WIE WIL
AANPASSEN
DE ZUIVERING
Ook hier ligt een machtige taak
VOOR DE VROUW
De culturele wederopbouw in het binnenland
Culturele betrekkingen met het buitenland
(Van een bijzondere medewerker)
De bezetter heeft in het fragiele gebouw van de cultuur zo mogelijk
nog meer verwoestingen aangericht dan elders. Na de incidentele
maatregelen in het Zuiden des lands is na de totale bevrijding de
zuivering over de gehele linie ter hand genomen door het Militair
Gezag. Sectie XIV, subsectie Kunst, waartoe een adviescommissie, be
staande uit acht deskundige leden voor de diverse kunsten, voorlopige
vergunningen uitreikte aan hen, op wie weinig of niets aan te merken
was. De tweede functie van deze commissie bestond in het verzamelen
van documentatiemateriaal in zuiveringszaken ter beschikking van de
in te stellen zes Ereraden, voor de achitectuur, de beeldende kunsten,
de letterkunde, de muziek, toneel, dans en film, elk bestaande uit in
principe vier kunstenaars of kunstbelangstellende leden onder pre
sidium van een jurist De Ereraden konden uitsluiting toepassen in
gevallen van collaboratie met de bezetter of voortzetten van kunst
zinnige activiteit onder de kuituurkamer.
De Ereraden
Zowel door deze criteria als door
hun samenstelling lag het voor de
hand, dat de Ereraden vooral zuive
rend optraden. Deze uitsluiting had
slechts de kracht van een „oordeel"
en daarom had de actie Rechtsherstel
der Nederlandse kunstenaars niet al
leen bezwaar tegen de procedure,
maar trok ook de rechtskracht dier
oordelen in twijfel. Teneinde de soe
pele gang van zaken te bevorderen en
de critiek te voorkomen zou een su
pervisiecommissie worden ingesteld
en de regering bereidde een Konink
lijk Besluit voor. waarbij aan de oor-
de'en bindende kracht zou worden
verleend, maar aangezien inmiddels
d<* voorlopige Staten-Generaal inge
steld werd, bereidde de regering ver
volgens de wettelijke regeling van de
kunstzuivering voor in een wetsont
werp. waaruit tenslotte de Wet Zui
vering Kunstenaars van 5 April 1946
Is geresulteerd.
Deze wetstelt strafcriteria, die
hoofdzakelijk te begrijpen zijn onder
nationaal-soc:a!istisehe propaganda en
hulpverlening aan de vijand, terwijl
de straf vormen onderscheiden worden
in afkeuring, geldboete en werkverbod
Centrale ereraad
Bij dezelfde wet is de Centrale Ere
raad ingeste'd als supervisielichaam
en appèlinstantie, bestaande uit drie
kamers, één In Amsterdam en twee in
Den Haag. geheel samengesteld uit ju
risten.
Reeds in het najaar van 1946 gaf de
rehabilitatie van Haakma, Wagenaar,
Oor de Groot en Mr. J. den Hertog de
Ei eraden voor Architectuur en Muziek
aanleiding tot een protest in de vorm
vm aftreden, waarmee de andere
Ereraden zich op 6 December solidair
verklaarden. Feitelijk gold het hier
echter meer dan een emotionale reac
tie, al heeft ook deze de meeste weer
klank bii bet zuiver voélende publiek
ge«*ooden. H^i betrof hier veeleer een
gwNg van de onmogelijke situatie,
waarin de Ereraden meenden te zijn
geraakt, daar cl- leden na de genoem
dc uitspraken van de Centrale Ere
raad niet visten. hoe zii de hun
rog wachtende zmverïngsgevallen zou
den moeten berechten zonder opnieuw
de kans te lonen hun uitspraak ge
heel of gedeeltelijk door de Centrale
E-eraad te zien annuleren. Weliswaar
is er op de ontslagaanvrage van de
aftredende leden der Ereraden van
officiële 7iid° nog niets naders verno
men. maar intussen beeft de gemelde
gang van za'-en toch ertoe geleid, dat
ta' van er^st'ge gevallen nog steeds
op hun zuivering wachten.
Feiten a.u.b.
