EENS ZAL AMERIKA MOOIE STEDEN BOUWEN Kabinetsverfeirediiig Hoe wordt Ijet weer in de maand Mei! Rein H. Fledderus, Dr. Hugo Eckener in Amerika Verwachtingen zyn hoopvol Studenten in na - oorlogsch Oostenrijk M Wv.T al misverstand is ontstaan over het woord stedebouw en het begrip dat er mee uitgedrukt wordt Er worden raadszittingen aan gewijd, min of meer heftige discussies over gehouden en het Is merkwaardig, hoe veel profeten er in ons kleine landje blijken te zijn, die zich, als gold het een actie voor loonsverhoging of een vers cadetje, als voorlichter opwerpen. Jonge lieden, de 'inktvlekken van school nog achter de oren, bestijgen hun pennen en slingeren verwijten naar hen, voor wie het in verband met enige ambtelijke functie onmogelijk is om van verweer te dienen en de tot dusver onaantastbare Dudok wordt zachtjes door de goot gesleurd door lieden, die kwalijk weten, dat de stedebouw in ons land vermoord wordt, teker niet door hen, die deze kunst ambtelijk of in ander verband bedrij ven, doch door de geest van de tijd en hen, die verantwoordelijk zijn voor die geest, U, ik, wij allemaal. geest waren, wie de realiteit van* het rauwe land wars van fantasie gemaakt had. Ze gingen dus recht op het doel af en begonnen met het trekken van een rechte lijn, west waarts. Evenwijdig aan deze ïyn een andere. Haaks erop Noord-Zuid lijnen, beide steeds op de vijf mijl, recht toe recht aan over heuvelen en dalen, en zo lag er een keurig dambordpatroon over het land. door architect Gezegde voorlichters kunnen met onverholen superioriteit spreken van de „domme dambord-patronen", die de Amerikaanse steden hebben, en het is inderdaad een zeer bruikbaar nrgujfaent bij de huidige binnen landse discussies over dit onderwerp. .Maar Hippodamus van Milete, die *tog voor Christus het stadsplan van Milete in Griekenland maakte, wordt geroemd als een begaafd man. Sn toch maakte hij dezelfde „domme dambordpatronen" als tot dusver de Amerikanen. Om. de Idee r)E ideale stedebouwer is hij, die ver boven zijn tijd uit de ideale Idee weet te vatten en deze levend en bereikbaar weet te maken in de geest van hen, dia hem omringen en gijn Idee moeten realiseren. De ge meenschap dus. Ideaalsteden zijn er echter nog Hooit gebouwd. Ontdaan van de «gloire" van boulevards en Champs Elysées is Parijs, stedebouwkundig* gezien, een van de slechtste steden ter wereld en Chicago een poel van ellende, aan welks rand ik voor al het goud ter wereld niet zou willen Wonen. Ideaalsteden bestaan niet. Wel ideale dórpen of wijken. In Amerika is het zo gegaan. Tot ongeveer 1830 bloeiden aan de Oost kust enkele grote steden als b.v. Boston. Romantisch en organisch reiende om eèn kern. het fort en kerk. Toen begon de invasie, de verdere ontwikkeling van deze ste den en daarna de trek naar het Westen. Nieuw land moest gewonnen worden en ontgonnen. Men wist nog Biet waar dit land ophield, dat wil peggen tot hoever men het in bezit kon nemen en daarom kwam de re- ring van een staat bijeen, hoorde verslagen van enkele verkenners •n trok op een wit niemandsland met de duimstok enkele rechte lij- Ben. Zoveel mijl Westwaarts, zoveel Koord, zoveel Zuid. Dat was dan een Bleuwe staat en daar werd een groep landmeters op los gelaten. Een lucratief doch gevaarlijk baantje, flat ook door een zekeren Abraham Lincoln beoefend werd. Rechte lijnen F)EZE lieden hadden als enig ma- 1 teriaal om dit land geometrisch Ie bepalen jalons, meetlinten en een geometrisch studieboek, veel goede Wil, een geweer en een tent. Met alle fespect voor Abraham Lincoln zij gezegd, dat zij eenvoudigen van Vrachtvervoer per luchtschip Dr. Hugo