1945
Ikmaarder
1946
Een jaar van worsteling
en herrijzing
Duitsland en Japan werden
vernietigend verslagen
Directeur: M. 3. Roggeveen.
Hoofdredactrice: E. Tas—Callo.
MAANDAG 31 DECBMBLE 3
ga—' 3e Jaargang No. 106-327. tt—
DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMGEVING
UITGAVE. STICHTING „DE VK1JE ALKMAARDER"
ACHTERDAM 20. TELEF. REDACTIE 2274. TELEF. ADMINISTRATIE 3371.
Een blik ierug
1945 Het jaar van onze bevrijding, zal in onze geschiedenis een jaar van grote
betekenis blijven, omdat Nederland zijn natioanle zelfstandigheid herwon.
1945. Een jaar van vreugde, doch ook één van harde nood, van verdriet om
wie niet weerkeerden en teleurstelling om dat, wat van onze verwach
tingen nog niet verwezenlijkt werd.
Wanneer de ontzaglijke vele gebeur
tenissen van dit jaar ons in gedachte
voorbijtrekken, dan blijft naast de
dankbaarheid om de bevrijding ook
de verwondering. Verwondering dat
wij, wijzelf dit alles in zo'n kort tijd
bestek beleefden. Echter ook verwon
dering dat zo snel een deel van het
herstel tot stand kwam endat zo
mei vergeten wordt.
Het jaar begon ln de bitterste ma
teriële en geestelijke nood. Geen ver
warming, geen licht, geen voedsel.
Om het in huis nog enigszins drage
lijk te maken, werd het hout in eigen
omgeving gekapt. Om 's avonds nog
Iets te kunnen doen, werden de
vreemdste uitvindingen gedaan, zodat
een restantje van een ander vettig pre
paraat, nog een hoek van de kille ka
mer verlichtte. Tochten werden on
dernomen op de fietsen met anti-plofs
of zal te lopende, 0m nog wat voedsel
van den boer te halen, dat dan op de
noodkacheltjes moest worden bereid,
't la wel goed, ons deze ellende voor
He geest te halen, opdat we nog eens
even ln dankbaarheid gedenken, wel
ke wonderen onze hujsvrouwen ver
richtten en ook om "dankbaar te zijn
voor de grote mate van herstel, die er
op dit materiele gebied reeds is be
reikt.
aan den vliand verleende hulp ol
steun". In de practijk van de zuive
ring thans, zou de gewraakte uitdmk-
king van miniater Burger hoogstwaar
schijnlijk geen aanleiding tot ontslag
m er zijn....
Als wij ons in April *rote Mg®1
afvragen, of de Duitsers Westelijk Ne
derland zullen verdedigen, bemoedigt
prof. Gerbrandy ons In zijn radiorede
van 7 April. Hij verklaart. „Gemar
teld volk van Nederland het ontzet
nadert!" En inderdaad: 16 April is de
bevrijding van Oostelijk en N. O Ne
derland practisch voltooid. Doch
April gaat de Wieringermeer onder
water. Al Is het verdriet om deze
ramp groot, wij allen voelen toch: het
einde van de bezetting nadert. Een
glimp van de bevrijding vangen wij
op, als eind April de gealliëerde toe-
stellen boven onze steden komen om
voedsel af te werpen. Het eerste vre
deswerk van het Bomber-command.
29 April eindelijk! Als we menen: de
nood had niet nóg langer kunnen du
ren, dan Wedt Himmler de onvoor
waardelijke overgave aan. Het duurt
nu niet lang meer, of ook wij in het
Westen kunnen de Canadezen begroe
ten en hoe. Dikwijls uitzinnig is de
vreugde der bevolking.
..DENK EROM, RAZZIA'S!!" Vele malen hebben wij elkander op deze
'wijze gewaarschuwd, als de bezetters weer op 't pad waren, om ons van onze
Tijwiel, die wij zo dringend nodig hadden, te beroven. Velen konden dikwijls de
opgezette vallen niet meer ontwijken en moesten op smadelijke wijze afstand
'doen van hun vehikel. Anefo/Meyboom P.
