Wat wordt er van Uw stad
WARSCHAU
"Van zwart barbarisme naar
groen stedelijk landschap
Mechanisme wordt organisme
naast de bestrijding van opstoppin
gen en ongevallen eveneens de volle
aandacht opeisen.
DE REVOLUTIE begon in de oorlog. In Amerika, in Rus
land en in West Europa kwamen drie ideologien tot één con
clusie: ©en halt werd toegeroepen aan de stedelijke congestie,
het product van Industrialisatie en liberalisme.
Enorme industrie-concentraties vallen in kleine bedryfsge-
meenscliappen uiteen, juist in het kapitalistische Amerika.
Structuurloze, lichtschuwe steenmassa's, ten onrechte steden
genaamd, gaan onder de hamer. Ruimte wordt er gescha
pen. De hui zen zee maakt plaats voor gedifferentieerde open
bebouwing: een waardige compositie van door groen omsloten
wyken. Het snelverkeer zal gekanaliseerd worden in boule
vards om deze wooncentra heen. Recreatie zal niet langer
het vergeten gezicht zijn van de grote stad.
Het doet ons Nederlanders goed
te horen, dat onze steden in het bui
tenland hoog aangeschreven staan.
Ik denk hierbij aan 't Internationaal
Stedebouwkundig Congres te Has-
tings van het vorig jaar. Daar pre
zen vele inleiders, onder wie de En
gelse minister van Stedebouw, Am
sterdam als een voorbeeld van een
„groene - stad". Daar tuurden hoge
autoriteiten bewonderend naar de
maquettes van het nieuwe Rotter
dam. Maar hierby werd aan een ver
gelijking gedacht met New Yorlt's
waanzinnige hemel-bestorming en
met het stedebouwkundig barbaris
me dat Engeland van de vorige eeuw
erfde. En dat tempert onze trots.
Ons land bleef de schande gespaard
van de „zwarte steden", die Enge
land berucht maken. Dat komt om
dat hier de industrialisatie niet zo'n
catastrophale omvang aannam. Men
hoeft echter slechts een voorliefde
voor zijstraatjes te hebben om achter
onze trotse en deftige Prinsengrach
ten de miserabele sloppen te ontdek
ken. De keerzijde van de niet geheel
verdiende „groene medaille" is, dat
de eensgezindheid en strijdbaarheid
ontbreekt die alleen in hoge nood ge
boren word*".
Het wonen
In onze stadskernen vindt men
nog wat ongerepte historische schoon
«heid, ontstaan door het functionalis
me onzer voorouders, doch het mees
te is op een brutale en storende ma
nier verminkt bjj pogingen om aan
de veranderde eisen tegemoet te ko,-
men. Onze buitenwijken zijn een even
brutale verminking van de stad. Uit
het prototype van de renaissance-
woning destilleerde men 'n eenheids
woning, welke in eindeloze reeksen
herhaald werd. Hoewel de vernieuw
de techniek en het modern comfort
andere eisen stellen, nam men de
vorm over (en hoe!) niet 't func
tionalisme. Het idee, dat het indivi
duele huis in de stad als bouw-een-
heid heeft afgedaan "begint zich nu
echter te verbreiden. Om der wille
van de schijn-onafhankelijlcheid onzer
«tage-woningen, breidden ónze steden
zich als een olievlek uit.
Meestal kwam dat neer op roof
bouw ten koste van het omringende
natuurschoon. Zo werd het wonen in
een stad tot een noodzakelijk kwaad,
dat slechts gecompenseerd werd door
het ontbreken van dorpsgeest en pro
vincialisme.
Het werken
Uit Amerika bracht Philips na de be
vrijding de nieuwsta inzichten op het
gebied van industriële organisatie
mee terug.
Daar werd bv. onlangs, protesterende
arbeiders ten spijt, 'n enorm fabries-
complex in een grote stad verwis
seld voor een serie vyftig-mans-
werkplaatsen op het platteland. Het
morren moest wijken voor een onge
kende levensvreugde. Gezondheids
toestand en werklust namen toe
wat voor de groot-industrieel de
doorslag gaf de productie steeg
en de bedrijfsonkosten daalden. In
stede, dat duizenden arbeiders tien
ma's. De rest, de familie-bioscopen,
horen thuis in de woonwyken. Het
avond-verkeer zal er niet minder in
tens door worden, maar integendeel
aan grootsteedse sfeer winnen. Fu
nest voor de sfeer der binnenstad is
echter het creëren van oen cultureel
centrum in een buitenwijk, zoals men
nu in den Haag beoogt.
