wcJLviicJk
f'
WAAR NEERLANDS BLOEM
TEN ONDER GAAT
Wat weet ge van den
Ontstellende cijfers over
de jeu<
■gd
VIJF EEUWEN SCHAAK
TRIESTE NASLEEP VAN DEN OORLOG:
n
ïTET Rembraadtspleln Is het lichte deel van donker Amsterdam. Het schijnt
alsof hier het hart van Amsterdam klopt, alsof alle levensaderen hier sa
men komen. Meer dan in andere dealen van Amsterdam branden hier in veler-
lei verscheidenheid in sterkte en kleur de lampen. Er zijn meer pleinen in de
hoofdstad, het Rembrandtspleln echter is het meest bezochte en meest bezon
gen plein van de hoofdstad. De oorden van vermaak zijn hier sterk gevarieerd.
Ge kunt er op een nette wyz9 een borrel drinken, ge kimt het ook in minder
nette gelegenheden doerf in de aangrenzende straatjes en misschien op het
Plein zelf. En ge kunt er dansen op de melodieën, voortgebracht door orkes
ten in diverse gerenommeerde „tenten", zooals men tegenwoordig de dans
zalen pleegt te noemen. Wij hebben een „tent" bezocht. Het was er stil, als
verloren zaten wij
in de zaal. Aan het
aangrenzende ta
feltje zaten eenige
proto-typen van een
deel van de vrou
welijke jeugd, dat
i tegenwoordig de
danszalen bevolkt.
Zeer modern gekapt
en gekleed, leeftijd
van 16 tot 20 jaar.
Op tafel een keur-
colletie glaasjes
van diverse kleuren
en smaken. Meisjes
van heden drinken
natuurlijk geen li-
monade, dat's niet
modern. Hier zaten
vijf meisjes, die in
hun Jonge leventje
meer meegemaakt
hadden dan voor
hun moreel goed
geacht moet wor
den. WiJ zullen U
niet vertellen, wat
de kellner, die goed
op de hoogte scheen
te zijn van an
tecedenten van de
ze „girls", ons me
dedeelde.
Deze meisjes en
honderden anderen gaan langzaam maar zeker ten gronde. Wanten hier
komt een der kernpunten van de historie, er is geen enkele instantie, geen'
enkele wet, die hier kan ingrijpen. Zoolang deze meisjes niet openlijk door
de zedenpolitie op niet tolereerbare handelingen worden betrapt, zoolang
gaan zij hun gang.
En zij gaan hun gang! Het gold, dat zij ioderen avónd verteren, beloopt
meer dan tien gulden en dat moet ergens vandaan komen.
EEN GESCHILDERD KATJE
Over drie jaar
nog erger
/YVER deze materie hebben wij ge-
sproken met mej. Hoekendijk
te Amsterdam, een zeer bekende maat.
schappelijke werkster in de kringen
waarover wij speciaal in onze eerste
reportage spraken. Wy hebben haar de
vraag gesteld, of het dieptepunt in
het moreele verval van de ,/Oorlogspro-
ducteu" reeds bereikt was. Het ant
woord was terzake kundig, maar ver-
bazingwekkend:
„Over drie Jaren is het nog veel
•n veel erger 1"
Waar baseert U deze mecning
epf"
j -—„Omdat de meesten van deze meis
jes dan meerderjarig zullen 7.yn en dan
is er niemand meer, die er iets tegen
kan doont"
En het ontmoedigende ia, dat h'ie
mand ook n n iets doet. Amsterdam
staat natuurlijk niet alleen voor dit
1 vraagstuk. Andere steden kampen er
eveneens mee. Rotterdam bewijst wel
in zeer sterke mate, dat er niets, maar
dan ook niets aan gedaan wordt te
pogen deze jeugdige meisjes in het ga
reel te brengen. Rotterdam bezit n.1.
een corps zedenpolitie, dat uitéén
man bestaat. Zooals gezegd, er be-
i staat geen wet, die deze meisjes ver-
j plichten kan te werken. Opvoedings-
j centra kennen zij niet van binnen en
zoo doorgaande zullen zij er nooit
komen. Mochten vader en moeder een
klacht over hun dochter indienen, dan
bestaat de mogelijkheid, dat het meisje
voor korten of langen tfjd, maar nooit
langer dan tot haar meerderjarigheid,
elders opgevoed wordt. Maar dat ge
beurt zelden.
