150 Jaar Leugenbaron
DE STAMGAST
ONZE GROTE KERSTPUZZLE
Mengsel van weikelijkheid en wensdroom
Maar de Munchhausen-
blijfi voortleven
Honderdvijftig jaar geleden, in
1797, overleed een man die in 2ijn
soort ongekend groot was, het klas
sieke voorbeeld van alle snijders en
bluffers: de roemruchte leugenbaron
Freiherr Hieronymus Karl Friedrich
von Münchhausen, wiens eerste ver
halen we hoorden toen we nog paard
je réden op grootvaders knie.
Van afkomst was Baron von Münch
hausen een Westfaal. Evenals zoveel
andere jonge edelen uit zijn tijd wa#
hg ten zeerste belust op avonturen en
sensatie, en verhuurde vechtjas
als hij was zijn degen aan een
ieder, die er om vroeg. Hij zwierf
door heel Europa, voelde zich overal
thuis, nam onder meer ook deel aan
de Russisch-Turkse veldtochten om
zich tenslotte zwervensmoe te vesti-
gên op het vaderlijk landgoed Boden-
werden aan de Weser en daar van
eijn rust te genieten.
Dadr was het, dat hij zijn vrienden
rond het knappend houtvuur onthaal
de op zijn ongelooflijk spannende
avonturen, die hem de naam van
leugenbaron hebben bezorgd.
Twijfelden de toehoorders aan de
wa heid van zijn verhalen, dan
rno zijn oude bediende, die de ba
ron altyd trouw op zijn reizen had
vergezeld en wiens hoofdberoep het
zo langzamerhand was geworden de
meest onwaarschijnlijke vertellingen
van zijn meester te bevestigen, op
het appél verschijnen om de verkla
ringen van de baron tot waarheid
te stempelen. En die wist er om
het maar eens populair uit te druk
ken altijd wel een punt aan te zui
gen. Was het onmogelyk, dat de ba
ron een ree met een kogel tegelijk
door een achterpoot en de kop had
geschoten? Natuurlijk niet! Het
dier krabde zich op dat ogenblik juist
achter zijn oor...
ONBEKENDE SCHRIJY ERS
Welke van de verhalen en anecdo-
tes, die op het ogenblik aart Münch
hausen hun bestaan zouden hebben
te danken, werkelijk ook eenmaal
door hem verteld zijn, valt niet meer
na te gaan. De oorspronkelijke
Munchhausen-ver tellingen, die in de
lSe eeuw van mond tot mond gingen,
zyn namelijk door verschillende on
bekende schrijvers bewerkt en on
dergebracht in de toendertijd zo po
pulaire verzameling van anecdotes.
Waarschijnlijk zouden ze echter al
lang in het vergeetboek zijn geraakt,
als de langvingerige archivaris van
de Landgraaf van Kassei Raspe
genaamd zich er niet over „ont
fermd" had. Toen hij veilig en wel
naar Londen de wijk had genomen,
kwam hij op de illustere gedachte, de
hem bekende Miinchhausen-anecdo-
tes bij elkaar te brengen in 'n boek, ze
nog aan te vullen met enkele nieuwe
verhalen van eigen vinding en het
geheel als „Baron von Münchhausen's
vertellingen zijner Wonderbare Rei
zen en Krijgsavonturen in Rusland"
op de literaiie markt te brengen.
WERELDVEROVEREND
Het succes van dit boek was on
gedacht groot. In deze vorm kwamen
de avonturen van de leugenbaron te
recht bij Gottfried August Bürger,
die ze in het Duits vertaalde en aan
het boek zijn uiteindelijke compositie
gaf. Een compositie, die zonder veel
moeite de wereld veroverde, vooral
omdat Bürger zijn Munchhausen een
beetje had omgevormd tot een ver
teller, die waarheid zeer smakelijk
en pittig kruide met satire en ironie.
Ook hij voegde er op zijn beurt nog
enkele verhalen aan* toe, de zoge
naamde zee-avonturen.
De „finishing touch" werd er aan
gegeven door de grote Franse teke
naar Gustave Doré, die o.a. ook „De
Wandelende Jood" en.Dante's „Divi-
na Commedia" heeft verlucht, en
met zijn lange, benige Münchhausen-
figuur, voorzien van een grote hang
snor, zo enorm veel ^sfeer schiep. De
sfeer, die behoort bij fabel, mythe,
sage en sprookje.
Immers, het zijn geen gewone ver
tellingen meer. Oorspronkelijk heeft
Münchhausen zelf waarheid en fanta
sie al onherkenbaar gemixt, maar de
volksmond en later Raspe en Bürger
hebben er nog zoveel aan toegevoegd,
dat hc6 geheel een' verzameling sa
gen, legenden is geworden, die soms
zelfs niets meer gemeen hebben met
de originele overleveringen.
