Tusschen Elbe en Öder
Met geheime opdracht naar Nederland
-
ROTTERDAM MOET
GEHOLPEN WORDEN
Het lot tier „zwartjes"
Collaborateursparade voor
Bijzonder Hof
PRINSEKINDJE
Hervorming van het Grondbezit
Avontuurlijke tocht naar Tjeuke Meer
begin October 1940
I Pro/. POLAK:
Een stad zonder centrum
een stad zonder cultureel leven
Vaar 'aanleiding van de opening van den nicuroen Schonuwburg te Rotter,
'am heeft de bekende Rotterdamsche hoogleeraar prof. Polak in Economisch,
tatistische Berichten een artikel geschreven, dat in de eerste plaats eiken
•otterdammer uit H hart gegrepen is doch hetwelk wij juist onder de aan.
acht willen brengen van hen, die niet weten, hoe de Rotterdammers nu al
^na zeven jaar voortploeteren in een stad, zonder centrum, dus zegt prof.
>olak zonder cultureel leven en daardoor een stad zonder aantrekkings-
WtcM, y
„Stel n een» voor edhrijft prof.
'olak dat Amsterdam geheel af
tandde bLrmcn de halve cirkel Mar-
dxutraatWeteringschans -Sarpha.
Istraat of dat van Londen Westmln
ter werd weggevaagd, van Parijs
lies wat ligt tussen de stations
aint Lazare, Est, Vlncennes, Aus-
srUtz, Montparnasse en Invalides.
Pat was er dan van die steden over?
Woonwijken, zonder eigen cachet,
ander samenhang, zonder punten,
yaar het stadsleven zich kan concen-
reren. Woonwijken uit de smakeloze
ija van de grote stadsuitbreidingen
In de tweede nelft van de negentiende
«uw, uit het stelloze eerste decen-
llum va nde twintigste eeuw, uit de
rel stijlvolle, maar vaak te uniforme
n te cosmopolitische jaren tussen
I* belde wereldoorlogen. Woon
wijken, zoals men ze overal ter
rereld vindt, met secundaire en terti-
Lire winkelstraten, waar artikelen
tan dagelijkse voorziening te koop
Un, met enkele wQklokalen, bio.
oopen, koffiehuizen, maar vrijwel
onder goed geoutilleerde schouw-
urgen, concertzalen, vergaderacco-
sodatie, bibliotheken, musea, hotels,
afé'a restaurants, winkels met ver-
|jnde sortering, kortom zonder dat-
ene, wat het cultuurelement van
e stad uitmaakt. Dht bevindt zich
n de binnenstad. Het enige cultuur-
lement, dat in belangrijke mate naar
de woonwijken is gedecentraliseerd,
'ormen de kerken, onder welke n iet-
end n de oude, historische kerkge-
lOuwen in het centrum een bijzondere
*est ademen, een veredelende in-
loed uitoefenen en een fascinerende
lantrekkingékracht doen gevoelen.
ETen stad zonder centrum is een
itad zonder cultureel leven en daar-
loor een stad zonder aantrekkings-
iracht.
EEN DOODE STAD
Zulk een stad mist zijn stimule
rende werking op z|jn in- en om
wonenden en oefent geen aantrek-
dngskracht uit op mensen van
elders. Personen met behoefte aan
cultuurleven vestigen zich er niet
graag en als z|j er eenmaal zijn,
verlangen zij naar elders. Voor de
bedrijven, scholen, kerken, instellin-
;en wordt het moellyk. goede krach-
en aan te trekken. Vestiging van
nieuwe bedreven geschiedt veelal
elders, waar de initlatoren denken,
ter. bevredigender leven te kunnen
elden en vlotter de geschikte krach
ten voor staf en adviseurschap te
kunnen assumeren. Het leven ver
dort zodoende meer en meer, door
at de vernietiging van de cultuur-
lementen de cultuurdragers afsloot
n er steeds minder cultuurtrekkers
uilen overblijven om het vernietigde
|te herstellen. Van die cultuurdragers
moet het nieuwe leven komen, óók
op economisch gebied, want alleen
een cultureel mens heeft voldoende
fantasie om nieuwe wegen in te
alaan. Zo gaat mèt het culturele
leven ook de economische waarde
bergafwaarts. De culturele nood
en ae wederopbouw van het cultuur
leven kunnen dus zeer zekef in een
economisch tijdschrift worden be
sproken.