Wjj hebben ook anderen gesproken
over het onderwerp jeugdvorval en
criminaliteit. Zij hebben ons ontstel
lende cijfers laten zien. De heer D. Q.
R. Mulock Houwer, een der lei
dende figuren in de wereld van de kin
derbescherming te Amsterdam en di
recteur van de stichting „Zandbergen"
te Amersfbort, heeft ons iets verteld
over den nood onder de Ncderlandsche
jeugd, speciaal in de groote stedon.
Bijna 50.000 kinderen bevolken
de gestichten, tehuizen, kampen
of werden /als pleegkinderen bij
particulieren opgenomen. Dit zijn
niet alleen kinderen, die wegens
■wangedrag tot betere loden van
de maatschappij moeten- worden
omgevormd. Neen, hiertoe behoo-
ren ook de kinderen dia uit de ou
derlijke macht zijn ontzet. Ook
kinderen, Jeugdige politieke de
linquenten beneden 18 jaar, kin
deren van ongehuwde moeders enz.
Alleen in Rotterdam werden in
1946 1400 kinderen aan den Voog
dijraad toegewezen, in Amster
dam 1100 in Den Ea?-g 800, in
Utrecht 300, in Groningen 200 kin
deren.
Waarom?
Omdat de ouders alle verant
woordelijkheidsbesef verloren.
Nog zijn er gezinnen waar de kin
deren de straat opgaan, de Jongens
in den zwarten handel duiken, de
meisjes op een andere wijze hun
fortuin zoeken. In de oorlogsjaren
1944, '45 en '46 werden per Jaar
geboren5200 kinderen, van
wie de moeder ongehuwd was en
dé vader Duitscher of Canadees.
In Nederland leven op dit oogen-
blik 29000 kinderen van onge
huwde moeders. Per Jaar wor.
den 10.000 kinderen het slachtof
fer van echtscheidingen tusschen
ouders. Hieruit ontstaat, zooals be
grijpelijk, ontzaglijke kinderver-
waarloozing en hiermede de jeugd
criminaliteit, die 250% hooger ligt
dan in 1940!
VADER EN MOEDER
Dit is een beeld van den toestand
in Nederland na den oorlog. Want niet
allyd is het kind de hoofdschuldige
in het drama. Als het vader en moeder
niet meer kan schelen waar zoon of
dochter „uithangt", als er geen toe
zicht meer is, als de huiselijke band
verbroken is, dan komt de jongen in
den zwarten handel en het meisje
langs de straat, in nachtcafé's enz. De
jongen zal nog te grijpen zyn wegens
zijn duistere werkzaamheden, het
meisje meestal niet. En die meisjes
vormen de generatie, die straks, en
ook nu al, donker Amsterdam bevol
ken. En juist deze meisjes stellen de
dames en heeren van de "diverse ver-
eenigingen voor een onoplosbaar raad
sel. Wij hebben ia onze eerste repor
tage gevraagd: „Wie grijpt hier int"
Welnu, wij hebben velen dames en
heeren hun meening gevraagd en wy
kunnen zeggen: „Er wordt onnoemelijk
hard gewerkt maar men kan allen nog
niet baas. Vijftigduizend kinderen le
ven reeds in diverse inrichtingen. Dit
zijn alleen zij, die op eea of andere
wijze hulp dringend noodig hebben en
zijn ondergebracht. Mar er zyn nog
ongetelde dni zenden ,die
deze hulp, vrijwillig of niet, van noode
hebben. Om te pogen orde to scheppen
in de bestaande chaos is men dezer
dagen overgegaan tot stichting van
het „Nationale Bureau voor Kinder
bescherming", dat zal werken met
eerbiediging van alle gcloofs en po
litieke overtuigingen van de jeugdige
delinquenten en, voor zoover aanwe
zig, ouders. Ons land mag zich ver
heugen in het bezit van 400 verceni-
gingen, die zich bewegen op het ter
rein van de jeugdbescherming. Al dit
werk is particulier, de regeering staat
er wel sympathiek tegenover, maar
meer dan 't subsidieeren' jan de ver-
eenigingen doet zij nog niet. Die 400
vereenigingen werkten ieder op „eigen
houtje". Thans zal echter worden
overgegaan tot coördinatie, om inten
sief de bestryding der jeugdvcrwanr-
loozing en criminaliteit ter hand te
nemen. Daarvoor is gesticht eea R.K.
