wcJLviicJk f' WAAR NEERLANDS BLOEM TEN ONDER GAAT Wat weet ge van den Ontstellende cijfers over de jeu< ■gd VIJF EEUWEN SCHAAK TRIESTE NASLEEP VAN DEN OORLOG: n ïTET Rembraadtspleln Is het lichte deel van donker Amsterdam. Het schijnt alsof hier het hart van Amsterdam klopt, alsof alle levensaderen hier sa men komen. Meer dan in andere dealen van Amsterdam branden hier in veler- lei verscheidenheid in sterkte en kleur de lampen. Er zijn meer pleinen in de hoofdstad, het Rembrandtspleln echter is het meest bezochte en meest bezon gen plein van de hoofdstad. De oorden van vermaak zijn hier sterk gevarieerd. Ge kunt er op een nette wyz9 een borrel drinken, ge kimt het ook in minder nette gelegenheden doerf in de aangrenzende straatjes en misschien op het Plein zelf. En ge kunt er dansen op de melodieën, voortgebracht door orkes ten in diverse gerenommeerde „tenten", zooals men tegenwoordig de dans zalen pleegt te noemen. Wij hebben een „tent" bezocht. Het was er stil, als verloren zaten wij in de zaal. Aan het aangrenzende ta feltje zaten eenige proto-typen van een deel van de vrou welijke jeugd, dat i tegenwoordig de danszalen bevolkt. Zeer modern gekapt en gekleed, leeftijd van 16 tot 20 jaar. Op tafel een keur- colletie glaasjes van diverse kleuren en smaken. Meisjes van heden drinken natuurlijk geen li- monade, dat's niet modern. Hier zaten vijf meisjes, die in hun Jonge leventje meer meegemaakt hadden dan voor hun moreel goed geacht moet wor den. WiJ zullen U niet vertellen, wat de kellner, die goed op de hoogte scheen te zijn van an tecedenten van de ze „girls", ons me dedeelde. Deze meisjes en honderden anderen gaan langzaam maar zeker ten gronde. Wanten hier komt een der kernpunten van de historie, er is geen enkele instantie, geen' enkele wet, die hier kan ingrijpen. Zoolang deze meisjes niet openlijk door de zedenpolitie op niet tolereerbare handelingen worden betrapt, zoolang gaan zij hun gang. En zij gaan hun gang! Het gold, dat zij ioderen avónd verteren, beloopt meer dan tien gulden en dat moet ergens vandaan komen. EEN GESCHILDERD KATJE Over drie jaar nog erger /YVER deze materie hebben wij ge- sproken met mej. Hoekendijk te Amsterdam, een zeer bekende maat. schappelijke werkster in de kringen waarover wij speciaal in onze eerste reportage spraken. Wy hebben haar de vraag gesteld, of het dieptepunt in het moreele verval van de ,/Oorlogspro- ducteu" reeds bereikt was. Het ant woord was terzake kundig, maar ver- bazingwekkend: „Over drie Jaren is het nog veel •n veel erger 1" Waar baseert U deze mecning epf" j -—„Omdat de meesten van deze meis jes dan meerderjarig zullen 7.yn en dan is er niemand meer, die er iets tegen kan doont" En het ontmoedigende ia, dat h'ie mand ook n n iets doet. Amsterdam staat natuurlijk niet alleen voor dit 1 vraagstuk. Andere steden kampen er eveneens mee. Rotterdam bewijst wel in zeer sterke mate, dat er niets, maar dan ook niets aan gedaan wordt te pogen deze jeugdige meisjes in het ga reel te brengen. Rotterdam bezit n.1. een corps zedenpolitie, dat uitéén man bestaat. Zooals gezegd, er be- i staat geen wet, die deze meisjes ver- j plichten kan te werken. Opvoedings- j centra kennen zij niet van binnen en zoo doorgaande zullen zij er nooit komen. Mochten vader en moeder een klacht over hun dochter indienen, dan bestaat de mogelijkheid, dat het meisje voor korten of langen tfjd, maar nooit langer dan tot haar meerderjarigheid, elders