Een enkel concreet voorbeeld om
het voorgaande te staven. Wanneer
een leraar vacatures ziet in Amster
dam, Rotterdam, Lelden, Nijmegen
en Baarn, waar zal h|j dan bij voor
keur solliciteren? De hoofdstad, de
Sleutelstad en de Keizerstad bieden
hem veel op cultureel gebied, Nijme.
vooral sinds de verwoesting, de laat
ste keuze. Gevolg: Rotterdam zal
niet de beste leerkrachten tot zich
kunnen trekken. Dat wreekt zich op
den duur, b|j de nieuwe generatie, die
niet het beste onderwijs heeft ge
noten. Dat wreekt zich óók reeds ln
het heden: het aantal en het gehalte
van de cultuurdragers en cultuur
trekkers wordt door de vestiging van
nieuwe leraren niet op peil gehouden,
althans niet zodanig versterkt als
de ontwikkeling zulks eist. De beste
elementen gaan hun vorming elders
zoeken raken de band met en de lief
de voor hun stad kwijt en stichting
hun materiële en Iciiële scheppingen
elders. En zo wordt de stad ge
doemd te verkommeren tot een woes
tijn van materialisme, van bekrom
penheid, van alledaagsheid, zonder
eigen leven, zonder vernieuwing, zon
der bruisende ontwikkeling
DE HELPENDE HAND
De helpende hand kan worden ge
bodenop velerlei wijze. Meer dan
tot dusverre kunnen Rijk, Provincie,
landelijke en gewestelijke corporaties
cm genootschappen hun centrale of
regionale bureaux en colleges te Rot.
terdam vestigen. Met het snelver-
Aulo's met straalaandrijving
nog toekomstmuziek
De Britsche geleerde Bir Ed-
ward Appleton heeft betoogd, dat
het niet waarschijnlijk is, dat
automobielen in de naaste toe.
komst met straaiaandrijwng kun.
nen worden voortbewogen. ,J)e-
genen, die wél eens gezien hebben
hoe groote steenen door den uit.
laait van een reactiemotor meters
ver weggeslingerd worden, zullen
inzien, dat het nog wel eenigen
tijd ml duren alvorens deze voor
auto's op openbare wegen ge
schikt gemaakt kunnen worden.
De kleinste motor, die met
atoomenergie wordt gedreven, êou
momenteel minstens 10 ton we
gen. Daarom geloof ik niet, dat
deze al direct voor auto's zou
kunnen worden gebruikt
keer van deze t\jd en met de véle
mogelijkheden, welke de telefonie
biedt, is de afstand tot de Residentie
zó gering, dat zelfs een of meer De-
parlementen zonder bezwaar naar
Rotterdam zouden kunnen worden
overgebracht. Wellicht zou zulks de
automatisering van de intercommu
nale telefoon vertuiasten, zodat Rot
terdam niet langer aan zijn inter
locale gesprekken meer tijd pit meer
kosten (dringende gesprekken!zou
moeten geven dan andere steden.
Voorts zou men Rotterdam tot een
superklasse kunnen maken voor
ambtenaren, leraars, rechters enz.,
die zodoende door een hogere bezol
diging dan op een andere standplaats
naar deze stad zouden worden ge
trokken. Eenzelfde classificatie met
betrekking tot de heffing van be.
lastingen naar inkomen en winst zou
ook de afstoting van ondernemers en
ondernemingen tegengaan en de aan
trekking daarvan Bevorderen.
