Hollywood minder merkwaardig dan Richard Neutra WILLEM BARENTSZ STIERF 350 JAAR GELEDEN Huis aan Silverlake begin van een succes Bouwmeester van een negerdorp 1 Met Oma, Opa en Ome Kees leren jongens vliegen Juncker-kisten als lestoestellen Hij trachtte zeeweg naar Indië „rond de Noord" te vinden Tocht werd een mislukking E. d'Oliveira - snelschrijver onzer moderne litteratuur Architect Fledderus in Amerika Het neger-dorp Channel Heights to San Pedro. De boom op de voorgrond is de befaamde luca. liiptus, die in Californië zo over dadig groeit. KOMENDE van Santa Barbara rolt de Greybound-bus over de Sunset- boulevard naar Hollywood. Maar Hollywoor ■let. Als Je Neu-Babelsberg en Dulvendrecht gezi fabrieken ter wereld dezelfde; grote plompe bakstenen gebouwen waarin szleo hebt, r.yi Maar Hollywood heeft ml i-Babelsberg en D •reld dezelfde; gre iwen met een gllr Est povere glorie in het hart oni e maar zemen wat met de werkelijkheid van doen heeft. Interesse alle fllm- uen en vrouwen met een glimlach op het gelaat en grote zorg voor lorle in het hart ons een wereld trachten voor te toveren. Niettegenstaande de meest tegenstaande de meest ge raffineerde, moderne bedrijfsmetho den is Hollywood georganis een feodale staat. Als in een of andere donkere hoek van een studio Darryl Zanuck, de filmvorst, eens op je schouders klopt; tien tegen een dat je binnen twintig minuten geïnviteerd bent roor zes partijen, dat je een of an der contract hebt en de chefkellner ran Romanoff's je 's avonds per soonlek aan tafel geleidt. Als de- «elfde filmvorst echter zijn wenk brauwen fronst als je toevallig pas seert, tien tegen een, dat je vriendin 's avonds afbelt, je kleer- ■alffir zegt dat hij niet meer op jY 'arii aantje. Dat Is het leven van een filmster. De man of de vrouw, die vooruit komt is hij of zfl, die over eigen benen valt om de grote baas te believen, hin dert niet wiens rug, gevoelens of hart daarby leed gedaan wordt Hollywood is vol van zulke mensen. De gemiddelde Atfierikaan denkt ►ver Hollywood zoals de Duitse klandizie gesteld is en ie secretari Uitziet naar een nieuw baai Ifazi's van 1920 tot 1933 over hun film en pers dachten en dat is voor beide partyen weinig vleiend. Trek in leverworst.- IK had geen lust in film of ster ren. Op een gegeven moment had fit een onverklaarbare trek in lever- Corst, weshalve ik een „food-mar- •t" instapte en naar de vleeswa- renafdeling ging. Op mijn vraag ■aar.leverworst zei de bediende: „You want Berliner?" en met een verklaarbare reactie op '40'45 zei Ik in onvervalst Hollands: nee joh! ffaarop zo mogelijk in nog onver- Valster Amsterdams het antwoord luidde: Je ken krijge wat je hebbe pp hoor!Dat was Jerry omp, voormalig Bussums slagers- diende, voormalig officier van de Amerikaanse marine en thans chef Van de afdeling in dat warenhuis. Zo kwam het, dat ik die avond geen hotel behoefde te zoeken, maar heerlijk sliep op de couch in de huiskamer van de twee-kamer jróning, die Jerry en i Vrouw Virginia aan charmante Silverlake drachtgevers en met zorgvuldigheid en gedeg nis maakte hy de plannen en bouw- grote liefde, edegen vakken- irgii boulevard In Los-Angeles bewonen, Vier huizen naast de beste architect E Amerika, Richard Neutra, die doel van mijn komst was. 