In verband met de aldus ontstane
moeilijkheden bij de Ereraden en de
gevoelsreacties bij het Nederlandse
publiek op de als te licht gevoelde
uitspraken van de Centrale Ereraad is
het van belang het publiek te verzoe
ken de hand eens in eigen boezem te
steken. De weinige inlichtingen en het
geringe feitenmateriaal, door het pu-
bMek bij de zuiveringsinstanties aan
gebracht. heeft er in sterke mate toe
bijgedragen, dat men in vele gevallen
geen voldoend houdbare argumenten
kon aanvoeren als rechtsgrond voor
de bestraffing van een alom gewraak
te kunstenaar Het is een zedelijke
ph'cht van een ieder, die bezwarende
feiten ktm aanbrengen, zulks te doen.
Een kort overzicht van het belang
rijkste in onze culturele wederopbouw
kan het beste verkregen worden aan
de hand van de Rijksbegroting, waar
van de uitgetrokken bedragen over
1947 hier tussen haakjes achter de on
derhavige onderwerpen geplaatst zijn.
Afdeling VIII ..Kunsten*' vangt aan
met Muziek.
Betere subsidies
Een actueel muziek-organisatorisch
probleem bestaat in de orkestsubsidies
(f 1.100000). Deze zijn aanzienlijk ver
hoogd en ook de gemeentelijke steun
heeft over het algemeen een opwaart
se tendenz, te meer daar het streven
naar uitbreiding der orkesten zich
doorzet niettegenstaande het over
heidsstandpunt, dat er in ons land mo
menteel slechts plaats is voor één or
kest van internationaal-representatief
formaat, het Concertgebouworkest. In
verband hiermede wordt er hard ge
werkt aan de verbetering van de po
sitie der orkestleden en de salarissen.
Het muziekonderwijs en het volksmu-
ziekonderwijs worden flink gesteund
(f 62.000), evenals de jonge toonkun
stenaars (f 10.000), de jeugdconcerten.
zangkoren, instrumentale korpsen e.d.
(f 15000), de behoeftige toonkunste
naars (f 10000) en het uitgeven en
verbreiden van werken van Neder
landse componisten (f 50000), waar
toe de Stichting voor Nederlandse
Muziekbelangen in het leven is ge
roepen; f 15000 is uitgetrokken voor
prijze.i, subsidies en opdrachten aan
Nederlandse componisten; voor stu
diebeurzen f 20000. Daar de Wet op
de Arbeidsbemiddeling van 1930 niet
meer toereikend is voor het impresa
riowezen is onder supervisie van het
Departement van O. K. W. het
Nederlands Impresariaat opgericht.
Muziekfeesten te Amsterdam en
Scheveningen zijn op komst.
Door de Goolse Jachtvercnigiug werd op het terrein aan de Oud Blari-
cumerweg te Bussum een springconcours georganiseerd. Z.K.H. Prins
Bomhard r» Ar Prinsesjes Beatrix en Irene ga\en van Hun belangstel
ling Een der jongste deelnemers stelt zich voor.
De nationale opera
De groots opgezette opera Am
sterdam van voor de oorlog is in
middels daarna nog overtroffen door
de Nationale Opera. Daar de opera
tot de allerkostbaarste kunstmani
festaties behoort, is het niet ver
wonderlijk, dat de explotatie van de
ze instelling 6 700000 gulden per
jaar vergt, waarvan Rijk en Gemeen
te elk f 300.000 voor hun rekening
nemen. Hierbij is ook het ballet in
begrepen en dit is tot nu toe de enige
steun aan onze danskunst ,daar deze
nog steeds in een tamelijk pril sta
dium van voorbereiding is gebleven.
Toneel bloeit op
Ook ons toneel bloeit weer op. De
overheidssubsidies strekken zich uit
over de toneelgezelschappen
(f 380000), prgzen en opdrachten
voor Nederlandse toneelschrijvers
(f 7000), het dilettantentoneel
(f 5000), openluchtspelen (f 10000),
de opleiding voor 't toneel (f 33500)
en de behoeftige toneelspelers
(f 10000), waarbij dan nog de ge
meentelijke subsidies komen. De
huidige reorganisatie van ons toneel
wezen verloopt inmiddels ook met
overheidssteun.
