Het orgel in de Grote Kerk De heer C. G. Verver gaal V.V.V. „Alcmaria" verlaten WAS Een monumeniaal werk in volle luisier hersteld i By de uitvoering van üe Matthaus Passion, die Zondag a.s. onder lei ding van de heer C. Jonker aal worden gegeven, wordt het grote or gel bespeeld door Piet van Egraond. Na de restauratie, die heeft plaats gehad, is dit de eerste maal, dat dit prachtige orgel weer in een uit voering wordt betrokken, zodat mag worden gesproken va een inwij ding. MOEILIJKHEDEN, DIE MOESTEN WORDEN OVERWONNEN Intussen moesten daarbij bezwaren .Worden overwonnen, die niet te licht mogen worden aangeslagen. We be richtten, er onze lezers al over: de or ganist kan de dirigent niet zien, kooi en orkest kan hij nauwelijks horen. Toch moet er een volledig contact be staan. Ten einde aan deze moeilijkhe den volledig het hoofd te bieden, wordt heden in samenwerking met de heer Flentrop, de bouwer, en de heer Piet van Egmond een spiegelin- stallatie aangebracht, waarvoor o.a. enkele pijpen moeten worden wegge komen. Daarnaast is naast de orga nist een microfoon aangebracht, waar door hy in staat is de muziek in de kerk te volgen. Last van het eigen orgel heeft hij daarbij niet. omdat voo^ deze gelegenheid alleen het bovenste deel er van wordt gebruikt. Het ge luid valt over hem heen en vormt geen beletsel bij het luisteren naar de microfoon. Zoals onze lezers misschien weten. Is het orgel nog niet geheel geres taureerd. Er bestaat enig verschil van opvatting omtrent de wijze, waarop dit behoort te geschieden en zodra hieromtrent is beslist, zal de afwer king nog geruimen tijd vorderen. Dit echter is geen bezwaar om het orgel reeds in te schakelen bij de Uitvoering van de Matthaus Passion. Het hele orgel zou toch niet kunnen worden gebruikt: het volume is veel te groot en het zou koor en orkest volkomen overstemmen. Aangezien ons orgel, dat door kpn- ners wordt beschouwd als een der scnoonste uit ons land. thans weer aan het Alkmaarse muziekleven is teruggeven, meenden we onze lezers het een cn ander te moeten meedelen pit de geschiedenis er van. De heer J. Brommer, onze ex-stad- genoot en voor vele Alkmaarders stel lig geen onbekende, was zo vriendelijk ons daaromtrent de volgende gegevens te willen verstrekken. De geschiedenis van het orgel Nu het ogenblik weldra is aangebro- kcu, dat het orgel In de Grote Kerk weer in *yn volle luister zal stralen, is liet niet ongeschikt in het kort bouw en historie van dat monumen tale werk weer te geven. Het heeft in de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw heel wat strijd gekost alvorens het orgel zijn definitieve gedaante kreeg. Oor spronkelijk waren het twee kleine or gels; deze zouden tot een geheel wor den omgebouwd. Door overlijden van organisten en orgelbouwers werd de ze ombouwing het werk v'an wel drie orgelbouwers, met telkens nieuwe or ganisten als adviseurs, zodat het ge heel in de helft van de zeventiende I eeuw een alles behalve homogeen beeld vertoonde. Geen wonder dan ook dat Havcngha. die in 1722 het I organistschap aanvaard le. op grondi- I ge herziening aandrong. Deze c "ganist had moderne denk beelden en een vooruitziende blik, cn (ondanks de aanvallen van allerlei ambtgenoten, die oude en verouderde (ideeën aanhingen, wist hij door te zet- i ten dat aan Franz Caspar Schnitger. lloon en voortzetter van de grote 'Hamburgse orgelbouwer Arp Schnit- ger. de