't Ge- is met de dwazen Dan maar drie jurken EéN avond ben ik nog in Holly wood geweest, om naar Earl Carrols Night Club te gaan, maar k ben er nooit gekomen. Earl Car- rol's place is DE club van Holly wood op dit ogenblik, zoals Roma noff's het een jaar geleden en Co- coanut-grove het twee jaar daar voor was. Toen ik de grote glazen deuren I openzwaaide, stuitte ik op een i vrouwmens in zwarte zijde. Zo bloot én schoon en welgeschapen, dat jonkmanneiyke schroom me de moed in de schoenen deed-Zinken. Dat was alleen de programma- Juffrouw nog maar en ik kan me begrijpen, dat Earl met knalrode neonletters „The most beautiful girl3 of the world" op de gevel neeft staan. Maar dat programma alleen kostte tien dollars en de Hol lander in den vreemde rekent dan niet, dat 10 dollar dertig Hollandse guldens betekent maar dat het drie jurken voor de kleuters thuis is en daarom heb ik Earl Carrol's place alleen maar van de buitenkant ge zien en ben op mijn schreden weer de hun huizen. Huizen, waarby de schoonheid niet gezocht wordt door het aanbrengen van modische ele menten. maar waarbij de verhou dingen van openheid en gesloten heid van glaswanden en het geslo ten muurvlak, zorgvuldig zyn afge wogen en schoonheid gevonden wordt door de tegenstelling van de natuurlijke materialen, glas tegen beton, wit tegen het zongebruinde blanke hout. Langzaam maar zeker werd zyn stem een die gehoord wordt, althans in de kringen wie het aangaat. Door zyn in stelling moest zyn belangstel ling ook uitgaan naar de so ciale woningbouw, de arbei derswoningbouw en zyn grote kans kwam in 1942, toen na in trede van Amerika in de oor log plotseling grote verplaat singen van bevolkingsgroepen nynr de industriecentra ont stonden. In opdracht van de regering bouwde hij toen grote arbeiders nederzettingen en later het neger dorp Channel Heights In San Pedro, de marinebasis. Eenvoudige huizen MET een minimum van de een voudigste materialen maakte hij daar honderden eenvoudige hui zen, die de niet verwende negers met grote blydschap en verbazing vervulden. Huizen, die door het ont breken van overtollige deuren en stofnesten het schoonhouden tot het noodzakelykste beperken en voor 't eerst in de historie van Amerika de neger de indruk gaven werkelyk een vrij man en mens te zijn. Zo is ook hier uit noodzaak een deugd gegroeid en de functionele architectuur een door vele gevolgde bouwwijze in dit deel en andere de len van Amerika. Aanvaard door de overheid en gepropageerd door wat jong is of jong denkt spreidt Ri chard Neutra nu zyn vleugels uit over het gehele continent, getuige zijn laatste opdracht van een Zuid-Amerikaanse regering om een architecten en technici op te ten einde een programma uit te voeren, dat 150 scholen, 128 ge- zondheidgdienstposten, 5 ziekenhui zen en vele woningen omvat. Good luck, Richard, je port was voortreffelyk en je vrouw char mantmet zo'n programma is het een lust om te leven. Interieur van een negerwoning te San Pedro, Californië (architect Richard Neutra). U kijkt van de zitkamer uit in de keuken, waar ook gegeten wordt. Er is een afzui- ger voor kookdampen boven het fornuis. De bank is uitschuifbaar tot twee persoons bed. -V-' --V1 iti.-v- Via Ypenburg en Gilze-Rijen naar Schiphol (Van onze verkeersredacteur) CT EN land, dat luchtvaart wil hebben, goede luchtvaart, moet kunnen beschikken over vliegtuigen, vliegvelden en mensen. Mensen voor de administratie voor de verzorging van de vliegvelden, mensen voor al lerlei soort werk. Maar vooral zal het pllbten dienen te hebben. En die zyn nu maar niet een, twee drie klaar. Na de oorlog bleek ons land hier een grote achterstand te hebben. De regering zag deze noodtoestand en 1 Januari 1946 werd als afdeling van de rijksluchtvaartdienst de RyksluchtvaartschooJ opgericht. „Het was moeiiyk de Rijkslucht vaartschool op gang te krygen", vertelt directeur J. A. Bach, vlieger sinds 1924. „Vliegtuigen waren