Memorieposten voor gebouwen van
culturele aard komen op de begro
ting van 1946 voor als subsidies ten
behoeve van verbetering van con
cert- en gehoorzalen (f 10000) en
v. schouwburginrichtingen f50000)
Een soortgelijk belang is de weder
opbouw van onze, musea, die, zo zij
al niet tijdens de oorlog zwaar be
schadigd zijn (het Haags Gemeente
museum). veelal toch weer geheel
opnieuw moeten worden ingericht
(het Rijksmuseum te Amsterdam).
Ontzaglijk veel moeite vergt daarbij
de recuparatie van tijdens de bezet
ting ontvreemde stukken.
Letterkunde en pers
De letterkunde gaat evenals de
pers nog zwaar gebukt aan de chro
nische papierschaarste. Toch ont
breekt het ook hier niet aan over
heidssteun, te weten aan prgzen en
opdrachten (f 17500), reisbeurzen
(f 15000) en steun aan behoeftige
letterkundigen (f 30000). In voor
bereiding is het Huis der Nederland
se Letteren.
De voornaamste bemoeienis inza
ke de beeldende kunsten bestaat in
de uitgaven ten behoeve van de
beeldende kunsten (f 60000), ten
toonstellingen (f 35000), studiebeur
zen (f 16000) en prijskampen voor
de schone bouwkunst, de beeldhouw
kunst en de schilderkunst (f 10000)
De bouwkunst staat op de grens
van cultureel en sociaal gebied en is
in het kader van de wederopbouw
naar de sociale kant verschoven.
Moge de Bouwraad met succes arbei
den.
De film
De hervatting van de filmproductie
in ons land staat voor grote moeilijk-
De Regering stelt zich overeenkom
stig het orkestwezen op het stand
punt dat er in ons land momenteel
slechts plaats is voor één grote film
studio en daar Filmstad bij Den
Haag in bezettingstijd practisch ge
heel is vernield, zgn de Duivendrecht
studio's bij Amsterdam daartoe voor
bestemd, ofschoon zij totaal zgn
leeggeplunderd en de eigendoms
kwestie nog hangende is. Gelijk be
kend bestaat de mogelijkheid, dat 'n
Franse Filmmaatschappij hier tijde
lijk zijn tenten zal opslaan; dit zou
hun goedkoper uitkomen en ons de
viezen opleveren, die voor de huur
van buitenlandse films met handen
vol het land uitgaan. De eigen Ne
derlandse filmproductie heeft zich
inmiddels bepaald tot filmpjes, waar
heden.
bg de kwaliteit voor de kwantiteit
„Pre-fabricated"hulzen van twee verdiepingen van een nieuw type zullen
door een Engelse fabriek, welke tijdens de oorlog honderden vliegtuigen
vervaardigde, worden gebouwd. Gelijkvloers zullen deze huizen een zit
kamer, eetkamer, keuken en hall bevatten en boven drie slaapkamers en
een badkamer. Beneden en boven z\jn closets.
ging. Wij noemen de filmpjes over de
Wederopbouw, Walcheren, de Wierin-
germeer en Venlo, de Volksherstel-
films van Schuiteraa (Begin) en
Josephson (Op Drift) en Friesland
1945 van dezelfden. Schuitema strek
te zijn arbeidsveld zelfs uit tot Pa
rijs, waar hij een kleurenfilm draal
de met Chaja Goldstcin. In dit ver
band is ook een post voor studie- en
reisbeurzen (f 3000) uitgetrokken,
vooral bestemd voor uitzending van
cineasten naar het buitenland voor
de nodige vorming. En dan moet hier
nog melding worden gemaakt van de
Nederlandse Onderwijs-Film, die niet
als de muziek en het handtekenen In
het schoolverband een leervak is,
maar zich geheel in dienst van het
interne klasse-onderwijs wil stellen
De radio
Tenslotte de radio, waarvan het
pad sinds de bevrijding niet over ro
zen is gegaan. Met de uiteindelijke
mogelijkheid van een Staatsomroep
voor ogen is aanvankelijk een soort
monopolie verleend aan de Stichting
Ter gelegenheid van het 100-jarig
bestaan der Kon. Netl. Roei- en Zeil
vereniging werden op de Bosbaan te
Amsterdam internationale roeiwed-
stryden gehouden. Tijdens liet num
mer snelroeien voor dames achten.
Op de voorgrond de winnende ploeg
van „Dc Vliet".
