Federale regering op het program
■rr
Opheffing van Commissie-Generaal
«ii
De Republiek zal niet worden vernietigd
Amsterdams broodvoorziening
opnieuw bedreigd
Hinder kaas, brood en melk
Schip gestrand
Zonder piloot
over de Oceaan
Petkof terechtgesteld
Zondag weer
7 doden
Zomer van 1868 geëvenaard
4e Jaargang No. 1043
Uitg. N.V. Noordhollandse Pers '45 i.o.
Tel. Redactie 2274. Administratie en
adv. 3971. Postgiro 116876. Ridder
straat hoek Oudegracht, Alkmaar
maaide
Dinsdag 23 Sepiember 1947
DAGBLAD VOO» ALKMAAR IN OMGEV1NQ
Directeur
TH. W. REÏNDERS
Hoofdredacteur
G. E. DE WINTER
Beginselen van Lingadjatti blijven gelden
Nadat deze reeds enige malen was uitgesteld en verschoven naar
„later", heeft minister-president dr. Beel dan Dinsdagmiddag om één
uur in de Tweede Kamer der Staten Generaal de regeringsverklaring
over Indonesië afgelegd. Dr. Beel bood de Kamer allereerst zyn ver
ontschuldiging aan voor het lange wachten. „Het ontbreekt de rege
ring niet aan bereidwilligheid om de Staten-Generaal jran haar poli
tiek op de hoogte te brengen en met de Kamer van gedachten
hierover te wisselen. De regering meent echter, dat een vruchtbare
gedachtenwisseling eerst mogelyk is, zodra de feiten en de ontwikke
ling der omstandigheden, die haar gedragslijn mede bepalen, voldoen
de kunnen worden overzien, alsook het nodig geoordeelde interne
overleg is beëindigd. Eer een dergelyk afgerond stadium is bereikt,
zou spreken meer"gebrek aan deferentie jegens de Kamer aan de dag
leggen dan zwijgen"
De politionele actie
Vervolgens herinnerde spreker aan
de vorige regeringsverklaring, kort na
het begin van de „politionele actie".
De doelstelling van deze militaire
actie kon slechts een beperkt gebruik
van de aanwezige militaire machts
middelen tot een zuiver politionele
actie, begrensd zowel in omvang als
in tijdsduur, rechtvaardigen. Een der
gelijk ingrijpen mocht om de woor
den aan te halen, die minister Jonk
man op 11 Juli in deze Kamer sprak
„tot niets anders dienen dan om het
onhoudbare karakter van de toestand
op te heffen".
De Veiligheidsraad
Daarna kwam minister Beel te spre
ken over het ingrijpen van de Veilig
heidsraad, waartegen Nederland zich
op goede gronden meende te kunnen
verzetten, nsaur dat men tenslotte tccb
de facto heeft aanvaard.
De uitnodiging van de Veiligheids
raad om het vuren te doen staken
kwam op een ogenblik, waarop Ne
derland het doel van zijn politionele
actie vrijwel had bereikt. In de nacht
van 4 op 5 Augustus werd het ge
vraagde bevel gegeven en de politio
nele actie beëindigd. De regering der
republiek gaf eveneens bevel tot sta
king der vijandelijkheden.
Dr. Beel besprak dan uitvoerig het
verdere optreden van de Veiligheids
raad, dat wij bij de lezers bekend ver
onderstellen.
Het eindresultaat van de behande
ling der Indonesische kwestie in de
Veiligheidsraad heeft aangetoond, dat
Nederland met deze voorstellen een
constructieve bijdrage tot een aan
vaardbare oplossing van-de moeilijk
heden heeft geleverd. In de resoluties,
die ten slotte door de raad werden
aangenomen, vindt men met enige
wijzigingen in grote trekken de
Nederlandse voorstellen terug.
Hei optreden van de
Republiek
Uitvoerig stond de minister-presi
dent stil bij de z.g. ..gruweldaden" van
de Republiek en de onmacht, die zich
in het optreden van de Republikeinse
leiders demonstreert.
