Tusschen Elbe en Öder Met geheime opdracht naar Nederland - ROTTERDAM MOET GEHOLPEN WORDEN Het lot tier „zwartjes" Collaborateursparade voor Bijzonder Hof PRINSEKINDJE Hervorming van het Grondbezit Avontuurlijke tocht naar Tjeuke Meer begin October 1940 I Pro/. POLAK: Een stad zonder centrum een stad zonder cultureel leven Vaar 'aanleiding van de opening van den nicuroen Schonuwburg te Rotter, 'am heeft de bekende Rotterdamsche hoogleeraar prof. Polak in Economisch, tatistische Berichten een artikel geschreven, dat in de eerste plaats eiken •otterdammer uit H hart gegrepen is doch hetwelk wij juist onder de aan. acht willen brengen van hen, die niet weten, hoe de Rotterdammers nu al ^na zeven jaar voortploeteren in een stad, zonder centrum, dus zegt prof. >olak zonder cultureel leven en daardoor een stad zonder aantrekkings- WtcM, y „Stel n een» voor edhrijft prof. 'olak dat Amsterdam geheel af tandde bLrmcn de halve cirkel Mar- dxutraatWeteringschans -Sarpha. Istraat of dat van Londen Westmln ter werd weggevaagd, van Parijs lies wat ligt tussen de stations aint Lazare, Est, Vlncennes, Aus- srUtz, Montparnasse en Invalides. Pat was er dan van die steden over? Woonwijken, zonder eigen cachet, ander samenhang, zonder punten, yaar het stadsleven zich kan concen- reren. Woonwijken uit de smakeloze ija van de grote stadsuitbreidingen In de tweede nelft van de negentiende «uw, uit het stelloze eerste decen- llum va nde twintigste eeuw, uit de rel stijlvolle, maar vaak te uniforme n te cosmopolitische jaren tussen I* belde wereldoorlogen. Woon wijken, zoals men ze overal ter rereld vindt, met secundaire en terti- Lire winkelstraten, waar artikelen tan dagelijkse voorziening te koop Un, met enkele wQklokalen, bio. oopen, koffiehuizen, maar vrijwel onder goed geoutilleerde schouw- urgen, concertzalen, vergaderacco- sodatie, bibliotheken, musea, hotels, afé'a restaurants, winkels met ver- |jnde sortering, kortom zonder dat- ene, wat het cultuurelement van e stad uitmaakt. Dht bevindt zich n de binnenstad. Het enige cultuur- lement, dat in belangrijke mate naar de woonwijken is gedecentraliseerd, 'ormen de kerken, onder welke n iet- end n de oude, historische kerkge- lOuwen in het centrum een bijzondere *est ademen, een veredelende in- loed uitoefenen en een fascinerende lantrekkingékracht doen gevoelen. ETen stad zonder centrum is een itad zonder cultureel leven en daar- loor een stad zonder aantrekkings- iracht. EEN DOODE STAD Zulk een stad mist zijn stimule rende werking op z|jn in- en om wonenden en oefent geen aantrek- dngskracht uit op mensen van elders. Personen met behoefte aan cultuurleven vestigen zich er niet graag en als z|j er eenmaal zijn, verlangen zij naar elders. Voor de bedrijven, scholen, kerken, instellin- ;en wordt het moellyk. goede krach- en aan te trekken. Vestiging van nieuwe bedreven geschiedt veelal elders, waar de initlatoren denken, ter. bevredigender leven te kunnen elden en vlotter de geschikte krach ten voor staf en adviseurschap te kunnen assumeren. Het leven ver dort zodoende meer en meer, door at de vernietiging van de cultuur- lementen de cultuurdragers afsloot n er steeds minder cultuurtrekkers uilen overblijven om het vernietigde |te herstellen. Van die cultuurdragers moet het nieuwe leven komen, óók op economisch gebied, want alleen een cultureel mens heeft voldoende fantasie om nieuwe wegen in te alaan. Zo gaat mèt het culturele leven ook de economische waarde bergafwaarts. De culturele nood en ae wederopbouw van het cultuur leven kunnen dus zeer zekef in een economisch tijdschrift worden be sproken. Een enkel concreet voorbeeld om het voorgaande te staven. Wanneer een leraar vacatures ziet in Amster dam, Rotterdam, Lelden, Nijmegen en Baarn, waar zal h|j dan bij voor keur solliciteren? De