Gerrit Schulte, die de Zes provinciën-
course won, wordt na afloop van de
„monster"-rit te Heerlen gehuldigd.
Links de voorzitter der Ned. Wlelren
Unie, jhr. L. L. van de Bergh van
Heemstede.
Zonder te willen beweren dat wij
in alle dele een product van de om
standigheden zijn, staat het toch wel
vast, dat wij ons aan de omstandig
heden hebben aan te passen. In deze
tijd van stoffenschaarste weten wij,
vrouwen, daar iets van. Wij zijn ge
dwongen te roeien met de riemen,
die wij hebben. Ons modebootje heb
ben wij op te tuigen met de oude zei
len, waarover wij beschikken.
Maar met die oude zeilen laat zich
in de meeste gevallen, toch nog wel
iets doen. Als wij over een beetje
vindingrijkheid en verbeeldingskracht
beschikken scheppen wij nieuw uit
oud, komen wij up-to-date voor de
dag in kleren, die wg misschien al
jaren droegen. Het is maar een
kwestie van omvorming en aanpas
sing.
De zon is een wrede rechter. Al
wat ook maar een beetje vuil, onfris
of versleten is ,ziet er, als de zon
er zijn ronde glanzende onverbidde
lijke oog over gaan laat, nog veel
droeviger dan in de winterse halve-
duisternis uit. En we zijn ontsteld
over de „vodden", waarin een moei
lijke na-oorlogse periode ons dwingt
ons te kleden. Ontmoediging staat
vaak op het punt zich van ons mees
ter te maken, we gaan ons „infe
rieur" voelen, zo niet in anderer, dan
toch in eigen ogen. En die gevoelens
hebben een slechte invloed op ons
humeur en op de „beminnelijkheid",
waarvan wij in andere omstandighe
den plegen blijk te geven. Een vrouw,
die zich ongelukkig voelt, is niet op
haar best.
Maar is het nodig de handen in de
schoot te leggen en eindeloos over de
tijdsomstandigheden te weeklagen en
te zuchten? Is het niet veel beter de
handen uit de mouw te steken en
van een oude garderobe te maken
wat er nog van te maken is? En
dat is dikwijls nog heel wat.
Maar verspil uw fantasie niet. Wat
wezenlijk tot de draad versleten is
zeggen wij liever voorgoed vaarwel
dan dat wij nutteloos trachten
het uit de wei-verdiende rust op te
wekken. Concentreren wg onze
krachten op wat de moeite van een
transformatie waard is. Daar is, Wj
voorbeeld, een blouse met veel ruim
te, een „blouse bouffante", die hier
en daar slijtage vertoont. Niets een
voudiger, dan er een goed-aanslui-
tende blouse van te maken, een
„blouse collante", prachtig In har
monie met wat de mode op het ogen
blik eist. Zijn er nog goede stuk
ken in een japon, die „niet meer te
dragen" is? Torn de jurk netjes uit
elkaar, was en strijk de verschillen
de delen, knip weg wat versleten is.
Vindt U niet gemakkel'k een nlet-
te-veel-stof-vragend patroon te fabri
ceren? Als dat toch wezenlijk niet
gaat, roept U eenvoudig een tweede
half-versleten japon te hulp, liefst
een van een kleur, die met de tint
van de eerste een aannemelijke com
binatie vormt. Het komt er niet op
aan of de kleuren fel contrasteren.
Tegen koene combinaties behoeft U
niet op te zien; ook „haute couture"
maakt van de meest-onverwachte
kleurschakeringen gebruik. Van de
resten van twee „robes" kunt U ze
ker één heel nieuw-modische japon
scheppen.
Is het nodig een rok te verlengen?
Niets is gemakkelijker. In de eerste
plaats is er de mogelijkheid, dat een
brede zoom IJ uit de brand helpt,
maar ontbreekt die dan zet U, zon
der aarzelen, een bfcan langs de rok
(van andere stof en van een geheel
andere kleur desnoods), als U maar
zorg draagt voor een „rappel" aan
de mouwen en a*y de hals. Een nog
in goede staat verkerend, maar wat
oua-modisch jurkje wordt verfrist
met een nieuwe kraag, met een sjaal,
met een brede corselet-ceintuur. Een
niet-meer-jeugdige blouse laat zich
met een moderne „kazuifel" nog best
dragen. Zo rijk is de mode, dat zij
U steeds wel een weg wijst, als de
goede wil er slechts is om die in te
slaan. Aanpassing is het wacht
woord van deze tgd, ook op kleding-
gebied. GERTRUDE
Radio Nederland in Overgangstijd,
doch deze bezweek op 20 Januari
1946. Daarna kwam de Radio-Unie
onder toezicht van de Radioraad en
werd althans een zuiverder verhou
ding geschapen.
