r
LUILAK
GEVONDEN VOORWERP
Pinksteren in Hongarije
Ons Pinksterverhaal
door DOLF KONING
Wat eten wij op
Pinksterfeest?
het
De
grote
i uimte
VIER PRIJZEN VAN 10 GULDEN
„IKKE gevonden! Mag Manunie hebben!",
hoorde ik het- Juichende stemmetje van onze
kleine peuter-en daarna bewonderend m'n vrouw:
„Oh, Dicky! wat prachtig...!"
En toen, terwtyl ik daar languit op het mos
lag en omhoog keek naar de boomtoppen, ver
vaagden de stemmen van vrouw en kind tot
6en ule geluidsachtergrond. Mgn hr ing
gleed terug naar die andere Mei-dagen, ook
zo mooi waren naar die andere Pinksterdag,
zeven jaar geleden: Ineens drong het tot me
door, wat een toeval het was. dat ik nu hier
moest toeven, op deze prachtige plek, waaraan
ik zoveel herinneringen had. Had ik alles dan
vergeten? Had ik daaraan n helemaal niet ge
dacht ,toen wtf besloten in omgeving onze
Pinksterdagen door te brengen? Dat was haast
onmogelijk maar toch: het drong ni^ eigen
lijk eerst tot mijj door.
Ik zag weer de loopgraven, waarin wij onze
verbeten, maar hopeloos ongelijke strijd streden.
Hier ergens in de buurt was het. Nu was er
niets meer van te zien, de natuur had alle spo
ren van die gruwelijke tonelen uitgewist. Het
angstzweet brak mij uit, toen ik terugdacht aan
die hel waarin wij hier leefden, aan het obsede
rende gefluit van de gierende granaten, aan het
oorverdovende gedonder van het geschut. Ik
hoorde de projectielen weer door de bomen sui
zen, de grond dreunen. Ik hoorde ook liet ge
kerm van de gewonden ,de gil... ja, dat was
mijn vreselijkste herinnering die gil van Josien
tje.
Boven het gedreun en gekerm uit klonk die
hartverscheurende gil, die niets menselgks meer
had. ,.T Me!", riep ik en mijn kameraden ke-
ken n 'M aan. Ze dachten dat ik gek ge
worden En dat was ik misschien ook wel.
Hoe ter wereld' kon ik weten, dat het Josientje
was, die daar had gegild? Josientje was immers
ver achter de vuurlinie in het dorp? ,Toch ik
wist het zeker, dat was Josientje geweest. En
toen, terwijl juist op dat moment het trommel
vuur zijn r ~'e hevigheid bereikte, voelde ik
•en ijzige ki.....c. Ik vocht als bezeten, want die
JU van Josientje had in mg de vonk van de
haat doen ontbranden. De haat tegen de vijand,
die Josientje had vermoord. En terwijl ik
schier blindelings mgn mitrailleur leegschoot en
weer vulde, beleefde ik in een flits al die mooie
Ogenbl'" die ik kier in de bossen met Jo
sientje uad doorgebracht. Daarginds, bij die
kromme berk (zie ik daar niet een hejm glin
steren? Tak-tak-tak-tak... ziezo, die heeft feijn
pprtie), daar had ik Josient;e voor het eerst
ontmoet Het was een mooie voorjaarsdag en ik
had vrö van dienst Ik lag daar met een boek,
maar lk las niet. Ik lag te denken aan het
contrast tussen de vredige natuur hier en de
dreiging van de oorlog, aan de geruchten over
een op handen zgnde aanval, aan de spanning,
aan de mobilisatie, aan de toekomst... En toen
stond opeens Josientje naast me. Zg vroeg:
„Een mooi boek?" Wat zag zij er lief en teer
uuit! Haar blonde krullen glinsterden als goud
in de zon, haar ogen waren donker en haar
JU mlach was een symbool van de lente. Ik glim
lachte terug, een bedt je verlegen om de dwaze
romantische vergelijkingen die haar -verschijning
btJ mij opriepen. Ze kwam £jj mg zitten heel
gewoon en natuurlijk en het was alsof wij elkaar
al jaren kenden.
