WIJ GEDENKEN ^onn ej loten MEER VERPLEEGSTERS, MEER RUIMTE, MEER GELD NOODIG FILMVERMINKING UIT WINZUCHT In één jaar 24 maal naar de M aan BULLETIN der Letterkunde t\\ aar in een sfeer van opgewekt heid en vertrou wen de zware strijd tegen de t.b.c. met succes wordt gevoerd. Het Sanatorium 9* (Van onzen specialen verslaggever.) Bi) wijze van décor zouden tok) op den achtergrond van dit vraaggesprek met den geneesheer-directeur van ^Zon negloren", het sanatorium voor tuberculose-patiënten te Socstduinen, de opgewektheid van de patiënten en de groote toewijding van het verplegend personeel willen plaatsen. Eigenschappen, die de verhoudingen eymboli- seeren welke hier geschapen zijn en die t'n de eerste plaats het onderwerp vormen van ons gesprek. „WU doen hier alles was in ons vermogen ligt." zegt dr. Berghauser Pont. de geneesheer-directeur, en hg vertelt ons van de modernste mid delen welke in dit sanatorium voor onderzoek worden toegepast. uberculoseNog altijd zyn de consultatiebureaux In Nederland te druk bezocht en het is noodig ge bleken het consultatiebureau-wezen uit te breiden. Een groot aantal tbc-lhders wacht nog op plaatsing. Er zijn menscheu die reeds een jaar op de wachtlijst staan, maar het vooruitzicht is, dat binnen enkele jaren het probleem van het wachten za' zijn opgelost. ':"en opzichte van het tekort aan verplegingsruimte is al veel bereikt in ons land, maar het blijft nog woe keren met de ruimte. De toeneming van de tbc in den oorlog is frappant geweest; we beschikken nog niet over alle cijfers, maar een enkel voor beeld is te geven: sterfte (tbc adem. ba mgsorganen) in Amsterdam 2.52 op de 10.000 in 1939. In 1945 bedroeg di' aantal 7,44' Gelukkig is de sterfte onder de tbc-patiënt en sterk verminderd en zei.s vrijwel op vooroorlogsch peil teruggekomen. Het is echter thans bog niet bekend hoeveel menschen aan tbc lijden omdat wij geen wet telijk verplichte opgave kennen in ons land. TEKORT AAN VER PLEGEND PERSONEEL ..Maar", zegt dr. Berghauser Pont, k.om op het ruimteprobleem terug te komen, dit Is momenteel niet meer en probleem van de eerste orde. Dat van het tekort aan verpleegkrachten is van veel grootere beteekenis. Dit is een wereldprobleem waarin Neder land niet eens het slechtste figuur maakt." Ontstellend is het tekort aan dienstmeisjes en leerling-verpleeg sters in de sanatoria. De geneesheer directeur is van meening. dat het te kort algemeen is. De salarissen zijn reeds aanzienlijk verhoogd, maar de meisjes worden gelokt door andere functies die o.m. tegemoet komen aan de verlangens (na den oorlog zeer sterk) om iets van de wereld te zien. naar vrijen tijd enz. Bovendien werken nog altijd duizenden meisjes op verschillende overheidsinstellin- fen en distributiediensten die voor en oorlog niet bestonden. Er wordt dan ook aandacht ge schonken aan nieuwe mogelijkheden van hulsvesting en aan het vraag stuk van het gezond houden van de meisjes, die zien aan dit werk geven. Er dient voor de meisjes die ziek werden een voortreffelijke regeling te komen. In ..Zonnegloren" is deze goed, want zij krijgen verpleging tot zij beter zijn (wat lang niet overal geschiedt). De tbc onder het perso neel dient als beroepsziekte te wor den aangemerkt, zegt dr. Berghauser Pont. hetgeen dan neer komt op ge neeskundige behandeling en het door. betalen van salaris. Zij toch brengen een offer en dit is van bijzonder oe- lang voor ons volk. In „Zonnegloren" zijn