groep, een Prot. Christ. groep, een
buitenkerkelyke en een Joodsche groep
die tezamen deze 400 vereenigingen
omvatten. Boven deze groepen staat
het Nationaal Bureau. Behalve het op
voedende werk voor de jeugd, die
reeds in de tehuizen verblijft, stelt
men zicb ten doel de versterking van
preventieven zorg. M.a.w. men wil de
jeugd zoeken waarvoor kerken, jeugd
beweging, scholen en versterking van
het gezinsverband middelen zullen
zyn. Het probleem, dat wij in deze
serie aanroeren, is eea nationaal pro
bleem. Vele landen hebben dit gekend
of kennen het nog na de twee wereld
oorlogen. Wij ondervinden het nu. Voor
velen is het reeds te laat. duizenden
hebben dit reeds aan den lyve onder
vonden. Nog dagelijks zakken jonge
meisjes af naar de immoraliteit. Wij
hebben hen gezien in kamertjes, in
"krotten, langs de grachten en in do
stegen, in nachtclubs en daaspnloizen.
Hier moet met kracht worden inge
grepen, omdat ook de mannel ij ke
jeugd er door besmetting aan ten
gronde gaat. Daarover een volgenden
keer meer.
ACCIJNSVRIJE SUIKFR VOOR
BIJENHOUDERS
In verband met het slechte bljèn- en
«honingjaar 1946, zal zoo spoedig moge
lijk worden overgegaan tot de distribu
tie van accijnsvrije suiker aan bijen
houders (voorjaarslevering 1947).
Voor elk bijenvolk zal een hoeveel
heid van 4 kg gedenatureerde suiker
beschikbaar worden gesteld. Namens
het Bedrijfschap voor Pluimvee en
Eieren, zal de Electrische Honingzeeme.
rij „Het Zuiden" te Boxtel de suiker
distribueeren voor bijenhouders, aan
gesloten bij de bijenhoudersbonden van
den N.C.B. en den L.L.T.B. Leden van
de Vereeniging tot Ecvordering der
Bijenteelt ln Nederland kunnen de sui
ker ontvangen van de Afdeeling Handel
van hun Vereeniging, Grindweg 57 te
Wageningen.
Bijenhouders, die niet zijn aangeslo
ten bij een der hierboven genoemde
organisaties, kunnen zich, ter verkrij
ging van bijensuiker in 1947, dus
zoowel voor voorjaars- a'.s najaars
levering wenden tot de Vereeniging
tot Bevordering der Bijenteelt in Ne
derland, Afdeeling Handel, Grindweg
57 te Wageningen, welke vereeniging
door het Bedrijfschap voor Pluimvee
en Eieren Is aangewezen voor de dis
tributie van suiker aan deze categorie.
mei
menschen
van allen dag
De postbode
Als men een enquête zou houden
onder het publiek waarin men
dc vraag zou stellen: „Wat weet U
van de werkzaamheden van de P T.
T.?" dan zou men waarschijnlijk
ten antwoord krijgen: „Ja,... eh, ze
bestellen brieven en ze verkoo-
pen postzegels..." Want al geniet
')iajue|ndod aja^az uaa 'JL'X'd 3P
bekendheid met het bedrijT is nog
iets anders. Wat moet er bijv. ge
beuren voor onze brieven, briefkaar
ten, kranten en andere al of niet
lezenswaardige ar.tikelen in de bus
of op het matje liggen? Wie weet,
behalve de bestellers zelf, dat in
de meeste plaatsen het aanvangs-
sein van deze mannen tusschen vijf
uur en half zes in den morgen
figuurlijk geblazen wordt?
Hen kort gesprek met een bestel
ler helpt ons reeds uit den droom.
„Wat moet er gebeuren", hebben
wij gevraagd, „voordat het legertje
bestellers naar alle hoeken van dorp
en stad uitrukt?"
„Daar zit nog heel wat aan vast"
zei hij. „We beginnen 's morgens
om vijf uur!"