Vervolgens zou men meer financi
ële hulp kunnen verlenen bij de
materiële wederopbouw, niet slechts
voor huisvesting van economische
bedrijven of van kleine luyden (klei
ne woningen genieten bij de bekende
regelingen van de Wederopbouw de
voorkeur), maar evenzeer voor huis
vesting van culturele instellingen en
voor woningen en flatgebouwen met
centrale voorzieningen voor meer
koopkrachtigen, waaronder men in
de eerste plaats de cultuurdragers
en zeker de cultuurtrekkers aan
treft. Het gal de gehele samenleving,
óók de ontwikkeling van de lagere
standen, ten goede komen, als de
stad weer een groter contingent in.
telligentia, kunstenaars en kunst-
zinnigen kan herbergen.
Bovenal zal nodig z|jn: belang
stelling in den lande voor Rotterdam,
de tweede stad des lands, de poort
naar het element der Hollanders b|j
uitstek: de vrije zeo. Die belangstel
ling ontbreekt op menig punt, in het
grote en in het kleine. Wat het grote
betreft is de vliegveldmlsè re teke
nend en de elders zo voortvarende
N.S. hebben de Rotterdamse forensen
uit Scheventngen, Wassenaar en
Voorburg nog steeds zonder elec-
trisehe tractie gelaten.
Nog enkele kleinere symtomen:
van 10 tot 14 Mei gedenkt men de
Grebbe, terwijl al die dagen in de
straten en op de bruggen van Rot
terdam een heroïeke strijd woedde,
welke eerst door het vernielende
bombardement tot êen beslissing
werd gebracht. („De mariniers voch
ten te goed", dichtte Jan Prins). Op
Oudejaarsavond gaf de radio het
harmonieuze dissonantenconcert ten
beste van de boten in de haven
vanAmsterdam, waar geen
sterveling naar die klanken luistert,
terw|jl het hèt plechtige moment
vormt van het Rotterdamse „zalig
uiteinde". Buitenlandse bezoekers
worden maar zelden gebracht naar
deze stad, die de tol heeft betaald
voor de capitulatie, waardoor onze
andere steden voor vernietiging zijn
gespaard. Hoeveel Nederlanders zijn
zich bewust, dat Pernis, waar de
Schoonderbeekse olie wordt ge
kraakt, een buurtschap of buitenwijk
is van de stad Rotterdam? Men kent
Rotterdam niet.
Doch diegenen, die door de loop
der dingen van elders naar Rotter
dam zijn gekomen en zich hier heb
ben ingeleefd, hebben, voorzoverre
zij werkzame, capabele lieden zijn,
„openminded", deze stad en zijn durf
om te doen en aan te pakken leren
pn en Balm hebben de vnordeelen llShWbenP;aïïS £er
van het natuurschoo.., Rotterdam is, g-eboren en eetosren waren. Die durf.
geboren en getogen waren. Die durf,
die aanpak, daarvan getuigen de
herstellingen in de haven, de nieuwe
verbindingen met overzee en achter
land, de gebouwen voor industrie- en
grossiersvestiging ende nieuwe
schouwburg. Na het bovenstaande
„pas étonnés de se trouver ensem
ble".
Klok uit Duitsch oorlogs
materiaal e
Staande oud-Amsterdamsche klok
ken vindt men overal... wie zou daar
om verbaasd z|jn, wanneer h|j den
winkel van den horlogier A. Bake-
laar te Veenendaal betreedt?
Maar toch: dit zgn. „staand horlo-
gie" is Imitatie. En er werd 200 pre
cieus gewerkt, dat niemand meer kan
ontdekken, dat deze klok z|jn her
komst te danken heeft aan... Duitsch
oorlogsmateriaal. De met gevoel uit
gezaagde koperen wijzers verraden
geenszins, dat z|j uit het hulsel van
een Duitsche granaat konten, terwijl
ook dé onschuldige gewichten aller
minst aan met lood gevulde oorlogs
projectielen doen denken.
De heer Bakelaar verhaalde ons,
dat het heele uurwerk werd vervaar
digd van koper, dat van de Duit
schers werd gestolen. In samenwer
king met z|jn zoon en een neef was
het werkstuk in 5 maanden voltooid.