natuurlijk ook moeilijkheden ontstaan door het verpleegstersprobleem. Tijdelijk min der menschen opnemen en honderden nog op de wachtlijsten. Het ligt In de bedoeling tot een verbouwing over te gaan om aan 50 patiënten meer een plaats te kunnen geven. Dan zgn er ook wenschen ten op zichte van de huisvesting van de zus ters. Het zusterhuis van „Zonne gloren" is veel te klein en hier moet zelfs het uit woonsysteem worden toegepast. Er is maar één oplossing: een nieuw zusterhuis De vraag is echter hoe lang zal het duren voor dat dit gebouwd kan worden? FINANCIEELE MOEILIJKHEDEN Hier raken wij een gevoelige snaar, want we hebben reeds gemeld dat ..Zonnegloren" in financieel moeilijke omstandigheden verkeert, ontstaan doordat de kosten voor ver- Seging. instrumenten. linnengoed, andstof e.d. na den oorlog belang rijk zgn gestegen terwijl de verpleeg- prijs niet dienovereenkomstig ver hoogd kon worden. Gevolg: tekort op de exploitatie. Vandaar de lande- lgke actie om dit tekort van het be kende Hervormde Sanatorium te dekken. De actie in Amsterdam ver loopt uitstekend en de directeur laat geen twgfel over zijn blijdschap. Het i cok van het grootste belang dat ..Zonnegloren" geholpen wordt, niet ln de laatste plaats omdat een van de beginselen is iedereen op te nemen, die opneming noodig heeft, onafhan kelijk van de vraag of hij den vollen verpleegprijs wel kan betalen. Er word* ook niet gevraagd naar het lid maatschap van een kerk. al is Zon negloren dan ook een Hervormde in- rienting. hans worden in Soestduinen 360 tï.'enten verpleegd waaronder 20 ln deren. En dan te bedenken dat het cop;plex in 1939 was ingericht voor 183 patiënten. Er moet dus met de ruimte gewoekerd worden: elk plekje Is Han ook benut. Er zijn menschen die denken: „Wat Is er nu te doen", de patiënten liggen maar en het Is een kwestie van af wachten Een wandeling door het gebouw en le toelichting van Dr. Pont zul len hen spoedig tot andere gedach. teii Sro' n Rij het onderzoek gaat men hiei niet over een nacht y.s. DE MODERNSTE MEDISCHE TOESTELLEN Met behulp van de modernste doorlichtingsapparaten (w.o. de pla- nigraaf voor diepte-foto's, een won- der-apparaat dat des menschen bin nenste .ngewand tot in de kleinste details fotografeert) wordt hier de acieve behandelingsmethode toege past. De Röntgenafdeeling is zeker een van de beste in ons land. Daar naast wordt groote aandacht besteed aan de conservatieve behandeling van de patiënten, d.w.z. door toepassing van de streng doorgevoerde bedrust. In een eenvoudig vertrek nemen we plaats achter een ellipsvormige tafel met opstaande ruitjes. De entourage doet even aan een postkan toor denken en ge verwacht ieder oogenblik dat een der „loketraamp jes'' wordt opgeschoven en iemand om een postzegel vraagt. Maar als lichten worden ontstoken en Dr. Pont met een stapel röntgen foto's aan komt dragen, wordt de bedoeling duidelijk: we maken ken nis met de interessante resultaten van de doorlichtingsapparaten en zien nu hoe nauwkeurig kan worden nagegaan op welke plaats in het menschelijk lichaam van een Lb.c. aandoening sprake zoowel long. als patiënten behandeld. Hier worden wervel-t .b. c.