De omstandigheid, dat de Republiek
in de Veiligheidsraad geen enkel we
zenlijk succes bereikte; het feit ,dat de
Nederlanders, alle Republikeinse aan
vallen ten spijt, blijven waar zij zijn
en daarin ook niet worden belem
merd, de geruststellende verzekerin
gen, die de luitenant-gouverneur-gene
raal heeft gegeven, omtrent de terug
keer van orde. veiligheid en recht in
de bevrijde gebied, het groeiende in
zicht ten slotte, dat gevolg geven aan
de ophitsende oorlogspropaganda van
de Republiek slechts tot ellende van
eigen land en volk voeren, dit alles
brengt bezinning en doet het vertrou
wen weer ingang vinden, dat Neder
land er tenslotte toch in zal slagen
een definitieve bevrijding uit de ter
reur der onverantwoordelijke elemen
ten In de Republiek te bewerkstelligen
De minister stelt vervolgens de toe
standen in de Malinogebieden en het
door Nederland bezette deel van de
Republiek tegenover de orde en veilig
heid in de Republikeinse machtssfeer
en constateert, dat deze laatste zeer
tekortschiet.
Maatregelen van de regering
De regering is bereid deze voort
gang te bespoedigen, zij stelt zich ten
eerste voor in de naaste toekomst over
te gaan tot de vorming van een cen
trale organisatie, die zich zal kunnen
ontwikkelen tot de voorlopige fede
rale regering als waarover sprake is
geweest in laatste phase van de on
derhandelingen met de Republiek.
Ten tweede stelt de regering zich
voor om, gelijk in de troonrede reeds
werd aangekondigd, te bevorderen
door een beperkte herziening der
grondwet de mogelijkheid te openen,
dat wettelijke voorzieningen ter voor
bereiding van de nieuwe staatkundige
structuur van het Koninkrijk op de
kortst mogelijke termijn kunnen wor
den getroffen. Een definitieve herzie
ning der grondwet kan uiteraard eerst
plaats vinden, wanneer de nieuwe
stuctuur, door de Rijksconferentie
voorbereid, als een afgerond geheel
kan worden overzien. De regering
heeft besloten geen onderzoek naar
deze mogelijkheid op te dragen aan
een beperkte commissie, waarvan de
samenstelling dezer dagen bekend zal
worden gemaakt.
Ten slotte meent de regering, dat de
wet op de commissie-generaal niet
meer aansluit aan de intussen zozeer
veranderde omstandigheden. Zij over
weegt, o.m. ten einde om in de naaste
toekomst de bijzonder zware taak van
de luitenant-gouverneur-generaal te
verlichten, de instelling van een colle
giaal orgaan, waarin de luitenant-gou
verneur-generaal zijn verantwoorde
lijkheid mede door anderen gedragen
zal zien.
In verband hiermede hebben de
beide leden der commissie-generaal
zich bereid verklaard hun mandaat
ter beschikking te stellen. De regering
zal beide heren uitnodigen haar voors
hands van advies te blijven dienen.
Spreker komt dan op het derde punt
Je.n pracht .pnaiue vaa de beide elftallen voor het begin van de wedstrijd
ierland Zwitserland, die door inze Jotuaas met 6-2 gewonnen werd.
in het doel, dat de regering zich by
de aanvang der politionele actie had
gesteld. De Republiek als*zodanig niet
te vernietigen, doch voor ha^r de mo
gelijkheid te openen om, zodra aan
bepaalde voorwaarden zal zijn voldaan
alsnog in 't federatieve verband naast
de andere delen van Indonesië haar
plaats in te nemen.
Ook aan deze doelstelling houdt de
regering vast.
Zij ziet de situatie binnen de Repu
bliek aldus. Na een zekere tijd van
'opgang hebben zich in het inwendige
van deze organisatie, die aanstond» als
een volwaardige staat wenste te wor
den beschouwd, verwordingsverschijn
selen voorgedaan.