DRANG NAAR VRIJHEID
Toen de leugenbaron bij het knap
pend houtvuur zijn avonturen ver
telde, lag de fantasie er al zo dik
op dat iedereen die kon zien. Intus
sen is Münchhausen al honderdvijf
tig jaar dood. na eerst nog te hebben
beleefd, dat zijn naam in het gehele
land bekend was. Maar al is het dan
ook al zolang geleden dat hy leef
de. en al staan zijn verhalen niet op
het zelfde peil als „De Cervantcs",
'„Don Quijote", Swift's „Gullivers
Reizen" en de werken van Jules Ver-
ne, toch zal hg misschien even lang
in de geest blijven voortleven.
Swift's roman was van grote so
ciale betekenis, de hidalgo Don Qui
jote is het symbool geworden van de
integere persoonlijkheid, Jules Ver-
ne's fantasieën waren in de aller
eerste plaats een futuristische visie
op de ontwikkeling van de techniek.
Münchhausen echter, die men niet
alleen maar moet zien als een schep
per van doorzichtige leugens, is in
de grond van öe zaak de belichaming
van de drang naar vrijheid, naar on
gebondenheid, zoals die in een ieder
aanwezig is, zij het het ene ogenblik
sterker dan het andere. Wij allen
willen van tijd tot tijd wel eens vrij
zijn van alle kunstmatige beperkin
gen, van alle voorgeschreven conven
ties, van elke''vorm van gebonden
heid. Ieder van ons verlangt nu en
dan naar sterke romantiek, dolle
avonturen en prikkelende gevaren.
HIJ SCHIEP EEN MAN
Baron Von Münchhausen beleefde
ongetwijfeld verscheidene avonturen
op zijn reizen. Als hij hierover aan
het vertellen ging op de hem eigen
boeiende wijze, dan mengde zich door
het werkelijk gebeurde zijn oft'-ka-
rakter met zijn wensdromen, waar
door hij de grenzen van het gewoon
menselijke op kostelijke en originele
wijze overschreed. Hg schiep een
man, zoals iedere man zou willen,
zijn.
In Münchhausen leefde het kind
heel sterk. Men beweert wel, dat de
man altijd meer kind blijft dan de
vrouw. Misschien is het daaraan te
danken, dat de Münchhausen-vertel-
lingen het sterkste spreken tot de
verbeelding der mannen. Zij zien in
de leugenbaron hun eigen, van tijd
tot tijd de kop opstekende wensen en
verlangens belichaamd en man,
die niet echt is, niet echt kan zijn.
maar desondanks bijzonder aantrek
kelijk is.
Daarom zal Münchhausen nimmer
sterven.
Zijn verhalen zullen misschien een
maal vergeten zyn, zyn naam zal
men zich niet-meer herinneren.
de Mfinchhausen-gedachte zal blijvciv
voortleven, omdat die in ons leeft
KERST IN DE KROEG....
bleef zitten in
krampachtig verzet.
Hij keek nadenkelyk de kroeg
rond, vroeg zich èf waarom er bij
na geen bezoek was en realiseerde
zich: het v/as Kerst. Trok een scheef
gezicht, Kerstmis.. Hij deed niet
aan Kerstmis. Kerstmis' was voor
hem een dode klank. Iets van vroe
ger.
Van de tyd toen Luus nog iets be
tekende in zijn leven. Want toen hij
zijn verloving afbrak, was dat ook
af. Och, het was zonder bewuste be
doeling gegaan. Hij had alleen maar
met zijn lege uren geen raad .gewe
ten en was in deze kroeg terechtge-
men. Was er stamgast geworden,
want al wat hém aan geestelijke
waarden had gebonden, was versle
ten... Er was een platte geldmaker
van hem overgebleven.
Zijn verloving had hij destijds ver
broken om niets eigenlijk. Luus had
er op aangedrongen, dat hg een vas
te betrekking zou zoeken, maar hij
had zijn zelfstandigheid niet op wil
len geven. Ze hadden ruzie gekregen
Nu kon hem de manier waarop hij
alles stukgetrapt had soms berou
wen.
Zeker, hij was er bovenop geko
men, had naam gekregen en een
zeer behoorlyk inkomen. Maar het zei
hem niets. Hij zou gelukkiger ge
weest zijn zonder naam en met geen
cent in zijn zak.
Hier had hij de laatste jaren Kerst
mis gevierd en toen had de roes van
de strijd er nog het bittere uit weg
genomen. Maar nu...