herbouw van het orgel werd 1 toevertrouwd, (in 1723» Schnitger had al veel prachtige orgels op zijn naam staan, zowel in Noord Duitsland als in I Groningen en laatstelijk ook in Zwol- le. Hij huldigde het principe dat het i orgel veel vulstemmen moest bezit ten om een waarlijk majestueuze glans te verkrijgen. WAT ZIJN' TJLSTEMMEN Men moet weten, dat elke toon, ge durende zijn klinken, piet alleen zelf als „grondtoon" weerklinkt, maar ook een reeks boventonen voortbrengt, die er geheel, ononderscheidbaar. mee aamenstellen, zoals octaaf, bo_ venkwint, hoge boventerts, enz. De orgelbouwers hadden nu opgemerkt dat n\en aan een grondtoon bijzondere glans kon verlenen door bepaalde bo ventonen te versterken. Deze boven tonen worden dan door aparte pijpen Jgespeeld, welke tegelijk met de grond toon, door het aanslaan van dezelfde 'toets tot spreken worden gebracht. Zo geeft bijv. een fcwintregister een toon. die een kwint hoger staat dan de grondtoon, waarmede hij iegelijk wordt gebruikt. Zulke stemmen, die een bepaalde boventoon ten gehore brengen, noemt men vulstemmen, om dat ze slechts ter aanvulling van de boventoonreeks van een grondtoon dienen. Er zijn zo vulstemmen die een kwint, andere die een terst, in zeer grote orgels zelfs, die een septiem doen horen. Ook combinaties van vul stemmen worden op.één register ge plaatst, bijvoorbeeld kwint en terts tegelijk. Al naar de bijzondere sa menstelling dragen deze registers de naam van Sesquialtera, Fertiaan, enz En dan zijn er nog meer samenge stelde. die drie en meer boventonen tegelijk doen weerklinken, en die de naam 'dragen van mixturen. In het or gel dat Schnitger bouwde, en dat or^ hedendaagse orgel is geworden, waren dergelijke vulstemmen rijkelijk ver tegenwoordigd. KLANKVARIATIES De wijze waarop een toon door de pijpen wordt voortgebracht kan ver schillend zijn. Allereerst kan dit ge schieden alleen door trilling van de luchtkolom als gevolg van de recht streekse aanblazing, zoals dit bijvoor beeld bij een fluitregister geschiedt. Deze soort vormt de grond- of la- biaalstemmen Daarnaast bezit het or gel ook stemmen die hun klank geven, omdat een koperen tongetje, onder in vloed van de aanblazing .in trillende beweging komt. Deze registers heten tongwerken Ook van deze registers, die een zceiybijzonder karakter aan de klank verlenen bezat het Schnit- gerorgel er in verhouding een groot aantal. Door verschillende vorm van de pijpen en van de bekers (zoals de verlengstukken der tongwerken heten» wordt de klank en het timbre der or gelstemmen op de meest verrassende wijze gevarieerd. EENS EEN ORGEL VAN BUI TENGEWONE SCHOONHEID Dit oude Schnitgerorgel. dat van 'n buitengewone schoonheid geweest is. is in de loop der tijden niet onaange tast gebleven: aan het eind der acht tiende eeuw .kwamen reeds enige wij zigingen, maar het is vooral de ne gentiende eeuw. die deze vervalsing voltooide door allerlei Schnitgerstem- men te vervangen door zulke, die meer in de tijdgeest pasten. Deze vervan ging ging voornamelijk ten koste van de vulstemmen. Men kan dit het best nagaan aan de hand van de volgende vergelijkende tabellen: in het Schnit gerorgel 'was het totaal der 56 stem men verdeeld over 23 labiaalstcm- men, 13 tongwerken en 20 vulstem men; sedert de laatste restauratie van 1899 bedroeg deze verhouding 29 la- biaalstemmen. 