- UITBREIDING NOODZAKELIJK Een film van barmhartigheid, ge duld, toewijding, opgewektheid, zorg, wetenschap en levensernst rolt zich dan verder voor onze oogen af: we zien hoe noodzakeiyk de uitbreiding is, want in verscheidene zalen staan de bedden in dubbele rijen, wat vroe ger niet voorkwam. Een gediplo meerd verpleegster huist in een hok je dat juist groot genoeg is om de neus niet tegen het plafond te stoo- ten en de „groote recreatiezaal" ln het zusterhuis, een aardig vertrek voor een klein gezelschap, moet ruim 120 zusters herbergen. In een voor malige directiekeet staan ook veld bedden voor leerling-verpleegsters: gebrek aan ruimte spreekt hier wel het sterkst. Men moet bewondering hebben voor de meisjes, die hier de niet gemakkelijke taak met groote opgewektheid volbrengen. Enkele zijn zelf slachtoffer van de ziekte, die hier bestreden wordt: de ziekenzaal voor zusters is zelden ontvolkt. Maar binnen de muren van dit sanatorium zijn geen klaagmuren en als we den man, die reeds ruim twee jaar in het gips ligt, vragen „hoe gaat het" en deze antwoordt opgewekt „uitstekend, het gaat goed vooruit"dan weten wy op dat moment met ons figuur zoo gezond als het mag zijn .eigenlijk geen raad "en bedenken hoe onbillijk het eigen lijk is tegenover het leven, dikwijls te mopperen over futiliteiten, zich te ergeren aan dingen, die in wezen geen beteekenis hebben of te klagen over omstandigheden die nog altijd duizendmaal gunstiger zgn dan die waarin dergelgke patiënten zich kun nen schikken. „Zonnegloren": hier lijdt en ligt een deel der menschheid, maar het licht ontbreekt niet. Aan ons, gezon den, om te zorgen dat het kan blij ven schijnen, zoodat nog velen zich in de stralen van deze geneeskundige barmhartigheid en barmhartige ge neeskunde. kunnen koesteren. EENHEID VAN HET WERK GEWELD AANGEDAAN; FILMCRITIEK IN WEZEN ONMOGELIJK CEMAAKT Stel dat sommige buitenl&ndscbe boeken voor het Nederlandsche pu bliek slechts in zeer verkorten vorm zouden worden geïmporteerd. zeg een boek van 500 bladzijden besnoeid tot 300 bladzijden omdat onze boekenkasten niet op zulke dikke deelen berekend zijn, dan zou men dit terecht belachelijk vinden Wat echter in de wereld der sohoone letteren ondenkbaar is. is zoo nu en dan op filmgebied een heel gewoon verschijnsel. In bovenstaande zin behoeven slechts een paar woorden te worden gewijzigd en er is geen sprake meer van verondersteling. maar wel van een feit aldus: sommige buitenland- sche films worden voor het Neder landsche publiek in zeer verkorten vorm geïmporteerd, omdat de pro- gramma's onzer bioscopen op lange lms niet berekend zijn. MEER SHOW DAN SHAW Een recent voorbeeld levert „Cae. sar en Cleopatra", een grootsoh op gelette kleurenfilm naar het too- neelstuk van G. B. Shaw. Deze film heeft een oorspronkelijke vertoo- ningsduur van ruim 3 uren. In onze theaters duurde de vertooning hoog stens 7 kwartier. Het is duidelijk dat er duchtig in deze film geknipt moet zijn om haar in het raam van onze programma's te doen passen. Wie goed oplette heeft de gevolgen daarvan kunnen opmerken. De film- critiek vond er veel show, maar weinig van Shaw in. Maar wat kan er op deze wijze van een Juiste be oordeeling terecht komen? Over de film Symphonie Pastorale (Gertrude) ls nog al wat te doen geweest. De een bewonderde dit werk, de ander verguisde het. De tegenstanders vonden dat de predi kant geen oogenblik blijk gaf van ook maar het geringste besef, dat de verboden liefde tot zijn leerlinge in strijd was met zijn ambt, geweten of geloof. wij lazen een Fransche beoordee- llng waarin de recensent gewaagt van „bet machtige schouwspel van een menscfa, die heen en weer ge slingerd wordt tusschen