opgevoed wordt. Maar dat ge beurt zelden. Wjj hebben ook anderen gesproken over het onderwerp jeugdvorval en criminaliteit. Zij hebben ons ontstel lende cijfers laten zien. De heer D. Q. R. Mulock Houwer, een der lei dende figuren in de wereld van de kin derbescherming te Amsterdam en di recteur van de stichting „Zandbergen" te Amersfbort, heeft ons iets verteld over den nood onder de Ncderlandsche jeugd, speciaal in de groote stedon. Bijna 50.000 kinderen bevolken de gestichten, tehuizen, kampen of werden /als pleegkinderen bij particulieren opgenomen. Dit zijn niet alleen kinderen, die wegens ■wangedrag tot betere loden van de maatschappij moeten- worden omgevormd. Neen, hiertoe behoo- ren ook de kinderen dia uit de ou derlijke macht zijn ontzet. Ook kinderen, Jeugdige politieke de linquenten beneden 18 jaar, kin deren van ongehuwde moeders enz. Alleen in Rotterdam werden in 1946 1400 kinderen aan den Voog dijraad toegewezen, in Amster dam 1100 in Den Ea?-g 800, in Utrecht 300, in Groningen 200 kin deren. Waarom? Omdat de ouders alle verant woordelijkheidsbesef verloren. Nog zijn er gezinnen waar de kin deren de straat opgaan, de Jongens in den zwarten handel duiken, de meisjes op een andere wijze hun fortuin zoeken. In de oorlogsjaren 1944, '45 en '46 werden per Jaar geboren5200 kinderen, van wie de moeder ongehuwd was en dé vader Duitscher of Canadees. In Nederland leven op dit oogen- blik 29000 kinderen van onge huwde moeders. Per Jaar wor. den 10.000 kinderen het slachtof fer van echtscheidingen tusschen ouders. Hieruit ontstaat, zooals be grijpelijk, ontzaglijke kinderver- waarloozing en hiermede de jeugd criminaliteit, die 250% hooger ligt dan in 1940! VADER EN MOEDER Dit is een beeld van den toestand in Nederland na den oorlog. Want niet allyd is het kind de hoofdschuldige in het drama. Als het vader en moeder niet meer kan schelen waar zoon of dochter „uithangt", als er geen toe zicht meer is, als de huiselijke band verbroken is, dan komt de jongen in den zwarten handel en het meisje langs de straat, in nachtcafé's enz. De jongen zal nog te grijpen zyn wegens zijn duistere werkzaamheden, het meisje meestal niet. En die meisjes vormen de generatie, die straks, en ook nu al, donker Amsterdam bevol ken. En juist deze meisjes stellen de dames en heeren van de "diverse ver- eenigingen voor een onoplosbaar raad sel. Wij hebben ia onze eerste repor tage gevraagd: „Wie grijpt hier int" Welnu, wij hebben velen dames en heeren hun meening gevraagd en wy kunnen zeggen: „Er wordt onnoemelijk hard gewerkt maar men kan allen nog niet baas. Vijftigduizend kinderen le ven reeds in diverse inrichtingen. Dit zijn alleen zij, die op eea of andere wijze hulp dringend noodig hebben en zijn ondergebracht. Mar er zyn nog ongetelde dni zenden ,die deze hulp, vrijwillig of niet, van noode hebben. Om te pogen orde to scheppen in de bestaande chaos is men dezer dagen overgegaan tot stichting van het „Nationale Bureau voor Kinder bescherming", dat zal werken met eerbiediging van alle gcloofs en po litieke overtuigingen van de jeugdige delinquenten en, voor zoover aanwe zig, ouders. Ons land mag zich ver heugen in het bezit van 400 verceni- gingen, die zich bewegen op het ter rein van de jeugdbescherming. Al dit werk is particulier, de regeering staat er wel sympathiek tegenover, maar meer dan 't subsidieeren' jan de ver- eenigingen doet zij nog niet. Die 400 vereenigingen werkten ieder op „eigen houtje". Thans zal echter worden overgegaan tot coördinatie, om inten sief de bestryding der jeugdvcrwanr- loozing en criminaliteit ter hand te nemen. Daarvoor is gesticht eea R.K. groep, een Prot. Christ. groep, een buitenkerkelyke en een Joodsche groep die tezamen deze 400 vereenigingen omvatten. Boven deze groepen staat het Nationaal Bureau. Behalve het op voedende werk voor de jeugd, die reeds in de tehuizen verblijft, stelt men zicb ten doel de versterking van preventieven zorg. M.a.w. men wil de jeugd zoeken waarvoor kerken, jeugd beweging, scholen en versterking van het gezinsverband middelen zullen zyn. Het probleem, dat wij in deze serie aanroeren, is eea nationaal pro bleem. Vele landen hebben dit gekend of kennen het nog na de twee wereld oorlogen. Wij ondervinden het nu. Voor velen is het reeds te laat. duizenden hebben dit reeds aan den lyve onder vonden. Nog dagelijks zakken jonge meisjes af naar de immoraliteit. Wij hebben hen gezien in kamertjes, in "krotten, langs de grachten en in do stegen, in nachtclubs en daaspnloizen. Hier moet met kracht worden inge grepen, omdat ook de mannel ij ke jeugd er door besmetting aan ten gronde gaat. Daarover een volgenden keer meer. ACCIJNSVRIJE SUIKFR VOOR BIJENHOUDERS In verband met het slechte bljèn- en «honingjaar 1946, zal zoo spoedig moge lijk worden overgegaan tot de distribu tie van accijnsvrije suiker aan bijen houders (voorjaarslevering 1947). Voor elk bijenvolk zal een hoeveel heid van 4 kg gedenatureerde suiker beschikbaar worden gesteld. Namens het Bedrijfschap voor Pluimvee en Eieren, zal de Electrische Honingzeeme. rij „Het Zuiden" te Boxtel de suiker distribueeren voor bijenhouders, aan gesloten bij de bijenhoudersbonden van den N.C.B. en den L.L.T.B. Leden van de Vereeniging tot Ecvordering der Bijenteelt ln Nederland kunnen de sui ker ontvangen van de Afdeeling Handel van hun Vereeniging, Grindweg 57 te Wageningen. Bijenhouders, die niet zijn aangeslo ten bij een der hierboven genoemde organisaties, kunnen zich, ter verkrij ging van bijensuiker in 1947, dus zoowel voor voorjaars- a'.s najaars levering wenden tot de Vereeniging tot Bevordering der Bijenteelt in Ne derland, Afdeeling Handel, Grindweg 57 te Wageningen, welke vereeniging door het Bedrijfschap voor Pluimvee en Eieren Is aangewezen voor de dis tributie van suiker aan deze categorie. mei menschen van allen dag De postbode Als men een enquête zou houden onder het publiek waarin men dc vraag zou stellen: „Wat weet U van de werkzaamheden van de P T. T.?" dan zou men waarschijnlijk ten antwoord krijgen: „Ja,... eh, ze bestellen brieven en ze verkoo- pen postzegels..." Want al geniet ')iajue|ndod aja^az uaa 'JL'X'd 3P bekendheid met het bedrijT is nog iets anders. Wat moet er bijv. ge beuren voor onze brieven, briefkaar ten, kranten en andere al of niet lezenswaardige ar.tikelen in de bus of op het matje liggen? Wie weet, behalve de bestellers zelf, dat in de meeste plaatsen het aanvangs- sein van deze mannen tusschen vijf uur en half zes in den morgen figuurlijk geblazen wordt? Hen kort gesprek met een bestel ler helpt ons reeds uit den droom. „Wat moet er gebeuren", hebben wij gevraagd, „voordat het legertje bestellers naar alle hoeken van dorp en stad uitrukt?" „Daar zit nog heel wat aan vast" zei hij. „We beginnen 's morgens om vijf uur!" „Vijf uur?" vroegen wij bibberend ,,'t Is ndgal wat!" „Dan gaat een man of vier, vijf de stadsbussen