hoofdstad, de Sleutelstad en de Keizerstad bieden hem veel op cultureel gebied, Nijme. vooral sinds de verwoesting, de laat ste keuze. Gevolg: Rotterdam zal niet de beste leerkrachten tot zich kunnen trekken. Dat wreekt zich op den duur, b|j de nieuwe generatie, die niet het beste onderwijs heeft ge noten. Dat wreekt zich óók reeds ln het heden: het aantal en het gehalte van de cultuurdragers en cultuur trekkers wordt door de vestiging van nieuwe leraren niet op peil gehouden, althans niet zodanig versterkt als de ontwikkeling zulks eist. De beste elementen gaan hun vorming elders zoeken raken de band met en de lief de voor hun stad kwijt en stichting hun materiële en Iciiële scheppingen elders. En zo wordt de stad ge doemd te verkommeren tot een woes tijn van materialisme, van bekrom penheid, van alledaagsheid, zonder eigen leven, zonder vernieuwing, zon der bruisende ontwikkeling DE HELPENDE HAND De helpende hand kan worden ge bodenop velerlei wijze. Meer dan tot dusverre kunnen Rijk, Provincie, landelijke en gewestelijke corporaties cm genootschappen hun centrale of regionale bureaux en colleges te Rot. terdam vestigen. Met het snelver- Aulo's met straalaandrijving nog toekomstmuziek De Britsche geleerde Bir Ed- ward Appleton heeft betoogd, dat het niet waarschijnlijk is, dat automobielen in de naaste toe. komst met straaiaandrijwng kun. nen worden voortbewogen. ,J)e- genen, die wél eens gezien hebben hoe groote steenen door den uit. laait van een reactiemotor meters ver weggeslingerd worden, zullen inzien, dat het nog wel eenigen tijd ml duren alvorens deze voor auto's op openbare wegen ge schikt gemaakt kunnen worden. De kleinste motor, die met atoomenergie wordt gedreven, êou momenteel minstens 10 ton we gen. Daarom geloof ik niet, dat deze al direct voor auto's zou kunnen worden gebruikt keer van deze t\jd en met de véle mogelijkheden, welke de telefonie biedt, is de afstand tot de Residentie zó gering, dat zelfs een of meer De- parlementen zonder bezwaar naar Rotterdam zouden kunnen worden overgebracht. Wellicht zou zulks de automatisering van de intercommu nale telefoon vertuiasten, zodat Rot terdam niet langer aan zijn inter locale gesprekken meer tijd pit meer kosten (dringende gesprekken!zou moeten geven dan andere steden. Voorts zou men Rotterdam tot een superklasse kunnen maken voor ambtenaren, leraars, rechters enz., die zodoende door een hogere bezol diging dan op een andere standplaats naar deze stad zouden worden ge trokken. Eenzelfde classificatie met betrekking tot de heffing van be. lastingen naar inkomen en winst zou ook de afstoting van ondernemers en ondernemingen tegengaan en de aan trekking daarvan Bevorderen. Vervolgens zou men meer financi ële hulp kunnen verlenen bij de materiële wederopbouw, niet slechts voor huisvesting van economische bedrijven of van kleine luyden (klei ne woningen genieten bij de bekende regelingen van de Wederopbouw de voorkeur), maar evenzeer voor huis vesting van culturele instellingen en voor woningen en flatgebouwen met centrale voorzieningen voor meer koopkrachtigen, waaronder men in de eerste plaats de cultuurdragers en zeker de cultuurtrekkers aan treft. Het gal de gehele samenleving, óók de ontwikkeling van de lagere standen, ten goede komen, als de stad weer een groter contingent in. telligentia, kunstenaars en kunst- zinnigen kan herbergen. Bovenal zal nodig z|jn: belang stelling in den lande voor Rotterdam, de tweede stad des lands, de poort naar het element der Hollanders b|j uitstek: de vrije zeo. Die belangstel ling ontbreekt op menig punt, in het grote en in het kleine. Wat het grote betreft is de vliegveldmlsè re teke nend en de elders zo voortvarende N.S. hebben de Rotterdamse forensen uit Scheventngen, Wassenaar en Voorburg nog steeds