Met het „rivierpaard"
de Rijn op
Litteratuur in de
Sovjet-Unie
PAARDEN HONGERDEN
JULI - HOOIMAAND
(Dhis JiismtoAA
(Kort bestek i
Over lief en leed in de
Nederlandse sleepvaart
Dank zij de welwillendheid waarmee de fa. van Loon,
sleepdienst te Vreeswijk, ons toestond enige dagen het
slepersleven van nabij te leren kennen, werd een onzer
verslaggevers in staat gesteld aan boord van de „Alle
gro" zijn indrukken tijdens de vaart van Rotterdam naar
de Ruhr vast te leggen.
Onze erkentelijkheid gaat ook uit naar de jonge
kapitein A. Briaire, de jongste van alle gezagvoerders op
de Rijnvaart, die zijn hut broederlijk wilde delen, zijn
schip van onder tot boven voor nieuwsgierige blikken
openstelde en het mocht gezien worden en de
verslaggever door zijn liefde tot de sleepvaart wist te
inspireren.
Opstoken en varen-
met deze opdracht vangt el
ke sleepreis aan. Terwijl de beamb
te van het sleepkantoor zijn reis
voortzet langs de Rotterdamse ka
den om nog andere kapiteins te
waarschuwen, heerst er op de aan
gewezen sleepboten grote bedrijvig
heid. De twee stokers zakken om
laag naar de plaat waar ze het vuur
extra opstoken om genoeg stoom te
krijgen voor de afvaart. Glimmend
va-i hel zweet, dat op hun l «stoven
bodies witte strepen tekent, schep
pen ze de steenkool onder do ketel,
waar de rossige gloed helle-heet af
straalt.
De machinist of de meester,
zoals men hem noemt, oliet de drijf
stangen van de machtige cylinders;
de stuurman controleert de sleep-
etangen en legt ze in grote windin
gen op het dek. De kapitein houdt
een vluchtige contróle en maant
zyn mannen tot spoed. Vlak voor
het vertrek fourageert men nog en
dan gaan de trossen los.
In een andere haven, liggen de
grote aken aaneengerijd netjes
naast elkaar gelegd door de haven-
slepers, die in Rotterdam nog niet
helemaal tevreden zijn over het
loon. Hier zal worden „aange
maakt". Langzaam maalt de sleep
boot z'ch langszy om zich voor de
boeg der aken te keren. In zyn rui
me stuurhut manoeuvreert de kapi-
al op eigen kracht. Vroeger werd er 1
bauxiet vervoerd en menige schip- I
per, die in ^8'39 het roer omklem-
de verzuchtte destijds: we brengen
tiou de spullen omhoog, waarmee de
Moffen ons straks naar de kelder
gooien.
Maar dat deden ze
Zo is het gegaati- En hoewel de
Duitser in feite ue portemonnaie
van de varenslui dik houdt, koeste
ren zij een grote haat tegen -de
Pruis. „Vyf iaar lang scholden ze
op je" vertelt de meester, die me
nig bombardemeutje in de Ruhr
heeft doorgemaakt, waarbi eenmaal
de vlaggestok van zijn schip werd
afgemaaid „maar nu „schmei-
cbeln" ze weer. „Maar dat deden
ze". En dan wijst hij pp do wrakken
van Rijnaken, die overal in de Waal
gekelderd werden. Veel is er al van
opgeruimd, maar hier en daar steekt
een verwrongen plaatmassa nog
boven water. Soms ook komen een
aantal leeggebrande, verroeste
aken de stroom af zgn. wrak
schepen, die na gelicht en gedicht
te zyn, werden vrijgegeven door de
geallieerden.
Dat is een troosteloos gezicht en
De tragedie van Circus Giezen
De stalen grijpvingers van de sleepboot; daarmee sjort ze de duizen
den tonnen tegen de stroom op. De strang zit bevestigd in de klem
men: de tros kan gehaald en gevierd icorden met de ondc op de foto
zichtbare lieren. Het is alles eenvoudig. Joch vernuftig van con
structie en daarbij machtig sterk-
tein zijn schip enige meters terug.