lichten en een andere ploeg sorteert de post die met auto of tram bin nenkomt". „En dan?" „De post komt op de sorteertafel en gaat naar de bestellerskamer waar alles in vakken verdeeld wordt". De verschillende behandelingen van de post te volgen, zou te veel worden en in een tamelijk dorre be schrijving ontaarden. Tusschen acht uur en half acht trekken de mannen de straat'op, bepakt met kilo's pa pier. Dan stappen zij door de stra ten, langs grachten, modderige of bevroren landwegen en naar een zame woningen voor de dagelijk- sche krant. Dan trekt het groote le ger van ongewapende, maar geuni- formde mannen, leden van het staatsbedrijf der P.T.T. dat sinds tientallen jaren met den naam Tan te Pos betiteld wordt, naar een moeder, die wacht op een brief van hjftr zoon uit Indië, naar den man die staatsloten aay den man brengt, met de nieuwste lijst. Dan stoppen zij een ansichtkaart „met de harte lijke gelukwenschen" voor een of ander huiselijk feest in de bus. Ja, wat brengt „de post" al niet meer. Droeve en blijde tijdingen, dreig brieven, aanmaningen, soms een be lastingbiljet en andere kwade zaken. Maar de bestellers gaan hun gang. Zij waden door de sneeuw, door de plassen, tornen op tegen den storm en gure Oostenwinden of wandelen in de heerlijke voorjaarszon als ge- lukzalge stervelingen over dit onder- maansche. Postloopers zijn goede wandelaars, hoe kan het anders. Want hoeveel kilometers zullen zij hebben afgelegd, voor zij als rus tend lid van deze natie, hun tasch aan den hoof dbes teller geven, pan toffels aantrekken en zich op hun Opa" thuis bezorgen laten? n« meest bezochte tentoonstelling van het oogenbiik is wel die in het, Indisch Instituut te Amsterdam, genaamd „Vyf eeuwen Schaax". Men vindt daar schaakstukken uit nagenoeg alle landen ter wereld, zoowel uit China en RoetheniS als uit de Batak- landen en Tirol. Bovendien toont dr. Nietneyer, die al dit schoons bijeen bracht, de meest zeldzame werken uit zijn uit 6500 deelen bestaande schaak bibliotheek, alsmede talrijke aardige herinneringen. Tevens is een vitrine verzorgd door dr. Max Euwe, die een keur van souvenirs voor deze tentoon stelling heeft willen afstaan. Het verhaal gaat over twee men. schen die zwaar in spanning over een schaakbord gebogen zaten en zwegen, uren achtereen. Eindelijk nadat zoo'n tweehonderd minuten verloopen waren en nog steeds geen enkhl getuid de Stilte had verbroken, hief een der den. kers zijn hoofd op en zei: „Ik praat ook niet graag onder het spel, maar nu wij al drie uur zoo zitten, moet je me toch eens vertellen wie nu eigen lijk aan zet is. Het is waar, om een goede partij schaak te kunnen appreciëeren moet men geduld hebben. Maar evenveel tyd is noodig om deze tentoonstelling geheel te bekijken. Wat de Wassenaar- sche schaak-enthousiast dr. M. Nie. meyer in den loop der jaren heeft weten te bemachtigen, dwingt ieders bewondering af. Er zijn, om maar en. kele voorbeelden te noemen, in zijn verzameling spelen van quartz. en avon- turine uit Japan, van kiezelsteen af komstig van de Karo-hoogvlakte op Sumatra, een lederen spel uit Grieken. Interessante tentoonstelling In het Indisch Instituut te Amsterdam land en een van Karbouwhoom uit Java. Ook ziet men een aantal ijzeren stukken gemaakt in de loopgraven tij dens den eersten wereldoorlog en een spel van papier dat wij in Noderlnd in den laatsfen oorlog gebruikten. Duitschland komt voor den dag met o»n sprookjesspel. De voor