Naast deze materiele nood, die ook
heel wat geestelijke ellende veroor
zaakte, was er de angst. De angst om
vader, zoon en verloofde. Het was ons
Immers 2e Kerstdag 1944 door den Duit
ser aangezegd, dat alle mannen zich
moesten melden. 3 Januari werd er
in een regeringsverklaring, via radio
Oranje uitgezonden, met klem op
gewezen, dat niemand zich moest
melden, dat men in onderlinge
solidariteit zou handelen en dat ieder
die direct of Indirect zijn medewer
king verleende aan de maatregelen
van den vijand, t. „z. t. zou worden
vervolgd wegens collaboratie. Mi
nister-president Gerbrandy herhaalde
een week later persoonlijk deze zeer
duidelijke waarschuwing en nog een
week later, kon ons de regeringsvoor
lichtingsdienst uit Londen mededelen,
dat 92 pet. van de aanmeldingsplich-
tlge mannen hadden geweigerd. Het
Nederlandse volk voelde zich on
danks het doodsgevaar waarin het
verkeerde sterk in dit eensgezinde
verzet. Het Nederlandse verzet. Onge
twijfeld zal ons volk daar, blijvend
trots op kunnen zijn. In die tijd van
ergste nood verzwakt evenmin de
prachtige spoorwegstaking.
Razzia's ln het gehele land. Niemand
ts meer veilig. De kerken protesteren,
de artsen schrijven Seiss Inquart en
doen in hun brief mededelingen over
de afschuwelijke behandeling van on
ze gedeporteerde mannen.
Als de nood het hoogst ls, lijkt de
redding nog ver weg.
Wel komt er het witte brood uit
Zwedan. We zouden vroeger niet heb
ben kunnen begrijpen, hoe een enkel
brood zo'n vërlióhting in de nood kon
zijn. Maar de bevrijding van ons land
schijnt bij de grote rivieren stil te
staan en watersnood dreigt in het ge
hele Noorden.
Na de aanslag op Rauter, volgen ln
Maart massa-executies.
De Vrije Alkmaarder meldde 20
Maart, dat ln Apeldoorn 75, in Haar
lem 22 en in Amsterdam 52 Nederlan
ders als „repressaille" voor het vuur-
peleton de dood vonden.
Inmiddels luisteren we met gespan
nen aandacht naar wat er uit de vrije
werld voor berichten tot/ ons komen.
Er vinden in die tijd belangrijke wij
zigingen in onze Londense regering
plaats, waaronder het geruchtmakende
ontslag van minister Burger naar aan
leiding van zijn radiorede, waarin hij
met betrekking tot de toekomstige
zuivering zeide: „Het gaat niet om het
vinden van begane fouten, maar om
het vinden van hen, die fout geweest
zijn". De regering achtte toentertijd
een dergelijke uitlating „in strijd met
de door haar gevoerde politiek van
'onverzoenlijkheid met betrekking tot
n dan zijn wij bevrijd en kan het
herstel en de vernieuwing, waarvoor
ln de illegaliteit zo menig offer werd
gebracht beginnen.
Het Koninklijk gezin keert, enthou
siast verwelkomd, in het vaderland
terug. Ook stromen duizenden, bevrijd
uit concentratiekampen en Arbeitslager,
over onze grenzen.