De telegraaf rinkelt de meester
haalt een handle over, de drijfstan
gen aarzelen een moment naar het
schijnt en dan stampt de machi
ne achteruit.
Op dek heeft men inmiddels de
tros overgegooid, die de Rijnschip-
per om zijn ..bolders" heeft gesla
gen. Op de sleepboot wordt de kabel
langzaam gevierd, terwijl halve-
kracht vooruit wordt gevaren. De
stang glijdt door ecu sleepveer,
waarop ccn grote vleugelmoer zit,
die kan worden aangedraaid, wan
neer de kabel lang genoeg is. Dit
karwei roept alle hens aan dek en
tfan de hele bocht zijn dit de ener-
verendste momenten. Dan spant de
kabel zich, zwiept uit het water en
rukt de logge aak uit zijn ruststand.
Dit ogenblik blijft altijd een experi
ment. Als de stang knapt, strengelt
de tros zich met kracht terug en ver
brijzelt alles wat. o? het achterdek
aanwezig is: man en reling. Maar
hjj houdt: een enkele maal breekt
hij als b.v. dc aanloop te fors fs, of
de -.aangemaakte" boot vastzit op
een zandplaat. Dan wordt de kabel
langzaam gevierd, terwijl de aak
al enige^ sneP-eid he«jft. Van een
reusachtige klos wordt de kabel af
gewonden tnet behulp van stooui-
fieren. Als de afstand ruim genoog
is, draait men de vleugelmoeren aan
en keert de rust aan boord weer.
Zo komen cr soms drie tot vijf
schippers achter te hangen, lang
zaam stroomopwaarts getrokken
door het solide rivierpaard. dat zich
onvervaard achterover gooit en de
„eilanden" op gang trekt.
Ditmaal zit er 3000 ton achter.
Soms gaat er 8000 aan. naar gelang
de trekkracht van de sleepboot is
Vele boten torsen zo do zwaarbela
den schippers „naar boven". Naar
schatting wordt er per week door
een 150 tal sleepboten 70.000 ton
van Rotterdam naar Duitsland ver
plaatst. D« lading varieert: meestal
is hot Amerikaanse steenkool, soms
-graan, een enkele maal stukgoed,
machines en militaire fourage. Olie
en benzine gaat ook naar de Ruhr,
maar de Shellschepen varen meest*
elke schipper kijkt er met verbitte
ring naar. Hij weet, dat daar veel
al het kapitaal van zijn vaargeno-
ten in stak, de erfenis van genera
ties. die na ontelbare kleine schepen
eindelyk zo'n trots rivierkasteel
konden lopen. Velen van hen heb
ben in de oorlog de nekslag ontvan
gen. De schepen werder. „gevor
derd", do boeg werd er af gesloopt
on. de Duitse illusie van „naar En
geland te varen" voedsel te geven,
al is het dan bij een brallerig lied
en ontelbare „roofmoorden" geble
ven. Talryke schippers varen nog
naar de Duitse wateren in de hoop
ergens hun bezit te vinden, waar
van ze niet weten hoe het er uit zal
zien: gezonken, gebombardeerd of
beschoten. Blii als een kind zijn zo
dan, als hun scheepje wordt terug
gevonden cn vrijgegeven. Dan hijsen
ze weer dc driekleur aan de vlagge
stok. pakken de verweerde roer-
spaken en varen op eigen bodem,
hoe erg ook beschadigd, naar de
overbelaste werven, in de verwach
ting. dat daar het schip zal worden
opgekalefaterd en zij de vaart spoe
dig' zullen kunnen hervatten.