deze ge. legenheid met één persoon versterkte zevon dwergen en geitjes dienen als pionnen, terwjjl Hans en Grietje, Rood. kapje We Heks, de Wolf en andere geesteskinderen van Moeder de Gans- uls stukken fungeeren. Biy de boeken vindt men vele ver geelde documenten, zooals een hand- Hchrift uit de vijftionde eeuw, eea boek met 2500 soorten paardenspron gen, een opera van het 13e eeuwsche srhaakfonomeen Philidor en vele an. dcre werken, waarin de schaaklief- hebbers zich kan vermeien. Voor den leek echter zijn de curiosa interessanter. Men vindt een doosje paneermeel, merk Pion, scheermesjes, uen lichtgevend speldje uit den oorlog (een schaakpaard), geld uit het dorp Stroebeck, reclamebi'.jetten, zoowel vun het Balkantournooi als van don openluchtwedstryd op het Mosveld en con advertentie die dr. Euwe uit em. Friesch boerenblaadje knipte: Te koop wegens fnmilietoelt: MAX EUWE 4 maal bekr. nr. 2382027 pnt. FR9 in 3 jaar 3915 liter melk. China, Hongarije, Friesland en de binnenlanden van Sumatra zijn $ven- eens vertegenwoordigd. Of het schaak spel ook verbreid isl Couranèen bericht" „PE TIJD" I Da AGA KHAM te Boobay la tar g«legenheid van aljn zestigjarig jubileum aio leldar der Ismaili-Mohammedanen tegen dlanantaa I gewogen. Hat blaak dat da Aga Khan maar 1 dan 110 kg woog zoodat voor aan bedrag l van meer dan 4 alllloen gulden aan dia- 1 man tan op da andara «flegiehaal lag. Ik kon helaas niet eens mijn. eigen gewicivfc- aan. «steenkool bij elkaar Scharrelen laat staarv aan diamanten. M OoPtwijn. Interessante tentoonstelling in ARTIS Beha've traan leveren de walvlsschen 34 producten! JUIST zooals in de luchtvaart in onze dagen op ieder avontuurlijk, op sen satie belust hart een onweerstaanbare en allesovertreffende aantrekkings kracht uitoefent, waren het in vroegere eeuwen de emoties en wederwaardig heden van de walvisschen-jacht waartegen elk ander evenement het op den duur moest afleggen- De fascineerende romantiek van de walvisschen-jacht is herleefd. Eindelijk. Terwijl de Noren, Engelschen, Amerikanen, Duitschers en Japanners nog steeds jacht bedreven en behoorlijke resultaten behaalden, zat de Nederlander thuis bij de warme kachel en koesterde hij zich aan verhaten over koene hel - den die eens moeders pappot verlieten en naar den Zuidpool trokken. „Wat hebben wij toch een grootsch verleden", dacht ons volk en het liet mijmerend den kostbaren tijd voorbijsnellen. Sinds kort evenwel, juist op het laatste moment, zijn wij ontwaakt en be leeft de walvisch weer een hausse van populariteit door de reis van de „Wil lem Barendsz". Talrijke boeken w.o. een van Jan P. Strybos en eenige kinderboeken zullen weldra verschijnen, heel Nederland kijkt reikhalzend uit naar zoo nuttige voortbrengselen, iedereen moppert op de margarine maar hunkert naar een rantsoen-verhooging en daarom kan het niet anders of de tentoonstelling, die onder groote belangstelling door burgemeester d'AUly in Artis geopend werd, moet succes opleveren. WALVISSCHEN LEVEREN LIPPEN- STIFTEN W/ALVISSCHEN, welk een monster- dieren toch. Onbegrijpelijk leelijk van vorm en toch mooi door den vol maakt harmonischen bouw. Mogen wij even uw aandacht vragen voor een vergelijking tusschen menschen en ce- tacea, zooals de orde der walvisch- achtigen in de wereld der biologen wordt genoemd? Beide zijn zoogdieren, hetgeen be- teekent, dat de hoofdkenmerken dezer klasse aanwezig zijn. Er is meer over eenkomst tusschen en