besteld, maar er waren geen vliegvelden ter beschikking". De opleiding op Schiphol was niet mogelyk door de drukte van de verkeersmachines. Gilze-Ryen, dat reeds voor do oorlog bestond en door do Duitsers aanzleniyk word uitgebreid, werd toen voor de op leiding aangewezen. Het veld was zwaar beschadigd, maar met veel r\E poging van Willem Barentsz in 1596 de weg naar lndië te vinden om de Noord is ook voor tfeze tijd een gebeurtenis, die tot de ver beelding spreekt. Eet is op 20 Juni 350 jaar geleden, dat Barentsz stierf Er is helaas weinig over zijn leven bekend. Toen hij wegvoer was hij veertig jaar en liet ven gezin achter met vijf kinderen. gaan en open water te zoeken. De schipper van de tweede boot, De Ryp, heeft zich daaraan gebon den, maar Barentsz had het in z{jn hoofd gezet, dat de Noord-Oostelij ke richting langs de Noordpunt van Nova-Zembla de goede moest z^n. Aan De Ryp danken we de ontdek king van Spitsbergen. Reeds op jeugdige leeftyd was hjj bezig „omme nae alle sijn vermo- ghen de landen, die hij bewandelde ofte beseylde, caertsgbewijse met den omloopenden Zeen, Wateren ende streckinghen af te beelden." Jan Huyghen van Linschoten noemt hem een „seer ervaren ende bedreven Man in de const vao Zee- vaan.'' Op zyn laatste tocht naar het Noorden was hij belast met de alge mene leiding over drie kleine schel pen. Hy gaf de koersen aan, die gd volgd moesten worden en deed ver der waarnemingen en maakte aan tekeningen en schetsen van kaarten. Schipper was Jacob v. Heemskerk. Barentsz was iet geheel van eigenzinnigheid vry te pleiten; hij durfde het desnoods aan alle in structies aan de kant te zetten om zijn eigen mening en wil door te zetten. Het was op deze tocht de bedoeling recht naar hct^Noorden te de jur- daarop was ik de dag gekeerd. Je kunt niet alles hebben. kenen de dag gast van Richard Neutra, die een merkwaardig wereldburger is. Prijs voor stadsplan GEBOREN in 1892 ln Wenen, was hy in 1922 medewerker van de Duits-Joodse architect Erich Mendelsohn en verwierf in die dagen de eerste prijs voor een nieuw stads plan voor Haifa in Palestina, fewierf door Europa, Azië, Zuid- en Noord-Amerika en kon ëigenlyk nergens vaste voet krygen. Totdat er een Hollander kwam, die hem grond onder de voeten gaf. Ia 1930 bouwde hij met geld, dat dr. C. van/der Leeuw, de directeur wan onze Rotterdamse van Nelle- fabrieken, hem leeiule, zün „expe riment-huls" aan bet Silverlake te Los-Angeles. En zoals de Van Nelle fabrieken Voor de Nederlandse functionalisten ■og steeds het beste bewijs voor hun stellingen zyn, is Neutra's huis het fraaie bewys, dat een welover wogen functioneel bouwwerk op reen enkele wyze behoeft onder te doen voor de valse romantiek van boogjes, glas in loodgrapjes, imita tie-eiken moerbinten van goedkoop triplex, electrische hout-vuurtjes, old-finish meubelen, gekroonde en vergulde wapen wielen en al de kitsch en onzin, die een deel der hedendaagse architecten en inte rieur-architecten ons voor zoete koek tracht te doen slikken en voor kunst met een grote K verkopen. Het huis aan het Silverlake Is het begin van een succes geweest Langzaam maar 'gestaag toene mend. kwamen de opdrachten oin- nen Van eenvoudige Heden, die naar waarheid, ook tn de versehrj- ningsvrom van hun omgeving zoch ten Kleine winkeliers, schoolmees ters en leraren, een advocaat en een bibliothecaresse waren z'n op- Dramatisch verhaal ET dramatische verhaal van de tocht is vry wel uitsluitend ont leend aan het dagboek van Gerrlt de Veer. De reis begon op 5 Mei en op de 30ste waren de schepen de Poolcirkel gepasseerd. De dag daarop ging