Tijdens de bezetting was het trio dik
wijls tot laat in den nacht bezig om
b|j een slechte verlichting mét een
eenvoudige smddszaag tandraderen te
„scheppen"... bij alle ijnitatie is
echter één ding echt: de Bakelaars
hebben in fe:te onder precies dezelfde
omstandigheden gewerkt als de oude
horlogemakers in de 18e eeuw.
Nadat de heer Bakelaar de heele
constructie van een dusdanige klok
nauwkeurig in teekening had gezet,
kwamen de „medewerkers" met de;
koperen platen, die de Duitschers
voor munitiedoeleinden ln Veenendaal-
sche fabrieken hadden opgeslagen,
aandragen. En toen ging men aan het
werk. Tandrad na tandrad, as na as
ontstond. De grootste wielen hadden
96 tanden, die alle zorgvuldig moes-
ten worden bijgeslepen. De fa. Re
valk te Amsterdam leverde de btjbe.
hoorende kast... een aardig staaltje
van meubelmakerskunst 1
ZAL HIJ MOETEN HANGEN1
Zijn executie is voorloopig uitgesteld.
Dov Grutter, een lid van de Joodsche
ondergrondsche beweging tn Palesti
na, dte door een Brxtsch mixt air ge.
r echtshof aldaar is ter dood veroor.
deéld, heeft geweigerd ia hooger be-
roep te gaan. Het over hem uiige-
sproken vonnis was de aanleiding tot
het ontvoeren door de terroristen van
een Britschen rechter en een majoor
die echter inmiddels weer zijn vrijge
laten.
Is het een (bedenkelijk?) ver.
schijnsel van onzen tijd, dat velen
zich zoo sterk voor sigaret inte-
f-esseeren, alsof wij en ons volk geen
andere zorgen hebben Over niets
wordt zoo veel gepraat en geschreven
als over de sigaret; vooral over de
zwarte sigaret, zwart dan in de dub
bele beteekenis van: op de zwarte
markt gekocht en van uit Zuid.
Amerika afkomstig. En als over iets
veel gesproken en geschreven wordt
ontstaan er ook veel geruchten en
misverstanden.
Dit is het geval met hetgeen on
langs werd medegedeeld over het lot
van de Zuidamerikaantjes, die in
massale hoeveelheden in Den Haag
begraven zouden worden, ofwel aan
de militairen zouden worden ver.
strekt, nadat zij door de winkeliers
zijn ingeleverd in ruil voor betere
soorten.
Hoe is de werkelijkheid zooals ze
ons door een deskundige werd mede
gedeeld? Zij luidt aldus:
1. De Zuidamerikanen worden
niet volledig uit den handel genomen.
De winkeliers kunnen ze inleveren,
maar z|jn hiertoe niet verplicht. Zij
mogen ze komen brengen, maar
kunnen ze ook opsturen.
2. Er zijn in den Haag, nog lang
geen millioenen pakjes ingeleverd. In
totaal zij er 10 millioen pakjes in den
handel gebracht, waarvan omstreeks
5 is teruggezonden.
3. Winkeliers, die hun zwartjes
inleveren krijgen geen toewijzingen
voor Jeeps, Fifty-Fifty etc. dat wil
zeggen: over geruimen tijd ontvangen
z|j toewijzingen, maar de mogelijk
heid bestaat ook, dat zij daarop
sigaren of tabak ontvangen.
4. Wat er met de versmade
zwartjes zal gebeuren is nog niet
zeker. Maar in elk geval gaan ze
niet naar de soldaten en ze worden
ook niet door andere tabak heen ver
werkt.
Men ziet dus, waar de nicotine,
dampen de menéchen toe brengen: ze
fantSseeren en jokken maar, alsof
er geen rookwolkje aan de lucht is.
