
in het dorpje Obervellach.
Een Jan van Scorelweg, daar helemaal? Hoe zit dat? Waarom?
Wel, in 't jaar 1520 bracht Jan van Scorel de winter en het voorjaar in Ober
vellach door en in de grote, oude dorpskerk met zijn machtige toren hangt
het beroemde en voor de Obervellachers bewonderde schilderij dat hij toen
gemaakt heeft. En ze zijn er kennelijk trots op.
In 1519, toen Jan van Scorel 24 jaar
was, begon hij een grote reis die hem
langs de Rijnsteden Keulen, Straats
burg en Basel, door het Zwarte
Woud naar Neurenberg en Salzburg
voerde. Hij ontmoette daar de grote
Duitse meester Albrecht Dürer en
was er enige tijd zijn gast.
Dürer was een man naar van Sco-
rels hart, zeer veelzijdig en voor zijn
tijd heel modern. Hij was ook op reis
geweest naar Italië (o.a. Venetië en
Rome), waarheen Jan van Scorel op
weg was. Dürer had er grote roem
geoogst. Bovendien was hij een gun
steling geweest van keizer Maxi-
miliaan en begon hij nu in de gunst
te komen van Karei V, de jonge
keizer, die in Salzburg voor de eer
ste maal op een Rijksdag verscheen.
Waarschijnlijk daar kwam Jan van
Scorel in contact met kardinaal
Matthias Lang von Wellenberg en
zijn zwager, de graaf Christoforo
Frangipani, een legeraanvoerder van
Karei V. Van deze machtige fami
lies, die op het kasteel Falckenstein
verzameld waren vermoedelijk in
verband met erfeniskwesties, kreeg
Jan van Scorel de opdracht een
groot altaarstuk te schilderen, een
drieluik met als middenstuk 'de Hei
lige Maagschap', d.i. de voltallige
familie van Jozef en Maria.
Dergelijke familieportretten waren
toen iets nieuws. Voordien waren
ze ongebruikelijk. Pas in de 17e
eeuw kwam het groepsportret als
genre tot grote bloei, denk maar aan
de beroemde schutterstukken van
Frans Hals, Rembrandt, Van der
Helst e.a. Zelfs het portret stond als
genre nog in de kinderschoenen. Por
tretten waren voordien alleen moge
lijk als afbeelding van de schenkers,
die zich lieten schilderen op voor
de kerk bestemde religieuze schil
derstukken.
Een dergelijke grote, moderne opga
ve was natuurlijk een kolfje naar de
hand van Jan van Scorel. Tot nog
toe had hij nog maar weinig werk
zelfstandig tot stand kunnen bren
gen. Hij was immers nog geen ge
vestigd 'meester', hij had geen eigen
werkplaats, was geen gildelid. Strikt
genomen had hij naar de toen gel
dende maatstaf nog niet het recht
zich meester te noemen. Hij had
door het niet afleggen van de 'mees
terproef' (een soort examen ten
overstaan van de overlieden van het
gilde), geen recht zelfstandig werk
uit te voeren.
Toch levert hij hier een waar mees
terwerk. Op deze 'Heilige Maag
schap' schildert hij niet minder dan
dertig menselijke figuren, waarvan
ongeveer vijftien portretten. Dit gro
te driedelige altaarstuk was besteld
om het verlangen, de gebeden kracht
bij te zetten, dat de familie Lang von
Wellenberg-Frangipani herenigd zou
worden: de graaf Frangipani zat in
Venetië later in Milaan gevangen;
zijn vrouw gravin Apollonia was
hem in gevangenschap gevolgd.
Maar toen de graaf door een list kon
ontsnappen, was zijn vrouw al over
leden (1519). Jan van Scorel schil
derde haar portret ofschoon hij haar
zelf nooit had ontmoet!
Carel van Mander, een der eerste
biografen van Jan van Scorel (1604)
vertelt dat de graaf zo geïmponeerd
was door dit meesterwerk dat hij
Jan de hand van zijn dochter aan
bood. In elk geval verwierf Jan van
Scorel een plaats in het hart van de
familie, letterlijk zowel als figuur
lijk. Zijn portret, zijn eerste zelf
portret als jonge zelfbewuste man
staat precies in het midden, tussen
Maria en het Christuskind, alsof hij
er persoonlijk bij hoort.