De kellner bracht zijn gedachten
tot 't alle daagse terug. In een plotse
linge behoefte aan vertrouwelijkheid
begon hg een praatje. Maar het,
vlotte niet, de kellner miste de ge
moedelijke beleefdheid, in de loop
der jaren ontstaan. Och, de man was
getrouwd en zat ook liever thuis dan
hier.
Kerst-mis, zoemde het door hem
Jieen.
Luus was niet getrouwd. Was ze
niet getrouwd om hèm
Grijnslachend trok hij zijn schou
ders op. Die Kerststemming maakte
hem sentimenteel. Vervloekte rooie
lampjes en papieren hulst. Groef een
krant op üit zijn jaszak, keek toe hoe
de kellner liet bestelde neerzette op
het tafeltje.
„Wenst u nog iets anders, meneer?"
klonk het verwachtend.
„Ja" antwoordde hij bedachtzaam,
..graag even de telefoongids".
Het was dwaas, concludeerde hij
critisch. Luus zou hem niet eens ter
woord willen staan. Of ze zou naar
de kerk zgn. Het Feest der Geboor
te... Hg schudde zijn hodfd. Besefte
plotseling, dat het méér voor hem
was dan een dode klank.
Mechanisch zocht hg de naam op
en schreef het nummer op de krant.
Bleef zitten in krampachtig verzet.
Begreep, dat als hij haar belde het
een volslagen breuk met het leven
van de laatste jaren zou betekenen.
Dat hij geen houvast meer had in dit
bestaan. En dat zelfs Luus hem geen
houvast zou kunnen geven. Alleen
maar de zekerheid van wat zij ge
loofde.
Hij stond op.
Draaide in de cel het nummer en
liet de deur achteloos achter zich
open staan. Het Feest van het Kind.
Zijn gedachten vertraagden en er
trok een vage lach om zijn mond. Hij
voelde, doe de blik van de kellner op
hem rustte. Het kon hem niet sche
len, wie het van God verliest, heeft
voor mensen geen geheimen.
„Hallo, met jou, Luu^ Je spreekt
met Henk; Ik zit hier in een kroeg
en voel me als een zieke hond. Zou
ik naar je toe mogen komen?
De kellner hoorde niets meer van
het gesprek, want langzaam werd
de deur van de cel dichtgetrokken.
De kellner schoof de stoel onder 't
tafeltje. Dacht simpel: Dat is in t
vervolg een klant minder" en
daarin vergiste hij zich niet.
Maar hij weet het aan een vrouw
en dat was onjuist.
Want niet de vrouw- had gewonnen,
maar Het Kind.
Westertoren,
Droomverloren
In een schemerstille stad.
Boven mensen
Stille wensen,
Waar een ieder lang om bad.
Winternevel,
Stergewemel
Breekt de kille harten stuk,
En het wachten,
Brengt een ver en vreemd geluk
H.W. OYEVAAR
Waarom het Kerstmannetje niet
onderdook
Want hij heeft - geloof ik
Duits georiënteerde
sympathieën
Ik ben daar juist het Kerstmanne
tje tegengekomen. En het is zo: ik
loop nog buiten mijn schoenen.
Want het Kerstmannetje zag er maar
weinig opgewekt uit. Erger dan dat,
eigenlijk maakte hij maar een erbar
melijke indruk.
„Wat is u vroeg dit jaar" zei ik,
om toch iets te zeggen.
„Och..." zei het Kerstmannetje,
„Och..."
En hij keek naar zijn schoenen, die
betere dagen gekend hadden en naai
zijn wijde, rode en met wit hermplyn
afgezette tabberd, die zo duidelijk de
sporen van verval droeg dat de ra
fels er bij neer vlagden.
„Ik ben eigenlijk helemaal niet
vroeg" zei hij bedachtzaam. „Ik ben
niet eens weggeweest.
Mijn „Hè"? klonk niet overmatig
beleefd.
„Ik heb hier altyd prettig ge
werkt" zei hij triestig, „maar dit
jaar... Toen ik van het voorjaar weer
wilde vertrekken, kreeg ik geen de
viezen en daar zat ik. Ik heb een
baantje moeten zoeken. Als ik nog
leef, kan ik het ook -niet verklaren.
Tot overmaat van ramp sleet ik door
m'n flanelletje en nu vallen ook nog
alle watten uit m'n buik. Maar dat
Is zelfs het ergste niet. alleen... dat
ik zo bedrogen ben;"
„Bent li bedrogen?" Mijn verbazing
werd verbijstering.