Wij praatten wat over boeken, muziek, kunst
en de natuur. Zij logeerde In het dorp bij een
tante, want zjj was pas erg ziek geweest We
praatten honderd uit Ik bracht haar later terug
naar het dorp en toen ik 's avonds op m'n krib
lag. was lk zb gelukkig als een verliefde school
jongen. De volgende dag zag lk haar weer. We
marcheerden naar deze plek in het bos om een
stelling te gaan graven. En toen zag ik Jo-
sletje staan bij de kruising in het bospad (een
geweerloop! Tak-tak-tak-tak... nee vrind, ik was
je voor!) en ze zwaaide, toen ze me zag. O, we
zagen elkaar haast elke dag, Josientje en lk.
En daar bij die houtmijt (Tak-tak-tak-tak..., lk
heb hem lult!) heb ik oJsientje voor het eerst
gekust. We waren verliefd, ik weet het maar
by Josientje zat het dieper dan bij mij. Zij on
derbrak telkens onze prettige gesprekken om te
praten over later, als ik gedemobiliseerd en af
gestudeerd zou zijn. Zij wilde op rnjj wachten,
zij wilde... ja, wat wilde zij eigenlijk niet? En
ik liet haar begaan en ik bouwde mee aan haar
luchtkasteel, want Josientje was zo lief
maar ik wist dat het een luchtkasteel zou blij
ven. En toen de oorlogsdreiging al sterker werd
en wij hier definitief onze stellingen gingen be
trekken, kwam Josientje iedere dag tot aan de
grens van het stellinggebled om sigaretten of
versnaperingen te brengen. Ik gaf haar de raad
terug te gaan naar de stad, weg uit deze ge
vaarlijke zone, maar zij weigerdé. Toen brak de
oorlog mit Ik zag haar drie dagen niet, maar ik
dacht veel aan haar. Waar zou zij nu zijn? Het
dorp was geëvacueerd, dus ztj zou ook wel zijn
vertrokken. Zonder afscheid.
Zouden we elkaar ooit nog eens terugzien?
Zo dacht aan haar, te midden van het geweld
van de gruwelijke strijd om onze stelling. En
meer en meer voeldff lk wroeging, omdat ik toch
eigenlijk niet fair tegenover haar was geweest,
omdat mijn verliefdheid geen liefde was geweest,
zoals bij haar... En toen kwam die gil,' die vre
selijke gil. Op dat moment werd ik my ervan be
wust, wat Josientje in myn leven betekende.
Op dat moment wist ik, dat Ik wel degelijk van
haar hield... Josientje... Later, toen wy uit
geput en verslagen terugtrokken door het dorp,
zag lk het huls, waarin zy had gelogeerd, ln
puin liggen.
Na de mobilisatie hoorde lk dat zy dood was.
Zy had geweigerd het dorp te verlaten. Zij was
in het bos door een granaat getroffen.
Ik had een lange tyd nodig om my van de
schok te herstellen. Ik had myn haat uitweg ge
geven ln het verzet. Ik had Madelelne ontmoet.
Ik was met haar getrouwd. Ik was gelukkig met
haar en met Dicky. En Josientje was een tere
herinnering, die nu, op deze plek...
„DIck, wordt eens wakker! Kijk eens jvat Dicky
gevonden heeft!", drong de stem van myn vrouw
tot my door. Ik wiste mijn In het verleden toe
vende gedachten weg met de hand over de
ogen en keek naar het gouden medaillonnetje,
dat Dicky trlomfanteiyk aan een dun kettinkje
voor myn ogen liet bengelen.
.DIck!", riep myn vrouwontsteld, „wat heb
Je? Wat is er?"
Ik had* het medaillon herkend. Met trillende
vingers pakte lk het aan en maakte het 'open.