13 tongwerken en 14 vulstemmen. Als men bedenkt dat de draagkracht glans en straling hoofdzakelijk van de vulstemmen komt ,is het duidelijk hit orgel aan schoonheid veel had ingeboet ofschoon cr nog genoeg edel gehalte was overgebleven om het instrument een der mooiste in de lan de te doen zijn. Het ligt in de bedoe ling bü de huidige restauratie zo veel mogelijk de oude Schnitgerstem- verdeling te herstellen. DE KLAVIEREN De stemmen zijn op ons orgel ver deeld over drie handklavieren of ma nualen en een voetklavier, namelijk 13 stemmen op het hoofdmanuaal, 15 op elk der beide andere manualen en 13 op het pedaal. Deze klavieren cor responderen met onderscheiden ge deelten van het grote orgel, die elk als het ware een afzonderlijk orgel vertegenwoordigen met een eigen ka- j rakier. Het hoofdklavier regeert hel hoofdwerk, dat gedeelte van het orgel dat de kernstemmen bevat. De pijpen van dat orgelgedeelte bevinden zich ter middenhoogte van het instrument Het tweede manuaal staat in verbin ding met het „bovenwerk", het orgel- gedeelte dat geheel bovenin geplaatst is en door zijn hoge stand, alsmede door dc bijzondere geaardheid zijner stemmen, tot zeer fraaie effecten in staat is. Het derde manuaal corre spondeert met dat orgelgedeelte, dat zich achter de speler bevindt en dat geheel op zich zelf staat, vóór het hoofdorgel. De naam daarvan is rug positief; het heeft ook weer zijn eigen passende stemkarakter. DE PIJPEN De pijpen in het front zijn opge steld in zogenaamde torens. De torens van het hoofdorgel bevatten pijpen van de prestanten, het grondregister van het orgel. Het zijn loden pijpen van voortreffelijke kwaliteit. Ook van het rugpositief zijn de frontpijpen die van de prestant. NAAR EEN PLAN VAN JACOB VAN CAMPEN Het orgel is uiterlijk gebouwd naar de plannen van de architect Jacob van Campen. Het heeft grote deuren die het van buiten kunnen afsluiten, om hét orgel te vrijwaren tegen stof en ongewenste dierlijke bezoekers. De deuren van het rugpositief zijn ver dwenen; die van het hoofdorgel zijp nog ongeschonden en stellen voor de triomf van Koning Saul. geschilderd door Cesar van Everdingcn. NAUTA's Brood I heett voorrang! i Spoorstr. 8 Telef. 2515 H. de Groot èn H. de Groot De adjudant der Rijkspolitie te Hèi- lo'o, de heer H. de Groot verzoekt ons het volgende in ens blad op te nemen: „In het verslag van de strafzaak te gen de ex-burgemeester van Heiloo en de veldwachter Geertsma, voorkomen de in Uw blad van 6 April 1948 staat o.a. vermeld: „De politiemannen H. a'e Groot, J. Haazelager en Chr. Broek huizen, die deelnamen aan de arre statie, verklaren enz." Op 1 Maart 1943 werd de brigade Marechaussee te Heiloo uitgezet en v erd ik terplaatse, als opperwacht meester. belast met het commando (Bedoeld feit deed zich voor in Fe bruari 1943), Na de bevrijding heb ik een jaar de leiding gehad van de afd. recherche bij de PRA te Alkmaar. - Daarna werd ik tot Mei 1947 belast met het Commando over de Afdaling Rijkspolitie te Alkmaar, en nadien hoofd van de Districtsrecherche van de Rijkspolitie in het District Alkmaar Vanaf Mei 1943 tot heden' ben ik woon achtig te Heiloo. Uit het vorenstaande mag wordön aangenomen dat mijn persoon alge meen "bekend is. De politieman H. de Groot, in Uw verslag genoemd, was voor 1 Maart 1943 te Heiloo gestationneerd en is thans werkzaam bij de Parketwacht te Alkmaar en nog steeds woonachtig te Heiloo. Aangezien ik ook politieman ben en dezelfde naam