Wij benijden de menschen van het
Rijksbureau Tabak geenszins; zy
hebben het haast even moeilijk als
krantenmenschen: die moeten het
ook iedereen naar den zin zien te
maken. Iedere teleurgestelde röoker
blaast zijn giftige dampen in de rich
ting van het Rijksbureau Tabak. Men
trooste zich met hetgeen herhaalde
lijk beloofd is, dat er meer en betere
sigaretten komen. Morgen gaat het
beter
Zes getuigen k charge en twaalf
k decliarge waren opgeroepen in de
zaak tegen de gebr. M. W. en G. J.
Hollander uït Amsterdam, die giste
ren voor het Bijzonder Gerechtshof
te Amsterdam diende. De gebroeders
waren firmanten van een aannemers
bedrijf, dat in verschillende deelen
van Noord- en Zuid-lïolland werk
zaamheden verrichtte ln opdracht
van de Duitsche Weermacht. Ver
dachten was ten laste gelegd, dat z|j
werkzaam waren b|j het sloopen van
gebouwen in 's-Gravenhage, teneinde
de Duitschers voldoende schootsveld
te verschaffen voor de af weer wan
nen, waarmede een geallieerde invasie
zou moeten worden belemmerd.
1 7"'' -~x'
NEEMT
L TER EERE VAN HET
tEN ORANJE 5 BiriEfJKAAW
Een afbeelding van het pakkende
affiche, waarmede propaganda wordt
gemaakt voor de oranje-tramkaarten,
waarvoor ten bate van de t.b.c.-be-
stryding een toeslag van 20 ct. ge
vraagd wordt.
Duizenden landerijen werden onteigend
„Grond-revolutie"
Een Berlynsche correspondent
seint:
Er is veel in het Duitschland
tusscheti Elbe en Oder, dat in de
negentien maanden, die verstre
ken zijn sedert het gebied door
het Roode leger werd over
stroomdeen radicale wijziging
heeft ondergaan. Het meest ken.
merkend is wellicht de hervor
ming van het grondbezit, welke
men beter kan aanduiden als
„grondrevolutie", die de geheele
structuur van het land gewijzigd
heeft. Het grootgrondbezit van de
jonkers, dat eeuwenlang een wel
haast feodaal karakter gelegd
heeft over de vlakten van Bran
denburg, Mecklenburg en Poni-
meren, bestaat ntet meer. Het is
aan den tweeden aanval bezweken.
De eerste vond plaats in de pe-
rioJe tusschen ae beide wereld
oorlogenDat was een langdurig
proces zotuier afdoende uitwer.
king. Minder dan een milUoen ha
land werd in de jaren tusschen
1918 en het begin van den twee
den oorlog verkaveld. De tweede
aanval werd 1 n anderhalf jaar ten
einde gebrachtmet drievoudig
resultaat.
Sprekende statistieken
Voor ons liggen thans uitvoerige
statistieken, die den omvang van
deze gtootscheepsche structuurwijzi
ging vaststellen en die aantoonen, dat
ueze wyziging een der wezenlijke re
sultaten is van den nieuwen koers
die in de Oostelijke zone van Duitsch
land op radicale wijze werd inge
slagen. Ziooals iii de industrie heeft
ook op het land de hervorming den
naam gekregen van „onteigening van
bezit van nazi-activisten en militai.
risten".
On deze leuze zijn duizenden lan
derijen van minder dan 100 ha ont
eigend; voor de grootere werd geen
eiirtele andere leuze gebruikt dan de
economische. In totaal zyn 9865 land
goederen met 2.758.000 ha onteigend.
Tweederde ervan behoorde tot de ca
tegorie, die de grootte van 100 ha
overschreed, de rest was kleiner of
staatseigendom. 71 procent van dezen
grond is toegewezen aan 466.500
kleine boeren en pachters, landar
beiders en boeren, die uit het ver
loren gebied in het Oosten gevlucht
waren en in de Sovjetzone een nieuwe
toekomst moesten zoeken. De niej
aan particuliere eigenaars uitge
geven grond is in eigendom overge
gaan aan landen en provincies, die
daarop selectiebedrijven, proef en
modelboerderijen inrichten.