„Gemeen bedrogen" zei hg met
overtuiging. „Luistert u maar eens.
Als ik hier vroeger een veertien da
gen kwam werken, was het allemaal
botertje tot de boom. Was het alle
maal vrede op aarde, lieve gezichten
en pudding met citroensnippers. Ik
leefde in de stellige waan. dat dit
volk buitengewoon goed, eerlijk, op
recht en weet ik wat nog meer was".
Toen hij zover was, trok het Kerst
mannetje een gezicht alsof een ek
steroog hem plaagde.
„Als het u pijn doet, spreken wij
er niet verder over" zei ik.
„Pijn doet? Pijn doet?" sneerde hij
„Ik word er alleen mar misselijk
van. En als ik perse niet misselijk
worden wil, maak ik me gloeiend en
ziedend kwaad. Want wat bleek me?
Heel dat Kerstgcdoe met al dat ver
toon van innigheid en rode lampjes
en de rest, is vergeten, zodra Nieuw
jaar achter de rug is. Dan begint
weer het lieve leven en als je een
krant inkijkt, vraag je je af of dat
iets met Kerstfeest te maken kan
hebben. Dat gekibbel om een dooie
mus. die oplichterijen en dat geknoei.
Mgnheer. ik zal niet alles opsommen,
maar ik schaam me diep. Ik heb me,
afgevraagd, waarom ik me weer moe
zou maken. Ik schei er mee uit, ik
duik onder..."
Enfin, het Kerstmannetje was erg
boos.
„Beste Kerstman' zei ik, „wat u
zegt is allemaal waar. Maar door u
krijgen w'e tenminste nog de kans
om een paar dagen van vrede te
dromen, nadat we driehonderd en zes
tig dagen over oorlog geleuterd heb
ben. Geloven we weer even in de
En plotseling boordevol
activiteit stevende hij v/eg...
vreugde, ondanks al het leed dat wij,
anderen veroorzaken. Vertrouwen we
weer in de warheid, hoezeer de leu
gen ons ook beklemt..."
Zijn gezicht klaarde op.
„Maar" mompelde hij, „dan zou ik
toch, onmisbaar zyn?"
„U bent het". Ilt geloofde het en
geloof het nog.
„In dat geval" gaf hij peinzend
toe, „zou ik niet moeten onderdui
ken. Zou ik een lap op m'n buik moe
ten laten zetten. Als ik nu punten
had!"
En plotseling boordevol activiteit
Stevende hij weg, recht op het distri
butiekantoor aan. Het Kerstmannetje
zal dus dit jaar toch weer het feest
des Vredes leiden...
Als de P.R.A. hem tenminste niet
te pakken krijgt, want hij heeft ge
loof ik nogal Duits-georiënteerde
sympathieën.
En als hij gezuiverd moet worden!
Een jaar of tien is daar al gauw
mee gemoeid.
Zelfwerkende
zuivering
Momenteel wordt sommige kranten
verweten, dat zij tijdens de bezetting
de buik naar de wind hebben gehan
gen. Maar toen Napoleon voor de 2e
maal de macht aan zich trok, gebeur
de iets dergelijks. De „Montineur",
één der voornaamste Franse bladen,
deed het zó:
1 Maart „De Corsicaanse weer
wolf is in de golf van Juan geland"
6 Maart „Het ondier heeft te Gre-
noble overmacht"
10 Maart „De oveïweldiger is op
zestig mijl van Parijs gezien".
18 Maart „Napoleon zal morgen
onder onze muren verschijnen".
19 Maart „De keizer is te Fontai-
nebleau aangekomen".
20 Maart „Zijne Keizerlijke Majes
teit heeft gisteren zijn plechtige in
tocht gehouden temidden van Zyne
Majesteits getrouwe onderdanen"...
Neen, over ereraden werd niet ge
sproken en van zuivering had men in
die tijd nooit gehoord!
Tafelversiering
Om uw tafel een feestelijke tint te
geven, kunt u een z.g. tafelstuk fabri
ceren. Dat kan bestaan uit een ster,
flink groot, uit karton geknipt, met
papier beplakt en/of beschilderd. Die
sfer moet zoveel punten hebben als
er aanwezigen zijn. Op elke punt zet
u een kaarsje.
Wanneer u het erg mooi wilt ma
ken, kunt u een ronde bak maken,
die u vult met mos en een paar na-
maak-paddestoelen. Daarop komt dan
de zilveren ster te rusten. Een dikke
kaars in het midden van die ster en
de kleintjes op de punten.