geestelijke liefae en erotiek, tusschen gehoor zaamheid en zonde." Dit machtige schouwspel van een geestelijke wor steling is nu juist wat velen in deze film en niet ten onrechte heb ben gemist. Maar hoe komt dan de Fransche beoordeelaar, die toch wel onderscheiden kan, aan zijn tegen gesteld oordeel Het is mogelijk, dat Hy de film gezien heeft met ae ken nis van het boek dat die wetenschap aanvulde of deed samensmelten. Of is ook deze film om utiliteitsover wegingen gecoupeerd? OOK „DE IDIOOT- VERKORT? Er ls nog een Fransche film van den laatsten tijd: De Idioot, naai den roman van Dostojewaki. Deze roman behoort tot de lijvigste van de wer ken van den Russisch en schrijver. Er komen vele afdwalingen, uitweidin gen, betoogen in voor, die zich niet leenen tot filmische vormgeving. Dostojew8ki geeft in een bnef aan een vriend trouwens toe, dat het ver haal wel erg „ln die L&nge ist ge zogen". De hoofdwerken van Dosto. Ïewski zijn nu eenmaal uit roman- echnisch oogpunt niet bepaald even wichtig; ze zijn vaak topzwaar, al zouden wij van dezen grooten Rus niets uit zijn werk wulen missen. Het is duidelijk, dat een filmscena rio niet klakkeloos het boek kon vol gen en dat samenvatting, besnoei ing en desnoods verschuiving en in een schuiving van tafreelen noodig was. Maar de hoofdlijn, de kern, dient behouden te blijven, al zou ook d&n de film nog van grooten omvang hebben moeten zijn. Wat wij echter te zien hebben gekregen was een zeer summiere liefdesgeschiedenis: Rogoshin en Myschkin als concur renten in den minnestrijd om Nas- tasja. Of is ook deze film wellicht in verkorten vorm tot ons gekomen? Er ls wel eens groot misbaar ge maakt over de coupures, welke de Rijksfilmkeuring aanbracht alvorens een film voor vertooning vrjj te geven. Vergeleken bij de besnoeiing, welke Oaesar en Cleopatra moet hebben ondergaan, is het ingrijpen van onze officiëele keuringscommis sie maar kinderspel. WIE ZIJN DE SCHULDIGEN? Het zonderlinge echter is. dat bij na niemand protesteert als een film in bioscoóp-confectic-maat ons wordt voorgezet Wie heeft het recht om uit te maken of een film te lang ls; wie zijn hier de schuldigen? De Importeurs? Op hun beurt zullen deze weer de schuld op de bioscopen afwentelen omdat zij (de importeur) nu eenmaal niet het risico kunnen dragen van onvertoonbare films. Zóó wordt het balletje van den een naar den ander, en terug, gegooid. Het wordt echter tijd, dat hierin ver andering komt. Het is onjuist dat onze dure deviezen worden besteed aan geplukte films. Als ons kostbare geld over de grens verdwijnt, dient dit tenminste voor volledige en vol waardige filmwerken te geschieden. Het moet toch op de een of andere wijze mogelijk zijn om bij de vergun ning tot invoer van films maatrege len te treffen, dat zij in hun oorspron kelijk en vorm (behoudens natuurlijk het recht der Rijksfilmkeuring) aan het Nederlandscne publiek worden aangeboden. Het is bekend. dat de film „Gone with the Wind", naar het gelijknamige boek van Mitchell ons nog steeds onthouden bleef, om dat zij veel te lang is. WiJ hebben dat altyd nog liever aan een door onbe voegden (en iedereen, behalve de maker, is in deze onbevoegd) ver korte editie. EEN FILMWERK IS EPEENHEID Er zjjn nog andere redenen waar om wij ons tegen „verkorte uitga ven" verzetten. Een filmwerk ls evenals een too- neel- en muziekstuk of letterkundig product een eenheid, men moge de inhoudswaarde van verschillende