De constructief denkende leiders
wilden de weg van samenwerking op
basis van vrijwilligheid met Nederland
Daartegenover stonden echter de fa
natici zonder gevoel voor de juiste
verhouding en ook de kwaadwillende
elementen, die zich indertijd van de
Japanse wapens meester maakten,
voordat de geallieerden deze hadden
ingenomen en die door de Jópanse
geest en door eigenbelang werden ge
leid. Met bezorgdheid heeft de rege
ring waargenomen hoe deze laatste
groep geleidelijk aan invloed binnen
de republikeinse regering won. Zij
heeft de hoop gekoesterd, dat het be
reiken van overeenstemming in Ling-
gadjati versterking zou brengen aan
de constructieve elementen in de Re
publiek, die zich zeer bepaaldelijk
voor het bereiken van dit resultaat
hadden ingezet. Het heeft niet zo mo->
gen zijn. De wijze, waarop tegen het
einde van de onderhandelingen, toen
het politioneel ingrijpen ging dreigen,
verscheidene der constructieve ele
menten in Djocja ter zijde werden ge
schoven of werden gedesavoureerd,
bewees onmiskenbaar dat deze groep
het onderspit had gedolven. Het is de
ze omstandigheid, die het hernieuwd
overleg tussen Nederland en de Repu
bliek. dat de commissie van drie on
getwijfeld zal willen bevorderen, voor
alsnog ernstig dreigt te bemoeilijken.
De regering realiseert zich zeer wel,
dat door het optreden van de Veilig
heidsraad het internationale aspect
van het Indonesische vraagstuk een
bijzondere belichting heeft gekregen.
Deze bemoeienis heeft zich aanvanke
lijk tegen ons gekeerd. Thans echter
heeft de wereld de gelegenheid de
feiten beter te leren kennen.
De consuls zullen rapport uitbren
gen en Me commissie van drie zal de
toestand in ogenschouw nemen. De
regering ziet het resultaat van dit al
les met vertrouwen tegemoet. Onzer
zijds zullen wij alle medewerking ver
lenen tot het welslagen van de arbeid
zowel der consuls als der commissie,
gedreven als wij worden door een
eerlijk streven om middels deze goede
diensten tot een reële oplossing te ge
raken.
Staakt het vuren moet
uitgevoerd
De regering wijst er echter met na
druk op, dat de thans bestaande toe
stand niet bestendigd kan blijven en
voorts, dat het „staakt het vuren" be
vel door de republiek in woord en
daad dient te worden toegepast. Zij
spreekt de dringende wens uit, dat
binnen zeer korte tijd de arbeid der
commissie tot resultaten zal leiden.
Onze uiteindelijke verantwoordelijk
heid voor de handhaving van veilig
heid en recht ook binnen de republiek
een verantwoordelijkheid, zelfs door
de president der republiek in zijn ant
woord op de Amerikaanse aide-me-
moire, waarin deze uitdrukkelijk werd
gesteld, erkend, blijft uiteraard be
staan. Mochten binnen het gebied der
republiek toestanden blijven voortdu
ren, die een gevaar vormen voor de
veiligheid in het Verre Oosten, mocht
daar een haard van onrust en terreur
blyven bestaan, dan Is Nederland er
van overtuigd, dat het beter begrrp
zal vindèn voor de taak, die ook te
genover de Verenigde Volken op haar
rust: de taak om tesamen met Indone
sische gezagdragers de veiligheid te
waarborgen, het recht gelding te ver
schaffen en de voorwaarden te schep
pen voor het economisch en geestelijk
welzijn der Indonesische volken en
voor de duurzame samenwerking met
Nederland, Suriname en de Ned. An
tillen. Dit is echter alleen mogelijk,
indien de beginselen van Llnggadjati
ook ten aanzien v-n de republiek
weer tot leven kunnen komen.
Nogmaals: de regering blijft hopen,
dat aan republikeinse zijde de wil tot
werkelijke samenwerking aanwezig
blijkt. Wil de regering der republiek
langs vreedzame weg tot oplossing
van de gerezen moeilijkheden geraken
wil zij inderdaad aan de vorming van
de Verenigde Staten van Indonesië
deelnemen, dan zal de leiding moeten
berusten bij de constructieve elemen
ten, die willen werken aan het schep
pen van welvaart en rechtsorde in het
Republikeinse gebied, en aan de op
bouw van de Verenigde Staten van In
donesië en de Ned.-Indonesische Unie
Elementen welke de samenwerking
tussen Oost en West en tussen alle
volken in de kring der Ver. Naties
ter harte gaat. Meermalen reeds heeft
de regering een beroep op deze con-
structieve. elementen gedaan. Zij moge
dit beroep thans herhalen, daarbij er
op wijzend, dat de samenwerking nu
meer dan ooit geboden is, en dat de
goede diensten van de Veiligheids
raad 'n ontwikkeling in deze richting
kunnen vergemakkelijken."
