„Dewijl
saghen
Sy eenen starre
soo tooghensy"
Koning gezocht en
tenslotte gevonden
HET WINTERLANDSCHAP
De Pastoor van Gaurardé
De vrees voor de Vrede
Wat eet U op de Kerstdagen
Beschouwingen over de ster van Bethlehem,
aan de hand van astronomische gegevens
„DEWIJL sy eegen starre saghen
aoo tooghen sy heenen..." zo begint
een oud Kerstboekje.
En het is met die ster een moei
lijk iets. Grote boeken zijn er over
geschreven. Wie ze doorworstelt,
komt uit op het zelfde punt waar
hij begon. Komt uit bij „misschien"
Die ster roept zoveel rechtstreek
se en zijdelings problemen op en voert
zo ongemerkt het rijk der vermoedens
binnen, dat het niet gemakkelijk is,
haar objectief als astronomisch pro
bleem te zien.
De eerste vraag is: zijn er wel
meer nieuwe sterren verschenen?
NIEUWE sterren zijn inderdaad
wel vaker waargenomen. Het klas
sieke voorbeeld daarvan is de ster,
die in 1572 door de Deense astronoom
Tyche Brahe werd gevonden in het
sterrenbeeld de Slangendrager. Die
Ster was zo helder, dat ze ook op
klaarlichte dag met het blote oog te
zien was. Langzamerhand nam die
ster in lichtkracht af en op het
ogenblik ziet men op de plaats, waar
in 1572 die nieuwe ster verscheen,
een sterretje van de 11e grootte. In
1901 gebeurde iets dergelijks. In
1938 verscheen er een nieuwe ster in
het beeld Aquila en zo kan men
voortgaan.
De ster van Bethlehem kan dus
een nieuwe ster geweest zijn. K&n...
want ook op anoere mogelijkheden
heeft men gewezen. Zo heeft men
beweerd, dat er van eer nieuwe ster
geen sprake was, maar van een
zeldzame stand der planeten ten op
zichte van elkaar. Door een niet vaak
voorkomend samentreffen zouden enu.
ge planeten een dusdanige stand heb
ben ingenomen, dat hetj ieder moest
opvallen die enigermate met de ster
renhemel vertrouwd was. Nu schijnt
een dergelijke conjunctie enige jaren
EEN FACET VAN DE
HOLLANDSE SCHILDERKUNST
ALTIJD zo zegt men hebben
de schilders in ons land belangstel
ling gehad voor het winterlandschap.
Maar dan moet u dat „altijd" met een
korreltje zout nemen, want al hebben
de Hollandse schilders wel altgd het
winterlandschap in hun werk betrok
ken, hun belangstelling was toch heel
Vnders gericht en trok zich aanvan
kelijk niet op 't landschap als zodanig
samen.
Want hun opvatting was lang niet
altijd de zelfde. Er ligt een grote af
stand tussen de vroege Vlaamse mees
ters en de schilders uit deze en de vo-
I rige eeuw. Die afstand bepaalt zich
ook niet tot details, maar beheerst het
ganse werk. Het hele zien.
Vraag een kind naar zijn ervarin
Vraag een kind naar zijn ervarin
gen van de winter en het zal u een
druk verhaal doen over beleefde avon
turen. U vertellen, hoe druk het was
op het ijs of hoe hoog de sneeuw wel
U krijgt een verhaal te verwer
ken. schel en uitbundig van kleurige
byzonderheden.
Maar nu de volwassene.
Hg zal spreken over de rust en de
schoonheid van de winterse pracht,
die allerrijds over 't winterlandschap
lag uitgespreid. Hij zal u misschien
onder de indrukwekkende schoon
heid van een besneeuwde boom trach
ten te brengen of van een toegevro-
ren meer of wat anders ook. Maar
hij doet u geen verhal over concrete
gebeurtenissen. Hij tracht de subtiele
schoonheid te verwoorden, die hem
trof in dat winterlandschap. Hij poogt
als het ware een gedicht te schrij
ven en al slaagt daarin maar een en
keling, het trachten is meer mensen
eigen dan men oppervlakkig zou me-
nen. Want er zijn meer mensen dich
ter. dan zij zelf vermoeden.
EX NU DE SCHILDEK
DIE ZELFDE lgn loopt door de
schilderkunst en beheerst ook dat
éne facet van die kunst: het winter
landschap. De oudste Vlaamse mees
ters noem b.v. de Breughels-ver-
halen. Het is op hun doeken één we
meling van figuren. Zij hebben een
kinderlijke vi3ie en het landschap is
volkomen ondergeschikt.