Van het kleine portretje lachte Josientje my
toe. In het dekseltje stond met kleine, fyne
letters: „Voor jou. Ik moet weg, maar ik blijf bij
je. Tot ziens eens! Pinksteren 1940".
Nu Pinksteren In zicht is moeten
er toch weer eens speciale tracta-
tles verzonnen worden om het me
nu van die dagen extra feesteiyk te
maken. Het is nog zo kort geleden,
dat wy het klaar moesten spelen om
met zeer beperkte Ingrediënten toch
„feestmalen" aan te richten. Hoe
deden wy het toen ook weer?
We igaakten gestoofde aarde
len ract kaas. Snijd 1% kg stevige
aardappelen ln plakjes. Laat 20 gr.
boter of margarine smelten ln een
grote pan; roer er 20 gram bloem
door en voeg er een beetje verdunde
melk aan toe. Laat de saus doorko
ken en giet er geleideiyk 1 liter
melk in totaal by; afmaken met
zout, aroma en nootmuscaat. Stoof
de plakjes aardappelen ongeveer 20
minuten ln de nu dik geworden
saus. Als de saus niet dik wordt,
dan met wat meer bloem binden.
Sny pond kaas aan blokjes en
roer deze op het allerlaatste door
de aardappelen; het ls een heeriyk
en voedzaam gerecht, dat best vlees
kan vervangen.
Havermoutkoekjes. Deze kunt U
nu gelukkig ook weer maken. Week
m ons havermout ln een paar le-
Rode pioenrozen bloeien ovéral in
de tuinen en daarom spreekt men in
Hongarije van „rode. Pinksteren". Het
is zomer in dit land en ln de dorpen
wordt een meisje, geheel ln het wit
gekleed, met een witte sluier over het
hoofd en een bloemenkrans in het
Kaar, door de straten gedragen. Zij ls
de geheimzinnige Pinksterkoningin,
die iedereen kent zonder daarvan
blijk te gevenHuis in, huls uit,
trekfcde feeststoet. Men danst om de
koningin en zingt weemoedigé liede
ren ovèr de koningsdochter, ontspro
ten aan een rozenstruik.
Hongarije, land van de gehechtheid
aan tradities. Ook dit Jaar zullen ve
len 4n de feeststoeten zich beijveren
om de vijf- zesjarige koningin bjj
elk huis hoog in de lucht te heffen.
Zodra zij de sluier lieeft opgetild
klinkt het in spreekkoor: ..Zo hoog
zal uw hennep groeien", met andere
woorden „wij wensen u een rijke
oogst." Wee de gastvrouw, die de ko
ninklijke gast niet ontvangt zoals het
behoort, ja soms weigert haar toegang
tot huis en hof te verlenen of niets in
de mandjes van de „hofdames" depo
neert Dan staat de .Pinksterkoningin"
in een wip op de grond, waarmee men
uitdrukking geeft aan de hoop, dat de
hennep slechts tot de hoogte van het
koninginnetje zal groeien.
Vroeger: Pinksterkoning
In vroeger jaren namen de jongens
in de dorpen aan een wedstrijd te
paard deel en de overwinnaar werd
dan tot Pinksterkoning gekroond. HU
bezat macht, had vele voorrechten en
droeg de tekenen van zUn waardigheid
gedurende een Jaar. Een heel jaar
mocht de „koning" in de herbergen
op kosten van zijn minder fortuinlijke
collega's eten en drinken. BU het vol
gend Pinksterfeest moest hU zUn ko
ningschap opnieuw verdedigen In een
wedstrijd.
Volgens de oude verhalen kozen de
raadsheren op het land met Pinkste
ren een nieuwe koning, meestal een
herdersjongen, die een slaapdrank toe
gediend kreeg en op de „troon" werd
gezet Ook zUn waardigheid duurde
maar een jaar. Dan bracht men hem
opnieuw in slaap en hij ontwaakte op
de plaats waar hy, een jaar geleden,
zijn schapen hoedde. In dit verband is
het niet onaardig op te merken, dat
de vader van de eerste Hongaarse
vorst Arpad Almos heette, dat „sla
perig" of „met slaap" betekent
In ieder geval weet men nu waarom
men in Hongarije ook nu nog het ge
zegde kent: „Het duurt maar zo lang
als het Pinkster-Koningschap".