Prof. Schermerhorn en de heer Drees
krijgen opdracht van H.M. de Koningin
een nieuw kabinet te vormen en 27 Juni
deelt prof. Schermerhorn in een ma
gistrale radiorede de plannen van dit
Weggebezemd Wint 1946 de vrede
1945: Het glorierijkste jaar van de geschiedenis"
Maar de eerste schreden der Ver. Volken op het
vredespad waren nog wankel
Wu allen wisten, in het begin van1'
1945, dat de 'strijd, hoewel nog 1
niet ten einde, reeds beslist wzc Po
oorlogswals deed Europese grond
daveren; het Ardennen-offensief, de
laatste stroohalm waar de Duitsers
zich aan vastklampten, begon vast
te lopen; Finland, Roemenië,, Hon
garije en Bulgarije hadden voor de
j aars wisseling reeds hun eens zo
machtige bondgenoot de rug toege
keerd; de R.A.F. en de Amerikaanse
luchtmacht legden in dagelijkse aan
vallen van ongekende hevigheid de
leatste hand aan de „Ausradierung*
van de Duitse industriecentra; huis
voofr huis, ja kamer voor kamer
ontworstelden de Rode legers Boeda
pest aan de taaie Duitse tegenstan-
MEI 1945. Het moment der capitulatie-onderhandelingen tussen Z.K.H.
■Prins Bernhard en Duitse autoriteiten te Wageningen. Anefo/W. v. d. Poll P.
kabinet dat zich het herstel en de ver
nieuwing tot taak heeft gesteld, mede.
Doch de regering staat voor een ontzag
lijke opgaaf, welke nog verzwaard wordt,
niet alleen door de afwezigheid van
voorraden, van transportmiddelen, van
kolen en van machineriën, maar ook
dóór vele arbeidsconflicten, waarvan
de- stakingen in Rotterdam wel het
meest het herstel in gevaar brengen.
Wij maken kennis met nieuwe ele
menten in ons maatschappelijk leven.
Daar is het veelomstreden Militair Ge
zag, dat toch ongetwijfeld de eerste en
belangrijke stappen voor het op gang
brengen van ons gedesorganiseerde
ambtenarenapparaat heeft gedaan.
Daar is de Nationale Advies Com
missie, het college,, dat een schakel
had behoren te zijn, tussen het kabi
net en de nog ontbrekende werkelijke
en nieuwe volksvertegenwoordiging. In
ons politieke leven verscheen als
nieuw element de Nederlandse Volks
beweging, wier streven: de doorbre
king van verouderde scheidslijnen, met
succes bekroond schijnt te zullen wor
den. .Vervolg 5e kolom.
ders en trokken pp naaar Presburg
en Weenen; op 12 Jan. zet maar
schalk Koniev een krachtig offen
sief in om het Silezische mijnge-
bied te kraken. Drie dagen tevoren
was de eindstrijd tegen Japan be
gonnen met de grote landing op het
eiland Luzon, door 800 Amerikaanse
bodems uitgevoerd.,
Zo bloedde het agressieve oorlogs
beest uit dodelijke wonden, maar
in zijn laatste stuiptrekkingen klem
den zijn klauwen vaster om de
slachtoffers, die nog niet aan zijn
greep ontrukt waren, en de rijzende
dageraad der vrede deed ook scher
per de gestalte van de tweespalt in
het kamp der overwinnaars afteke
nen. Het Poolse conflict is tot een
twistappel geworden, die het eerste
voedsel zal zijn voor een weder
opkomend wantrouwen en in Grie
kenland wordt een tragische broe
derstrijd gestreden. Snel ontwikkelt
zich de strijd in het Oosten tot een
vernietigingsslag voor de Duitse le
gers; Zjoekov zet op 14 Januari een
nieuw offensief in vanuit twee brug-
gehoofden over de Weichsel en ten
Z. van Warschau. De Duitss iiniee
in Polen storten met donderend ge
raas onder de aanstormende Russi
sche tanks ineen.
Terwijl de gealliëerde legers in
het Westen voorbereidingen treffen
voor hun grote offensief, houden
Churchill, Roosevelt en Stalin „er
gens in het Zwarte Zeegebied" een
conferentie (Yalta 7 Febr.).
De Poolse troepen slaan een
bruggehoofd over de Rijn bij
Remagen (8 Maart); de Russen
blijven met zevenmijlslaarzen op
marcheren. De geniale Führer zet
Vori Runstedt opzij en probeert het
eens met Kesselring (22 Maart);
voor Göring heeft hij blijkbaar geen
ander hoewel het dag en nacht
bommen regent op Berlijn en an
dere steden van het „Duizendjarig
Rijk". Op 25 Maart wordt in het
Westen de laatste ronde ingezet
over de successen ligt het „veilig
heidswaas".