zonder elec- trisehe tractie gelaten. Nog enkele kleinere symtomen: van 10 tot 14 Mei gedenkt men de Grebbe, terwijl al die dagen in de straten en op de bruggen van Rot terdam een heroïeke strijd woedde, welke eerst door het vernielende bombardement tot êen beslissing werd gebracht. („De mariniers voch ten te goed", dichtte Jan Prins). Op Oudejaarsavond gaf de radio het harmonieuze dissonantenconcert ten beste van de boten in de haven vanAmsterdam, waar geen sterveling naar die klanken luistert, terw|jl het hèt plechtige moment vormt van het Rotterdamse „zalig uiteinde". Buitenlandse bezoekers worden maar zelden gebracht naar deze stad, die de tol heeft betaald voor de capitulatie, waardoor onze andere steden voor vernietiging zijn gespaard. Hoeveel Nederlanders zijn zich bewust, dat Pernis, waar de Schoonderbeekse olie wordt ge kraakt, een buurtschap of buitenwijk is van de stad Rotterdam? Men kent Rotterdam niet. Doch diegenen, die door de loop der dingen van elders naar Rotter dam zijn gekomen en zich hier heb ben ingeleefd, hebben, voorzoverre zij werkzame, capabele lieden zijn, „openminded", deze stad en zijn durf om te doen en aan te pakken leren pn en Balm hebben de vnordeelen llShWbenP;aïïS £er van het natuurschoo.., Rotterdam is, g-eboren en eetosren waren. Die durf. geboren en getogen waren. Die durf, die aanpak, daarvan getuigen de herstellingen in de haven, de nieuwe verbindingen met overzee en achter land, de gebouwen voor industrie- en grossiersvestiging ende nieuwe schouwburg. Na het bovenstaande „pas étonnés de se trouver ensem ble". Klok uit Duitsch oorlogs materiaal e Staande oud-Amsterdamsche klok ken vindt men overal... wie zou daar om verbaasd z|jn, wanneer h|j den winkel van den horlogier A. Bake- laar te Veenendaal betreedt? Maar toch: dit zgn. „staand horlo- gie" is Imitatie. En er werd 200 pre cieus gewerkt, dat niemand meer kan ontdekken, dat deze klok z|jn her komst te danken heeft aan... Duitsch oorlogsmateriaal. De met gevoel uit gezaagde koperen wijzers verraden geenszins, dat z|j uit het hulsel van een Duitsche granaat konten, terwijl ook dé onschuldige gewichten aller minst aan met lood gevulde oorlogs projectielen doen denken. De heer Bakelaar verhaalde ons, dat het heele uurwerk werd vervaar digd van koper, dat van de Duit schers werd gestolen. In samenwer king met z|jn zoon en een neef was het werkstuk in 5 maanden voltooid. Tijdens de bezetting was het trio dik wijls tot laat in den nacht bezig om b|j een slechte verlichting mét een eenvoudige smddszaag tandraderen te „scheppen"... bij alle ijnitatie is echter één ding echt: de Bakelaars hebben in fe:te onder precies dezelfde omstandigheden gewerkt als de oude horlogemakers in de 18e eeuw. Nadat de heer Bakelaar de heele constructie van een dusdanige klok nauwkeurig in teekening had gezet, kwamen de „medewerkers" met de; koperen platen, die de Duitschers voor munitiedoeleinden ln Veenendaal- sche fabrieken hadden opgeslagen, aandragen. En toen ging men aan het werk. Tandrad na tandrad, as na as ontstond. De grootste wielen hadden 96 tanden, die alle zorgvuldig moes- ten worden bijgeslepen. De fa. Re valk te Amsterdam leverde de btjbe. hoorende kast... een aardig staaltje van meubelmakerskunst 1 ZAL HIJ MOETEN HANGEN1 Zijn executie is voorloopig uitgesteld. Dov Grutter, een lid van de Joodsche ondergrondsche beweging tn Palesti na, dte door een Brxtsch mixt air ge. r echtshof aldaar is ter dood veroor. deéld, heeft geweigerd ia hooger be- roep te gaan. Het over hem uiige- sproken vonnis was de aanleiding tot het ontvoeren door de terroristen van een Britschen rechter en een majoor die echter inmiddels weer zijn vrijge laten. Is het een (bedenkelijk?) ver. schijnsel van onzen tijd, dat velen zich zoo sterk voor sigaret