Eckener, de bekende Duitse Zeppelin expert, die op het ogenblik in de Verenigde Staten trertoeft, om op te treden als ad viseur van Goodyear, voorspelde 'dat vrachtvervoer over de Atlan tlsche Oceaan in de toekoms. voornamejijk met grote en kleine luchtschepen zal plaats hebben. Deze reizen zouden dan 2 dagen duren. Hij merkte echter op, dat het passagiersvervoer hoofdzakelijk per vliegtuig zou plaats hebben. Tijdens een interview in Lake- hurst heeft hy gezegd, dat ten ge volge van de ontwikkeling in oor logstijd de weg gebaand was voor llchtr sterkere en nog ruimere luchtschepen, die, naar hij zei. verbluffend goeti geschikt waren voor he( vervoer van. vracht in gróte hoeveelheden. Ook voor passagiers „Ik ben cr van overtuigd, dat luchtschepen practisoher dan Vliegtuigen zijn. omdat zij meer comfort eri veel ruimte bieden. Een luchtreis in een vliegtuig wordt 20 uur zeer vermoeiend. In een luchtschip daarentegen kan een passagier drie eken rei zen zónder moe te worden", aldus verklaarde de ontwerper van de Zeppelins onlangs. „In 1938 stonden wy juist op het punt om de Duitsch-Ameri- kaansche Zeppelin Maatschappij Op te bouwen, tezamen met de Goodyear Maatschappij. Nu zal Ik ergens in Ohio werken. Ik zal voortgaan met de toepassing van lietgeen de oorlog ons geleerd heeft. Met zo'n dambord kreeg je op de snypunten vaste meetpunten en zou je iets kannen beginnen. Maar de horde waqhtte niet. Die was er al en zette claims uit, netjes langs die rechte lijnen. Zo'n rechte ïyn was al gauw een pad, en aan weerskanten van dat pad kwam'een kroeg en een hoefsmid; de bijbel was in de huifkar en ziedaar cultuur, techniek, verkeer en ontspanning, alle elemen ten voor een" stad waren plotseling aanwezig. De mensen kregen natuurlijk al gauw ruzie wie dat pad zou onder houden en daarom werd de hartlijn van de weg oók de grens van de county,, de county werd op dezelfde manier verdeeld in town-ships en de townships in towns en villages, steden en dorpen: de dambordpa troon-stad was geboren. Ordening IN een wilde chaos van rassen waar het „recht" aan hem was, die het snelst de revolver kon trekken, kwam plotseling een orde- ming die de gemeenschap althans in staat stelde, eigendomsrecht te bepa len en te beschermen. Een wegen stelsel en stratenloop, zo eenvoudig dat de grootste anèlphabeet, juist ge- emigreerd uit Kirgiezstad, Liberia of Mengelkleiveen er zijn weg kon vinden. Daarom heeft onze grootste stede- bouwkundige, prof. Granpré Moliè re, ongelijk, als hij dagelijks aan zijn Delftse studenten doceert, dat het Amerikaanse dambordsysteem të simplistisch is voor 'n geraffineerde samenleving als de AMERIKAANSE. Ten eerste is de Amerikaanse „sa menleving" pas samenleving, als al die rassen werkelijk versmolten zijn tot één en déze gemeenschapeen cultuur verworven heeft als Europa -bezit Ten tweede zijn deze dambord- patroons even goed of liever even AM ERI A A NS IDEA A Lvrije verkeerswegen door de stad, en hui zen in groen, vee! groen. Wi ten hemel schreiend banaal en ver velend als Rotterdam Zuid, BLUdorp, de Haagse Appel- Bananen- at Amandelstraat en steden als Hengelo Almelo. Kunst-Kunde TIJ in Europa noemen stede bouw kunst en in Amerika, waar men met beide benen aan de grond staat, kunde. Begraven onder commissies en een bevolking die tien commerciële poten aan een cul tureel schaap verlangt belaagd door vakgenoten en architecten, die zich veilig wanen achter een tekenschot, dat ze nooit voor dat van een ste debouwer zouden willen en kunnen ruilen, tracht de Nederlandse stede bouwer die vage droom te verwe zenlijken, die ideaal-stad heet. Een droom die, zoals de historie