De verdeeling van het land on
der de nieuwe eigenaren is in de vijf
landen der zone ter hand genomen
volgens de eigen structuur, die deze
landen hebben. Zoo zijn de toe wij zin.
gen aan de uitgewezenen uit de door
Polen bestuurde gebieden veruit het
grootst geweest ln Brandenburg en
Mecklenburg, de beide landen, die
door hun bevolking bij uitstek ge
schikt waren om nieuwe bewoners
op te nemen en die dan ook voor de
helft uit- landverhuizers 4>estaan. In
Mecklenburg kregen zij 42 en ln
Brandenburg 36 procent van den
nieuwen grond. De meeste boeren-
zonder-land woonden in de provincie
Saksen-Alhalt en daar is dan ook
de helft van den beschikbaren grond
aan deze categorie gegeven.. In Bun-
desland Saksen en in Thürlngen
waar zeer veel boeren woonden wier
bedrijven zoo klein waren dat zij hun
inkomsten door huisindustrie moesten
verhoogen is het grootste deel van
den verdeelden grond aan de kleine
boeren en boeren zonder grond ge
komen.
Bovendien ls over het geheel onge
veer 5 procent beschkibaar ge
steld voor arbeiders en beamb.ten,
die gelegenheid hebben een eigen
moestuin te onderhouden.
Financieel gevolgen
meegevallen
De financieele gevolgen van een
dergelijke agrarische omwenteling
zijn zeer meegevallen. Het meest op
merkelijke verschijnsel is wel, dat ae
uitzonderlijk vooraeelige wijze, waar
op aan dé nieuwe boeren credieten
kunnen worden toegestaan voor het
opzetten van hun boerderijen, hoe
slechts een vierde hunner ertoe heeft
gebracht hiervan gebruik te maken,
van overheidswege zijn via de boe-
renbanken hypotheken beschikbaar
gesteld tegen 3 procent rente en met
zeer voordeelige aflossingsvoor-
waarden. Kennelyk zien vele boeren
kans, ondanks de in deze zone reeds
uitgevoerde geldsaneering uit eigen
middelen bouwkosten en kosten van
aanschaffing van materialen te be
strijden. In elk geval maken aeer
weinig nieuwe boeren van de crediet-
verleening gebruik. Opmerking ver
dient voorts het fexi, dat de nieuwe
boerderijen de vijf hactare niet over
schrijden en dus een bedrijfstype
vormen, dat geen zware geldelijke
belasting toelaat. De vrees voor zulk
een belasting is bij. de boeren blik
baar zoo groot, aat zij liever trach
ten zich met eigen middelen te hel
pen. In hoeverre ook het ontbreken
van mogelijkheden tot bet aanschaf
fen van materialen de credietneming
remt is ul-t de gegeven cijfers niet op
te maken.
Aflossing schuld
De bodemhervormers in het Oos
ten hebben in zooverre geen finan
cieele problemen geschapen dat van
een schadeloosstrilling der vroegere
eigenaars geen sprake geweest is.
De nieuwe kavels zijn daarentegen
niet gratis uitgegeven doch moeten
worden betaald met een jaarop
brengst, die in termijnen kan wor
den voldaan en naar wensch in na-
tura of in geld kan geschieden.
Voor de landarme boeren bedraagt
de termijn van aflossing tien laren
en voor de landverhuizers en land-
1-oze boeren twintig jaar. Het vijfde
deel der boeren heeft er de voorkeur
aan gegeven zijn schuld ineens af te
lossen. De ontwikkeling in het Oos
ten van Duitschland doet in vele op
zichten het probleem ontstaan van
het ui-eecgroeien van de economische
structuur in de verschillende deelen
van Duitschland. Het is een gelukkig
nevenverschijnsel, daf dit van de re
volutie in het grondbezit nauwelijks
kan worden gezegd. Het grootgrond
bezit was namelijk een typisch Oost-
Duitsche verschijnsel. Mecklenburg's
grond was tot voor kort voor 54
procent in handen van het grootbe-
zit. Pommeren voor 45 procent en
Brandenburg voor 33 procent. Wan
neer aan dessen toestand een einde
gemaakt is,' dan kan dit er slechts
toe bijdragen een bestaande histori
sche tegeustelling in de verhoudin
gen tusschen Oost en West te doen
verdwijnen. In de Rynstreek is
slechts 5,7 procent van den grond in
handen van groote eigenaren, in
Beieren 42 procent, in Baden 5,7
procent en ln Wtirtenberg 3,2 pro
cent.