Op 11 April komt het verras
sende bericht, dat Simpson's tank
colonnes bij Maagdenburg, aan de
Elbe zijn! Temidden van de vreug
de over de geweldige successen
komt als een donderslag het over
lijdensbericht van president Roose
velt. Alom heerst rouw, maar de
strijdorkaan woedt voort; over Wee
nen, dat de dertiende valt; over het
Oosten en Westen van Duitsland,
waar de legers bliksemsnel nu op
rukken in verschillende richtingen,
over Japan, waar het éne industrie
centrum na het andere nu een ge
duchte beurt krijgt.
Berlijn ligt onder Russisch vuur!
Op 22 April nemen de beroemde
kanonniers van Leningrad de be
schieting van de Duitse hoofdstad
ter hand; weldra regent het bom
men en granaten op de stervende
veste, de Russische infanterie baant
zich reeds een weg naar het cen-
trum.
Op de 26ste valt Bremen en de
Amerikanen onder Hodges schud
den de Russen van Koniev bij Tor-
ga de broederhand!
Op Zondag 29 April verspreidt
een extra-bulletin van ons blad het
heugelijke nieuws, dat Himmler,
(Reichsführer nu Hitier „im Nichts
veschwunden" is), de onvoorwaar
delijke overgave aan Engeland en
Amerika heeft aangeboden! Wilde
geruchten doen de ronde: Hitier zou
stervende zjjn, Göring zou zelf
moord hebben gepleegd en Beieren
komt in opstand. De volgende dag
stijgt de spanning nog. Hitier zou in
zijn ondergrondse hoofdkwartier
(onder de Tiergarten!) strijdende
zijn gevallen een feit is, dat Mus-
solini met 17 handlangers te Milaan
zijn roemloos einde vindt.
Eerst op 7 Mei een dag na de
overgave door Blaskowitz van de
vesting Holland kon de onvoor
waardelijke capitulatie van Duits
land worden gemeld. De vreugde
van de Victory Europe Day (8 Mei)
bruist over de wereld hoeveel
tranen van dankbaarheid zouden
die dag vergoten zijn?
(Zie vervolg pag 2, 6e kolom)
OUDE JAAR
Och neen, ge behoeft er U niet toe te
zetten de rekening van het afgelopen
jaar op te m^ken, de gedachten zullen
U immers bestormen op deze eerste oude
jaarsavond, die wij sinds '39 vieren in
een vrij land. En hoeveel zorgen er nog
zijn, er zal toch nauwelijks één huis in
ons vaderland zijn, waar de bevrijding
niet met dankbaarheid zal worden her
dacht. Zeker, de ergste rampen waren
ons bespaard, wanneer wij gelijk onze
Zuiderburen reeds de laatste avond van
het vorige Jaar in vrijheid hadden mo
gen doorbrengen. Herinnert ge U, hoe
wij juist een Jaar geleden aUen een stuk
wanhoop en wrok om het hart droegen,
hoe wij elkander dof en gelaten de tries
te feiten vertelden: de ellende van de
razzia's, de cijfers der hongerdoden, de
onverdragelijke successen van Von Rund-
stedt in de Ardennen? Maar toch en hoe
dan ook, het nationaal-soclallstische
schrikbewind ls gevaUen en zo weinig
vermag het ons nog angst' aan Jagen,
dat het gericht dat ln Neurenberg vol
trokken wordt onze belangstelling ter
nauwernood op wekt. Hoe is het moge
lijk dat deze kleine bange lieden zoveel
rampen hebben veroorzaakt?
Maar dat is tegelijk de tweede gedach
te die ons -niet los laat: de ellende die
dan toch maar veroorzaakt is. Wij be
grijpen, dat wij van de verschrikkelijke
gevolgen van de oorlog maar een klein
gedeelte zien. En toch ls het al zoveel,
dat het ons die blijdschap ontneemt, die
gewoonlijk de dankbaarheid vergezelt.