Het verkeef
Het intensieve snelverkeer, dat
postkoets, sjees en aapje vervangen
heeft, eist een algeheel herzien van
het verkeersnet. Men kan niet vol
staan met enkele incidentele door-
braakjes en aan de rand van de stad
de automobilist om stadssnelheid
verzoeken. Of hem adviseren om
maar verder met de tram te gaan,
zoals onlangs een onzer burgemees
ters betoogde. Het snelverkeer laat
zich niet muilkorven, wel kanalise
ren in een net van boulevards om de
wooncentra en winkelbuurten heen.
De haastige automobilist zal liever
een omweg maken, dan dat hy zich
dwars door een wijk met spelende
kinderen en winkelde huisvrouwen
heenwurmt. Het basisplan van Rot
terdam opent goede perspectieven op
dit gebied al vraagt men zich af of
de gigantische verkeersmachines die
men daar ontwerpt, niet iets te veel
van het goede zijn.
Brandweercorpsen uit Westfriesland en de Deemster namen deel aan de
onderlinge krlngwedstrftden, welke In de gemeente Sybekarspel werden
georganiseerd. De deelnemers tonen hun vaardigheid.
tallen kilometers per dag per trein,
tram of bus aflegden, waren het nu
de directeuren, die per auto tussen
hun fabriekjes heen en weer toer
den. „Terug naar het land" is geen
idealistische leuze meer maar dom
weg efficiency. Ook by de overheid
ontstond in de oorlog een streven
naar decentralisatie. Zo komt het
nieuwe centrale giro-kantoor te den
Haag in het hart van een woonwyk
te liggen. Alleen Instellingen, die
veel bezoek trekken uit alle delen
der stad zullen uiteraard in het cen
trum van een stad op hun plaats blij
ven.
Ontspanning
„De jeugd vén de straat" is het
ideaal van ouders, automobilisten,
politie en G.G.D. Maar zolang niet
ieder buurt een eigen parkje, en
iedere wijk een eigen park met sport
veld en „indianen-terrein" bezit, blijft
dat een illusie. Op een zelfde basis
dienen kleuter- en Jager-onderwijs
over de stad gedistribueerd te wor
den. En als tenminste geen snelver-
keerswegen dwars door wijken heen
leiden, dan kan zelfs de verkeers
agent bij de kleuter-oversteekplaats
achterwege blijven. Pas als ieder
stadsdeel een eigen groot ontspan
ningsoord bezit met bos, waterpartij,
zwembad, roeibaan en sportterreinen
is de tijd rijp voor een stadion. De
ze instelling heeft men intussen noch
in Rotterdam noch in Amsterdam
self-supporting kunnen maken.
In het stadscentrum dient zich 't
„echte uitgaan" te concentreren,
Naast opera, première-schouwburg
en concertzaal is daar de plaats voor
één vierde i.p.v. drie vierde der cine-
Hr. Ms. fregat „Johan Maurits" is van Amsterdam naar den Helder ver
trokken. Hoewel het niet de gewoonte is, dat een oorlogsbodem passagiers
medeneemt, werd ditmaal een uitzondering gemaakt voor een tiental leer
lingen van een Amsterdamse schöol, welke de „Maurits" geadopteerd heeft.
Tevens maakten tien Marva's voor het eerst deze reis mede. Dat de school
jongens dit reisje buitengewoon apprecieerden behoeft geen betoog.
Doorgaand verkeer, dat zonder eni
ge vertraging! een stad wil passeren
kan best geheel om de stad heen ge
leid worden. Hier behoeft men nietje
zoals in New York een uur te rijdéir
om een parkeer-gaatje te vinden.
Maar als het aantal auto's weer
onbeperkt is zal ook het parkeer-
vraagstuk precair worden. Dit zal
WITTE RAVEN VLOGEN UIT.
Onlangs berichtten wy, dat een
witte raaf hoewel sommige
mensen nog menen, dat het een
kraai of iets dergelyks is!
haar verblijfplaats in de toren
van de Ned. Hen'. Kerk te Ou-
dorp had gekozen.
Mevrouw de Witte Raaf sehynt
het daar best naar haar zin te
hebben gehad, want zy had er
zelfs een nest gebouwd en daar
een vier- of zestal eieren in ge
deponeerd. Het broedsel kwam
uit en één dezer dagen fladder
den de witte raven onder hoede
van moeder raaf rond de toren.
Van deze bijzondere vogels mag
nog vermeld worden, dat zij het
onderscheid kennen tussen een
landman en een jager; met an
dere woorden: tussen vriend en
vjjand!
De weg naar het
ideaal
Om orde ln de chaos te scheppen
z|jn structuurplannen op lange ter
mijn onvermijdelijk. Met een doel
treffende hiërarchie van sloop- en
doorbraak- en herscheppingsprojéc-
ten kan men in etappen naar deze
uiteindelijke structuur toewerken.