inte- f-esseeren, alsof wij en ons volk geen andere zorgen hebben Over niets wordt zoo veel gepraat en geschreven als over de sigaret; vooral over de zwarte sigaret, zwart dan in de dub bele beteekenis van: op de zwarte markt gekocht en van uit Zuid. Amerika afkomstig. En als over iets veel gesproken en geschreven wordt ontstaan er ook veel geruchten en misverstanden. Dit is het geval met hetgeen on langs werd medegedeeld over het lot van de Zuidamerikaantjes, die in massale hoeveelheden in Den Haag begraven zouden worden, ofwel aan de militairen zouden worden ver. strekt, nadat zij door de winkeliers zijn ingeleverd in ruil voor betere soorten. Hoe is de werkelijkheid zooals ze ons door een deskundige werd mede gedeeld? Zij luidt aldus: 1. De Zuidamerikanen worden niet volledig uit den handel genomen. De winkeliers kunnen ze inleveren, maar z|jn hiertoe niet verplicht. Zij mogen ze komen brengen, maar kunnen ze ook opsturen. 2. Er zijn in den Haag, nog lang geen millioenen pakjes ingeleverd. In totaal zij er 10 millioen pakjes in den handel gebracht, waarvan omstreeks 5 is teruggezonden. 3. Winkeliers, die hun zwartjes inleveren krijgen geen toewijzingen voor Jeeps, Fifty-Fifty etc. dat wil zeggen: over geruimen tijd ontvangen z|j toewijzingen, maar de mogelijk heid bestaat ook, dat zij daarop sigaren of tabak ontvangen. 4. Wat er met de versmade zwartjes zal gebeuren is nog niet zeker. Maar in elk geval gaan ze niet naar de soldaten en ze worden ook niet door andere tabak heen ver werkt. Men ziet dus, waar de nicotine, dampen de menéchen toe brengen: ze fantSseeren en jokken maar, alsof er geen rookwolkje aan de lucht is. Wij benijden de menschen van het Rijksbureau Tabak geenszins; zy hebben het haast even moeilijk als krantenmenschen: die moeten het ook iedereen naar den zin zien te maken. Iedere teleurgestelde röoker blaast zijn giftige dampen in de rich ting van het Rijksbureau Tabak. Men trooste zich met hetgeen herhaalde lijk beloofd is, dat er meer en betere sigaretten komen. Morgen gaat het beter Zes getuigen k charge en twaalf k decliarge waren opgeroepen in de zaak tegen de gebr. M. W. en G. J. Hollander uït Amsterdam, die giste ren voor het Bijzonder Gerechtshof te Amsterdam diende. De gebroeders waren firmanten van een aannemers bedrijf, dat in verschillende deelen van Noord- en Zuid-lïolland werk zaamheden verrichtte ln opdracht van de Duitsche Weermacht. Ver dachten was ten laste gelegd, dat z|j werkzaam waren b|j het sloopen van gebouwen in 's-Gravenhage, teneinde de Duitschers voldoende schootsveld te verschaffen voor de af weer wan nen, waarmede een geallieerde invasie zou moeten worden belemmerd. 1 7"'' -~x' NEEMT L TER EERE VAN HET tEN ORANJE 5 BiriEfJKAAW Een afbeelding van het pakkende affiche, waarmede propaganda wordt gemaakt voor de oranje-tramkaarten, waarvoor ten bate van de t.b.c.-be- stryding een toeslag van 20 ct. ge vraagd wordt. Duizenden landerijen werden onteigend „Grond-revolutie" Een Berlynsche correspondent seint: Er is veel in het Duitschland tusscheti Elbe en Oder, dat in de negentien maanden, die verstre ken zijn sedert het gebied door het Roode leger werd over stroomdeen radicale wijziging heeft ondergaan. Het meest ken. merkend is wellicht de hervor ming van het grondbezit, welke men beter kan aanduiden als „grondrevolutie", die de geheele structuur van het land gewijzigd heeft. Het grootgrondbezit van de jonkers, dat eeuwenlang een wel haast feodaal karakter gelegd heeft over de vlakten van Bran denburg, Mecklenburg en Poni- meren, bestaat ntet meer. Het is aan den tweeden aanval bezweken. De eerste vond plaats in de pe- rioJe tusschen ae beide wereld oorlogenDat was een langdurig proces zotuier afdoende uitwer. king. Minder dan een milUoen ha land werd in de jaren tusschen 