films in twijfel trekken, de oorspron- kelük door de makers gewilde een heid, ook al zou die minder geslaagd moeten heeten, dient niet verbroken te worden. Trouwens het wegnemen van belangrijke deelen uit een film werk kan een geheel andere beteeke nis aan het beeldverhaal geven, het accent verleggen of de strekking doen wijzigen. Voorts wordt filmcritlek in wezen onmogelijk. Men kan zich wel op het standpunt stellen, dat men alleen de film beoordeelt in den vorm zooals die vertoond wordt, maar dit stand punt ls maar ten deele juist. Film critlek wil ook voorlichten. En men kan de beteekenis van een regisseur, de strekking van het scenario, de stijl van het werk, niet beoordeelen of nader tot het publiek brengen als de film in abrupten of corrupten vorm tot ons komt. (Wij weten wel dat ook een torso de kunstenaars hand kan doen vermoeden, maar wij aanvaarden dat alleen als de kunste naar-zelf niet anders heeft gewild of de tand des tijds ons slechts een romp heeft nagelaten). Daarom ls het ln hooge mate toe te Juichen dat Carné's Les enfanta du Paradis, een film die een vertoo- ningsduur vraagt van drie-en-een- half uur, binnenkort ln een Amster- damsch theater zal worden vertoond. Wij hopen dat het bij deze eene poging niet zal blijven! Meer ingelegd dan terugbetaald Volgens de mededeellngen van den Nederlandschen Spaarbankbond werd in Februari van dit Jaar bij de alge. meene spaarbanken ifc totaal inge legd 22.768.848 en terugbetaald 18.330.359, tegen in Januari resp. 31.146.441 en 24.204.961. In de eerste twee maanden van 1947 werd aldus 11.379.969 meer ingelegd dan terugbetaald. Bij de bankspaarbanken beliepen inleg en terugbetaling in Februari resp. 1.211.304 en 883.668 en in de twee eerste maanden van 1947 in totaal 2.085.549 en 1.647.416. „Record-prestatie" van de K.L.M. PLANNEN VOOR DIT JAAR In een Jaar 24 maal naar de maan en weer terug, ofwel ruim 17 mil- lioen kilometer, deze afstand hebben de K.L.M.-vogels in 1946, blijkens een dezer dagen gedane mededeeilng. af gelegd. Gedurende dit tijdvak werden §20.000 passagiers en ruim twee ïnil- lioen kg vracht verroerd. Do totale lengte van het luchtnet, dat door de K.L.M, wordt onderhouden, bedraagt op het oogenblik 60.000 k.m. 1920: Naat binnen klauteren. Cgfers plegen niet tot onze ver beelding te spreken, de bovenstaande geven ln vergelijking met die van andere Jaren, toch een beeld van de ontwikkeling van ons luchtverkeer. In 1920 b.v., het laar waarin de K.L.M. haar eerste lijn. die op Lon den, opende, werden 400 passagiers en 22.000 kg vracht vervoerd. De lengte van het luchtnet bedroeg 400 km. Gedurende 1931, toen de weke- lijksche dienst op Batavia werd in gesteld, werden 14.000 passagiers en 1.270.000 kg post vervoerd. Voor 1946 zijn deze cijfers, zooals boven reeds werd aangehaald, resp. 320.000 en twee millioen. Het personenvervoer heeft dus wel den grootsten sprong omhoog ge maakt. De oorzaak ls gemakkelijk te vinden: in de beginjaren stond dit. vergeleken met het vrachtvervoer, zeer ten achter, omdat de toestellen nog maar weinig pa3sagiers-accomo- dafie bezaten, ae passage-prijzen zeer hoog waren en het vliegen nog voor een riskante onderneming gold. Naderhand toen de vliegtuigen wer den ingericht op het vervoer van personen en de prezen zakten, werd deze achterstand op het vrachtver voer ruimschoots Ingehaald. Ook voor dit Jaar bestaan er weer groote plannen. De vloot zal met de helft worden