Langzaam échuift de sleep langs
do kribben in de Waal. tuSsen de
zwarte tonnen door, waar de meeu
wen rustig dobberend op een visje
azen. Gestadig glijden de dorpen
voorbij - met een vaart van 57
km per uur, de molens, de lieren op
de kaden, de hooioppers in het fris
groene kaalgeschoren land. Even
soms valf er een schaduw in het
vooronder, als men een brug pas
seert, dofrood van de menie, langs
de bokken die de laatste spanten
lichten cn opruimen, Ontelbare sle.
pon tegemoet, die komen afzakken
uit de Ruhr.
Als het zonnetje Jaag^staat cn het
water rossig kleurt, laat men het
anker vallen; het witte nachtlicht
gaat omhoog. Over de brede Waal
heerst dc rust weer. na een lange
lag.
In stallen, even voorbij het
abattoir aan de Slachthuiska
de te den Haag. wacht een
veertigtal prachtige volbloed-
hengsten reeds enige maanden
op hetgeen er met hen zal
gaan gebeuren cn in die tijd
hebben zij voldoende gelegen
heid gehad zich te verbazen
over de wisselvalligheden in
het paardenbestaan. Nog niet
lang geleden werden deze
dieren avond aan avond toe
gejuicht door een opgetogen
publiek, dat niet uitgepraat
raakte over hun prestaties,
maar thans lijkt het alsof men
hen totaal heeft vergeten en
mistroostig schudden zij de
fiere koppen. einol-
Deze paarden zijn de la«tfeee
herinnering aan het eens zo be
kende circus Giezen, dat door zijn
klassieke stijl en de buitenge
woon goede samenwerking tussen
mens, dier cn muziek verre uit
stak boven het gewone genre.
Steeds was het streven van de
eigenaar er op gericht het circus
in zijn oude hoedanigheid van
„paardenspel" te handhaven en
nooit heeft hij dan ook andere
dieren dan paarden laten optre
den. De heer Giezen, kort geleden
is hij heengegaan, was een groot
idealist, hij stelde zich op het
standpunt, dat men alleen een
circus moest bezoeken om het
dier in zijn meest gracieuze vorm
te kunnen bewonderen en niet om
de zucht naar sensatie te bevre
digen.
Na zijr. terugkeer uit Dachau
kwam Giezen tot de onaangename
ontdekking, dat zijn gehele bezit
her- en derwaarts verspreid was
geraakt. Vele van zijn paarden
waren bij do boeren onderge
bracht cn het duurde geruime tijd
voordat hij althans weer een deel
had opgespoord. Tenslotte gelukte
het hem een aantal van 48 stuks
bijeen te krijgen en ondanks bet
feit dat zijn gezondheidstoestand
door zijn langdurig verblijf in het
concentratiekamp veel te wensen
over liet begon hij direct met de
training van zijn dieren. Enorm
waren de moeilijkheden waarme
de de circus-directeur te kampen
kreeg, maar hij zou Giezen niet
geweest, zijn, aLs hij zich niet tot
het uiterste had ingespannen om
't beoogde doel te bereiken. Door
het gemie aan tentenmateriaal,
ctat de Duitsers in '48 in beslag
hadden genomen, was Giezen
aangewezen op vaste gebouwen
en dit is de indirecte oorzaak ge
weest van de ondergang van zijn
circus.
Urenlang heeft hij moeten pra
ten erf onderhandelen alvorens
bij vorig jaar de beschikking
kreeg over het circusgebouw in
Sclievcningen. Hier was 't dat hij
zijn eerste triomphen na de be
vrijding vierde.
Begin van het einde
Na een uitstekend seizoen ver
trok het circus in September naar
Utrecht, wanr het een onderko
men vond in het Jaarbeursge
bouw. De Utrechters waren de
mening toegedaan dat. een circus
dan pas een circus wae, wanneer
het in tenten werd ondergebracht
en het optreden in de Domstad
werd een grote mislukking. In
Nijmegen begon echter pas de
grootste ellende. Hier viel enkele
dagen na aankomst van het cir
cus de vreselijke koude in. Met
behulp van cokes-kachels trachtte
men nog de veehallcn die tijde
lijk tot circusgebouw waren ge
promoveerd, te verwarmen maar
het mocht niet baton. Voor de ar-
HT OEN Lenin in 1924 stierf stond
A een reeks van troonpretenden
ten gereed om naar de opvolging te
dingen. Het is hier niet de plaats
dezen onderlingen strijd te beschrij
ven: na een paar jaren kwam Stalin
als machtigste man aan het bewind
en langzamerhand werden de duim
schroeven der partij weer wat aan
gedraaid. Dat ondervonden ook de
schrijvers, die in de jaren 1924-1928
een tamelijk groote vrijheid hadden
genoten en daarvoor zelfs de of-
ficieele sanctie hadden verkregen.