draag als de politieman H. de Groot, in Uw verslag genoemd, is mij al van verschillende zijden ter ore gekomen dat er wordt gezegd:. ..Dat had ik toch niet van de Adju dant fie Groot gedacht, ik dacht dat die wel goed was geweest tijdens di bezetting". Ik zou het zeer op prijs stellen als U in Uw blad zou willen vermelden da» met de politieman H. de Groot, voorkomend in Uw verslag, niet be doeld wordt de in Heiloo woonach tige Adjudant der Rijkspolitie ge naamd H. de Groot, doch een in die tijd gostationneerde politieman van dezelfde naam" JEUGDDIENST De Alkmaarse Inter-Kerkelijke Jeugd raad houdt Zondagavond om zeven uur in de Kapelkerk een Jeugddienst, met als voorganger ds. J. Dikboom. Het onderwerp van deze dienst is: „En zij hadden alle dingen gemeen schappelijk" (Christendom en Com munisme» ..De vragen, die zich om dit onder werp bewegen, zullen 'in deze overden king worden geraakt. Vragen, waar bij ook jongeren betrokken zijn. Het mag bekend zijn. dat ook oude ren in deze diensten welkom zijn"' 7.c schrijft men ons. MIDDELBARE MEISJESSCHOOL In ons blad van gisteren zette de heer D. L. Daalder, directeur van de Middelbare Meisjesschool te Bergen, dé betekenis van zijn school uiteen. Het is gebleken, dat in hét gedeel te, waar dc heer Daalder het program ma van school noemt, een regel is weggevallen, zodat men een onjuis te indruk van het leerplan zou kunnen krijgen. Bedoelde zin had dan ook moeten luiden: ,.Ze (de school red.» volgt daar om een programma, waarin de wis- >eii natuurkunde een ondergeschikte (Vcfl spelen, de vier moderne talen en ;hiin letterkunde, de geschiedenis en ^aardrijkskunde kernvakken zijn en ^njuziek .tekenen, fraaie en nuttige il^dtjd^'erken. kunstgeschiedenis, licha- jttn^lijke oefening, aangevuld met les sen iji koken, kinderverzorging en op /v|eding een grote 'plaats innemen" Opgevolgd door de heer H. G. Rijs als ditec'eur Donderdagmiddag werd de heer C G Verver eervol ontslag verleend met ingang van 16 April a.s. als ad ministrateur van de VVV Alcmaria. Op genoemde datum zal hij woeden opgevolgd door de heer H. G. Rijs. gepensionneerd secretaris van de ge meente Warmenhuizen, die de titel van directeur zal voeren. De heer Verver, oud-officier van het Koninklijk Nederlands Indische Le ger, werd op 1 Maait 1935-in genoem de functie bij de VVV Alcmaria aan gesteld en verrichtte tevens administra lieve werkzaamheden voor de Fede ratie VVV. die het gebied boven het Noordzeekanaal bestrijkt. De nieuwe directeur, de heer Rijs zal zich uitsluitend met het werk voor de VVV Alcmaria belasten, terwijl de heer Verver nog in dienst blijft voor de Federatie. HARMONIE THEATER DE MAN ZONDER GEHEUGEN „The October Man" is onder regie van de Engelsman Roy Baker een be hoorlijk werkstuk geworden. Toch is het jammer, dat het weer een speel film met moord en zenuwziekte is. Een gevoelige jongeman maakt een auto-ongeluk mee en het dochtertje van een vriend, dat met hem mee is gegaan, wordt gedood. Dit is voor hem aanleiding om een scfciuldcomplex te krijgen, waarna hij in een zenuwin richting wordt opgenomen. Na hieruit ontslagen te zijn vecht hij met zijn meisje voor zijn zelfbehoud. Wij kunnen ons. dank zij goede re gie. en spel gedeeltelijk inleven in de personages, c.ie de situatie, waarin ze zich bevinden, zeer vertrouwd maken. De moord waarmede men te doen heeft maakt dit filmwerk tot een psy chologische thriller