1918 en het begin van den twee den oorlog verkaveld. De tweede aanval werd 1 n anderhalf jaar ten einde gebrachtmet drievoudig resultaat. Sprekende statistieken Voor ons liggen thans uitvoerige statistieken, die den omvang van deze gtootscheepsche structuurwijzi ging vaststellen en die aantoonen, dat ueze wyziging een der wezenlijke re sultaten is van den nieuwen koers die in de Oostelijke zone van Duitsch land op radicale wijze werd inge slagen. Ziooals iii de industrie heeft ook op het land de hervorming den naam gekregen van „onteigening van bezit van nazi-activisten en militai. risten". On deze leuze zijn duizenden lan derijen van minder dan 100 ha ont eigend; voor de grootere werd geen eiirtele andere leuze gebruikt dan de economische. In totaal zyn 9865 land goederen met 2.758.000 ha onteigend. Tweederde ervan behoorde tot de ca tegorie, die de grootte van 100 ha overschreed, de rest was kleiner of staatseigendom. 71 procent van dezen grond is toegewezen aan 466.500 kleine boeren en pachters, landar beiders en boeren, die uit het ver loren gebied in het Oosten gevlucht waren en in de Sovjetzone een nieuwe toekomst moesten zoeken. De niej aan particuliere eigenaars uitge geven grond is in eigendom overge gaan aan landen en provincies, die daarop selectiebedrijven, proef en modelboerderijen inrichten. De verdeeling van het land on der de nieuwe eigenaren is in de vijf landen der zone ter hand genomen volgens de eigen structuur, die deze landen hebben. Zoo zijn de toe wij zin. gen aan de uitgewezenen uit de door Polen bestuurde gebieden veruit het grootst geweest ln Brandenburg en Mecklenburg, de beide landen, die door hun bevolking bij uitstek ge schikt waren om nieuwe bewoners op te nemen en die dan ook voor de helft uit- landverhuizers 4>estaan. In Mecklenburg kregen zij 42 en ln Brandenburg 36 procent van den nieuwen grond. De meeste boeren- zonder-land woonden in de provincie Saksen-Alhalt en daar is dan ook de helft van den beschikbaren grond aan deze categorie gegeven.. In Bun- desland Saksen en in Thürlngen waar zeer veel boeren woonden wier bedrijven zoo klein waren dat zij hun inkomsten door huisindustrie moesten verhoogen is het grootste deel van den verdeelden grond aan de kleine boeren en boeren zonder grond ge komen. Bovendien ls over het geheel onge veer 5 procent beschkibaar ge steld voor arbeiders en beamb.ten, die gelegenheid hebben een eigen moestuin te onderhouden. Financieel gevolgen meegevallen De financieele gevolgen van een dergelijke agrarische omwenteling zijn zeer meegevallen. Het meest op merkelijke verschijnsel is wel, dat ae uitzonderlijk vooraeelige wijze, waar op aan dé nieuwe boeren credieten kunnen worden toegestaan voor het opzetten van hun boerderijen, hoe slechts een vierde hunner ertoe heeft gebracht hiervan gebruik te maken, van overheidswege zijn via de boe- renbanken hypotheken beschikbaar gesteld tegen 3 procent rente en met zeer voordeelige aflossingsvoor- waarden. Kennelyk zien vele boeren kans, ondanks de in deze zone reeds uitgevoerde geldsaneering uit eigen middelen bouwkosten en kosten van aanschaffing van materialen te be strijden. In elk geval maken aeer weinig nieuwe boeren van de crediet- verleening gebruik. Opmerking ver dient voorts het fexi, dat de nieuwe boerderijen de vijf hactare niet over schrijden en dus een bedrijfstype vormen, dat geen zware geldelijke belasting toelaat. De vrees voor zulk een belasting is bij. de boeren blik baar zoo groot, aat zij liever trach ten zich met eigen middelen te hel pen. In hoeverre ook het ontbreken van mogelijkheden tot bet aanschaf fen van materialen de credietneming remt is ul-t de gegeven cijfers niet op te maken. Aflossing schuld De bodemhervormers in het Oos ten hebben in zooverre geen finan cieele problemen