Trotski had bijvoorbeeld verklaard,
dat hij het volstrekt onnoodig vond
om een speciale proletarische litte
ratuur in het leven te roepen en de
eerste volkscommissaris voor opvoe
ding. Loenatsjarski. had er op aan
gedrongen, dat men op litteratuur-
gebied zou voortbouwen op de fun
damenten. die door de bourgeoisie
waren gelegd.
Wel kwam er tegen dit standpunt
felle oppositie van een groep bol
sjewistische scherpslijpers, die ccn
eigen tijdschrift. Op wacht, opricht
ten en betoogden, dat het bouwen
van een brug over de kloof tusschen
het oude en het nieuwe Rusland
verachtelijk werk was. In de Sowjet-
J Unie moesten volgens hen de scnoo-
ne kunsten geheel ten dienste staan
van de heerschende klasse. Maar het
Sowjet-Congres van 1925 verklaarde
officieel, dat de partij aan dit extre
misme in de kunst geen behoefte
had: 13 van de resoluties van dit
Congres bepaalde, dat de partij zich
niet zou binden aan een bepaalde
groep of school. Dat is het einde
van de Op-wachters en hun namen
zijn allang vergeten.
Toch ingeschakeld
TOCH werden de schrijvers
reeds betrekkelijk spoedig inge
schakeld in het Sowjet-regiem: de
oorzaak hiervan lag in de noodzake
lijkheid van een litteraire propagan
da voor het vijfjarenplan waar
mede men in 1928 een aanvang
maakte. Men noodigde de schrij
vers uit soldaten op het litteraire
front te worden en stelde hen in de
gelegenheid de fabrieken en land
bouwbedrijven te bezoeken en hun
indrukken in romanvorm weer te
geven. Een uitgebreide belletristi-
sche werkzaamheid was het gevolg
en onder de romans, die het vijf-ja
renplan tot achtergrond hebben, zijn
er eenige, die zeker lezenswaard
zijn. Pilnjak's: De Wolga stroomt uit
in de Kaspische zee J1930) en Ka-
tajef's: Vooruit (1931), zijn misschien
de beste voorbeelden in dit genre.
Het eerste van deze beide boeken
handelt over den arbeid aan een
dam in de Wolga. die het mogelijk
moet maken, dat Moskou voor groote
schepen bereikbaar wordt en schil
dert de verandering in het oude
slonzige stadje Kolomna. dat door
de werkzaamheden aan den dam in
een hygiënische modelstad herscha
pen wordt Vooruit, van Katajef be
schrijft het leven in een cokesoven-
bedrijf te Magnitagorsk en tracht
belangstelling te wekken voor de
vernieuwing der Russische zware in
dustrie.
tieston was het eenvoudig onmo
gelijk 'oo te treden en het circus
rnoest zijn deuren sluiten. Voor
het circus Giezen brak een tijd
aan van grote ontbering. Geld
werd er niet verdiend en het
kostte de eigenaar steeds groter
moeite om het hoognodige voor en
stro voor zijn psarden te be
machtigen.