de zon voor het eerst .niet onder. Toen zij in het Z.Z.0. ,atond, verschenen er nog twee zon nen en door deze drie zonnen lie pen twee regenbogen been. „Op 12 Juni,*' schrijft De Veer, ,jzagen wij een witte beer en roeiden er met een schuit heen om hem een strik om de- hals te werpen maar toen wij bij hem kwamen, was hij zo geweldig, dat wij maar weer naar het schip terugvoeren om meer volk te halen. Na een strijd van wel „vier glazen(uren) lang met geweren, musketten, roeren en hellebaarden werd het beest gedood. Wij aten het vlees dat ons niet wel bekwam Op 17 Juli nam men voor het eerst Nova Zembla waar. Het schip voor om het eiland been naar het Noorden. Het ijs vormde evenwel een belemmering. Ontzettende vorst OP 11 September gingen de man nen aan land. Het zoute water bevroor toen al tot »»twce vingers dik". Onder grote moeilijkheden bouwden de schepelingen een huis. Zware sneeuwval bèlemraerde tel kens het werk. Op 27 September was het al zó bitter koud. dat een spijker in de mond aan de lippen vastvroor." Toen de Poolnacht begon, liet de chirurgijn een stoombad maken van een wijnvat, waarvan iedereen ge bruik kon maken. Onder de meest benarde omstan- f miens met elkaar opntact zoeken Vereenzelvigingsdrirt e?>. g™«ii*nnp» tot diep in de nacht van Achterberg WIE dezer dagen de begrotings- zittine van de Utrechtse ge- meemaakte zal, al is zitting meenteraad het al weer twee jaar na de bevrij ding, aan de stenografentafel de fi guur van E. d'Oliveira nog wel eens hebben gemist In „Ad Interim" herdenkt C. J. Kelk hem. want hy was meer dan stenograaf. Voor de literatuurgeschiedenis is hij van on schatbare betekenis geweest. Kelk schetst hem'als het type van de in tellectueel omstreeks de jaren 1910 —'25. „Men kon by hem spreken van een zachtzinnig intellectualis me. dat hem door een sterk lyrische inslag het juiste midden deed vin den tussen hersens en hart". Behalve zyn kernachtige inter views („Dc Mannen van Tachtig" en „Dc Jonge Generatie") waarin hij zo uitstekend de sfeer trof, dat men onze schrijvers meent te ho ren praten, publiceerde hij een stu die over Buevido, waarin hy de eerste systematische en weergaloos geargumenteerde aanval op deze schrijver deed. d'Oliveira schreef voorts een roman „Grenzen", waar in „onvergetelijk een sfeer is weer gegeven, die altoos leeft en leven zal, zolang intellectuelen en bohé- ryk of eenvoudige feesten vieren, al naar de geldmiddelen van het moment het veroorloven". Hy is een der velen die in Thercsiënstadt om het leven kwamen. Victor E. van Vriesland droeg een fragment bij van een vertaling van Swinburne's Bothwell. In een volgend nummer dat o.m. poëzie van H. Roland Holst-v. d. Schalk en Pierrc Kemp bevat, droeg Emmy van Lokhorst een in teressant opstel by over de gang van de critische waardebepaling door de tyd. Hoe de critiek zich zal ontwikkelen zo merkt zy op zal ten nauwste samenhangen met de nieuwe litteratuur en h.i. is de existentiële Franse romankunst de gene, die het zuiverst onze tyd woerspiegelt. Aan Lodewijk van Deyssel is er een inleiding tot een binnenkort verschynend door diens weduwe ge schreven boek over Kloos die voor hem „de Belichamer van dat dichterlijke by uitnemendheid, het tvpe van de dichter was". Joannes Vcrsnoeren herdenkt Toussaint van Boel acre wiens over al overwogen, exotische proza niet meer aan de tijd van nu behoort, „Het behoort echter tot de meest feilloze exponenten van de tyd, die het heeft voortgebracht, de hoogte- periode van „de Nieuwe Gids" en van „Van Nu en Straks". Magiërschap Het werk van de dichter Gerrit Achterberg is het