Vervult ons soms zelfs niet de angst,
wanneer wij er ons rekenschap van ge
ven dat de heerlijkste steden en de
kostelijkste cultuurschatten zijn vernie
tigd, dat de stad van Kant geplunderd
wordt en het oude Weenen leeggeroofd,
(„eigen schuld", ik weet het wel) dat de
ze Pyrrhusoverwinnlng „Die üntergang
des Abendlandes" in zal luiden? En bo
venal, is het niet een voortdurende nacht
merrie, dat, nu de partij gewonnen heeft,
die naar wij geloofden en nog vertrou
wen, het recht aan haar zijde had, zij
zelf zo ontzaggelijk veel onrecht doet
of althans geschieden laat?
Zouden deze gedachten niet als van
zelf de meesten onzer bestormen? Mocht
het dan zijn, dat wij ze vanavond tracht
ten los te maken van het rumoer van de
dagelijkse dingen en de wereldse strijd,
dat wij, voor God staande, beseften de
schuld voor deze geschonden wereld niet
te mogen werpen op dien enen man of
aan die en die mensen, die hun macht
misbruikten
Want al rust op ons aUen de schuld
zeker niet gelijdeüjk en al is hét waar,
dat er recht geschieden moet (zonder
het fundament van het recht kan het huis
der liefde niet worden gebouwd), wie
onzer is zonder zonde? Zouden al deze
dingen niet bovenal zijn geschiedt, omdat
de volken bestaan uit mensen als wij?
Maar als wij dit zien dan komt daar
teyens lb ons leven de zekerheid, dat er
neig zo veel kan worden genezen door wie
in deemoed herstellen wil en dienen
wil in Christus' geest, een met makkers
aller landen, in de ene strijd
P. v. d. MEULEN.
ZIJ DIE STIERVEN
Er waren „groten" der aarde, die
dit jaar van ons gingen. Er waren
vele minder groten. Er waren boven
dien tienduizenden der „kleinen", die
stierven in de concentratiekampen in
ons eigen land, in Duitsland, in In
donesië, in Thailand, in Japan....
Tienduizenden anderen vielen op de
slagvelden en duizenden stierven
voor de vuürpeletons. Dan zijn er
nog de ongetelden die omkwamen
van honger, uitputting en verdriet.
Er waren dit jaar t veel gekende
en ongekende helden die stierven,
om uit hen een erelijst samen te
stellen.
Laten wij hen allen gedenken.
Een biik terug
De maatregelen van het nieuwe ka
binet spraken het meeste tot ons volk
ln de onder leiding van Minister Lief-
tinck uitgevoerde geldsanering.
Voor 22 October zijn vrijwel overal
de tijdelijke gemeenteraden gekozen.
20 November werd de Staten-Gene-
raal geopend. Een Staten-Generaal,
daar is vrijwel het gehele Nederland
se volk het over eens, welke zo spoe
dig mogelijk in 1946 vernieuwd moet
worden.
1946. Een enorme taak ligt er nog
voor regering en volk.
Allereerst hopen we, dat de Indone
sische kwestie tot een bevredigende
oplossing zal worden gebracht. Doch
nog vele andere problemen zijn er.
Reeds in 1945 vroegen zij onze aan
dacht. De zuivering, zij zal zoveel
mogelijk afgewerkt dienen te worden;
de kwesties betreffende geïnterneerden
en de al of niet uitvoering der dood
straf: zij eisen beantwoording; de oor
logspleegkinderen, zij moeten op ver
antwoorde wijze verzorgd;- de perike
len rond omroep en pers, zij dienen
opgelost.
1945, het was een jaar van uitersten.
1946 zal een jaar van enorme krachts
inspanning voor ons gehele volk zijn.
Allen, die nimmer zullen weerkeren
en die hun leven offerden voor ons
bestaan: wij zullen ze niet mogen ver
geten. Allen, die thuiskwamen en al
len die hun bijdrage tot het herstel
willen leveren: zij zullen eervolle en
behoorlijk betaalde arbeid moeten
vinden. De - regering van thans ver
dient in haar streven naar herstel aller
steun; de verkiezingen van straks eisen
onze volle mede-verantwoordelijkheid.