geschapen dat van een schadeloosstrilling der vroegere eigenaars geen sprake geweest is. De nieuwe kavels zijn daarentegen niet gratis uitgegeven doch moeten worden betaald met een jaarop brengst, die in termijnen kan wor den voldaan en naar wensch in na- tura of in geld kan geschieden. Voor de landarme boeren bedraagt de termijn van aflossing tien laren en voor de landverhuizers en land- 1-oze boeren twintig jaar. Het vijfde deel der boeren heeft er de voorkeur aan gegeven zijn schuld ineens af te lossen. De ontwikkeling in het Oos ten van Duitschland doet in vele op zichten het probleem ontstaan van het ui-eecgroeien van de economische structuur in de verschillende deelen van Duitschland. Het is een gelukkig nevenverschijnsel, daf dit van de re volutie in het grondbezit nauwelijks kan worden gezegd. Het grootgrond bezit was namelijk een typisch Oost- Duitsche verschijnsel. Mecklenburg's grond was tot voor kort voor 54 procent in handen van het grootbe- zit. Pommeren voor 45 procent en Brandenburg voor 33 procent. Wan neer aan dessen toestand een einde gemaakt is,' dan kan dit er slechts toe bijdragen een bestaande histori sche tegeustelling in de verhoudin gen tusschen Oost en West te doen verdwijnen. In de Rynstreek is slechts 5,7 procent van den grond in handen van groote eigenaren, in Beieren 42 procent, in Baden 5,7 procent en ln Wtirtenberg 3,2 pro cent. Merkwaardigerwijs heeft hier dus een revolutie teweeggebracht in een deei van het land, er toe geleid be staande structuurverschillen uit den weg te ruimen. Met dit al hebben de nieuwe Duitsche boeren in de Oos telijke acne het op dit oqgenblik nog verre van gemakkelijk. Zij moeten op hun nieuwe bedrijven veelal nog improviseeren. Volgens den presi dent: van do „Zentralverwaltung für Land und Forstwirtschaft" baar voornamelijk de voorziening met !andbouwwerkti>igen groote zorgen. Niet alleen ae groote machines, zoo als tractoren en d;rschmachines, ontbreken, doch ook kleine duigen zooals hoefnagels. Er is gebrek aan veevoeder. De pogingen om den vee stapel te doen groeien z|jn slechts ten deele gelukt, het aantal stuks melkvee neemt evenwel nog steeds af. Niettemin wordt ln officieelc be schouwingen de productie in 1946 niet onbevredigend genoemd. De boerenfamilies zullen hard moeten zwoegen om uit hun nieuwe land een goeden oogst te halen. Maar zij heb ben een nieuwe levenskans. Dit geldt zeer in het bijzonder voor 81.000 ont wortelde families, die van achter Oder en Neisse zyn gekomen en die hier nu. dank zij de bijzondere ge aardheid van 't gebied, minder moei lijkheden hebben om zich een nieuw bestaan te verwerven dan zij gehad zouden hebben in streken, waar d« grond niet zoo vrijgevig verdeeld kan worden. Zooals gemeld zal de N.V. Philips Gloeilampen een afdeellng vestigen te Zwolle Begin Maart kan de opening van deze fabriek worden tegemoet gezien. De vereenlglng „Koninginnedag" te Maarssen heeft het initiatief genomen tot het houden van een Stillen^Omgang op Zaterdag S Mei ter herdenking van de gesneuvelden. Verraad deed de expeditie mislukken yRIJWILLIGERS gevraagd voor een geheime opdracht.' Begin October 19$0 viel deze opuHtidende mededeeling plotseling midden in het gewone routinewerk van den Marine Luchtvaart Dienst te Felixstowe in Engeland. Zoo'n opdracht beteekende gevaardoch ook de bijzondere kans voor de marinevliegers. Meteen meldde z'ch een bemanning voor een der Fokkers T8W,de tweedekker.ioatervUegtuigen van de M.L.D. Het waren officier-vlieger II H. Schaper (commandantofficier-vlieger TV. J. Ritte navigatorJ en korporaal K~. van Tongeren (telegrafist-boordschutter). „U 'gaat naar Nederland." De opdracht werkte als een elec- trischen schok, want dit was de eerste van die lange reeks onderne mingen, welke in aen loop van den oorlog van