onderwerp van twee artikelen in „Criterium". G. Sötemann ziet in het werk van de dichter zijn „vereenzelvigings- drift" als een zeer essentieel punt. „Hij wil niet alleen de andere (de geliefde, het kind, de Drie-eenheid zelfs) bereiken, maar er één mee worden, wat hem in het vers enkele malen haast gelukt, als blyft hy zich voortdurend bewust van de beperk te macht die zyn magiërschap hem Seeft.Er is een Achterberg no- ig geweest om ons weer in zo noge mate bewust te maken van de ma gische betekenis van het dichter woord. Zyn woord schept souverein een kosmos met eigen wetten: het Woord was en ls in de beste van dezo verzen God." Jan Emmens ziet in het gedicht voor Achterberg een bezwerings formule (het Latijnse ^armen) óf een zelfmoord. Er is proza van Adri Laan en Hermans, een essay van Vestdijk en Ir. Mo toezie van Adr. Morriën. Van hem is AFSCHEID De trein rijdt door het land waar over avond viel. Een roode maan. door klnd'ren voor het slapen opgelaten. K(jkt in, de kleine zoekplaat van de «traten Waar meisjes wandlen met een hond of met haar ziel. Handelsreis naar „Indien" Tijdens de tachtig-jarige oor log trachtten de Nederlanders handel te drijven met Indië, waar, gelijk hun bekend was uit verhalen van landgenoten, die het verre Oosten op Portugese schepen bezocht hadden, schat ten te verdienen vielen. De Por tugezen, die toen ender Spaans bcivind stonden, verhinderden echter met alle m. gelijke midde len de concurrentie der Neder landers. Voornamelijk op initia tief van Amsterdam rustte men een expeditie uit welke zou pro beren een zeeweg naar lndië te vinden via de Noordelijke IJs zee. Willem Barentsz was met de algemene leiding van de expedi tie belast, schtpver was Jacob van HeemskerkDe reis misluk te, de schepen 'vroren in het ijs vast en de manschappen waren gedwongen in de Pcolzee te overwinteren. Barentsz mocht het einde van dc tocht niet be leven, nauwelijks op terugtocht overleed hij vrij plotseling, tn ons artikel verhalen wy enkele spannendste iaodenwelke ont leend zyn aan het. dagboekdat de stuurman Gerrit de Veer tij dens deze tocht schreef. digheden ginyon de overwinteraars het jaar 1597 in. Op Driekoningen avond bakte de kok pannekoeken en iedereen kreeg waf wqn. De kotf- stabel (kanonnier) werd tot koning van Nova-Zembla gekozen. Omstreeks midden Januari kreeg de lucht in het duiden een roodach tige tint, een teken, dat de zon be gon terug te keren. Er kwam iets meer warmte overdag, zodat by flink stoken de ijspegels van de zol dering los lieten. Barentsz sterft EGIN Juni maakte men toebe- 14 Juni zeilde men weg. Willem Barentsz was toen reeds ziek. Op '20 .Juni was het vrij goed weer, maar nog steeds Westenwind. Willem Barentsz zei 's ochtends vroeg: „Mij moeite zag men kans de school op 8 April 1946 to openen met 75 leer lingen. In November 1946 werd een tweede afdeling van de school op Ypenburg geopend waar in barak ken tachtig leerlingen zyn gehuis vest. Op Ypenburg begint dc opleiding. Daar worden de leerlingen, als ze in de lucht mogen, gelest op de Tiger-Moth-vliegtuigcn. Verder wordt hier aan alle leerlingen theo rie gegeven. Op Gilze-Ryen wordt de tweede „stap" in de lucht -gedaan. Veer tien Harvard-vliegtuigen staan daar gereed voor het volgende deel van de opleiding. En dan komt de eindphase op de tweemotorige Becehcraft, een klein, uiterst modern vliegtuig, en op de driemotorige Junker. Het is de Ju-52, het type van de Duitse ma chines, die in Mei 1940 boven ons land de parachutisten afwierpen! Maar dat toestel is, volgens de neer Bach een uitermate geschikt les- toestel. De liefhebbery voor üe school is niet gering en zy zal de komende jaren nog wel groter worden. In de eerste plaats komen men sen met 5-jarige H.B.S. in aan merking. Zijn er niet genoeg H.B.S>ers, dan worden jongens van de M.U.L.O.