uitgebreid. Een serie Constellations, waarvan de aan schaffingsprijs van een toestel met reserve-onderd celen 1% millioen dol lar bedraagt, is in Amerika besteld. In Mei zal het luchtnet worden uit gebreid met een dienst op Manches ter en Dublin. Waarschijnlijk zal ook 19$7: Zich neervlijen. dit jaar nog een dienst op Luxem burg worden geopend. Was het in 1930 nog een gebeur tenis, dat iemand die in Londen zijn ontbijt nuttigde en in Amsterdam lunchte, dienzelfden dag zijn diner ln Kopenhagen kon gebruiken, bin nen afzienbaren tijd zal bet mogelijk zijn, zoo vertelde de heer Plesman, die momenteel ln Amerika vertoeft, op een persconferentie, om in 36 uur ieder willekeurig deel van de wereld te bereiken, mits het luchtverkeer Internationaal goed wordt geregeld. Zcs-en-dertig urenwij zijn in- tusschsn al big, als de ambtelijke be slommeringen. die aan zoo'n rei3je voorafgaan, ons niet langer dan twee maal 36 dagen in beslag nemen. Proza en poëzie geschreven in jaren van angst en nood HOE zou het anders kunnen: tel kens verschijnen er nieuwe mé moires, verbecldiivgen, beschouwin gen in proza en poëzie aan den oorlog en zijn nevenverschijnselen gewijd. Die stroom zal ongetwijfeld voort gaan; misschien is eerst na Jaren van bezinklng het definitieve groote boek te verwachten, dat dezen tijd synthetisch samenvat. Anderzijds be groeten wij met vreugde de eerste uitgaven en herdrukken van de on middellijke reacties, in kerker, con centratiekamp of eenzame kamer geschreven, waarin de felle bloedklop is van het directe leven. BO de her lezing treft het ons: hoe ver zijn we daarvan al weer af hoe zijn we dit existentieel leven al weer ontwend, vooral ook en spijtig: hoe schimmig werden vele van de toen vurig bele den idealen? „Wij zijn het zaad voor nieuw geploegde voren Ik had nog geen gelegenheid hier iets te zeggen over twee bundels, welker verzen destijds in allerlei sten cils en slechte drukken van hand tot hand gingen: Herman Salomonson's Recrutenschool (uitgave van Stols te Den Haag) en H. M. v. Randwijk's Celdroom (uitgave Vrjj Nederland). Laat ons het rustig constateeren, deze bundels brengen (vooral de eerstgenoemde) naar lltteralren maatstaf gemeten, geen verrassende poëzie. Maar w(j gevoelen nauwelijks behoefte zulk een maatstaf aan te leggen, getroffen door wat de ziel te zeggen heeft. Salomonson koos, be scheiden maar zuiver, den titel Re crutenschool. Men denkt aan den ti tel van een beroemd boek van Kier- kegaard „Eintibung in das Christen- turn"; gevangenschap en knechting werden hier een oefenschool in een op God georiënteerd en daarom dap per, geduldig en dankbaar leven, dat ons, lezers in vrijheid, met laloersch- heid en schaamte vervult, van Rand wijk droomde in zgn cel een visioen der gerechtigheid aie alle menschen van goeden wil, eerst in zijn Amster dam, dan in heel het land electriseert, vervult en een betere wereld doet bouwen. HQ hoort een zingen gaan vanuit de cellen het vaderland door: Wij zijn de oogst der zwarte marteljaren, door leed gebundeld tot één huisgezin, de tijd sterjt uit, dat broeders vreemden waren, zie hier uw naastebroeder, en bemin f Dit was niet slechts een exta tisch zingen, dat de werkelijkheid vergat. Aan het slot staat de bede: Vergeef ons het vermetel pogen rakelings langs Uw Koninkrijk een schoone dwaze droom te spinnen, maar er staat ook de geloovig-sterke uitspraak: O God, de droom, die hier begon, Gij hebt de macht