Bovendien scheppen zij die werken
niet allereerst om een indruk van de
schoonheid, die hen trof, vast te leg
gen en om te smedon tot een andere,
tot een doorleefde schoonheid. Nog al
tgd beheerst het godsdienstige ele
ment hun voelen en denken. Zelfs
schilderen zg nog niet om te schilde
ren, want zg schilderen allereerst om
te vereren. Daarom zijn hun doeken
bijna zonder uitzondering ook bijbel
se taferelen en wordt het winterland
schap bij hen beheerst door voorstel
lingen aan het Kerstfeest verwant,
als b.v. de geboorte, de vlucht naar
Egypte en de verkondiging door de
engelen.
Vanuit dat begin ontwikkelt zich
dan dit oeuvre. In de Gouden Eeuw
was de weg al in zoverre afgelegd,
dat het verhaal voor de schilders niet
meer alleen iets te betekenen had. Zg
hebben de wijdsheid der geweldige
luchten ontdekt en de onberoerde
schoonheid van het winterse uitzicht
leren zien. £>e beweging der figuren
vult niet meer het doek alleen; die
figuren zijn tot op zekere hoogte on
dergeschikt geworden aan de uitbeel
ding van de winterse schoonheid. Zij
zgn als Vondel, die een geweldige
taalpracht spreidt om en over mense-
lijk gebéuren en beleven.
Maar nog hebben zij geen afstand
gedaan van de verhalende trant. Dat
gebeurde eerst in de 19e eeuw. Toen
ontstond het landschap als zodanig,
ontdaan van alle bgkomstigheden.
Toen werd de schoonheid van de win
ter alleen onderwerp van het schil
derij. En niet toevallig, maar logisch
bij die ontwikkeling aansluitend, schre
ven toen de dichters verzen waarin
zg de ontroering uitspraken, die de
winter in hen wekte.
ploegende boer dient zijn God. Zij
lieten evenwel ook des Zondags hun
kerk ledig en dat viel de pastoor van
Gaurardé zwaar. Hij smeekte zijn pa
rochianen zó niet voort te gaan.
Maar zij lieten ook op hoogtijdagen
hun kerk ledig en dat kwetste hem
tot in zijn ziel.
Bretonse Kerstgeschiedenis
Pe waarheid is de meesie...
GAURARDÉ IS GEEN GEHUCHT
ergens in het Bretonse land. De hui-
ren liggen er als vastgeklemd op de
kale rotsen en de akkers... Wie kan
er aan vruchtbaarheid der aarde ge
loven, waar de rotsen allerzijds hun
Verweerde koppen opsteken?
Gaurardé heeft een kerk.
En Gaurardé heeft ook een pastoor.
Maar de pastoor van Gaurardé is
•lechts een schamele gezel in de
kring zijner confraters, want Gau
rardé is aen arme parochie. En niet
alleen maar arm. Want de parochia
nen zijn bovendien nog stuurs, wan
trouwig en niet zeer geneigd hun
geestelijke leidsman een grote plaats
in te ruimen in hun leven. Hun zie
len zgn als de grond die hen draagt,
maar niet voeden kan: hard, verweerd
<en ontoegankelijk.
Nu was de pastoor van Gaurardé
een geduldig man. Meet; nog: hg was
een liefdevol mens. Meer nog: hij was
een zoeker van verdwaalde zielen.
En zelfs was hg een visser van men-
Ben. gelijk zijn ambt zulks van hem
verlangde.
Maar zjjn parochie verstond dat
niet.
Zei, dat de pastoor maar een zach
te was. Mompelde, dat de pastoor 'n
dwaas was. die de ontzaggelijkheid
des Jsvens niet verstond en nog de on
barmhartigheid van wind en zee niet
doorstaan had.
En daarom lieten de parochianen
hun kerk iedig.
Lieten haar ledig in de week en dat
was vergeeflijlc, want het werk eiste
OP EEN KERSTAVOND beklemde
de pastoor van Gaurardé een tot hit-
terheid verschaald gevoel van on
macht. Een leven vol nederlagen had
hem schier overwonnen en hg wan
kelde onder het ongeloof, zelfs op de
dag der geboorte Christi. Toen hg
zich dan ook ter ruste legde, hoopte
hij nog slechts dat de slaap hem zou
doen vergeten en mocht voeren uit
In Gaurardé de hele mens en ook een de harde onverschilligheid van land
voor of na het begin van onze jaar
telling mogelijk geweest te zijn. Dat
verschil van enige jaren zou dan het
gevolg wezen van begane vergissin
gen met de tijdrekening.