VICTORIA THEATER THE DOLLY SISTERS The Dolly Sisters is een alleraardig ste film met alleraardigste vrouwen. Een pracht aan costuums uit de jaren 1912 - 1920 (en weer modern», eigen lijk één grote mode-show. Een modeshow niet in zwart, wit en grijs, maar in de fantastische kleu ren van de „technicolor" en met ach tergrond van uitzonderlijk artistieke décors. Het gegeven: Doet het er iets aan toe?? Doe, waar de film toe nodigt; be kijk op uw gemak deze kleurige fleurige tafereeltjes, verlustig u in de ze sprookjeswereld, van kleur, lijn, beweging en klank. Het maakt u vrij van de dagelijkse beslommeringen. Het voorprogramma geeft een ander accent - Rauter. de eens gevreesde en nog gehate, voer zijn rechters. Om 'te walgen is de misplaatste hoogmoed - en de te verwachten laf heid van deze Duitse Uebermensch. A.B..T „HET RODE TEKEN" „GESPOORDE BANDIETEN" Af en toe ontmoet je op het wit! doek van het A.B.T. van die oude, goede bekenden, 't Is 'n verrassing om' de beroemde Chinese speurder, Char- lie Chan. weer eens aan het werk te zien - ditmaal zoekt hij in het ..Rode Teken" een spion-moordenaar. Een radarspion of zoiets moet hot zijn; precies kom je er niet achter, maar dat doet er ook weinig toe - hét is spannend genoeg om te zien hoe Char He met zijn zoon en hun negervriend vijf of zïs moorden oplost, die in een wolkenbrabber worden gepleegd. Mys terieus, spannend, griezelig af en toe, met een sensationeel slot. Vuurwapens gebruikt Charlie Chan niet. doch in de tweede hoofdfilm. „Gespoorde bandieten" knallen er genoeg. Een pittige cowboy-film waarin Jimmy Wakely en zijn 'vriend span nende nummertjes moed en handig heid ten beste geven. En met suc- ses. CINEMA AMERICA1N „DE ENGEL DER DUISTERNIS" Deze film van Franse origine is er een van uitstekende kwaliteiten. Zij is vervaardigd naar het bekende to neelstuk van de Franse schrijver Mar cel Lasseaux en niemand minder dan Jean Louis Barrault vervult de hoofd rol en wel op een sublieme wijze. De titel is minder gelukkig gekozen. Hoewel de Hollandse bijna letterlijk uit het Frans vertaalt is - L'ange le la nuit - zou men de indruk krijgen van een sensationele wild west film, waarin een geraffineerde, geheimzinni ge vrouw de hoofdrol speelt. Deze film daarentegen munt uit door penvoud en eerlijkheid. Het is een diep- ontroerende, fijn- getekende geschiedenis uit het. alle daagse leven van een groepje Parijse studenten. Een hunner, de beeldhou wer Jacques Martin, wordt in de oor log zwaar getroffen, zoals zovelen van zijn landgenoten. Prachtig is dé. strijd van deze jongen uitgebeeld, z'n wanhopig vechten om het leven opnieuw te leren waarderen en lief hebben. En de „Engel der Duisternis" is niemand anders dan «cn allerliefst blond meisjesstudentje, dat Jacques Martin steunt en bemoedigt en zich grote opofferingen voor heir getroost. BIOSCOOP DE RUSTENDE JAGER „Land zonder wet" BERGEN „Land zonder wet" geeft een beeld, uit het begin van de kolo- nistentijd. in Australië. Michael Tury (Brian Aherne) een Ierse vrijheidsheld en bekend als Captain Tury, wordt tot een lang durige vrijheidsstraf veroordeeld en gaat naar de binnenlanden van Austra lië als dwangarbeider. Maar - hij blijft watNhij is: een vrijheidsstrij der. Hij ontvlucht en bindt met enige medegestraften, olm. zijn secundant Blackic (Victor Mc. Laglen). de strijd aan tegen Arnold Trist (John Garra- dine) die de kolonisten wil verdrijven en zich hun land toeëigenen. Een film van mannenihoed en - liefde. Een film. ook met prachtige natuuropnamen in het romantische Australische landschap. pwil!!»'