Vol moed 1946 in!
De twaalf slagen
Wanneer die eeuwige Zwerver, de
Tijdt zijn mensenkinderen voert van
het oude jaar in het nieuwe, dan is
het, of Hij zijn oude, maar altijd rap
pe voeten, een ogenblik laat rusten en
ons omhQog tilt opdat wij onze blik
ken kunnen laten weiden over dat,
wat voorgoed achter ons ligt.
En als het uurwerk van de klok dan
zijn beschroomd en schor geluid ho
ren laat, als waarschuwing dat de
twaalf slagen welhaast komen gaan.
De twaalf slagen die op dat moment
zoveel voor ons betekenen, dan voelen
wij ons kleintjes.
Want deze twaalf slagen, zij nemen
ons uit de handen, wat nimmer meer
ongedaan gemaakt kan worden, al on
ze fouten, ónze misstappen, onze laffe
daden en de woorden van kleinzielig
heid, alle beledigingen en vernede-
ringen die wij anderen aandeden en
de legioenen van lelijke gedachten,
heel de menselijke rampzaligheid van
één lang jaar wordt ons uit handen
genomen.
Maar ook de schaarse goede dingen
die wij deden, de grote gedachten die
wij koesterden en de liefde die wij
om niet gaven: dze kostbare kleino
den, zij zijn verleden.
Wij worden stil wanneer de weeg
schaal ligt op onze uitgestrekte hand
en wij niet meer kunnen verhinderen,
dat de éne schaal zo veel lager hangt
dan de andere.
Wij worden stil, voelen de aanwe
zigheid van onze vrienden en huisge
noten als een goedgezinde hand op
onze schouders drukken; wij allen
overdenken immers dezelfde dingen
met verschillende gedachten. Wij
schamen v,ia -filet verev mus- -
gende bekentenis en voelen het als
een zegen, bij elkander te zijn
kinderen in het donker.
Wij vergeven hem of haar, die met
een luidruchtig woord, een kwink
slag de stilte komt verstoren.... zou
den wij niet allen wel een of meer
herinneringen wjllen verdrijven?....-
en deze luide tonen sterven reeds
weer af, wijl zij geen weerklank vin
den; de stilte omgeeft hen tegelijk
met het rustige antwoord, dat een ver
giffenis inhoudt.
Wanneer de twaalf bronzen slagen
vallen, dan staan wij op en omhelzen
elkander. Het nieuwe jaar heeft zijn
Intrede gedaan; een last glijdt van
ons af en een nieuwe, ondanks alles,
lieve last schuift de Tijd op onze
schouders.
Wij hebben ons voorgenomen wijzer
te zijn en beter te doen dan voorheen.
„Onze" Canadezen
vertrekken
Het Jaar van' onze bevrijding spoedt
ten einde. De Canadese soldaten keren,
na jarenlange afwezigheid, huiwaarts en
daarmede breekt tevens het tijdstip aan,
dat het hoofdkwartier voor Nederland,
dat in Apeldoorn gevestigd was, wordt
opgeheven.
Het ingang van 1 Januari
komen vele artikelen van
de bon.
Er is een testament van
Hitier gevonden.
Stemmen over de confe
rentie te Moskou.
Voor bijzonderheden zie pag. 3.
81
DE BEVRIJDER VAN NEDERLAND, VELDMAARSCHALK MONTGOMERY,
WERD TIJDENS ZIJN BEZOEK AAN AMSTERDAM IN AUGUSTUS OP DE
MEEST ENTHOUSIASTE- WIJZE ONTVANGEN. Zijn tocht door de stad werd
een ware triomftocht. Aan de grens der gemeente werd „Monty" verwelkomd
door burgemeester de Boer. Naast den veldmaarschalk minister-president Scher
merhorn-. - - Anefo/Raucamp P,