VROEGER helde men over naar
de overtuiging, dat nieuwe sterren
door en uit een catastrofe in de ster
renwereld voortkwamen. Le sterren
zouden dan met grote snelheid tegen
elkaar gebotst zijn en daarbij zo ver
nield worden, dat de gloeiende gas
sen uit het binnenste van het hemel
lichaam zo naar buiten traden. In dat
verband werd dan bijvoorbeeld gewe
zen op de ringnevel in de Lier. In
dit sterrobeeld vindt men een nevel
in de vorm van het kringetje, dat u
uit de rook van uw sigaret blaast. En
in het middelpunt van die nevel
kring staat een ster. Uit die stpr
zou de nevel dan geboren zijn.
Anderen hadden een nog eenvoudi
ger verklaring. De ster zou plotse
ling uit een •nevelmassa - die over
al in het heelal verspreid zgn
getreden zijn en daardoor voor een
aards waarnemer verhelderd zyn.
Maar nog andere feiten werden
o" kt.
Toen men vastgesteld had. dat de
zg. spiraalnevels sterrestelscls op een
ondenkbaar grote afstand waren,
zag men in die spiraalnevels regel
matig nieuwe sterren verschenen. En
die sterren gaven zoveel licht, dat
die energie niet op de normale manier
ontwikkeld kon worden. Eerst toen
men een beter inzicht kreeg in de
radio-actieve processen en beter be
kend werd met de atoom-ontbinding,
begon men te vermoeden dat daarin
de oorzaak van het ontstaan dei-
nieuwe sterren te zoeken was.
Hoe?
Veel hypothesen zijn opgebouwd,
die stuk voor stuk te breedvoerig zijn
om zelfs maar beknopt in een artikel
een plaats kunnen vinden.
De ster van Bethlehem?
Ook bij de geboorte van Boeddha
verscheen er volgens de overleverin
gen een nieuwe ster.
Is het zo. dat de ster van Beth
lehem verscheen terwijl het Kerst-
wonder gebeurde, en niet omdat het
gebeurde
Die vraag behoeft de astronomie
niet te beantwoorden en daarom valt
zij ook buiten dit terrein.
EEN JAAR, dat vol wa^ van zorgen, van woelingen en van teleurstellin
gen, een jaar waarin wy dp onbekwaamheid van de mensheid voor de Vrede
schrgnend hebben ervaren, voert ons aan z'n eind naar de stilte van de
Kerstnacht, brengt ons aan des Vredes dageraad.
'DAAR ZIJN ER velen, die het Christusfeest met groot verlangen tege
moet gaan. Zg tuigen de Kerstboom met groot enthousiasme op. Schoner
dan vorig jaar. Maar de kans is zo groot, dat wanneer zij straks na Nieuw
jaar de blinkende versierselen weer in de doos pakken, gelijkertijd hun
hele Kerstfeest op zolder wordt gezet.
Tot volgend keer.
En zij gaan het nieuwe jaar in, even leeg als zij het oude hebben verlaten.
DAAR ZIJN ER OOK en het sehgnt mij toe dat hun aantal groter is,
die een angstige beklemming over zich voelen, wanneer zg de Kerstnacht
zien naderen. Angstig, omdat het feest hun een dwaasheid lijkt en zij
schuwen de comedie, neen de tragedie van de Vrede.
Zo vieren wg Kerstfeest. Van jaar tot jaar. En het wordt voor de ene
groep steeds zinlozer en voor de andere groep steeds angstiger.
Vredesfeest van jaar tot jaar. Vijandschap en haat rondom ons. Van
jaar tot jaar.
En dan, wanneer wij ons in een stil ogenblik terneder zetten dan
schreeuwt-daar uit ons hart die brandende klacht ten hemel: „O God, ver
los ons van dit Vredesfeest vieren van jaar tot jaar. In vlakke eentonig
heid. Zonder zin voor deze werèld en misschien ook zonder zin voor ons
zelf".
Als wij dan die vraag stellen in al haar 'felheid, dan kan het niet •-<e
of wij schrikken op uit de roes of de somberte van otis bestaan En
schijnt ons of wij ontwaken uit een droom. De drpom van de Kerstnacht,
waarin wij zagen trekken de Wijzen uit het Oosten. Naar Bethlehem. En
wij zagen hen offeren kostbare geschenken. Maar bok hen buigen de
knieën in het stof.
•JA, DAT IS HET. Nu 'ontwaken wij. Buigen in het stof... Nedervallcn
en Christus aanbidden. Ncdervallen cn vragen: „O Heer, komt Gij ditmaal
in mijn hart en geef mij de Vrede, die alle verstand te boven gaat, dan zal
het Vrede zijn, nu en altgd".