leert, nooit verwezenlijkt wordt. En kim de, die in Amerika misschien eens kunst kan worden, omdat het iets op ons voor heeft; onbevangenheid ten aanzien van nieuwe dingen, be reidheid tot experiment en ruimte, een zee van ruimte. Dit gevoegd bU het ontbreken van achterlijke of bouw-cultuur belemmerende bouw verordeningen en de aanwezigheid van .een goed gericht propaganda- apparaat maakt een volk onderne mend en plan-minded. In iedere grote stad heeft de be volking een comité, dat werkende naast en met de City-Planning Commission haar eigen stedebouw- kundige staf heeft, die met research en plannen het werk van de over heid bevordert. Ontstaan dergelijke lichamen in ons land, dan moeten deze door beperktheid van geest en middelen volstaan met het geven van meningen, wier omvang in veel gevallen recht evenredig is met haar vaagheid.' Kleine feiten A MERIKA is tevreden met kleine feiten. De steden mogen niet schoon zijn, alom in de lande doce ren jonge en begaafde mannen. Holmes Perkins in Harvard. Carl Feiss in Denver, Deeming Til ton ia Frisco, Richard Neutra in Los An gelos, nieuwe gedachte, en over 20, 30, 100 jaar zullen zy mooie steden bouwen. Gedachten, die uit te drukken zijn met enkele begrippen. Vrije ver keerswegen door het groen, tot in en door het centrum en de ontwikkeling van door groen gescheiden wijken en buurten als culturele eenheden met een eigen administratie en een eigen industrie. Dank zij het feit, dat een woonhuis in Amerika binnen dertig jaar oud en versleten is, kan daar ruimte voor gevonden worden en is de ook in ons land zo veelgeprezen wijkgedachte niet al leen een gedachte, maar op vele plaatsen werkelijkheid. De Kroon op ieder plan is dan een grote groen- gordel op makkelijk bereikbare af stand van de stad met kampeerter reinen, autowegen, voetpaden, ma neges, picknickvelden. sportvelden etc., zoals die in Cleveland in de Rocky River Valley «1 op zó won derbaar schone wijze verwezenlijkt is. Romme: „Instappen alstublieft!" Ons pessimisme omtrent de tem- leratuur van April is door de uit- omst beschaamd, waarover wij ons overigens oprecht verheugen; sehr§- ver dezes hielp reeds in 1936 ds grondslagen leggen voor de ver wachtingen op langere termyn in ons land. Volgens mededeling van het KNMI was de maand in haar ge heel 1°.1 te warm en is dus de ver- (Van een bijzonderen medewerker Brummfiolz-Uiitte; Midden- Oostenrijk, 1800 m. 's Morgens 8 uur. A ufstéééhn! Bons op de deur. Jaaéin! Hmm? - Aufsteiehn! Allemachtig wat een geluid. Daar Is sirene kinderspeelgoed bij. En dan die stijve botten van mij, nee, het leven is geen pretje. Louis schijnt iets van de stem ming te deelcn. „Wenn das jeden Morgen so geht, gibt's Mordn klinkt uit het bed naast mij, waar LouiB, Oostenrijksch student, talen, 25 jaar, 4 jaar concentratiekamp, 1 jaar in de bergen by de partisanen, thans 's morgens gymnastlekleeraar, 's middags student probeert de nacht nog wat langer te laten du- reu. Of misschien is bij nog niet klaar met ajjn visie op de conferen tie van Moskou, die hü my gister avond beloofde te zullen onthullen. Hoe het ook zy, onze sirene maakt aan allen twijfel een einde en moot beslist een sneeuwbal achterna heb ben voordat zij. overtuigd is dat wjj wakker zijn. Onze sirene studeert muziekge schiedenis, en heeft met een sadis- itsch genoegen de taak van porster op zich genomen. Zoo begint een nieuwe dag op de Hiitte, waar tien Nederlanders en zeven Oostenrijksche studenten tien dagen gezamenlijk doorbrengen. Politiek en sport "LJ)0G boven het Ennsdal, met aan de overzijde het Dachstein- gebergte, beleven de Nederlanders één der mooiste