Door het instellen van een bouw-
verbod lang voordat men ter plaatse
tot afbraak overgaat, vermijdt men
de zotte situaties, dat men behalve
sloppen oolc recente bouwwerken
moet slopen. Om die reden bleven de
doorbraken steeds even kostbaar als
benepen. Alleendoor van te voren
doorkruising van het afbraakplan on
mogelijk temaken, zullen straten en
Wijken rijp voor de sloper en een on
bekrompen sanering worden.
Zo effent men de weg van het 19e
eeuwse stedelijke barbarisme, dat
van de stad een mensen-machine
maakte, naar een organisch, stede
lijk landschap...
Goed nieuws voor de huisvrouwen. Teneinde de Nederia ds huisvrouwen
in staat te stellen haar keukenuitrusting weer een beetje op peil te brenj
gen is een fabriek in ons land begonnen niet de productie aan de lopende
band van zgiu „utility-pannen", welke per I Juli a.s. in de handel zullen
worden gebracht. Hel gaat op deze wijze zeer snel.
de stad van
tegenstellingen
De lente heeft zich ook tussen
de ruïnes van Warschau ge
waagd. Zy heeft de schamele
Saksische tuin in het groen ge
stoken, zij heeft de deuren der
café's ontgrendeld, zij heeft de
etalages met vrolijke zomerar-
utteien gevuld, zij neeft zeits
de ruïnes een andere gedaante
gegeven. Ze hebben hun lugu
ber aanzien verloren en de hol
ogige -muren kijken trots uit
over de straten waar nog niet
l3ng geleden een ten dode ge
sarde oevoiKing haar erestrijd
uitvocht.
In de warme Augustusmaand van
'44 werd het vonnis over Warschau
voltrokken. De Russen waren tot de
Weichsel genaderd en hadden de voor
stad op eigen kracht te bevrijden,
in Warschau het sein gekomen om de
Het werd een der grootste tragedies
uit deze oorlog. Aan zich zelve over
gelaten werden de troepen van de
Poolse generaal Borr overmeesterd en
als krijgsgevangenen, waarvan er
slechts weinigen terugkeerden wegge
voerd. De stad werd stelselmatig, huis
voor huis, straat voor straat opgebla
zen en toen de Russen enige weken
later Warschau binnenrukten, vonden
zy nog slechts één onbeschadigd ge
bouw: Hotel Polonia, waar de Duit
sers tot het laatste ogenblik verblijf
hadden gehouden.
GEEN DODE STAD
Wie echter meent, dat het verwoes
te Warschau een dode stad is, vergist
zich. Zeshonderdduizend mensen heb
ben er reeds een onderkomen gevon
den. Zij leven in de ruïnesf zy leven
in de vrijwel gespaarde voorstad Pra-
ga en in elk hoekje van de stad, dat
enige beschutting biedt. Hier is een
derde verdieping gespaard gebleven,
ginds een tweede. Het is een raadsel
hoe de bewoners hun hoge post be
reiken, want het trappenhuis is weg
geslagen.
DE MARSZALKOWSKA
Wij lopen door de Marszalkowslca,
de vroegere hoofdstraat van War
schau. De bevolking is haar trouw ge
bleven. Met moeite kunnen wij ons
In het Nederlandse gasthuis voor ooglijders te Utrecht heeft Prinses
Maryke Maandag een oogoperatie ondergaan. De operatieve behandeling
werd verricht door prof. dr. H. J. M. Weve (2de van links), in aanwezig
heid van dr. J. H. G. Carstens (links); dr. de Groot (2de van rechts) en
dr. Roberts, een Engelse oogspecialist (rechts).
De een zit zorg'lyk in een hoek,
Hy vindt .zyn hele levensboek
Zo dunnetjes en kleintjes,
En alles is voor hem een vraag,
De toekomst lykt zo dof en vaag,
Vol krabbelende lijntjes!
De ander voelt zich sterk en fyn,
Hij ziet een zeer blzond're lyn.
En houdt niet van verliezen!
Hy Is nadrukk'lyk van gebaar,
En maakt zichzelf een toekomst klaar,
Als 't moet ook met deviezen
De een doet dag aan dag zyn plicht,
Een kleine zorg op ztfn gezicht,
Al wil hy 't vaak niet weten.
Al is zijn spaarpot ook niet groot,
H\j redt zich nog wel uit de nood,
Maar wordt soms ook vergeten!
De ander kent zyn weetje wel,
De fijne kneep van 't grote spel
Beheerst zyn levenswandel.
Hy scharrelt in 't geheim wat rond,
Op een wat duist're ondergrond,
En zoekt de zwarte handel!
Zo draait de bonte maatschappy
Ons telkens als een film voorby,
En telkens is ze anders!
En toch, de beelden, die er gaan,
Uit één en 't zelfde volksbestaan,
Ze kyken ons herkennend aan
't Zyn allen Nederlanders!!