En dan zullen wg opstaan en onze weg mot blijdschap verder reizen.
Want wg hebben Jezus gezien. Wg willen nederig God loven. Hem volgen
waar Hij ons geleidt. Van Bethlehem naar Golgotha, Hem volgen en Hij
zal onze Vrede zijn.
Dan moge het woeden in de wereld. Dan mogen daar haat en vijand
schap zijn; de golven zullen ons niet overstromen, want wij staan op de
rots des Vredes. En het licht van die Vrede laten wij schijnen in de duis
ternis, opdat"-voor elk. die in hét duister dwaalt, deez' zon moog
zijn een helder licht!
Zoek Hem, terwijl Hij nog te vinden is.
VERBI DIVINI MINISTER.
Hierboven ziet U een oude prent waarop de stal te Bethlehem is uitgebeeld
Op de voorgrond Maria en Jozef met hei Kind Jezus Juisi boven het dak
ontwaren we de herders met hun schapen. Verder zien we enkele
symbolische figuren
Vervolg van pagina 1
De pastoor van de Madeleinekerk
kon echter ovenmin een oplossing
brengen. „Weet u hiel dan niet een
rijk man te wonen?" informeerde de
afgezant van Savonnières. In zijn
dorpse onnozelheid zag hij dat als
laatste kans: rijke mensen kunnen
immers overal aankomen!
De Pastoor van St. Madeleine ver
wees de plattelander naar Théophile
Dubarty, die in de Madeleinestraat
woonde. „Rijk is hij zeker, maar of hij
U helpen kan weet ik niét. Hij
zoekt zelf een koning..."
en mensen. Maar hij rustte niet, via
in verdoving als in een schacht vai
verdriet.
En plotseling doorschokte hem eet
stem: „Hoedt Mijne schapen..."
De pastoor van Gaurardé steund£
en vond geen fihtwoord.
„Hoedt Mijne schapen!" herhaald^
de stem en de geestelgke kampte met
angst, toorn en verdriet. En dreigen
der herhaalde de stem: „Hoedt Mijr
ne schapen..."
„Heer God!' stamelde de pries|-
ter „Het is mogelijk, dat Gij er
gens een kudde schapen hebt, maar
hier vond ik slechts wolven..."
De stilte zweefde over hem heen.
Bedde hem in. Werd dicht en zwaar.
En angst doorpriemde de pastoor.
Toen doorbrak de stem zijn verschrik
king en zeide, zacht als een fluiste
ring. „Hoedt gij dan Mijne wolven.
Want de Heere God behoeft ook wol
ven voor Zijn hof. Bezin u op een
diepe zin..."
De pastoor van Gaurardé is voor
kort verscheiden.
Maar zijn parochianen zullen nooit
vergeten, hoe hy eenmaal het woord
nam en hen 'toesprak met: „Mijn be
minde wolven. God heeft u verordi
neerd om te verslinden en mij om u
te temmen, opdat men daaruit de
goedheid Gods lezen zou..."
En zgn opvolger heeft met naden-
kelgke ogen het papier beschouwd,
waarop in hoekige letters geschreven
stond: „Beschouw dit land en besef
alleen dit, dat bij God niet alleen de
deugden tellen, de goedheid en de
zachtmoedigheid. Want dat Hem
meer dan dat de waarheid ter harte
gaat".
Doch tot dusver heeft hij het nog
niet begrepen.
De parochianen van Gaurardé
evenwel zeggen, dat hij nog jong is
en het eenmaal begrijpen zal.
Mits hy lang genoeg blijft wonen
op de rotsen en onder een stormge-
jaagde lucht.
Het Kerstdiner is altyd nog een vraagstuk, want die recepten uit
vroeger dagen met eieren, boter en suiker... Wat hebt u er aan?
En toch wilt u iets bijzonders. Probeert u dan eens als voorgerecht
een heerlijk slaatje, dat niet veel vraagt, een gemakkelijk soepje
dat toch extra lekker is en als hoofdschotel kip.
Het voorgerecht
8 lepels doperwten; 8 struikjes ge
kookte bloemkool, 8 koude aai-dap-
pelen, een kleine gekookte biet, één
eetlepel fijngehakte augurk, één
fijngehakte prei, 4 ansjovissen, 2
eetlepels slasaus, evt. 1 ei.
Wrijf alle ingrediënten fgn, roer ze
goed dooreen met wat slasaus om een
goed samenhangend mengsel te krg-
gen. Opdienen op met groen versier
de schotel, bedekt met een dun laagje
saus.
Garneer de schotel met de halve
ansjovissen en eventueel met plakjes
hard gekookt ei.