Noodgedwongen moesten de die
ren do gehele winter onder een
open overkapping doorbrengen,
waardoor zij in zeer slechte con
ditie geraakten. Begin Maart wer
den zij eindelijk op kosten van
het Prins Bernhard-Fonds naar
Den Haag overgebracht, waar zij
op stal werden gezet bij het abat
toir aan de Slachthuiskade. Ook
hier ontbrak het echter aan goede
verzorging en Giezen moest met
lede ogen toezien hoe zijn dieren
met de dag vermagerden, door
het gebrek aan beweging cn door
i.cn foto uit de gloriedagen van het circus Giezen, toen de directeur
zelf nog in de piste stond en leiding gaf aan het ..ballet" dat door zijn
paarden werd opgevoerd. Als dresseur was hij een kunstenaar, de
heer Giezen en de paarden waren veel meer dan materiaal voor hem,
zij waren zijn vrienden, voor wie hij alles over had.
Thans verkeren dc schimmels van
het voormalige circus Giezen weer
in prima conditie.
ondervoeding konden zij zich ten
slotte nauwelijks nog staande
houden. Intussen trachtte hij voor
het komende seizoen opnieuw de
beschikking te krijgen over het
circusgebouw in Scheveningen,
maar door een ongelukkige sa
menloop van omstandigheden,
rnoest hij het veld ruimen voor
het Circus Strassburger. Hierdoor
v\as voor Giezerj d© laatste kans
verkeken zijn circus weer op de
been te helpen. De teleurstelling
en inspanning welke hij zich had
moeten getroosten waren hem
echter te veel geweest; zijn ge
zondheidstoestand ging snel ach
teruit, maar desondanks heeft hij
tot het laatst getracht een uitweg
te vinden. Oonder kommervolle
omstandigheden is hij tenslotte in
een rusthuis te Leiden overleden.
Dierenbescherming
greep in
Enkele weken voor het overlij
den van de circus-directeur, ont
dekte een inspecteur van de die
renbescherming bij een bezoek
aan het abattoir de paarden, cn
begaan met het lot van deze die
ren, werd onmiddellijk besloten
hier hulp te verlenen. Er kwam
voer en stro en een dierenarts
werd belast met de verzorging.
Enkele oudgedienden van het
voormalige circus werden aange
steld als stalknechten cn op deze
wijze werd de ergste nood voor
lopig gelenigd.
Thans is besloten dat de dieren
deze 'maand publiek verkocht zul
len worden, waarmede een col
lectie paarden uiteen zal gaan.
welke uniek is geweest in de ge
schiedenis der Nederlandse paar-
denwereld.
HOE verdienstelijk het werk der
litteratoren ten bate van de
propaganda voor het vijf-jarenplan
moge zijn geweest, het was hun niet
mogelijk een groote variatie van on
derwerpen en intriges te vinden,
zoodat eindelooze herhaling onver
mijdelijk was. Een der beste kennen
der hedendaagsche Russische letter
kunde. Gleb Struve. verklaart van
de periode 19281932, dat ze enkele
goede romans opleverde, maar dat
de scheppende kracht der auteurs
weldra afnam en slechts saaie be
schrijvingen gekruid met wat offi
cieel optimisme den oogst vormden.
Gorki adviseerde dan ook tot op
richting van een Unie van Sowjet-
Russische schrijvers, die zou moeten
trachten het litteraire peil te ver-
hoogen en groote aandacht zou moe
ten besteden aan taal en stijL Hij
achtte het echter noodzakelijk, dat
aan kunstenaars meer armslag ge
laten werd. Op het litterair congres
van 1934 werden zijn plannen door
de regeering overgenomen, bij mon
de van Zjdanof. Besloten werd om
het program der bolsjewistische par- i
tij ook in de letterkunde als richt
snoer te nemen en den volkscom
missaris van defensie, Worosjilof,
werd toegezegd, dat men in de litte
ratuur aandacht zou schenken aan
het Roode Leger „in zijn eenvoud
en zijn onvergelijkelijke kracl-
Overigens liet men de schrijvers
vrij in de keuze van hun onderwer
pen en waren zij dus niet langer ge
bonden aan de enge basis van het
vijf-jarenplan.
DE nieuwe periode noemde men
die van het socialistische rea
lisme. waarvan het criterium is. dat
men het werkelijke leven beschrijft
zonder overdrijving of kleineering.