walvisch dan tusschen walvisch en snoek. Ziet u maar eens: Hoewel walvisschen langen tijd on der water kunnen blijven, moeten zij toch nu en dan boven water komen om adem te halen en lucht in hun longen te krijgen. Natuurlijk is alles zooveel mogelijk aangepast. Zoo zijn de iongen van zulk een enormen omvang, dat er genoeg lucht in kan om drie kwartier onder water te blijven, terwijl verder liet neusgat boven op het lichaam zit om zich zoo weinig mogelijk bloot te geven. De cetacea brengen voorts le vende jongen voort die gezoogd wor den. In groote lijnen is de bouw van mensch en walvisch analoog. Een wal visch heeft een dubbel hart (visschen een enkel) en ook over het skelet zou veel te vertellen zijn. Laten wij als voorbeeld slechts de ledematen noemen waarvan de voorste dienst doen als vinnen, maar desondanks ledematen blijven met alle eigenschappen van dien als opperarmbeen, spaakbeen, el- lepijp en vingerkootjes. De achterste ledematen doen geen dienst en zijn vergroeid tot kleine, nietige staafjes. Tenslotte, om ons te beperken, een vierde overeenkomst: de lichaamstem peratuur is constant. Dat is mogelijk doordat de walvisschen een dikke speklaag hebben, die soms 40 cm. dik is. Deze speklaag waarborgt een tem peratuur van 37 graden, maar is ook oorzaak van Wallie's ondergang door de waardevolle gebruiksartikelen die ervan gemaakf kunnen worden. Een walvisch van 100.000 kg. levert 15 ton traan en daarbij nog 34 produc ten als verf, vleesch, leer, borstels, elastiek, springstof, kunstmest, lippen stift en wat al niet meer. Een verwant dier als de pofvisch heeft weer andere voortbrengselen. Van de tanden (zie den mensch) kun nen pianotoetsen gemaakt worden, ter wijl verder een belangrijk Iets de am ber is. Amber, door de eeuwen heen geliefd als parfum, wordt zeer zelden gevonden, en dan nog alleen in de in gewanden van ziekelijke potvisschen. Men kan amber vergelijken met men- schelijke galsteenen. Op de tentoonstelling ia Artis kan men al het bovenstaande in pfaetijk zien. Er bevinden zich skeletten waar bij de indeeling en \torm der ledematen duidelijk zichtbaar zijn, er zijn verschil lende verwerkte producten als een amber-appeltje, een haarpen en een duimstok, een cigaretten-koker en een rugkrabber. Ook corset-baieinen zijn vanzelfsprekend aanwezig in breedten van 4 mm. tot 10 cm., deze laatste spe ciaal geschikt voor HoUeboUegijzen. Een heel aardige aTieatdlP?, die een goed beeld geeft van het leven in vroe- gere eeuwen, is een schilderij in grauw van A. Salm onder den weidschen titel: „Ware afbeelding van de traenkokerij en op OÓstsanen". Deze kokerijen la gen buiten het dorp vanwege dc on aangename lucht, d e ét verspreid werd. Boven in den msst van zoo'n walvis- schen-jager werden de onderkaken van de gevangen dieren bevestigd. Naar men zegt om ze uit te laten lek ken, maar zou er ook niet een beetje pronkhalzerij bij geweest zijn? Hoe het ook zij, men vindt in Artis talrijke belangrijke zaken die, dank zij den zeer goed geredigeerden teksten, verhelderend werken. Eenige deelen dezer expositie stonden reeds ten toon in 1942 te Zaandam, maar thans is er een belangrijke uitbreiding gekomen dcor de bereidwilligheid van diverse musea en particuliere verzamelaars. Tot 29 Maart is deze tentoonstelling in de Koningszaal van Artis geopend. Men profiteere van de gelegenheid, het is de moeite waard. f.O, -

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1947 | | pagina 3