„Vijf uur?" vroegen wij bibberend
,,'t Is ndgal wat!" „Dan gaat een
man of vier, vijf de stadsbussen
lichten en een andere ploeg sorteert
de post die met auto of tram bin
nenkomt".
„En dan?"
„De post komt op de sorteertafel
en gaat naar de bestellerskamer
waar alles in vakken verdeeld
wordt".
De verschillende behandelingen
van de post te volgen, zou te veel
worden en in een tamelijk dorre be
schrijving ontaarden. Tusschen acht
uur en half acht trekken de mannen
de straat'op, bepakt met kilo's pa
pier. Dan stappen zij door de stra
ten, langs grachten, modderige of
bevroren landwegen en naar een
zame woningen voor de dagelijk-
sche krant. Dan trekt het groote le
ger van ongewapende, maar geuni-
formde mannen, leden van het
staatsbedrijf der P.T.T. dat sinds
tientallen jaren met den naam Tan
te Pos betiteld wordt, naar een
moeder, die wacht op een brief van
hjftr zoon uit Indië, naar den man
die staatsloten aay den man brengt,
met de nieuwste lijst. Dan stoppen
zij een ansichtkaart „met de harte
lijke gelukwenschen" voor een of
ander huiselijk feest in de bus. Ja,
wat brengt „de post" al niet meer.
Droeve en blijde tijdingen, dreig
brieven, aanmaningen, soms een be
lastingbiljet en andere kwade zaken.
Maar de bestellers gaan hun gang.
Zij waden door de sneeuw, door de
plassen, tornen op tegen den storm
en gure Oostenwinden of wandelen
in de heerlijke voorjaarszon als ge-
lukzalge stervelingen over dit onder-
maansche. Postloopers zijn goede
wandelaars, hoe kan het anders.
Want hoeveel kilometers zullen zij
hebben afgelegd, voor zij als rus
tend lid van deze natie, hun tasch
aan den hoof dbes teller geven, pan
toffels aantrekken en zich op hun
Opa" thuis bezorgen laten?
n« meest bezochte tentoonstelling
van het oogenbiik is wel die in
het, Indisch Instituut te Amsterdam,
genaamd „Vyf eeuwen Schaax". Men
vindt daar schaakstukken uit nagenoeg
alle landen ter wereld, zoowel uit
China en RoetheniS als uit de Batak-
landen en Tirol. Bovendien toont dr.
Nietneyer, die al dit schoons bijeen
bracht, de meest zeldzame werken uit
zijn uit 6500 deelen bestaande schaak
bibliotheek, alsmede talrijke aardige
herinneringen. Tevens is een vitrine
verzorgd door dr. Max Euwe, die een
keur van souvenirs voor deze tentoon
stelling heeft willen afstaan.
Het verhaal gaat over twee men.
schen die zwaar in spanning over een
schaakbord gebogen zaten en zwegen,
uren achtereen. Eindelijk nadat zoo'n
tweehonderd minuten verloopen waren
en nog steeds geen enkhl getuid de
Stilte had verbroken, hief een der den.
kers zijn hoofd op en zei: „Ik praat
ook niet graag onder het spel, maar
nu wij al drie uur zoo zitten, moet je
me toch eens vertellen wie nu eigen
lijk aan zet is.
Het is waar, om een goede partij
schaak te kunnen appreciëeren moet
men geduld hebben. Maar evenveel
tyd is noodig om deze tentoonstelling
geheel te bekijken. Wat de Wassenaar-
sche schaak-enthousiast dr. M. Nie.
meyer in den loop der jaren heeft
weten te bemachtigen, dwingt ieders
bewondering af. Er zijn, om maar en.
kele voorbeelden te noemen, in zijn
verzameling spelen van quartz. en avon-
turine uit Japan, van kiezelsteen af
komstig van de Karo-hoogvlakte op
Sumatra, een lederen spel uit Grieken.
Interessante tentoonstelling
In het Indisch Instituut
te Amsterdam
land en een van Karbouwhoom uit
Java. Ook ziet men een aantal ijzeren
stukken gemaakt in de loopgraven tij
dens den eersten wereldoorlog en een
spel van papier dat wij in Noderlnd in
den laatsfen oorlog gebruikten.
