Met Olivier van Noordt Trek weken en weken door de steppen op een dag ziet ge honderd soorten méér in ons land DE ELFSTEDENTOCHT VAN JIMMY BROWN f rédSppt'oijram n Avoniuut in Venezuela DE WERELD ROND Hei tragische bi van vice-admiraal Jacob Ciaeszoon Kond het jaar (««tienhonderd, toen de MidenMtameMt un de Hol landen schier «een grenzen kende en htm kleine konten schepen «verat heen trokken om handel te draven om onbekende gebieden te ontdekken, zwalkte een vloot van vier Hotlaadse ccktfei op de Oce aan, onder bevel van de admiraal OUvter van Noordt. Talloze jon gens hebben genoten van de avon turen. die Van Noord 1 en zijn mannen beleefden, beschreven in spannende jongensboeken. Veelal wordt in die boeken echter do avontuurlijke en romantische kant •van het zeemansleven in de Gouden Eeuw sterk naar roren gebracht en heeft de schrijver weinig of geen re kening gehouden met de ontzaglijke moeilijkheden, waarmee de pioniers der zeeën hadden te worstelen. Hoewel deze tocht nog niet eens sen groot aantal mensenlevens heeft gekost en de meeaten na enkele ja ren omzwervens weer in het vader land terugkeerden, schuilt er In de befaamde tocht van Olivier van Noordt, die «Is eerste Nederlander om de Zuidelijkste punt van Zuid-Ame- rfka heenvoer, een diepe tragiek. De vloot bestaande uit de schepen Mauritius, Hendrik Frederik, de Hoop en de Eendracht stond onder bevel van de admiraal Olivier van Noordt, terwijl als vice admiraal op trad Jacob Ciaeszoon. Twee mannen, die elkaar reeds Jaren lang kenden en dik berriend waren. Er aaUUat onenigheid Waren dus de voorwaarden aanwe zig voor een gezonde samenwerking, dooi cea noodlottige samenloop van omstandigheden werd de verhouding tussen deze twee zeer vertroebeld. Is het mogelijk, dat Jacob Ciaeszoon zelve admiraal had willen worden? We moeten er naar gissen. Het jour naal spreekt er «iet over. Het is tu zeer .=x»bere bewoordingen gehouden, maar er is slechts weinig fantasie voor nodig, om de ware toedracht der gebeurtenissen to Tien. Voor de ku3t va» Brazilië lag ée vloot en wilde aan land gaan om verversingen 1» te Hemen. Er ont stond echter een gevecht met De Portugezen, die destijds de haven van Rio de Janeiro In bezit hadden en zonder te fourageren moest de vloot weer opbreken. Onbekende eilanden moesten nu voor aanvulling zorgen, wat maar zeef matig ver liep. Een schip, de Eendracht werd lek en zo moest de vioot, die in de winter de Straat KageHanes niet kon doorkomen wegens het ruwe klimaat naar het eiland Siat Helena varen om daar provisie in te nemen en de nodi ge reparaties te verrichten. Sint UHena. filetn eiland, midden ia de Oceaan, met «en kaart die nog allerminst aax»\keurig ge noemd kon worden en met de be perkte hulpmiddelen van die tjjd, te vinden was echter een zware opgave. Eerger nog. bet was een zaak tan leven e« dood. Aan alles begon op te schepen gebrek te ko men. Voedsel en •drinkwater raak ten op, do schenrbulk teisterde de bemanning. Voer men het eiland voorbij, dan was redding bijna niet meer mogelijk. In die omstandigheden wordt een scheepsraad gehouden, waaraan alle bevelhebbers deel namen, teneinde te beraadslagen over de zekere koers. Velen weifelen. Ook de admiraal Oli vier van Noordt. Slechts een positief. Dat is de Vice Admiraal. Precies weet hij de koers aan te geven. West moeten ze varen. Vau Noordt twijfelt, maar Jacob Claesz is zo zeker in zijn beweringen-, dat Van Noordt ten slot te die koers houdt Helaas is de koers niet de juiste geweest De dood lacht hen toe. De hoop wordt reeds opge geven. maar ten slotte slagen ze er. In om een paar kleine eilandjes te bereiken, waar ze kunnen opsterken. Wantrouwen. De vice Admiraal. Jacob Claesz heelt een vreselijke tjjd doorgemaakt. Hg verwijt zich zelf dagelijks dat hg de verkeerde koers heeft aangege ven. Wat erger is, hij Verdenkt de admi raal er van, dat deze de juiste koers geweten heeft, maar opzettelijk zijn advies heeft opgevolgd, om hem een slechte naam bij het scheepsvolk te geven. De stuurman Buitenweg, de boze geest,.wakkert deze gevoelens meer en meer aan. Terwijl nu de schepen na lange tijd op de eilanden te heb ben vertoefd, hun reis rond Zuid- Amerika weer aanvangen, op de oce aan dobberen en telkens worstelen om tegpn de sterke stroming in de