!! -ïr mJWWM3"T!» INGEZONDEN MBEftDKLOtt) Schoonmaaktijd In 't land bij de hand „HETER ÜAIS OOll ülüihl UITVOERING ZANG- EN BALLET KLASSEN Onder leiding van de heer en me vrouw Pranger zal Woensdag 14 April in het Wapen van Heemskerk eeri uit voering gegeven worden van Zang- cn balletklassen. Dit jaar ai 1*het meisjes koortje van 12 tot 18 jaar „Assepoes ter" in vier taferelen opvoeren. Dit wel zeer bekende sprookje is aardig bewerkt tot operette en de heer Pran ger heeft de muziek gearrangeerd, zo dat het- geheel zeer aantrekkelijk is geworden. Voor de pauze zullen enige meer stemmige liederen gezongen worden w.o. werken van Catharina van Hen nes cn Fr. Abt. De balletklassen hebben dit jaar goed geoefend en presenteren o.a een Blosmcnsprookje. waarvan de mu ziek eveneens door de heer Pranger gecomponeerd werd. Het Bloemen- sprookje zal gedanst worden door kin deren van 58 jaar. Meisjes van 8 tot 12 jaar dansen een polka cn een Tirolerdans. Voorts wordt ons medegedeeld, dat Mevrouw Pranger de enige in Noord- Holland is, die de Ba'letkunst nnn kinderen leert. v»i!ing ai'kiC'Pi ALKMAAR 9 JP"" Andijvie 42—72; Spinazie 71 Rabarber 53—68; Worteltjes 28—46; Spruitkool 28—52; Rode kool 89 - 50: Gele kool 13—21.50; Prei 20—58. Uion 52—90: Bi.-teh 6—9; Witlof 48 72; Radijs 9—16; Selderie 9 50—14: Selie 10.50; Sla 5—13 BROEK OP L DIJK 9 .APRIL 63000 kg gele kool 8.10—21.70; 9000 kg rode kool 55—61 20; 8600 kg witlof 54—63 VEEMARKTSCHAGEN Op dc veemarkt te Schagen "werden at.ngevoerd: 16 Paarden 300700: 10 pinken 170300; 2 stieren centraic; 95 Gcldc- koeien <mag> 400—550: 16 Idem tvet te) centrale; 20 kalfkoeien 550— 75i>; 6 Vaarzen 300400; 1 Pink centrale; 1 Graskalf centrale; 251 Nuchtere kal veren centrale; 10 Schapen (mager) 6080; 35 Overhouders 4565; 5 Bok ken en Geiten 570: 14 Biggen 2— 14; 26 Kippen 3 6 agenda BIOSCOPEN: HARMONIE THEATER: „De man zonder geheugen" met John Mills en Joan Greenwood Voorstellingen da gelijks 8 uur Zaterdag 7 en 9.30 uur Zondag 2. 4.30. 7 en 9.30 uur. Woens dag 2.30 uur. 18 jaar VICTORIA THEATER: „The dolly sisters" met John Payne en Betty Grable. Voorstellingen dagelijks 8 uur Zaterdag 7 en 9.30 uur. Zondag 2, 4.30. 7 en 9.30 uur Woensdag 2.30 uur. Technicolor. 18 jaar. CINEMA AMERICAIN: „De engel der duisternis" met Jean Louis Bar rault. Voorstellingen dagelijks 8 uur. Zaterdag 7 en 930 uur. Zondag 2, '4.30 7 en 9:30 uur. Woensdag 2.30 uur. 14 j. A.B.T.: „Het rode teken" met Char„ lie Chan de Chinese speurder. Voor stellingen dagelijks 8 uur. Zondag 2, 5 en 8 uur. HEDEN: GULDEN VLIES: _8 uur ATV Ont waakt met „Toontje heeft de 100.000 gewonnen" WAPEN VAN HEEMSKERK: 8 uur Acc.ver. Crescendo. ZONDAG: GULDEN VLIES: 8 uur Soire- KAJ GROTE KERK: 2 uur Ma.:' :s Passion. MAANDAG: GULDEN VLIES: 8 uur „Het lied van Bernadette" MURMELIUS GYMNASIUM: 8 uur Ex Oriente Lux" WAPEN VAN HEEMSKERK: 8 uur Vergadering V.V.D. DE RUSTENDE JAGER", BERGEN „Land zonder Wet" met 'Brian Aherne en Victor Mc. Laglen. Maandar Berger Koovvereniging met Maartje Kliffen en het Residentie strijkorkest Dinsdag „Land zonder Wet". Woensdag en Donderdag De Ma.kerspelers. „De eerste mevr. Fraser". j

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1948 | | pagina 2