1947. (Nadruk verboden) K
een weg door de menigte banen. Ze
verdringt zich voor de etalages van
de noodwinkels. flaneert, bedelt en
drijft handel. Vandaag is 't bovendien
een bijzondere dag. De Poolse socialis
tische partij (P.P.S.) brengt in een de
monstratie haar vreugde tot uitdruk
king over de eenheid der arbeiders-
lachen goedmoedig maar blijven
partijen. Een politieagent, dien wy om
een verklaring vragen staat ons in het
Duits te woord: Schön nicht wahr
alle Menschen werden Brüder. Wij
nuchter. Aan het einde van de Mars-
zalkowska staat het bekende hotel Po
lonia. Het vormt een contrast met de
armoede rondom. Binnen leven de di
plomaten en de buitenlandse gasten,
niet anders dan in het Amstelhotel te
Amsterdam. Buiten venten verwaar
loosde kinderen met UNRRA-artike-
len, verkopen oude vrouwtjes cigaret-
ten-per-stuk, knielen tientallen bede
laars met een beeltenis van Maria of
een crucifix voor de borst en houden
hun petten" op voor een aalmoes.
ALLES ZONDER BON
De Marszalkowska is een heerlijke
straat om te winkelen. Er worden
geen bonnen en geen punten gevraagd
alleen duur Pools geld, waarvan inge
zetenen en vreemdelingen even wei
nig bezitten. U zocht juwelen, radio
toestellen, foto-apparaten, u zocht
mooie Japonnen, nylon kousen en zuid
vruchten? In Warschau worden ze vrij
verhandeld. In Warschau bestaat geen
zwarte markt, omdat er nauwelijks
een distributiestelsel bestaat. Het is
verre van een deugd. Maar een distri
butieapparaat vereist ambtenaren en
een enigszins gediciplineerde bevol
king. De Duitse ontvolkingspolitiek
heeft evenwel de meer ontwikkelde
lagen van het Pöólse volk gedeci
meerd en de ellende van de oorlog
heeft de bevolking gedemoraliseerd.
De Poolse regering is niet by machte
een gezond distributiestelsel in het le
ven te roepen. Zij heeft daarom de
distributie tot een controleerbaar mi
nimum beperkt, met het doel de ar
beidende bevolking niet helemaal het
kind van de chaotische rekening te
laten worden. Arbeiders en hun gezin
nen ontvangen distributiekaarten, die
op tal van artikelen recht geven te
gen sterk verlaagde prijzen. Eén liter
melk kost op de vrije markt 35 Zloty.
Een arbeidersgezin betaalt tegen over
legging van een bon slechts 2 Zloty
per liter. Eén kg. meel kost normaal
40 Zloty, op de bon slechts 5 Zloty.
Eén kg. vlees 230 Zloty op debon
slechts 39 Zloty, etc. De arbeidersge
zinnen zijn echter voor tal van aan
schaffingen eveneens op de vrije
markt aangewezen, zodat 't probleem
van de spanning tussen lonen en prij
zen. een van de ernstigste is, waarbij
dat probleem in Nederland geheel in
het ntet verzinkt.
MOOISTE STAD VAN EUROPA
Nederlandse prooiemen. Nederland
se verhoudingen: wij moeten ze ver
geten. indien wij iets van Polen wil
len begrijpen. In Warschau ligt een
plein, waarop een dezer dagen het
feest van de eerste Mei werd gevierd.
Het heeft in de loop der eeuwen tal
van namen gedragen. Het heette eens
het Saksische Plein, later het plein
van de Tsaar, daarna Pilsudskiplein,
tijdens de oorlog het Adorf Hitier
Platz, en thans is het omgedoopt in
het Plein der Victorie. Dit plein sym
boliseert het noodlot van het Poolse
volk en de victorie van het ogenblik
omringt door ruïnes symboliseert de
huidige toestand. In het midden van
het plein staan de overblijfselen van
het monument voor de onbekende sol
daat. 's Avonds wordt het door schijn
werpers beschenen. Ook dit is ken
merkend wnr het huidige Polen. £at
het in weerwil van de onmenselijke
moeilijkheden, gevoel heeft voor der
gelijke kleinigheden, dat het deze ver
woeste stad de luister tracht te ge
ven. die aan. een hoofdstad toekomt.
De Polen zijn er van overtuigd, dat
Warschau een der mooiste steden van
Europa zal worden. De verwoestingen
zo verzekeren ons deskundigen, bie
den voor de architectuur fantastische
mogelijkheden. Dit optimisme en de
poging om er nu reeds van te maken
wat er van te maken valt. is aandoen
lijk. En wie is dan niet bereid, te ge
loven dat Warschau werkelijk één der
mooiste steden van Europa zal wor
den?
De ook In ons land zo bekende Poolse
violist Bronislaw Huberman, die f»p
65-jarige leeftyd te Corrter aur V©-
vey in Zwitserland plotseling
leden.