Punten van eenheid
Moge dit artikel besloten worden
met een verwijzing naar lichtende
voorbeelden van eenheid, die ons I; id
na de bevrijding rijker is geworden
en die een voornaam aandeel hebben
in onze culturele wederopbouw, te
weten de Nederlandse Federatie van
Beroepsverenigingen van Kunste
naars en het Nationaal Instituut In
Amsterdam, dat overal in den lande
zijn plaatselijke gemeenschappen on
der zich heeft.
Groter nog dan het Cultureel be
lang, gelegen in de Parijse, Brus
selse. Londense, Kopenhaagse en
Stockholmse concerten van het Con
certgebouw- en het Residentie-orkest,
tour*ié'.'\s van Nederlandse kamermu-
ziekensembles en solisten in het bui
tenland, een Nederlandse avond in
Kopenhagen, de uitzending van ten
toonstellingen (oude meesters en Van
Gogh) en Schuitema's film-activiteit
te Parijs, waar ook het Comité
Erasme ons cultureel vertegenwoor
digt, is de bestendiging van oir/e
culturele representatie in het bui
tenland door middel van culturele ao-
coorden. Annex aan de algemene
overeenkomsten met België en Frank
rijk hebben zulke accoorden thans een
zeer ver gevorderde staat van voor
bereiding bereikt; ir feite is alleen
nog de goedkeuring van onze volks
vertegenwoordiging nodig en dez.» z.al
deze accoorden stellig toejuichen.
Culturele accoorden
Welke voordelen leveren d a -
coorden op? Vooreerst wordt iedere
vorm van culturele uitwisseling er
aanzienlijk door vereenvoudigd. Men
gaat hierbg uit van fondsen, die de
betrokken landen stichten en waaruit
de uit te zenden kunstenaars gehono
reerd worden. Dit voorkomt de las
tige formaliteiten met deviezen en de
betrokken regeringen z:en er meteen
op toe, dat het evenwicht over en
weer gehandhaafd blijft. Gemengde
technische commissies zien op deze
uitwisseling toe. In Parijs werkt
reeds dc Extension Artistique voor
Frankrijk en Robert de Roos verte
genwoordigt aldaar onze culturele
belangen, zoals de heer Schuurman
dat in Londen doet. Met het Frans-
Nederlandse accoord is voorts de
activiteit van France-Hollande ge
coördineerd.
Het accoord met België gaat reeds
verder. Een merkwaardig facet daar
van is de gelijkstelling van de aca
demische graden en diploma's voor
beide landen. De Universiteiten van
Nijmegen en Leuver zijn het op dit
punt al geheel eens.
Van dezelfde aard is de gelijkstel
üng van de medische graden be
haald aan de universiteiten van Ne
derland en Zutd-Afrika, waarmee w\j
ook een cultureel verdrug hopen te
sluiten. Prof. Van der Leeuw en de
dichter A. Roland Holst z(jn al der
waarts geweest en hebben de groot
ste belangstelling van de zftde van
minister Hoffmeyer ondervonden en
van anderen niet minder.
De stichting van het Netherland
House te Londen is eveneens in een
vergevorderde staat van voorberei
ding. Dit is niet zozeer als voorlich
tingsinstituut dan wel als meeting
point en centraal punt om het alge
meen contact te kunnen lelden be
doeld.
Bedenken we tenslotte hoe men de
culturele betrekkingen met landen
als Zwitserland .Czecho-Slowaküe en
de Scandinavische landen hoopt te
stimuleren en aan de activiteiten
van de Alliance Frangaise, Neder-
1 and-Engeland en Nederland-Rus
land, dan behoeft het geen nader
betoog, dat onze culturele wederop
bouw zich allerminst binnen eng»
grenzen behoeft te voltrekken
dat het tij voor internationale
turele samenwerking gunstig
dan voorheen.