Merkwaardig genoeg voorziet hij
zijn werkstuk niet alleen met zijn
naam: Joannes van Scorel, Hollan-
dius, maar ook van het bijschrift:
Pictorie Artis Amator, d.w.z. lief
hebber van de schilderkunst. Geen
eigen meesterteken, geen naam zon
der meer, nee, hij omschrijft zijn po
sitie als 'amateur'. Men is in Ober-
velach buitengewoon trots op dit
grote meesterwerk, dat voor de kapel
van 't nabijgelegen kasteel Falcken
stein bestemd was, maar nu dus in
de dorpskerk bewaard wordt. Het
wordt een der kostbaarste en best-
bewaarde kunstwerken van heel Ka
rinthië genoemd.
In vele winkels worden gekleurde
prentbriefkaarten en dia's verkocht.
Obervellach is maar een klein dorp,
met 2500 inwoners, net de helft
van Schoorl.Het is ook een toeristen-
gesneden wasbekkens en watermo
lentjes nog aan, in verregaande staat
van aftakeling.
De tijd die Jan van Scorel in Ober
vellach doorbracht en er zijn eerste
grote meesterwerk schiep, 1520, ligt
juist 450 jaar achter ons. Vandaar
dat ik het actueel achtte om er eens
wat van te vertellen. Je kunt daar
wandelen op de Jan van Scorelweg.
Ja, ze zijn er wat trots op 'hun' Jan
van Scorel.
W. Koeman.
BERGEN
B. LUIE
Nw. Bergerweg 1, telef. 3130
VOOR KOEDIJK, SCHOORL EN
W ARMENHUIZEN
F. H. RISSELADA
Dr. Heringalaan 18, tel. 360
GROENE KRUIS SCHOORL
Sportlaan 2
Zr. O. LAUXTERMAN
Sportlaan 2, Schoorl, tel. 1738
MAGAZIJN op zaterdag uitsluitend
geopend 10.30-11.00 uur. Ma. t/m
vrijdag 13.00-13.30 u. Telefoon 1738.
Voor spoedbehandeling op zaterdag
en zondag om 6 uur na telefonische
afspraak met:
J. G. BRANDT
v. Reenenpark 11, Bergen, tel. 2059.
Deurwaarder J. Woud te Hoorn, zal op
vrijdag 30 oktober a.s. 's middags om 3 uur
en 's avonds om 8 uur in het Jeugdhuis,
Heereweg te Egmond Binnen, overgaan tot
de publieke verkoop van:
Verkoop vanaf 's middags 3 uur en 's avonds vanaf 8
uur.
Bezichtiging telkens 1 uur vóór de verkoop.
Betaling contant, bank- of giro-cheque.
Gelegenheid tot het geven van koopop
drachten.
N.B. De limietprijzen voor de sieraden liggen bijzonder
laag: voor horloges vanaf 20,gouden vanaf 60,
terwijl 14 krts. gouden sieraden gelimiteerd zijn vanaf
6,per gram.
(Advertentie)
Ingezonden mededeling.
Jij hebt mij verteld dat je gasten,
nadat ik jou gezegd had, ze naar
Linnaeushof te sturen, zeer tevre
den en enthousiast waren. Nu hoor ik
van jou dat je zelf nog geen tijd
hebt gehad om naar Linnaeushof te
gaan. Meid: 'Jij bent gek', wil jij
zeggen, dat, nu je gasten weg zijn,
jij nog geen tijd hebt gehad om Lin
naeushof te bezoeken? 'k Zeg je nog
maals, dan ben je gek. Nu moet je
gaan; nu is het in Linnaeushof ge
weldig mooi. Er staan nu wel een
half miljoen dahlia's en rozen te
bloeien. Ga eens op een zaterdag of
zondag, dan kan je je man en de
kinderen ook meenemen. O ja, 'k heb
nog wat nieuws ook. Als je op een
zaterdag gaat dan steun je ook nog
een goed doel. De entreeontvangsten
op de zaterdagen staat Linnaeushof
af tot instandhauding van Artis Am
sterdam. Leuk hè: Eén november
heb je genoteerd hè, dan gaan we
bloemen snijden. Als je het leuk
vindt gaan wij gezamenlijk. Wij gaan
dan bloemen snijden en dan kunnen
onze mannen met de kinderen spe
len in de speeltuin, 't Kan een hart
stikke leuke dag worden.
Op 24 oktober 1945 diende de 31e regering haar officiële bevestiging van het
deelnemen aan de organisatie der V.N. in. Daarmee was volgens het verdrag
de U.N.O. Verenigde Naties) gesticht. Elk jaar is dit feit herdacht over de
hele wereld, door alle kranten, tijdschriften en andere massa-media (radio,
TV enz.). Vanaf 1948 is dat ook in ons dorp gebeurd.
Elk jaar is aan de taak en het werk van de V.N. aandacht besteed. En terecht.