Merkwaardigerwijs heeft hier dus
een revolutie teweeggebracht in een
deei van het land, er toe geleid be
staande structuurverschillen uit den
weg te ruimen. Met dit al hebben de
nieuwe Duitsche boeren in de Oos
telijke acne het op dit oqgenblik nog
verre van gemakkelijk. Zij moeten
op hun nieuwe bedrijven veelal nog
improviseeren. Volgens den presi
dent: van do „Zentralverwaltung
für Land und Forstwirtschaft" baar
voornamelijk de voorziening met
!andbouwwerkti>igen groote zorgen.
Niet alleen ae groote machines, zoo
als tractoren en d;rschmachines,
ontbreken, doch ook kleine duigen
zooals hoefnagels. Er is gebrek aan
veevoeder. De pogingen om den vee
stapel te doen groeien z|jn slechts
ten deele gelukt, het aantal stuks
melkvee neemt evenwel nog steeds
af. Niettemin wordt ln officieelc be
schouwingen de productie in 1946
niet onbevredigend genoemd. De
boerenfamilies zullen hard moeten
zwoegen om uit hun nieuwe land een
goeden oogst te halen. Maar zij heb
ben een nieuwe levenskans. Dit geldt
zeer in het bijzonder voor 81.000 ont
wortelde families, die van achter
Oder en Neisse zyn gekomen en die
hier nu. dank zij de bijzondere ge
aardheid van 't gebied, minder moei
lijkheden hebben om zich een nieuw
bestaan te verwerven dan zij gehad
zouden hebben in streken, waar d«
grond niet zoo vrijgevig verdeeld kan
worden.
Zooals gemeld zal de N.V. Philips
Gloeilampen een afdeellng vestigen te
Zwolle Begin Maart kan de opening van
deze fabriek worden tegemoet gezien.
De vereenlglng „Koninginnedag" te
Maarssen heeft het initiatief genomen
tot het houden van een Stillen^Omgang
op Zaterdag S Mei ter herdenking van
de gesneuvelden.
Verraad deed de expeditie mislukken
yRIJWILLIGERS gevraagd voor een geheime opdracht.'
Begin October 19$0 viel deze opuHtidende mededeeling plotseling midden
in het gewone routinewerk van den Marine Luchtvaart Dienst te Felixstowe
in Engeland. Zoo'n opdracht beteekende gevaardoch ook de bijzondere
kans voor de marinevliegers. Meteen meldde z'ch een bemanning voor een
der Fokkers T8W,de tweedekker.ioatervUegtuigen van de M.L.D. Het waren
officier-vlieger II H. Schaper (commandantofficier-vlieger TV. J. Ritte
navigatorJ en korporaal K~. van Tongeren (telegrafist-boordschutter).
„U 'gaat naar Nederland."
De opdracht werkte als een elec-
trischen schok, want dit was de
eerste van die lange reeks onderne
mingen, welke in aen loop van den
oorlog van zoo'n ontzaglijke betee
kenis zouden blyken te zijn.
De „geheime dienst" wenschte,
dat op het Tjeukemeer in Friesland
drie belangrijke personen zouden
worden „afgehaald Dit beteekende,
dat 's nachts ln vijandelijk gebied
een landing moest worden gemaakt,
dat het vliegtuig zwaar belast zou
worden en het opstygen dus het
uiterste van den bestuurder zou
vergen.