NIVVIN-pakketten
vrij van invoerrecht
Tot dusverre waren voor pakketten
gezonden door de militairen in Indië
naar hun familie of vrienden in Ne
derland, de normale invoerrechten
verschuldigd. Na overleg met het mi
nisterie van Financiën is de NIWIN
er in geslaagd voor deze pakjes vrij
stelling van invoerrechten etc. te ver
krijgen: waarbij echter moet worden
voldaan aan verschillende voorwaf'
den. Zo moet b.v. de aard der zendn-
gen het zonder meer aannemelijk
doen zijn, dat de goederen uitsluitend
met het oog op familie- of vriend
schapsbanden als geschenk zijn ver
zonden. Voorts moeten de goederen
rechtstreeks vanuit Ned. Indië, Suri
name of Curagao naar Nederland
worden gestuurd.
Het gewicht per voor één geadres
seerde bestemde zending mag niet
hoger zijn dan 4 k.g. de waarde van
de inhoud niet meer dan f 25 bedra
gen enNhet bedrag, dat normaal aan
invoerrecht .mvoerbelasling en/of ac
cijns zou zijn verschuldigd, niet meer
dan f 10 zijn. Tenslotte moeten ver
zending en invoer geschieden onder
auspiciën van de NIWIN. Voor gou
den of zilveren voorweden zal de
heffing van waarborgbelasting en
stempeling eveneens lerwege blij
ven. Met nadruk wordt erop gewezen,
dat deze regeling in geen geval wordt
toegepast op goederen, die op bestel
ling worden toegezonden. In twijfel
gevallen beslist de inspecteur der
invoerrechten en accijnzen. De zen
dingen mogen uitsluitend langs de
havens Rotterdam en Amsterdam of
via Schiphol worden ingevoerd.
DIT JAAR brengen wg u een zeer interessante Kerst-
puzzle, welke u en uw huisgenoten tijdens de Kerstda
gen nuttig en aangenaam zal bezighouden.
Het is wel eens nodig, om zich aan het einde van
het jaar te bezinnen en terug te blikken op het groot
se en nietige gebeuren, dat onze ardse gemoederen in
het afgelopen jaar heeft bezig gehouden. Voor de goe
de oplossers stellen wij vijf goede boeken als prijzen be
schikbaar. Bij meerdere goede inzendingen beslist het
lot.
HOE TE WERK MOET GAAN
Hieronder vindt u 2 rgen: links aardrijkskundige na
men, die het afgelopen jaar in de nieuwskolommen voor
kwamen, en rechts een omschrijving. E nnu moet u el
ke naam combineren met het daarbij behorende nieuws
uiC de rechter kolom.
New York Vulkaan
Spitsbergen Krupp-Fabriekcn ontmanteld.
Dodekanesos Olle-Concessles.
Walcheren Indonesische staat.
Michlgan Zee-engte met Russische interes-
Neurenberg Holland 100 jaar.
Dardanellen Cholera-epidemle
Niearague Burgeroorlog
Triest Rusland-Noordpool-basis
Eritrea Boomplanting.
Utrecht Turks-Italiaaus-Grieks.
Etna Verenigde naties.
West-Indië r= Y'orstenhuweiyk
YVolverhampton Overeenkomst
Egypt® Vrije stad.
Griekenland rr Rondetafelconferentie.
U.S.S.R. Jaarbeurs.
Einden Niet vertegenwoordigd op de Pan-Amerikaan-
sè conferentie.
Engeland Wereldjamboree
Monte Carlo Processen oorlogsmisdadigers.
Essen =r Voormalig Nederl. opleidingskamp in Eng.
Moisson Abessijnse belangstelling voor Ital. kolonië.
Linggadjati Europese zwemkampioensehappen.
Oost-Indonesië Veto-recht
Iran Duitse haven, die als Ttransito-haven met Am
sterdam en Rotterdam wil concurreren.
Wanneer u er in geslaagd bent, dit op de juiste wijze
te combineren, dan moet u de aardrijkskundige namen
nog in een zodanige volgorde setten als de nummering
op bovenstaande kaart aangeeft. Een duidt het land
aan.
In de juiste volgorde vormen de beginleters dan een
inspirerende zin, die zowel betrekking heeft op het
prachtige Kerstverhaal als op de huidige nood in Ne
derland.
Lezers, doet uw best en dingt mee naar één van do
mooie prijzen!
Het verdient aanbeveling de oplossing zo volledig mo
gelijk in te zenden, dus met plaatsen tn omschrijvingen.
Inzending per brief r welke U \o*t deze gel genheid
met kmderzegels dient te frankeren aan de Puzzlc-
redacteur van dit blad vóór 6 Januari 1948.
Wij wensen U veel pleizler 'en succes.