Want ieder mens op de wereld - de eerste landen die zich aanmeldden wer
den in de loop der jaren door 95 nieuwe landen gevolgd, zodat er nu 126 lid
zijn - zal er eens van doordrongen moeten worden wat het woordje 'wij'
betekent.
'Wij de volkeren der Verenigde Naties, hebben besloten de volgende genera
ties te behoeden voor de plaag van de oorlog
Dit is de eerste zin van het Handvest (grondwet) van de V.N. Wij de volke
ren hebben dit besluit genomen ten overstaan van de volgede generaties,
d.w.z. van onze kinderen! Wij kunnen ons aan dit 'wij' niet onttrekken. Wij
zijn het zelf die de V.N. hebben opgericht*1), wij moeten haar gestalte geven,
haar werkzaamheden (kritisch) volgen. Wij kunnen die verantwoordelijk
heden nimmer van ons afschuiven. Er hangt trouwens te veel van af.
den gelegd worden. In plaats van
het veto-recht voor alle leden - de
lamme hand die het vredeswerk
van de Volkenbond krachteloos
maakte - kwam echter het veto
recht van de Grote Vijf *2) in de
Veiligheidsraad is meerderheid van
stemmen over maatregelen voldoen
de, doch de Grote Vijf moesten het
eens zijn.
Wel, in deze vijfentwintig jaar is wel
gebleken dat dit veto-recht funest
kan werken. Alleen Rusland al heeft
het meer dan honderd maal gebruikt.
dorp, enige jaren geleden telde het
1000 hotel- en pensionbedden, met
tienduizenden overnachtingen.
De natuur van het Mölldal en de
omringende Alpen bieden een ver
scheidenheid van prachtige verge
zichten, waarvan men door gebruik
te maken van bewegwijzerde wan
delingen genieten kan.
Het zou verleidelijk zijn nog meer te
vertellen, maar ik ga liever nog even
terug naar de tijd van Jan van Sco
rel. Toen was Obervellach een rijke
marktplaats en centrum van goud
en zilvermij nbouw. Doch de laatste
smeltoven is in de tijd van Napoleon,
1812 opgeblazen.
Langs het beekje, dat van de rot
sen neerstortte waar het pad ons
voerde op weg naar kasteel Falcken
stein, troffen we de oude, van hout
Toen in-1918, op initiatief van Wil
son, president der VS, de Volken
bond werd opgericht, luidde de eer
ste zin van het Handvest anders: 'De
hoge verdragsluitende partijen
staten), overwegendeenz. aan
vaarden dit verdrag, waarbij de Vol
kenbond wordt ingesteld'.
Er was sinds 1918 in gezindheid en
mentaliteit iets veranderd. Men had
beter begrepen - helaas nog niet al
len - dat de rampzalige gevolgen van
verdeeldheid der wereld, de getoon
de minachting voor plechtige ver
dragen, het verouderde nationalisme,
de mensheid parten had gespeeld.
Het werk van de Volkenbond, hoe
verdienstelijk ook op allerlei ter
reinen en hoezeer ook gesteund door
goedwillende mensen, werd op de
beslissende momenten verlamd door
die bepaling in het statuut van de
Volkenbond, die elk land het zg. 've
to-recht' gaf. Besluiten moesten met
eenstemmigheid genomen worden.
Daardoor was elke maatregel, die
een onwillige staat kon dwingen, van
te voren krachteloos gemaakt. Het
was de volstrekt verouderde opvat
ting der souvereiniteit, die hieraan
een theoretische steun gaf.
Reeds Hugo de Groot pleitte in de
17e eeuw voor het samengaan van
regeringen, die - om dat samenwer
ken kracht te geven - een deel van
hun soevereiniteit, hun zelfbeslis-
singsrecht opgaven voor een hoger
geheel. Om samen iets tot stand te
brengen moet men persoonlijk stre-
U heeft het gemerkt: de grote na-
jaarswandelpuzzeltocht, waarvan de
baten bestemd zijn voor de actie
'Schip Ahoy', moest wegens een door
het K.N.M.I. in het vooruitzicht ge
stelde grote dosis hemelwater wor
den uitgesteld.
De beslissing tot uitstel werd geno
men één uur voor de start van de
tocht, juist toen de weergoden zich
van hun zeer natte kant lieten zien.
Niemand kon op dat moment be
vroeden dat het de gehele middag
droog zou zijn
Maar niet getreurd: de tocht gaat
door en wel op zondag 1 november
1970 (dus niet op zaterdag 31 oktober
zoals aanvankelijk in de bedoeling
lag).