Duitschland komt voor den dag met
o»n sprookjesspel. De voor deze ge.
legenheid met één persoon versterkte
zevon dwergen en geitjes dienen als
pionnen, terwjjl Hans en Grietje, Rood.
kapje We Heks, de Wolf en andere
geesteskinderen van Moeder de Gans-
uls stukken fungeeren.
Biy de boeken vindt men vele ver
geelde documenten, zooals een hand-
Hchrift uit de vijftionde eeuw, eea
boek met 2500 soorten paardenspron
gen, een opera van het 13e eeuwsche
srhaakfonomeen Philidor en vele an.
dcre werken, waarin de schaaklief-
hebbers zich kan vermeien.
Voor den leek echter zijn de curiosa
interessanter. Men vindt een doosje
paneermeel, merk Pion, scheermesjes,
uen lichtgevend speldje uit den oorlog
(een schaakpaard), geld uit het dorp
Stroebeck, reclamebi'.jetten, zoowel
vun het Balkantournooi als van don
openluchtwedstryd op het Mosveld en
con advertentie die dr. Euwe uit em.
Friesch boerenblaadje knipte:
Te koop wegens fnmilietoelt:
MAX EUWE
4 maal bekr. nr. 2382027 pnt.
FR9 in 3 jaar 3915 liter melk.
China, Hongarije, Friesland en de
binnenlanden van Sumatra zijn $ven-
eens vertegenwoordigd. Of het schaak
spel ook verbreid isl
Couranèen bericht" „PE TIJD"
I Da AGA KHAM te Boobay la tar g«legenheid
van aljn zestigjarig jubileum aio leldar
der Ismaili-Mohammedanen tegen dlanantaa
I gewogen. Hat blaak dat da Aga Khan maar
1 dan 110 kg woog zoodat voor aan bedrag
l van meer dan 4 alllloen gulden aan dia-
1 man tan op da andara «flegiehaal lag.
Ik kon helaas niet eens mijn. eigen gewicivfc-
aan. «steenkool bij elkaar Scharrelen
laat staarv aan diamanten.
M OoPtwijn.
Interessante tentoonstelling in ARTIS
Beha've traan leveren de walvlsschen 34 producten!
JUIST zooals in de luchtvaart in onze dagen op ieder avontuurlijk, op sen
satie belust hart een onweerstaanbare en allesovertreffende aantrekkings
kracht uitoefent, waren het in vroegere eeuwen de emoties en wederwaardig
heden van de walvisschen-jacht waartegen elk ander evenement het op den
duur moest afleggen-
De fascineerende romantiek van de walvisschen-jacht is herleefd. Eindelijk.
Terwijl de Noren, Engelschen, Amerikanen, Duitschers en Japanners nog
steeds jacht bedreven en behoorlijke resultaten behaalden, zat de Nederlander
thuis bij de warme kachel en koesterde hij zich aan verhaten over koene hel -
den die eens moeders pappot verlieten en naar den Zuidpool trokken. „Wat
hebben wij toch een grootsch verleden", dacht ons volk en het liet mijmerend
den kostbaren tijd voorbijsnellen.
Sinds kort evenwel, juist op het laatste moment, zijn wij ontwaakt en be
leeft de walvisch weer een hausse van populariteit door de reis van de „Wil
lem Barendsz". Talrijke boeken w.o. een van Jan P. Strybos en eenige
kinderboeken zullen weldra verschijnen, heel Nederland kijkt reikhalzend
uit naar zoo nuttige voortbrengselen, iedereen moppert op de margarine maar
hunkert naar een rantsoen-verhooging en daarom kan het niet anders of de
tentoonstelling, die onder groote belangstelling door burgemeester d'AUly in
Artis geopend werd, moet succes opleveren.
WALVISSCHEN
LEVEREN LIPPEN-
STIFTEN
W/ALVISSCHEN, welk een monster-
dieren toch. Onbegrijpelijk leelijk
van vorm en toch mooi door den vol
maakt harmonischen bouw. Mogen wij
even uw aandacht vragen voor een
vergelijking tusschen menschen en ce-
tacea, zooals de orde der walvisch-
achtigen in de wereld der biologen
wordt genoemd?