het waar te maken...! Wie zou verzen als deze in het Nederland van nu niet met spijt en schaamte lezen? Maar dan ook te gelijk de verantwoording voelen, die de dichter voor allen, in ieders eigen kans, in het vers schreef: Wij zijn het zaad voor nieuw geploegde voren Maar God gaf mij een spijker in de nek Onder den schuilnaam Evert J. Pot verscheen in den hongerwinter clan destien Dagboek onder het Kruis. De dichter W. A. P. Smit deed het thans onder zijn eigen naam opnieuw ver schijnen bij De Bezige Bij. De dichter wist zich in een schuilplaats onder het dak van zijn woning aan een arrestatie te ontrekken, maar hoorde van daar, hoe men zijn vrouw in zijn plaats meenam. Hij moet afscheid nemen van de kinderen en vluchten in den vroegen morgen. Vanuit zijn onderduikers-tehuis schrijft hy in lange rijen van terzinen het relaaa van zijn angsten en zorgen, zgn een zaamheid en verlangen, maar ook van zijn geloofsvertrouwen. Het ge- dichtensnoer. in eenvoudigen, soms huiseliJken trant geschreven, heeft dank zij de terzinenbouw en de voortdurende bewogenheid een stroo- mend karakter; in de gelijkmatige deiningen van dien stroom treffen telkens als kleine schuimende ver snellingen enkele regels, waarin de innerlijke en uiterlijke spanning In tenser wordt, zooals in deze terzine, die de angst-situatie ln zijn dak schuilhoek prachtig typeert: Maar God gaf mij een spijker in de nek: Zoolang mijn huid zich aan zijn scherpte schramde Wist ik de waarheid en werd ik niet gek. Smit heeft misschien in andere bun- dels litterair rijker werk gegeven; dit gedicht ls evenwel een schoon voor beeld van de wijze waarop de tijds- ervaringen van velen in het toch vol komen persoonlijk woord van den dichter hun levende uitspraak kun nen krijgen. Onze eereschuld tegenover de oorlogsgewonden Een afzonderlijke noot onder de oorlogsromans bracht het boek van Jaap Stipter: En Gij. Oorlogsgewon- de...T, uitgekomen btj W. de Haan te Utrecht. Het beschrijft het leven van een jongen Limburger, met hart cn ziel soldaat, vanaf zijn ernstige ver wonding op den eersten oorlogsdag tot de bevrijding, die hij ais parüsaan beleeft, van zijn stad aan de Maas Niet om de bcschrHving van een sec tor van het verzet ls deze roman be langwekkend (dat ia door anderen reeds beter gedaan) en ook niet als algemeen tijdsbeeld (het blijft te vlak. opsomming der gebeurtenissen en in een weinig persoonlijken stijl) Maar het boek vraagt de aandacht voor het psychisch en maatschappe lijk probleem der oorlogsgewonden niet zgn heroïsche, maar ook bittere aspecten; moge het medewerken aan de bewustwording van de cereschuld, die wij als volk tegenover deze man nen hebben! De psyche van menschen in concentratiekampen Een drietal boeken, leder van eigen type, liggen hier voor mg, door Joaen geschreven over hun ervaringen in het concentratiekamp: de verzenbun del Bcrgen-Belsen door 8. Pinkhof (ultg. van De Bezige BU) Dagboek uit een Kamp door Loden Vogel (De Vrjjfl Bladen Juni. Juli 1946. ultg. Stols) en Amor Fati door Mr. Abel J. Hcrzberg (ultg. Moussault. Am sterdam). De bittere, maar niet minder dap- per-trotsche verzen van Pinkhof(t) teekenen rauw de werkelijkheid der kampsamenleving, de moreele ver wildering bh beulen en slachtoffers. Maar hij blhft b(j het beeld dier wer kelijkheid niet staan; hg tracht oor zaak cn zin tc doorgronden in ven wereldontwikkeling, waarin hy pro fetisch het oordeel zich ziet voltrek ken over