Staking in meelfabrieken
nog niet bijgelegd
De situatie in de Amsterdamse bak
kerswereld begint zich in ongunstige
te ontwikkelen. Sedert enige da
gen wordt een actie gevoerd voor
stopzetting der brandstof voorziening
aan de bakkers. Dit betreft niet al
leen de bakkers, die hun meel betrek
ken van de bU de staking betrokken
meelfabrieken „Holland" en „Ceres",
doch alle bakkers van Amsterdam. De
stakers motiveren dit door aan te
voeren dat de nog werkende meelfa
brieken, in het bijzonder Wessanen,
die normaal 25 procent an de Am
sterdamse meelvoorziening verzorgt,
thans veel meer leveren dan voorheen
en zodoende de actie der stakers scha
den.
De stakingsleiding stelde er prijs op
te verklaren, dat zij het conflict niet
tot een algemene staking willen doen
uitgroeien. Zij heeft in de vier weken
van de staking alle pogingen gedaan
tot overleg te komen en noemde In
dit verband de bemiddelingsbespre
kingen door de burgemeester, terwijl
ook thans nog een mogelijkheid tot
bemiddeling aanwezig is, waarvan de
directie van de „Holland" volgens de
ze zegsman wel gebruik heeft gemaakt
doch niet op de wijze, die de stakers
wensen. Men wees op het toelaten van
afvoer van de meelvoorraden uit de
„Holland" en op het ordelijke verloop
van de staking.
Brandstofvoorziening
De uitwerking van de stopzetting
der kojenaanvoer zal niet direct
merkbaar zijn, daar de bakkers
tijdens de bakkersstaking een ze
kere buffervoorraad konden vor
men. Enkele kleine bakkers zou
den echter reeds zonder brand
stof zitten en by voortzetting van
deze actie zou ernstig gevaar voor
de Amsterdamse broodvoorziening
ontstaan.
Volgens de directie van de „Hol
land" is de meelpositie tamelijk pre
cair. Men leeft in Amsterdam, wat
meel betreft, van dag tot dag. De
voorraden Amerikaanse bloem raakt
op en de verdeling van meel, die van
het oude dok uit dagelijks over de
bakkers geschiedt, is mondjesmaat. Er
staan nog steeds ongeveer 6000 balen
meel, die volgens de directie niet in
Minister Mansholt kondigi aan:
Geen grond voor
ernstige ongerustheid
Maandagavond heeft minister Mans-
holt in een radiotoespraak via beide
zenders een rede gehouden over de
nationale en internationale voedselsi
tuatie. In een uitgebreid overzicht
gaf hij een uiteenzetting over de ge
volgen van de droogte en de strenge
winter, die o.m. de graanoogst een
verlies van 350.000 ton of 25% van
de oogst van 1946 bezorgd hebben.
„Het gaat er om", zo zeide de mi
nister, „onze voedselpositie zo goed
mogelijk te beveiligen door het voe
ren van een voorzichtig beleid. Dit
brengt mede, dat wil reeds thans de
rantsoenen zullen moeten verminde
ren om kritieke perioden in de toe
komst op te vangen en té ingrijpende
besnoeiingen te voorkomen."
Tenslotte kondigde de minister de
volgende maatregelen aan, waarbij hU
er te voren op gewezen had, hoe be
treurenswaardig de noodzaak der be
perkingen op zichzelf ooV is, er geen
grond voor ernstige ongerustheid be
staat.
BROOD.
Met ingang van 28 Sept. a.s. zal het
broodrantsoen voor cersonep var 6
jaar en ouder met 200 gr. per week
worden verlaagd. Daarnaast moet bin
nenkort 5% aardappelmeel in de
brood-bloem-melange opgenomen wor
den.