UIT SPANJE
De kracht van de on
dergrondse oppositie is
moeilijk te schatten.
Wanneer men ln Spanje
geld en vrienden heeft.'
kan men zich voor onbe
perkte tyd verbergen.
Gedurende de burger
oorlog en daarna waren
er zo duizenden onderge
doken. Iri Barcelona doet
het verhaal de ronde van
een Jonge rechtsgezlnde
intellectueel ,dle de ge
hele burgeroorlog door
bracht in de holte tussen
twee muren in het huis
van een vriend. Met een
baard tot aan ayn mid
del strompelde hy op de
dag dat Franco's troe
pen de stad binnenrukten
uit zijn schuilplaats te-
voorschyn, las de twee
endertig punten van hot
programma der Falan-
gisten, vloekte en stierf
(Henzelfde avond.
ACCURATESSE
2ïelden heeft een schry-
ver biyk gegeven van
groter nauwgezetheid
dan de Franse auteur
Proust, toen hy enkele
uren voor zyn dood zyn
verkleegster verzocht
hem zyn handschrift te
brengen 'waarin hy de
doodstryd van een van
'zyn romanhelden had
beschreven.
Ik zal er nog iets aan
toe moeten voegen, zei
hy, nu lk er zelf uit er
varing beter van op de
hoogte ben.
De Melkweg .telt in totaal onge
veer 150.000 millioen zonnen als de
onze. Door de grootste telescoop ter
Wereld kunnen er hiervan slechts
1500millioen worden waargenomen,
of ongeveer 1% van het totaal; de
overige 99% biyven aan het oog
onttrokken. Deze bestaan waar-
schijniyk uit sterrennevels en uit
■terren, die óf te zwak zyn om zich
»an ons te openbaren, óf dgor de ne
vels hiertoe verhinderd worden.
Om ons een denkbeeld te vormen
van de onmeteiyke ruimte, 'waarin
deze sterren op enorme onderlinge
Afstanden voorkomen, zouden we- die
op sterk verkleinde schaal kunnen
nabootsen door in een grote zaal te
roken totdat er 150.000 tabaksdeel
tjes in rondzweven, (hiervoor is niet
meer dan 1 miüiocnste gram tabak
nodig. We kunnen nu berekenen, dat
de afmetingen van de tabaksdeeltjes
ten opzichte van de zaalruimte mil
lioen malen groter zyn dan die van
de sterren ten opzichte van de ge
hele Melkweg. Men heefi nameiyk
wetenschappeiyk vastgesteld, dat de
doorsnede van een tabaksdeeltje gc-
mlddel een 250.000ste mm. bedrdagt.
Zelfs een atoom ln de zaalruimte zou
nar verhouding nog groter zijn dan
•en *-<*• In de ruimte van de Mrlk-
wc. straal van een tabaks., .oom
zou naar verhouding geiyk staan met
de straal van de baan van Pluto, 40
maal de straal van de aardbaan, of
6000 maal de straal van de zon. Na
dat er dus een millioenste gram ta
bak in rook is vervlogen, bevinden
#r zich millioenen malen meer ta
baksdeeltjes In de zaal dan sterren ln
de Melkweg.
SIr James Jeans in The
Vstronomlcal Horizon.