De mensch dient op het eerste plan
te staan en men 4ou moeten zoe
ken naar pakkende typen, terwijl dc
traditioneele somberheid der Russi
sche romans op aangename wijzt
diende te worden afgewisseld niet
vroolijkheid en humor. Wie niet aan
deze eischen kon of wenschtc te vol
doen, werd als burgerlijk formalist
gekwalificeerd en had het bij de
onzichtbare censuur, die er in Rus
land wordt toegepast, niet gemakke
lijk. Het is nu eenmaal geraden be
paalde onderwerpen met voorzich
tigheid of beter nog in het geheel
niet te hanteeren: zoo laat Ehren-
burg in zijn in 1942 verschenen
De Val van Parüs. liet Russisch—
Duitsche verdrag van Augustus 1939
geheel onbesproken en Tolstoi ont
ziet zich niet in zijn roman Brood,
waarvan in 1937 bij de firma Gol-
lancz een Engelsche vertaling
verschenen is, te verklaren, dat
de burgeroorlog niet tot een re
sultaat geleid zou hebben, als Stalin
er niet geweest was. terwijl de rol
van Trotski al verraderlijk was.
toen hij dc Sowjet-Unie hielp tot
stand brengen!
Zoo streefde het socialistisch rea
lisme wel naar waarheid, maar uit
sluitend naar de communistische
waarheid en slechts die schrijvers
hadden succes, die zich vurige be
wonderaars van het heerschende re
giem betoonden, ook wanneer ze
niet alleen het overwinnende bols
jewisme beschreven, maar teruggre
pen naar groote daden of figuren
van het verleden.
Patriottisme
F)E sterk patriottische trek in de
Sowjet-litteratuur der laatste
tien jaren is door den oorlog geac-
I centueerd. Wat er uit de jaren 1941
'45 tot ons gekomen is, draagt veel
al een incidenteel karakter, het zijn
allerlei korte verhalen, schetsen en
brieven, die in tijdschriften als La
Littérature Soviétique worden gepu-
pliceerd of gecritiseerd. De wreed
heid van en de haat tegen den be
zetter, de zelfopoffering van zoove-
len uit het Russische volk vormen
de hoofdthema's, zooals trouwens te
verwachten was.
Alles bijeengenomen biedt de
Sowjet-litteratuur, ook voor hem,
die met een blind bewonderaar is
van alles wat een Russisch etiket
draagt, veel belangwekkends, dat
hem een beter inzicht zal geven in
het leven in de Sowjet-Unie en in
haar geschiedenis.
CH. H. VAN AKEN.
T-TAND in hand, parmantig stap-
11 petid over de klinkers, drie tur
ven, om en nabij 6 jaar. Op hetzelfde
trottoir van tegenovergestelde rich
ting een hele dikke, nrole dame; ge
huld in een vos met glazig-loerende
ogen. Aan de hand, twee meter riem
met een blbber-pekingees, zo'n hond
met een bek vol kreukels.
Deze twee teams naderen elkaar
en zouden elkaar argwanend gepas
seerd hebben, als niet Fifi de on
hebbelijkheid had gehad zijn twee
meter leiband te misbruiken en aan
de verkeerde kant de kleuters voor
bij te lopen. Deze zagen zich nu in
gesloten door ft ,1 snoer, waar aan
de ene kant ten grimmig hondje
nijdaste, aan de andere kant een
vos hooghartig omlaagloerdeDat
was te veel voor hei grut en in trio
zette het een fors huilconcert .in,
dat de straat in opschudding en hel
hondje van dc kook bracht, liet
beest strengelde het drietal nog'
meer in en beet terloops een toege
schoten omstander in dc broekspijp-
Na vijf minuten was de knoop weer.
ontward, maar het parmantige kleu
ter ensemble was geschokt en zocht
met roodbehuilde toetjes een haas
tig heenkomen. En de pekingees
liep pal onder de vos, zo het hoort,
nietwaar Mevrouwf