In den avond van 14 October
startte de Fokker R 7. doch toen
het toestel boven het Tjeukemeer
kwam, hing plaatselijk een dichte
mist en een landing was uitgeslo
ten. Doch men kon aannemen, dat
de „Engelandvaarders", die onge
twijfeld op het meer zouden zijn, het
geronk van de R 7 hadden gehoord.
Twee dagen later werd de poging
'herhaald. Weer vond de navigator,
ondanks de duisternis, feilloos het
meer en zijn commandant maakte
een vlotte landing. De snelheid van
het toestel verminderdeen op
het spiegelend watervlak zag de be
manning de donkere silhouet van een
bootje. De Engelandvaarders!
Commandant Schaper wilde echter
zekerheid hebben en inplaats van
regelrecht op het vaartuigje af te
gaan, taxiede hij verder het meer
op, terwyl de andere twee uitkeken
naar het afgesproken sein.
In het bootje begon een seinlamp
te blikkeren, aarzelend toen
vaster.
„Dat z|)n ze!" De telegrafist had
het signaal herkend.
Het vliegtuig koerste op het
bootje af het eerste en moeilijk
ste deel van de opdracht was ge
slaagd.
Vijf en twintig meter slechts
scheidden boot en vliegtuig. Toen
flitsen uit do boot lichtspoorpatronen
en kraakte een machinegeweer. De
R 7 was ln een listig opgezette val
geloopen!
VERWOED GEVECHT.
Maar Kees van Tonge
ren, de telegrafist, had ook na zijn
herkenning van het lichtsein het
zekere voor het onzekere genomen
en nog tydens het opvaren van de
R 7 zijn machinegeweer op de boot
gericht.
Geen twee seconden, nadat de
onbekenden het vuur hadden ge
opend. kruisten zyn lichtspoorpa
tronen die van den vijand en zoo
zuiver was zyn vuur gericht, dat
één korte vuurstoot voldoende was
om den tegenstander tot zw|jgen te
brengen,
Onmiddellijk hierop brak van alle
kanten de hel los. De oevers van
het meer braakten vuur ïiit en
gloeiende strepen jakkerden §ver de
watervlakte, tastend naar het' wa
tervliegtuig.
Als een schaatsenrijder begon de
R 7 over het meer te zigzaggen,
trachtend het vijandelijk vuur te
ontwyken. Zigzaggend bereikte com
mandant Schaper de plaats, waar
hij zijn run naar de veiligheid kon
beginnen. Het steeds heviger wor
dend motorgebruil waarschuwde den
vijand, dat de prooi hem dreigde te
ontsnappen en als razenden knetter
den de machinegeweren.
Doch het geluk was met de moe
digen. Steeds sneller trok de R 7 zij»
schulmspoor over het meer, kwam
los van het water, joeg laag over
de weilanden, scheerde over de
boomkruinen van den straatweg van
Lemmer en koerste terug naar z|jn
basis.
HOOGE ONDER
SCHEIDINGEN.
De opdracht was mislukt, doch
de moea en de koelbloedigheid der
bemanning werd met hooge onder
scheidingen beloond. Officier-vlieger
Schaper verwierf de Militaire Wil
lemsorde en het D F.C., officier-
vlieger Ritte het bronzen kruis met
eervollè* vermelding en het D.F C.
en korporaal van Tongeren het
bronzen kruis met eervolle vermel
ding en de D.F.M.
Van dit drietal keerde slechts de
officier-vlieger Schaper, thans waar
nemend vlag-officier van den Ma
rine Luchtvaart Dienst, na de be
vrijding in het vaderland terug. Zyn
metgezellen op deze bewogen onder
neming sneuvelden Van Tonge
ren viel b|j een aanval op de Noor-
sche kust.
Vijf Jaren
oorzaak van
operatie nau\'
toen vernam
trieste feiten
onderneming:
hartige onaei
zetters.
zou het duren eer de
het mislukken dezer
v keurig bekend werd;
men met walging de
aan deze schitterende
Het verraad, de laag-
voi-p enheid aan de be-