zoo'n ontzaglijke betee kenis zouden blyken te zijn. De „geheime dienst" wenschte, dat op het Tjeukemeer in Friesland drie belangrijke personen zouden worden „afgehaald Dit beteekende, dat 's nachts ln vijandelijk gebied een landing moest worden gemaakt, dat het vliegtuig zwaar belast zou worden en het opstygen dus het uiterste van den bestuurder zou vergen. In den avond van 14 October startte de Fokker R 7. doch toen het toestel boven het Tjeukemeer kwam, hing plaatselijk een dichte mist en een landing was uitgeslo ten. Doch men kon aannemen, dat de „Engelandvaarders", die onge twijfeld op het meer zouden zijn, het geronk van de R 7 hadden gehoord. Twee dagen later werd de poging 'herhaald. Weer vond de navigator, ondanks de duisternis, feilloos het meer en zijn commandant maakte een vlotte landing. De snelheid van het toestel verminderdeen op het spiegelend watervlak zag de be manning de donkere silhouet van een bootje. De Engelandvaarders! Commandant Schaper wilde echter zekerheid hebben en inplaats van regelrecht op het vaartuigje af te gaan, taxiede hij verder het meer op, terwyl de andere twee uitkeken naar het afgesproken sein. In het bootje begon een seinlamp te blikkeren, aarzelend toen vaster. „Dat z|)n ze!" De telegrafist had het signaal herkend. Het vliegtuig koerste op het bootje af het eerste en moeilijk ste deel van de opdracht was ge slaagd. Vijf en twintig meter slechts scheidden boot en vliegtuig. Toen flitsen uit do boot lichtspoorpatronen en kraakte een machinegeweer. De R 7 was ln een listig opgezette val geloopen! VERWOED GEVECHT. Maar Kees van Tonge ren, de telegrafist, had ook na zijn herkenning van het lichtsein het zekere voor het onzekere genomen en nog tydens het opvaren van de R 7 zijn machinegeweer op de boot gericht. Geen twee seconden, nadat de onbekenden het vuur hadden ge opend. kruisten zyn lichtspoorpa tronen die van den vijand en zoo zuiver was zyn vuur gericht, dat één korte vuurstoot voldoende was om den tegenstander tot zw|jgen te brengen, Onmiddellijk hierop brak van alle kanten de hel los. De oevers van het meer braakten vuur ïiit en gloeiende strepen jakkerden §ver de watervlakte, tastend naar het' wa tervliegtuig. Als een schaatsenrijder begon de R 7 over het meer te zigzaggen, trachtend het vijandelijk vuur te ontwyken. Zigzaggend bereikte com mandant Schaper de plaats, waar hij zijn run naar de veiligheid kon beginnen. Het steeds heviger wor dend motorgebruil waarschuwde den vijand, dat de prooi hem dreigde te ontsnappen en als razenden knetter den de machinegeweren. Doch het geluk was met de moe digen. Steeds sneller trok de R 7 zij» schulmspoor over het meer, kwam los van het water, joeg laag over de weilanden, scheerde over de boomkruinen van den straatweg van Lemmer en koerste terug naar z|jn basis. HOOGE ONDER SCHEIDINGEN. De opdracht was mislukt, doch de moea en de koelbloedigheid der bemanning werd met hooge onder scheidingen beloond. Officier-vlieger Schaper verwierf de Militaire Wil lemsorde en het D F.C., officier- vlieger Ritte het bronzen kruis met eervollè* vermelding en het D.F C. en korporaal van Tongeren het bronzen kruis met eervolle vermel ding en de D.F.M. Van dit drietal keerde slechts de officier-vlieger Schaper, thans waar nemend vlag-officier van den Ma rine Luchtvaart Dienst, na de be vrijding in het vaderland terug. Zyn metgezellen op deze bewogen onder neming sneuvelden Van Tonge ren viel b|j een aanval op de Noor- sche kust. Vijf Jaren oorzaak van operatie nau\' toen vernam trieste feiten onderneming: hartige onaei zetters. zou het duren eer de het mislukken dezer v keurig bekend werd; men met walging de aan deze schitterende Het verraad, de laag- voi-p enheid aan de be-

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1947 | | pagina 3