MELK.
Het meikrant men wordt eveneens
per 28 Sept. verlaagd en wel als volgt:
voor kinderen van 0-4 jaar van 12 1.
tot 10 1. per 2 weken, voor kinderen
van 5-14 jaar van 7 1. tot 6 1/2 L per
2 weken, voor persQnen van 15-20 jaar
van 7 1. tot 6 liter per 2 weken en
voor personen van 21 jaar en ouder
van 1. tot 3 3/4 1. per 2 weken.
KAAS.
De grote aanvoer van slachtvee in
de laatste tijd maakt een extra rant
soen van vlees noodzakelijk. Rekening
houdend met deze situatie is, in het
kader van het totale rantsoen een
dierlijk eiwit, een tijdelijke halvering
van het kaasrantsoen verantwoord te
achten. De extra vleesbonnen van de
15-20 jarigen van 50 gr. blijft gehand
haafd. Zodra ^een extra vleesbonnen
meer worden uitgegeven zal het kaas-
rantsoen weer worden verhoogd, zo
mogelijk tot het oude peil, terwijl 1 et
tevens ln de bedoeling ligt. terzelfder
tijd het basisrantsoen van 150 gr. vlees
per week tot het oude peil van 200
ta «Bi-hfiirpn
prima conditie verkeren en die zul
len worden gedistribueerd als vee
voer. Hierover worden thans onder
handelingen gevoerd. In de fabriek
zelf heeft de broeiing in de machines
aanleiding gegeven tot een ware in
secten plaag: larven, motten en klan-
ders vermenigvuldigen zich in de
warm vochtige atmosfeer met ontstel
lende snelheid en vormen een plaag
voor de omgeving. Bij de „Ceres" is
de toestand stationair. Hier staken 60
man en ook hier zijn de machines
in ongereinigde staat achtergelaten.
Op het strand bü St. Maartenszee
is bij het ruwe weer van Zondag 'n
kleine botter gestrand, waarin zich 4
Duitsers bevonden. Het kleine, doch
goed uitgeruste scheepje was op weg
van Hamburg naar Emden. Het is nog
een raadsel, hoe de botter hier te
rechtgekomen is, daar de inzittenden
weinig ot niets zeggen. De zaak is ln
politichanden.
„Mechanisch brein"
bestuurde het toestel
De Amerikaanse luchtmacht heeft
bekend gemaakt, dat een viermotorig
C 34 „Skymaster" Maandag de eerste
trans-atlantische vlocht zonder piloot
heeft volbracht De machine startte te
Stephensville op New Foundland en
landde 10 uur en 15 minuten later
in Engeland.
De machine' werd bestuurd door een
„mechanisch brein", dat alle nodige
berekeningen omtrent windsnelheid
en windrichting en dergelijke maakt
en door middel van radiogolven het
vliegtuig impulsen doet toekomen
voor zijn besturing. De maemne ha(j
14 personen aan boord .waaronder een
noodbemanning van 9 koppen.
Gedurende de ganse vducht heeft
geen mensenhand de apparaten van
het vliegtuig aangeraakt.
Volgens waarnemers wordt Engeland
volledig op de hoogte gehouden v«n
deze proefneming. Onder de 14 inzit
tenden bevonden zich ook enige RAF-
officieren. Naar verluidt zal het toe
stel ongeveer 14 dagen in Engeland
blijven. Het ..mechanische brein" zal
door deskundigen van do RAF en door
niet-militaire deskundigen inzake
geleide projectielen worden bestu
deerd.
Naar de Zwitserse radio hcdcuocn-
tend meldde, is Kicola Petkof. de op
16 Augustus ter dood veronrrt—i-»». lei
der der Bulgaarse boerenpartM "»nno-
sltle). In de nacht van Mmaiioag op
Dinsdag terechtgesteld.
AFP meldde uit Sofia, dat Petkof
om 15 minuten na middernacht, is
opgehangen.