Beide zijn zoogdieren, hetgeen be-
teekent, dat de hoofdkenmerken dezer
klasse aanwezig zijn. Er is meer over
eenkomst tusschen en walvisch dan
tusschen walvisch en snoek. Ziet u
maar eens:
Hoewel walvisschen langen tijd on
der water kunnen blijven, moeten zij
toch nu en dan boven water komen om
adem te halen en lucht in hun longen
te krijgen. Natuurlijk is alles zooveel
mogelijk aangepast. Zoo zijn de iongen
van zulk een enormen omvang, dat er
genoeg lucht in kan om drie kwartier
onder water te blijven, terwijl verder
liet neusgat boven op het lichaam zit
om zich zoo weinig mogelijk bloot te
geven. De cetacea brengen voorts le
vende jongen voort die gezoogd wor
den. In groote lijnen is de bouw van
mensch en walvisch analoog. Een wal
visch heeft een dubbel hart (visschen
een enkel) en ook over het skelet zou
veel te vertellen zijn. Laten wij als
voorbeeld slechts de ledematen noemen
waarvan de voorste dienst doen als
vinnen, maar desondanks ledematen
blijven met alle eigenschappen van
dien als opperarmbeen, spaakbeen, el-
lepijp en vingerkootjes. De achterste
ledematen doen geen dienst en zijn
vergroeid tot kleine, nietige staafjes.
Tenslotte, om ons te beperken, een
vierde overeenkomst: de lichaamstem
peratuur is constant. Dat is mogelijk
doordat de walvisschen een dikke
speklaag hebben, die soms 40 cm. dik
is. Deze speklaag waarborgt een tem
peratuur van 37 graden, maar is ook
oorzaak van Wallie's ondergang door
de waardevolle gebruiksartikelen die
ervan gemaakf kunnen worden.
Een walvisch van 100.000 kg. levert
15 ton traan en daarbij nog 34 produc
ten als verf, vleesch, leer, borstels,
elastiek, springstof, kunstmest, lippen
stift en wat al niet meer.
Een verwant dier als de pofvisch
heeft weer andere voortbrengselen.
Van de tanden (zie den mensch) kun
nen pianotoetsen gemaakt worden, ter
wijl verder een belangrijk Iets de am
ber is. Amber, door de eeuwen heen
geliefd als parfum, wordt zeer zelden
gevonden, en dan nog alleen in de in
gewanden van ziekelijke potvisschen.
Men kan amber vergelijken met men-
schelijke galsteenen.
Op de tentoonstelling ia Artis kan
men al het bovenstaande in pfaetijk
zien. Er bevinden zich skeletten waar
bij de indeeling en \torm der ledematen
duidelijk zichtbaar zijn, er zijn verschil
lende verwerkte producten als een
amber-appeltje, een haarpen en een
duimstok, een cigaretten-koker en een
rugkrabber. Ook corset-baieinen zijn
vanzelfsprekend aanwezig in breedten
van 4 mm. tot 10 cm., deze laatste spe
ciaal geschikt voor HoUeboUegijzen.
Een heel aardige aTieatdlP?, die een
goed beeld geeft van het leven in vroe-
gere eeuwen, is een schilderij in grauw
van A. Salm onder den weidschen titel:
„Ware afbeelding van de traenkokerij
en op OÓstsanen". Deze kokerijen la
gen buiten het dorp vanwege dc on
aangename lucht, d e ét verspreid
werd.
Boven in den msst van zoo'n walvis-
schen-jager werden de onderkaken
van de gevangen dieren bevestigd.
Naar men zegt om ze uit te laten lek
ken, maar zou er ook niet een beetje
pronkhalzerij bij geweest zijn?
Hoe het ook zij, men vindt in Artis
talrijke belangrijke zaken die, dank zij
den zeer goed geredigeerden teksten,
verhelderend werken. Eenige deelen
dezer expositie stonden reeds ten toon
in 1942 te Zaandam, maar thans is er
een belangrijke uitbreiding gekomen
dcor de bereidwilligheid van diverse
musea en particuliere verzamelaars.
Tot 29 Maart is deze tentoonstelling
in de Koningszaal van Artis geopend.
Men profiteere van de gelegenheid, het
is de moeite waard. f.O, -