evenementen uit hun heelle leven. '«Morgens onder het scheeren wordt tezamen met de baard de politiek onder het mes ge nomen, te beginnen by '30, via An- schlusz, oorlog en bezetting tot nu toe. Vooral in den beginne wilde bet nog wel eens heftig toegaan, wat dan ondubbelzinnig bleek uit de pleisters op de wang, vanwege dat nie?, en vanwege het feit, dat Louis wei en boetje erg links is, éép der weinigen, die na de Russische be- vryding nog principieel communist gebleven is. Het had ook noe h04 funeste gevolg dat de thee strijk en d was i zet kout wanneer eindelijk punt bereikt was waar de discussie verdaagd kou worden. Dan scJioe- nen aan, windjack, das, handschoe nen, ski's en de witte wereld in, berg op, berg af, „Gewicht am Talski Jawel, ik zat al. Doet U geen moeite. En nu ik toch zit laat mg even genieten van dit prachtige land en laat my even myn dank be tuigen aan myu goeden genius, die my momenteel wel in de steek laat, want ik wilde hier heelemaal niet gaan zitten, maar die my in gaf gebruik t« maken van de' unieke gelegenheid om nu met Oostcnryk kennis te maken. Uitzonderingen £T het land cl met zyn inwo ners. Met den herbergier, die ons niet dorst te begroeten omdat hij na den vorigen oorlog in Holland te gast was geweest en zich schaam de. Met den student, die als U-boot- officier In Den Helder heeft gele gen en die het heel gewoon vond dat er weer Nederlanders met va- cantie naar Oostcnryk kwamen. Daarom ben ik dankbaar omdat ik nu weet dat beiden uitzonderingen zyn. wachting vervuld. ïïet publiek had over het algemeen een andere in druk, van allerlei kanten, werd'ons opgemerkt,' dat de hogere tempera tuur was uitgebleven. De verklaring van deze tegenstelling ligt hierin, Jat het publiek niet naar de öier- momoter oordeelt, maar naar bet gevoel, wat men wetenschappelijk de afkoelende kracht van de lucht noemt; en deze was groter dan nor maal, omdat daarbij de windkracht een rol speelt en deze ook blykens de vele stormen groot was. Boven dien wordt het koudegevoel nog versterkt, indien de lucht wel voch tig, maar niet verzadigd is wa terkon! Let men op de bijzonderheden, dan blijkt bovendien dat de maximum temperatuur in De Bilt slechts 6°.8, de minimum temperatuur 1.°6 te hoog was. Dank zij de krachtige wind, en de vochtigheid die met de vele depressies gespaard ging, ble ien dus de koude nachten uit, be halve in dé eerste dagen der maand, toen zelfs een paar maal vorst voor kwam; In Den Helder was de tempera tuur vr'tfwel normaal; daaraan ziet men de afkoelende kracht van het zeewater, waarvoor wy de vorige maand waarschuwden. Dat in Maas tricht de afwijking van het gemid delde slechts een tiende hoger was dan in De Bilt ligt aan het nieuwe station vliegveld Beek, waar de mi nima extra laag zyh. Aan do laatste dagen van April en de eerste vyf van Mei heeft men kunnen zien, noe ongunstig het weer uitvalt wanneer de Noordelij ke winden de baas zyn. Dat dezo in April niet talrijker voorkwamen, moet aan de grote activiteit van de depressies worden geweten, ver- moedelyk een gevolg van de grote tegenstelling In de temperatuur van N.O. Amerika (sneeuwstormen in CanadaI) en de vrij normale tempe ratuur van de golfstroom. Optimisme Voor Mei heeft het Instituut me degedeeld dat de neerslag ongeveer normaal zou zyn, en van de tempe ratuur niets gezegd kon worden. Wy zyn dut te vryer om onze eigen gissingen te maken. In April was de depressie-activiteit ver boven nor maal. In de regel neemt die activi teit In het voorjaar «tecdi meer af, wy mogen dus verwachten dat deze factor, die tn April de temperatuur verhoogde, iu Mei minder sterk zal werken. Dit