-B. geaccepteerd, maar die moeten dan wel prima cyfers voor wiskunde hebben. Wie wordt toegelaten, moet een schoolgeld van 1000 per jaar be talen, maar/ het Ryk kan studie beurzen gev.en. De beide kampen, waar de leer lingen intern zyn, staan onder lei ding van oud-marine vliegers en natuurlyk gaat het er een beetje „militairement" toe, en terecht. Of de toegelatenen het eind examen allen halen? Neen! In de eerste plaats zHn er de jon gens, die de theoretische lessen die nu heus niet zó eenvoudig zijn niet kunnen volgen. Dan zijn er wilde knapen, die menen, dat de luchtvaart bestaat uit het verrich ten van bravour-stukjes. En ten slotte is gebleken, dat ongeveer 15 van de leerlingen geen aanleg heeft. Als zy acht uur in de lucht z(jn „gelest", kunnen de instructeurs zeggen, of zy die aanleg wel of niet hebben. Er wordt natuurlyk heel wat Ie9 gevlogen. „Opa", „Oma" en „Onio Keesje", de drie junckers, gaan ook geregeld de lacht in. Zo zijn mis schien vroeger boven ons land ge weest om het „kapot" te maken. Nu vliegen zo boven ons land om het er ook in de luchtvaart weer bovenop te ki'Ugen. dunkt, dat het met my we| spoedig zal aflopen." Men had er geen id«é van, dat het zó er& met nero was. Barentsz bekeek het kaartje, dat P Veer van de reis had gemaakt. Tenslotte legde hij het weg en zei: „Gerrit, geef my nog ee^ te drin ken." Toen hfj gedronken had. over viel hem zulk een benauwdheid, dat zijn ogen draaiden. Hij stierf zó onverwacht snel, dat er geen tijd was om Heemskerk te halen. Houtman en de Keijzer zochten -n vonden later de weg om dc Zuid (Kaap de Goede Hoop) naar Indië. Ik heb van alles achter mij afscheid Toen Barentsz' schip vastgevroren was in de Poolzee kwamen ijsberen op bezoek, die blijkbaar geen vredelievende bedoelingen haddenAanvan kelijk trachtte men deze 'beestjes met een strik te vangen, maar al spoedig bleek dat zwaardere wapens nodig waren om zich tegen deze Pool-bewo- ners te beschermen. Onze prent is een reproductie van een oude gravure, gemaakt bij het dagboek van Gerrit de Veer. Huwelijks weddenschap De 19-jarige Amerikaanse Old Lorraine uit Portland Maine heeft echtscheiding aangevraagd omdat haar echtgenoot een wed denschap had aangegaan, dat hg met haar zou kunn n trouwen. Zij vertelde, dat zij dit verno men had op haar irouwreceptie Na de huwelijksvoltrekking had haar man gezegd: „Wel, ik heb de weddenschap gewonnen Toen zij vroeg wat hij bedoel- de, antwoordde hij: „Ik had met een knaap gewed om 10 dollar tegen één, dat ik mei je zou kunnen trouwen". Hierop viel rij flauw en maak te later een zenuwcrisis door. De rechtbank heeft nog geen beslissing genomen De vrouw die als van ouds mijn mond en haren kust. Het kind dat even lachend In m(Jn armen rust. De bleeke doode. eenmaal uit mijn huls genomen. Ik raas een zeker einde tegemoet Het maakt niet hopeloos, al doet het snikken Ik hoef slechts naar de roode maan te blikken En door de boomen stroomt mijn bloed ACHTERBERG. In de „Nederlandse Bi bliografie" schrijft Jan Ver meulen onder de titel „Hiërogly- phen van leven" eveneens over net werk van Achterberg, wiens werk „binnen zyn zogenaamde beperkt heid van vegetatie een ongeloieiyke rijkdom aan variëteiten vertoont". Verder dc gebruikeiyke rubrieken eh een artikel van prof. De Vooys over de nieuwe spelling.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1947 | | pagina 3