Tja, met twee vrge dagen voor de
boeg zullen al onze puzzle-vriendin
nen en -vrienden zich verheugd in
de handen wryven wanneer zy een
kruiswoordraadsel zien. Wy wensen
U er veel genoegen mee en spreken
de hoop uit, dat de byzondere wens,
welke in een aantal horizontale
woorden, achter elkaar gelezen, ls
verborgen, volledig ln vervulling zal
gaan. Onder de inzenders van de
juiste oplossing verloten wy vier
pryzen van 10 gulden. De omschrij
vingen lulden:
Deel onzer wens (3 woorden);
oy;
Niemand;
Neerslag; J
Deel v. e. breuk;
HORIZONTAAL
1. Opgewekt;
Helderste;
Helft van een gèzv w
Afkorting;
Getal;
Byzondere dagen;
Maat;
Zwak, maar ook erg üef;
Sneeuwschaats;
Niet anti;
Naamregister;
Boom;
Snel;
Gezinshoofd;
Bekende motorrai
Bijwoord;
Aan wal gaan:
Lastig insect;
Tuiltje;
Gewicht;
Afkorting:
Bez. voornaamwo o
Windrichting;
Paradys;
Vreemde munt;
Frans lidwoord;
Noot;
Gierst (Zuidn.)
Komen in sprookjes voor;
Boekenliefhebbers
5.
12.
15.
1G.
17.
20.
22.
23.
24.
26.
28.
30.
32.
33.
34.
35.
39.
40.
41.
42.
43.
45.
47.
48.
49.
50.
52.
54.
55.
Vrucht;
Noot;
Woud;
Bestanddeel v. vetten;
Delen van het Jaar;
Massale steenklomp;
Hoge autoriteit (Indonesië);
Plaats;
Keukenvoorwerp
Hert;
Leefde langer;
Loot;
Naam;
Dier;
Plaats;
Sindsdien;
Schrede;
Woont in 't hoge Noorden:
Muurschildering;
Groeit in het water:
Staaf;
Deel van de mast;
Krygt iemand die te veel van
lekker eten houdt;
Bijnaam van een Oranjetelg;
Kluit;
Zonnegod (Gr.)
Kloosterlinge; 8^
Stevig;
Staat in de tuinen:
Van alles by elkaai
Strydperk;
Pak;
Deel van Nederland:
Voorzetsel;
Oppervlaktemaat
Staaf;
Jongensnaam;
Koor;
Pakken;
yat;
Nuttigde;
Familielid;
Scheik. form. van tin;
Beruchte strafplaats;
Beruchte Duitse organisatie;
Halmen;
Landbouwwerktuig
Brood;
Kun Je op gezet worden;
Riviertje;
Natuuriyke logarithme;
zy.
Achter elkaar gelezen vormen de I,
horizontale woorden: 1, 17, 24, 34,
43, 55. 79. 84, en 85 onze Plnkflter-
wens.
pels melk met een snuif Jezout. Laat
het maar twee uur staan. Doe er
dan 50 gram bloem en wat kaneel
door, tot het geheel een dikke pap
geworden is. Vorm hiervan koekjes
en bak ze op dezelfde wyze als drie-
in-de-pan met weinig boter of vet.
Doe het langzaam tot ze lichtbruin
zien en gaar zyn. Het is een heerlHk
dessert als U er wat rabarber oi
ander vruchtenmoes by geeft; een
hapje Jam of een paar lepeltjes sui
ker voldoen ook.
Zaterdag voor Pinksteren bracht
voor de oorlog in veel gezinnen 'n
emotie v. belang diegene, die 't langst
sliep werd door de andere familiele
den wakker gepord onder 't gezang v.
„Luilak! Luilak! Luilak moet tracte-
ren!" En de tractatio was traditioneel:
krentebolletjes by de koffiemaaltijd.
Menig kind werd van pure opwinding
om half 6 reeds wakker, nam zich
dan voor zich vooral, nle' te vers'
pen endommelde op een gegeven
ogenblik toch weer in tot het door het
hoongezang plotseling werd gewekt!