verhoogt de kans op kou-in vallen met N. wind; maar de vele stormen met Z.W. wind moeten de uit de winter overgebleven kou van het zeewater wel grotendeels verdreven hebben. Dit «amen zou tot da verwachting voeren, dat de temperatuur in Mei ongeveer nor maal zou zijn, dus heel wat gunsti ger dan in April, want de normaal overdag is voor hot maximum 18°, wat in April slechts een enkele maal bereikt of overschreden werd. Deze verwachting klopt ook met de sta tistiek over 19 strenge winters,'die 7 maal te koud gaf, gemiddeld 2°A en 9 maal te warm, gemid deld 1°.5. Waar het begin' van Mei zo ver benedon normaal bleef hebben we dan nog heel wat tegoed! De vermoedelijk nog boven nor male depressie-activiteit zou wat 1 WEERKUNDIGE KRONIEK door j PROF. VAN EVERDINGEN meer regen dan normaal kunnen brengen. Een voorproefje genoten we daarvan hier in Amersfoort; tor- wyl-het overige land heel weinig regen had, tapten wij hier op da bevrijdingsdag een kleine 16 mm re gen af, een derde van de normale maandsom! Maak u niet te snel boos U kon eens verkouden uorden Het ljjkt gek, maax sommige mensen worden verkouden als ze zich erg boos maken en dit heeft soms oók nóg andere aandoeningen van d.e luchtwegen tot gevolg. Een Amerikaans professor heeft de oor zaken hiervan uiteengezet. Hij verklaarde dat de neus een der organen ie, waarin een defen sieve reactie ontstaat als iemand wordt opgeschrikt door levensge vaar of gevaar voor zijn dierbaren. Op dezelfde wijze reageert du neus op toorn. De ncusluchtwegen sluiten zich en de slijmvliezen zwellen enigszins op. Deze toestand leidt tot infectie. Ziektekiemen, die reeds in de neus aanwezig zijn, kry- gen de kans zich vast te zetten en met haar bijzondere soort van in fectie te beginnen. De professor zette uiteen, dat deze defensieve reactie natuurlijk is en nuttig in geval van nood, maar dat zij niet voortdurend ta voorschijn moet worden geroepen zoals gebeurt door mensen, die zich steeds kwaad maken of onmatig aan andere emoties toegeven. Het gere geld misbruiken van de defensieve reacties heeft volgens de professor en zeer slechte invloed op de weef sels en verklaart wellicht veel on gemakken en ziekten by de mens. KLEINE PROBLEMEN DEZER DAGEN Welke maalslavinj Wy hebben er reed. vroeger <te aandacht op gevestigd dat de von nissen bij de byzondore rechtsple ging wel eens verwondering wek ken vooral, omdat dikwijls moeiiyk is na te gaan welke maatstaven bij de beoordeling van daden gelden. Deze week ontdekten wij hiervan weer een merkwaardige aanwijzing. Voor bet Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden stond een ex-inspec teur van politie terecht, die op alie mogeiyke wijzen de Duitsers behulp zaam was geweest by hét opspeuren van onderduikers van diverse plui mage, daardoor de dooj van vele goede Nederlanders op zyn geweten heeft, zich door de nazi's tot com missaris liet „bombarderen" en*, enz. Eis: vyftien jaar gevangenis straf. Een Nederland? o landwachter, die nu 22 jaar is, dus tydens de Duitse overrompeling in 1940 vyftien en by de capitulatie twintig jaar, die Óók geholpen heeft bij het arresteren van onderduikers, hoorde voor het Byzonder Gerechtshof te 's-Herto- genbosch twintig jaar tegen zicK ©teen. Laten wy aannemen, dat beiden even „fout" waren, dan pleit vóór den landwachter dat hy nog een kind was, toen de nazi's onze gren zen schonden, terwijl de inspecteur een volwassen man was. Toch moet, als de eisen «-on nissin worden, de landwachter vijf jaar langer „brom- mei." dan de inspecteur. Eerlijk ge zegd, wy begrijpen e* liet» van.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1947 | | pagina 3