De soep vooraf
Een heerlijk soepje kunt u zonder
extra kosten bereiden door de tradi
tionele kip of konijn te koken in wa
ter, waaraan u voldoende zout hebt
toegevoegd, selderij en peterselie naar
smaak en een flinke wortel.
Na een uur koken is de soep vol-'
doende afgetrokken. Zeven en warm
opdienen. Wenst u een meer gebon
den soep, dan kunt u wat fijne ver
micelli toevoegen.
Gefrituurde kip
Hiervoor hebt u nodig een uitje, een
wortel, selderij, peterselie, 125 gr.
bloem, een half ei, zout, een thee
lepel bakpoeder, een eetlepel slaolie
en pl.m. 125 gr. vet.
Het halve ei, zout en de olie klopt
u door elkaar. Hier roert u één deel
water of desgewenst bouillon door
heen en vermengt dit met de bloem.
Het zo ontstane deeg verdunt u tot de
dikte van beignets-deeg. .Hieraan
voegt het bakpoeder toe. Haal gelgke
stukjes kip door dit deeg en bak ze
goudbruin.
Opdienen op evt. met groen ver
sierde schoteL Om de kippenpootjes
kunt u papieren manchetjes maken
ter verhoging van de feestvreugde.
Maar de groenten
Wat denkt u van gebakken schor
seneren? U kunt de wortels let u
er op dat ze glad en niet te dun zijn!
na schoonschrappen in stukjes snij
den en die in wat vet of boter bak
ken. Heerlijk is de volgende schotel
Uit vier eetlepels bloem en één li
ter melk en een kluitje boter maakt
u een dunne saus. De schoongemaak
te schorseneren doet u in een vuur
vaste schotel en overgiet deze' met
saus. Bovenop legt u wat plakken
kaas en een paar kluitjes boter. Het
geheel laat u In een matig warme
oven lichtbruin woiden.
&IONSIEÜR DUBARTY had reeds
vele personen aan de deur gekregen
met schaakkoningen, zonder dat er
èèn was, die ook maar in de verte op
het verloren stuk leek.
De advertentie van Dubarty was
geen verkapte propaganda voor het
koningsschap. Théophile Dubarty mis
te inderdaad de witte koningsngunr
uit- zijn antiek schaakspel, waarvan
de legende vertelde dat het gesneuea
was uit de elpenbenen troon - ito®
ning Salomo. En dit was te py-uijKee
nu Dubarty voor zgn vrienden uit (te
Parijse elite een schaaktournooi ge
organiseerd had op 2e Kerstdag 1871.
Doch hij werd prettig gestemd, toen
hij begreep dat de dorpeling hem over
een heel ander onderwerp kwam opre
ken. De zaak was spoedig in orde.
Enkele uren later bezat de bezoeker
dank zij de mildheid en de connec
ties van Dnbyty een passend Ker
stekind.
Eenmaal royaal bood Duberty de
dorpeling tan, hem nog dezelfde
avond nar Savonnières terug te bren
gen. Diep in de Kerstnacht arriveer
den de mannen in het dorp. Men be
grijpt de verwondering van beiden,
toen zij in de Kerststal reeds een Ko
ning aantroffen...
En welk een-koning!
Het raadsel was weldra opgelost,
maar de pastoor te Savonnières wens
te onder geen voorwaarde afstand
van de schaakkoning te doen, althans
niet gedurende de tijd dat het Kerst -
stalletje in de kerk stond opgesteld.
Dubarty was zo goed niet, of hg
moest zonder zijn schaakkoning te
rug naar Parijs. Maar hij nam toch
iets mee en wel het Kerstekind, dat
speciaal voor Savonnières was ge
maakt.
EN ZO kon het gebeuren, dat op
2e Kerstdag 1871 een schaaktournooi
in Parijs, uitgeschreven door de rail-
lionair Theophile Dubarty, gespeeld
werd met op één der borden het Ker
stekind op de koningsplaats.
De lieer Dubarty sprak zelf een
openingswoord en vertelde daarin wat
hem was wedervaren.
„Ik geloof" zeide hij, „dat we hierin
een symboliek mogen zien. Men ver
gelijkt het wereldgebeuren dikwijls
met'een schaakparty. Ik spreek de
wens uit, dat op dit vredesfeest, het
welk voor ons Fransen een dubbele
betekenis heeft van het jaar, <5e Vrede
vorst een allesbeheersende plaats moge
innemen, ook op het srinnthb». rd der
wereldgeschiedenis.!"
Zijl gij over de krant tevrec
Maak dan uw buurman bonnet