De start vindt plaats van 12.45- 13.30
uur in het VVV-kantoor op het Plein
te Bergen.
ven ondergeschikt maken aan geza
menlijk optreden. Dat weet elke
voetballer. Hugo de Groot bepleitte
ook al een gezamenlijk optreden te
gen de staat die de vrede verstoorde
of agressie bedreef.
Helaas hebben staatslieden en
rechtsgeleerden al vrij spoedig de
diepe zin van De Groots Volkenrecht
ontkracht en toegegeven aan het al
lengs groeiend nationalisme. Ze werd
'Volkenrecht' niet een door alle vol
ken voor ieder land geldend en aan
vaard rechtsstelsel begrepen, als die
nen van een hoger belang inplaats
van het bekrompen nationale. In
plaats daarvan werd het gezien als
registratie van afspraken en verdra
gen die men naar willekeur gedre
ven door eigenbelang, weer kon op
zeggen en verwerpen. Het principe
van het Volkenrecht van Hugo de
Groot - een rechtssysteem is uit ho
ger zelfbehoud nodig - heeft geen
kans gekregen te groeien in het be
wustzijn der volkeren. Het was te
vroeg. Nog te weinig mensen, staats
lieden ook, keken over de grenzen
van hun land heen. En als ze het al
deden was het uit gebeerte naar
land, naar bodemrijkdommen. De
periode van het kolonialisme in de
18e en 19e eeuw heeft de wereld
verdeeld en verscheurd.
Toen in 1945 de V.N. werd opgericht,
hadden velen door bitter oorlogsleed
gelouterd, de verwachting dat men
van de mislukking van de Volken
bond geleerd had. Het nationale sou-
vereiniteitsprincipe moest aan ban-
Wilson.
Dag Hammarskjold (Zweden)
Secretaris-generaal 1953-1961
„Laat het maar aan Dag over."
Maar ook de Verenigde Staten heb
ben zich niet onthouden van tegen
stemmen, men denke alleen maar
aan de toelating van Peking-China.
Blijkbaar is de geldingsdrang en het
nationalisme nog te groot om het
achter te stellen bij samengaan voor
hoger belang. Blijkbaar ook is er
nog een te groot verschil bij de be
oordeling van situaties in de wereld.
Reeds bij de opening van de eerste
algemene vergadering der V.N. heeft
Vincent Auriol, de toenmalige socia
listische president van Frankrijk er
de nadruk op gelegd, 'dat elk land
een deel van zijn souvereiniteit
(zelfbeslissingsrecht) dient prijs te
geven ter wille van de grondvesting
van een werkelijke vredesorganisa
tie'.
We zijn nog niet veel verder. Im
mers in 1967 moest secretaris-gene
raal Oe Thant de vredesmacht der
V.N., die de bufferzone in het Na
bije Oosten bewaakte, laten terug
trekken voor het beroep op souve
reiniteit van Nasser. En toch zal het
er van moeten komen. In onze we
reld - door de moderne publiciteits-
middelen, door verkeer en door de
economische dooreenvlechting dich
ter bijeen gebracht dan Hugo de
Groot ooit had kunnen denken - is
er maar één idee die richting kan
geven en uitzicht biedt op leven in
vrede: One world or none (Een we
reld of geen). We zullen moeten be
seffen dat we elkaar verdragen moe-
Trygve Lie (Noorwegen)
Secretaris-generaal der V.N. 1945-'53
„Het meest onmogelijke baantje ter
wereld."
ten. We zullen over de grenzen van
onze landjes moeten heenkijken. We
zullen de kloof tussen arme en rijke
landen, tussen verspilling hier en ge
brek daar, tussen eigen belang en al
gemeen belang, tussen kortzichtig
heid die niet verder kijkt dan de
eigen welvaart en samenwerking
met anderen waar ook ter wereld
moeten overbruggen.
Er wordt natuurlijk al aan gewerkt.
De NOVIB de UNESCO-comité's en
vele andere hebben ieder hun deel
van de taken op zich genomen, niet
alleen hier, maar overal ter wereld.
Want de vrede te vestigen is het
werk van ons allen. 'Wij, volkeren
der aarde', wij hebben ons ertoe ver
plicht tegenover de komende gene
raties, tegenover onze kinderen.
*1De toetreding tot de V.N. moet
door de parlementen bekrachtigd
worden.
*2) Grote Vijf - Nat. China (Formo
sa), Rusland, Verenigde Staten, En
geland en Frankrijk.
Wegens plaatsgebrek vorige
week niet geplaatst.
Oe Thant (Birma)
Secretaris-generaal 1961-heden.
„Team work."