Het Nederlands communiqué van
gister meldt, dat de republiek onver
minderd voortgaat met agressieve
handelingen in de grensstreken en
met het plegen van sabotage en daden
van terreur in de bevrijde gebieden.
„Onzerzijds wordt hier krachtig togen
•opgetreden". De verliezen van Zon
dag bedroegen 7 gesneuvelden en 32
gewonden. In de grensstreken van
M.-Java nam de agressie weer toe.
Verder meldt het communiqué be
schietingen van patrouilles en activi
teit van sluipschutters en saboteurs. In
de omgeving van Malang werden re-
publüreinse troepen verdreven, terwijl
bezuiden Malang het tot een treffen
met de ^NI kwam.
Volgens officiële, doch nog onvol
ledige gevens zijn vorige week bij do
overstroming in de buurt van Tokio
836 personen om het leven gekomen.
1581 gewond en 1171 vermist. Naar
schatting zijn 250.000 huizen over
stroomd.
September-iemperaruur vèr
boven gemiddelde
Zitcraag kwam er een einde aan
een periode vap grote warmte. Door
de Inval van koelere lucht over de
golf van Biscaye. Tot die dag was de
temperatuur ver boven normaal ge
weest. De maxima kwamen nog ver
schillende malen boven de 25 graden,
soms zelfs boven dé 30 graden. De
Bilt had in de eerste 20 dagen van
September nog 10 zomerse dagen. Het
totale aantal zomerse dagen kwam
rfiarrfoe- op 02. waardoor het Jaar 1947
tot nu toe, voor zover het aantal zo
merse dagen betreft, gelijk staat met
1968. Overtroffen ls deze beroemde
zomer dus niet.
Twee tropische dagen
Tweemaal in September kwam de
maximumtemperatuur in de Bilt nog
boven 30 graden, het aantal tropische
dagen daarmee op 19 brengend. Ook
de nachtelijke minimumtemperaturen
waren soms bijzonder hoog en lagen
eiJcele malen in de buurt van de nor-
mal temperatuur voor de maand Juli.
Door de hoge maxima en minima steeg
ook het 24-uursgemiddelde van de
temperatuur tot zeer hoge waarc'en.
De Bilt had zelfs twee dagen met een
gemiddelde temperatuur van niet min
der dan 9 graden boven normaal.
Over de eerste 20 dagen genomen
bereikte het etmaalgemiddelde van de
temperatuur een waarde van 20.0 gra
den, het geen niet minder dan 4.1
graad boven normaal is. De gemid
delde maximumtemperatuur over de
zelfde periode bracht het tot 26.7 gra
den. Inmiddels passeerde Zondag een
riouw ]roivV»fvnnt ai tmMl <1-
aan ons land. Dit ging met uitg brei
de regenval gepaard, al lopen de af
getapte hoeveelheden nogal uRccn.
Zo had Groningen 13 mm., de Bilt
20 mm., en Eindhoven 35 mm. fn
Vlissingen daarentegen viel slechts 'r
halve mm.
De verwachting
Het weer blijft nog enigszins wis
selend van karakter, waarbij over 't
algemeen maar weinig regen zal val
len. De temperatuur is minder hoog
dan vorige week. doch komt nog niet
ondei de normale waarde, welke nu
inmiddels ook nog maar 'ongeveer 13
graden bedraagt.
Critiek in Suriname op
rondetafel-conferentie
In verband met het Nederlandse plan
om een rondetafelconferentie te hou
den verklaart het nieuwsblad „Suri-
narr dat Suriname zich van deel
name hieraan behoort te onthouden.
Het blr4 „De West" betitelt de invita
tie als een koloniaal gebaar. Ook „het
Nieuws" becritiseert het plan.
„De Surinamer" beschuld.gt de Ne
derlandse regering van dotnneden De
Algemene indruk van de pers is. dat
Nederland gevaarlijk spel sm-e' m
dat dc nu gevolgde politiek» lijn t
bevredigend zal blijken te »n.
weerbericht
KOEL EN VEEL WIND
Wisselend bewolkt niet enke'e 'diiIck
Vooral aanvankHUk »cg tUdeliiU har
de wind tussen West en N- V.'cst.
Vo*l -.--ar