het verheldenscht Westen. In zgn Joodsch geloof vindt hij de kracht in dezen heksenketel staand» te biyven en hg vecht tegen de wan hoop met ©en grimmieen humor. Dat alles geeft aan deze litterair middel matige verzen echtheid en waarde. Het Dagboek van Loden Vogel, evenals Pinkhof een jonge Jood-in tellectueel is eveneens in Bcrgen- Belsen geschreven. Het ls in zyn los samenhangende fragmenten als echt dagboek heet van de naald geschreven met een pijnlijke, soms ongegeneerde oprechtheid. Het ls meer studieveld voor den psycholoog of beter voor ieder die den zoogenaamden cultuur- mensch zonder mooidoenerij ln zgn naakte armoe durft te zien dan lit teratuur. Een taaie levenshonger en de byna instinctieve bloedsbanden (ontroerend is de liefde voor de moeder) houden hem boven water. In zijn cynische eerigkheid Is het een document humain, maar de mensch is hier nauweiyks meer dan een scherp-rcageerend. gevoelig, listig en denkend dier. De ster tusschen Kruis en hakenkruis Mr. Herzbcrg bundelde zyn be schouwingen. die by de lezers van de Groene reeds zeer terecht de aan dacht trokken. Met een mild en diep- ontledend oordeel beziet hg de men- schentypen, die ons ln die kampwe reld verbyslcren: de Scharführer. de Capo, de Griet Hg vergoeigkt niets, Integendeel maar hg doet ons begrij pen, hoe de gewone, wortcllooze mensch ln de opvoeding en de illusies van het systeem konden verworden tot gecompliceerde monsters. Er is verwantschap met Pinkhof, als ook hg in de excessen van dezen tgd de wraakzuchtige opstanding ziet van den heiden, aie onoverwonnen of ver drongen ln den modernen mensch leeft. HU doet liet met oen boven de rancune uitstijgend begrip, dat deze sclietsen tot het beste doet behooren, wat over deze materie ls gezegd. En hg weet met Intense raakheid de verwonderiyke en in al zUn ellende boeiende gecompliceerdheid van het leven samen tc vatten. Be eindig voor heden met een klein citaat. De schrij ver kwam op een boerderg in de buurt van hot kamp om voedsel be delen en vertelt dan: ,Jn mijn herinnering zie ik een ka mer in een boerenhofstede. Aan den muur rechts hangt een portret van Hitier cn links hangt ccn crucifix. Daar sta ik met een eter op de borst tusschen kruis en hakenkruis en be del om een stuk brood. Wie zou zoo- iets willen missen ln zijn leven f De boerin tegenover mij heeft een witte doek op haar hoofd. Ze geeft peen brood, maar ze geeft wat melk en zelfs een ei. Misschien <s een van ons beiden ter wille van dit oogenblik ge boren." II. E. SEVENIJE. Het Hoofd van de P.R.A., Lange Voorhout 13 te 'sGravcnhage, ver zoekt hun, die inlichtingen kunnen verstrekken betreffende Hendrlkus Everhardus Sevenge, geboren 5 Octo-k ber 1921 te Leerdam, zich mondeling of schrlfteigk te willen wenden tot zgn Bureau. Sevenge was gedurendd de bezetting werkzaam bg het Ar- beits Kontrol] Komman do. Inschrgvlng Wyers. Bg de gisteren gehouden Inschry- ving op de anderhalf millioen gulden 3% procent oblleatlën J. P. Wyers' Industrie cn Handelsonderneming N.V. is dermate ingeschreven, dat de toewyzlng slechts uiterst gering zal zgn. TEVLERS-STICHTING. De directeuren van het Haarlemaehe kunstgenootschap Tey- lcrs-stlchting hebben ln de vacature van mr. Th. Westra, die tot directeur t* be noemd. al» secretaris der stichting aan gewezen den heer mr J. a. Valllant, SPANJE EEN KONINKRIJK „/IVCUS, pvlUi

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1947 | | pagina 3