Verschillende oude volksverhalen
gewagen van het Iuilakkenfeest Het
houdt verband met het uitdrijven var
de winter en met de Palmpaastak.
wel de Uithuizense jeugd als de Zaan-
se kinderen houden nog optochten,
waarbij zU liedjes zingen; ieder kind
draagt daarbU een groen takje in de
hand: in het Zaanse land noemt men
die takjes .Jooielakken". Folkloristen
zien hierin een gelUkenis met de MeL
tak van Palmpasen: het wegjagen van
de winter en het indien van de Mei.
De Christelijke kerk heeft steeds ge
tracht om vóór-Christelijke, dus hei
dense plechtigheden om te schakelen
tot 'n Christelijke feestdag, zoz kon 't
gebeuren, dat talloze zeer oud", g-
bruiken uit de Meimaand vern'n-tst
werden naar de Hemelvaartsdag en
het Pinksterfeest. Daartoe behoort o.a.
het spel met de Luilak of Pinksterjon-
gcr
Genemuiden
Spei.i uil in Genemuiden wordt dit
feest algemeen gevierd. In de vroe
ge morgen van de eerste Mei trekt
heel de dorpsjeugd er op uit om de
luie Jongens op te sporen. Zodra zU er
een ontdekken moet hU met blote voe
ten ln zijn nachthemd op een met lam
pions. guirlandes en bloemen versier
de ladder kruipen. Terwijl zyn mak
kers het Genemulder luiemotliedje
zingen, wordt het slachtoffer tot zön
trots, maar ook tot zijn schande, door
het dorp gedragen. ZII zingen het op
de wys van „Hup Marjanneke -
Stroop in het Kannekc!" en het luidt
aldus: „Luie Motte, Luie Zotte. Op
gaan staan. Moet maar weer naar bed
toe gaan!"
Vlak voor de oorlog: op 1 Mei 1940,
werden er wel 23 met prachtige goud
gele dotters getooide ladders door Ge
nemuiden gedragen!
Ook in Makkum wordt de luilak
rond "edra gen: daar zit hy echter meer
als een lentegod in een tempeltje van
bloemen.Deze tempel woilt weer in
verband gebracht met de Pinkster-
kroon. die nog jaarlijks in de olks-
buurten van Deventer word* opge
richt Hoe het ook zy*. op de Zaterdag
voor Pinksteren Is het !n tal van stre
ken van ons land en in vele gezinnen
een vrolijk feest: de viering van „Lui
lak". het inhalen van *e zomer'
De tweede dag
Ts de Pinksterdag voor de
kerkgangers.' op de tweede viert men
„jool". Dan zyn'er overal plaatseiyke
kermissen, festijnen van schuttersgil
den. schietwedstrijden, feestelUke eet
malen en drinkgelagen, optochten en
rohdgangen met versierde en fraai ge
tooide paarden. Er wordt In sommige
dorpen ccn Pinksterbruid gekozen,
die geheel in het wit gekleed en met
lentebloemen getooid een ereplaat»
Inneemt temidden der fecsteiykhcden
en In haar huldigt men de genius der
natuurkrachten in veld en bos. Er ls
een keur van bloerrfen, die verzameld
worden door de meisjes, en op grote
hoepels tot kleurige kransen gevloch
ten; men hangt er dan slingers aan
van gekleurde eierschalen en rood pa
pieren knipsels en ten slotte tooien
deze kransen hoge palen met dwars-
takken. die langs de wegen zijn opge
steld.
Op de Wadden-eilanden: Terschel
ling vooral, zijn deze feestelijk-om-
kranste Pfnksterpalen nog zeer ln
trek.
Ten slotte is er dan Pinksterdrie
een speciale Rotterdamse attractie: de
bloemenmarkt op de Dinsdag na Pink
steren. Maar odk in andere plaatsen
van ons land wordt Pinksterdrie nog
gevierd en niet steeds op een even
hartverheffende wyze als in onze gro
te havenstad. De uitbundige kermiz-
geneuchten van de tweede Pinkster
dag beïnvloeden sommige IFeden z®
hevig, dat zij hun maat niet weten
te houden en letterlijk met fee®4 'en
drlnkenf) don'--Ml
neervallen