straat in te komen, groeit bij de vice admiraal de wrok meer en meer aan. Ten slotte ziet hij in Olivier van Noordt zijn persoonlijke vijand en blijven conflicten niet uit. Meerma len poogt Van Noordt nog de verzoe nende hand toe te steken, maar alle pogingen falen. Muiterij. Feller en feller stookt de stuurman Buitenweg zijn vice admiraal op. En jammer genoeg geeft Jacob -Claesz gehoor aan de inblazingen. Openlijk weigert hjj een reserveanker af te staan, als de Mauritius er twee ver speelt. Weigert in de vergadering van de scheepsraad te komen. Hij wil terug naar het vaderland. Hjj voelt zich ziek van ellende en ten slotte komt het zo ver. dat de Vice admiraal op eigen houtje met zjjn schip naar Holland terug wil varen. Dat Is het einde. Het scheepsrecht wordt in werking gestejd. De vice ad miraal wordt voor de krijgsraad ge daagd. Diepe tragiek In de lage scheepskajuit staan nu deze twee mannen tegenover elkaar. Twee mannen die jaren lang met el kaar in vi^ndschap hebben gflteefd en die tal van gevaren hebben getrot seerd. Jacob Claesz. verbitterd, vol wrok. ca toch de zwakkere en Olivier van Noordt, die de mentaliteit van zjjn oude vriend niet kan begrijpen. Streng is de tucht en onverbiddelijk het vonnis. Jacob Claesz, Vice admiraal zal op ecu onbewoonde plaats van boord worden gezet met niet anders bjj zich dan een brood en een kruik wyn. Aldus geschiedde het. Op een woest eiland, in een onherberg zaam oord, waar de grimmige na tuur bjjiia geen plantengroei toe liet. werd hij aan wal gezet. Is hjj de hongerdood gestorven? Is hjj door de weinige wilden die er huisden om het leven gebracht? Heeft hjj in arren moede de hand aan zich zelf geslagen? Niemand die het weet. De vloot zeilde verder. Aan boord stond de bemanning en staarde met schrik in het hart de landwaarts in? strompelende figuur na. Verder moes ten ze. Aldus eindigt hét relaas van het dagboek van de schrijver Frans Hen drik Wittert: „Het selve gedaen wesende, heeft de admirael een gemeen gebet laten doen over de ganse vloot, ende een veder vermaent daer exempel aan te nemen." Ons land een dorado voor v< ogels Wani duin en bos en hei en weide, er is her „voor elck wat wils" Wiprter wereld kan men op een klein stukje grondgebied als ons land is, zo veel verschillende vogelsoorten aantreffen? Die plaats zou moeiljk aan te wijzen zijn, ondanks onze dich te bevolking, ondanks het verdwijnen van de woeste grondép, het droog leggen van ettelijke stukken moeras, de uitbreiding van de industrie, het naar verhouding dicht met huizen be bouwde land. Alleen Texel Maar alleen al op Texel broeden ruim honderd verschillende soorten vogels. Wie in ons land een dag rel9t kan een gebied door-trekken waar on geveer 150 vogelsoorten broeden en daarboven nog een 25-tal zwevende broedvogelsoorten verwachten dat zijn de zeldzame, die wel eens in ons land broeden of vroeger stamgast waren. Maar wekenlang zou men kun «en reizen door de prairies of de Rus sische steppen en niet de vingers van twee handen nodig hebben om t aan tal soorten van de vogels die men- te- 'genkomt. af te tellen. De oorzaak van dat grote verschil Elke vogel is gebonden aan zijn soort terrein erv Nederland biedt een rjjke afwisseling: .moeras, weide, zeekust, bos. heide duin al deze terreinen hebben hun eigen bewoners. Een kie vit zal men tevergeefs in het bos zoe ken; een. specht mijdt de weilanden. Bjj ons leven ze echter dicht bjj el kander; waar, in een wijde omtrek, de levensvoorwaarden van een en de zelfde soort zijn, vindt men slechts nauw aan elkander verwante vogels. Ons land is een vogel pa radijs. Wie dat niet gelooft, kan beginnen met een kijkje te nemen in Artis, afde ling Opgezette Vogels van Nederland. Twee zalen staan er vol met exempla ren van de meest uiteenlopende soor ten en variëteiten. En. als men er ook even de plaatsen van herkomst van leest, dan neemt men wel aan. dat de lage ianden by de zee. dat stipje op de wereldkaart, een dorado vormei} voor onze gevederde vrienden. VWi echter zjjn ogen gebruikt wanneer Rij fietst of liever nog, wandelt, kan dal nog beter te weten komen. Nederland is 'n strategisch belangrijk punt vooc de gehele Europese vogelwereld, dé Scandmaafse en Noord-Russische in cluis. Wjj liggen op de weg van de grote trek: de trekwegen der vogels volgen de grenzen van land en water. De trekvogel ls eigenlijk een ras-echtg kosmopoliet. Hjj kan moeilijk „natio naal" zijn, want de levensvoorwaar den dwingen hem, te vertrekken, hon derden kilometers soms te vliegen en weer terug te keren. Het trekken is een van de meest interessante verf schijnselen in de vogelwereld. De trek raadselachtig en machtig De dieren worden geleid door hun' raadselachtig en sterk „instinct". Raadselachtig de mens met al zijn verstand heeft het wezen er van nog nimmer kunnen verklaren. Van ge slacht op geslacht gaat dat instinct over. Het is van kooivogels, in ge vangenschap oolc uitgebroed, wel be kend dat zjj tegen de tijd van de trek zo rusteloos, zo wild werden, dat zij jich dood vlogen tegen gaas of tra- .lies, In de herfst moeten zij afscheid van ons nemen, onze trekkers, hun bloed beveelt het hun. klaar zjj ko men weer terug als lente-brengers. Het bljjde jaargetijde dragen zij op juin vleugels ons aan. De mens heeft reden hen met vreugde te begroeten! JAN DE LEEUW 76. In de controle te Workum, waar Onno Onnozel, de stadsomroeper, de lakens uitdeelde, stond Sietske vol on geduld op de aankomst van Jimmy te wachten. Samen met Piet Potlood had zij uitgezocht welke rijders er ai door waren en zij wist precies wie het waren en hoe groot hun voor sprong was. Het waren er vier en als Jimmy nu gauw zou komen dan was hij nummer 'vyf. Nu, in dit opzicht werden haar verwachtingen niet be schaamd, want geen tien seconden la ter stoof Jimmy de controle binnen. „Je kaart, je kaart, laat je kaart af tekenen", riep Sietske, terwijl zy Jtm- my's kaart uit zijn handen rukte. Jimmy liet dat rustig toe, zo bljj was hg Sietske weer terug te zien. „En nu vooruit, naar Hindelopen", riep zQ zonder medelijden. „Maak dat je weg komt. Nee niks niet te drinken en niks geen broodjes eten. Schaatsenrij den. En zo hard als je kunt!" Jimmy zag haar met grote ogen aan en reed toen snelde hij weer naar het ii«5. Uit de Esperanto-wereld De gedachte aan de totstandkoming van een wereldhulptaal, die j; ren lang slechts door enkelen werd gepropa geerd en door velen als een soort lief hebberij werd beschouwd, begint toch Esperanto Langs de straat In. 1937 vond in Zagreb een Esperanïo-congres plaats waaraan ongeveer 700 men sen deelnamen. Mijn echt genote en ik waren ook aanwezig en natuurlijk had den we onze kleine meege nomen. Het station van Zagreb was reeds vol Espe rantisten die, toen ze ons kind Esperanto - hoorden spreken (want hij vroeg voortdurend van alles', niet van ons weg te slaan waren. Bij de opening van het congres sprak een der aan wezigen een begroetings. woord in zijn nationale taal. waarop onze held, die toen twintig maanden was. ging staan en zo luid mogelijk zei: „Pacjo, kion parolas tiu homo? Mi komplenas neni- on: ni ilu helmen." Wat in het Hollands be tekent, „Wat praat die man. vader? Ik begrijp er niets van. Laten we naar huis gaan' Als een bom sloegen die woorden in. Er ontstond een groot tumult onder de en thousiaste aanwezigen en pas na vijftien minuten kon de zitting worden voortgezet. Als het misschien niet he lemaal historisch is, is het toch erg aardig gevonden. (Uit de „Esperantist"). meer en meer de aandacht te trekken van officiële instanties. Bij de behandeling van de Onder wijsbegroting is het vraagstuk ook in ons parlement aan de orde" geweest en verschillende afgevaardigden hebben er een lans voor gebroken. Nu is het nog weT n»et zó. dat we reeds Espe ranto op de scholen kunnen verwach ten. want de minister heeft immers medegedeeld, dat hij voor het ver plicht stellen van Esperanto als vak niet te vinden is. Maar voegde hij cr aan toe: „Aangezien de gemeente- en school besturen eventueel aan een verlangen daarnaar willen voldoen, wil ik toch wel overwegen om het vak althans fa. culiief te «tellen". Dit *11 dus zeggen, dat gemeente- en schoolbesturen bin nen afzienbare Uid de vrijheid zullen krijgen om het Esperanto op de onder hen ressorterende scholen te doen on derwijzen. Eerste voorwaarde is natuurlijk, dat er een bevoegde onderwijskracht voor aanwezig is. Intussen zijn de eerste wankele schreden gezet In andere landen Er zijn verschillende landen te vin den. waar Esperanto op de scholen wordt onderwezen. We noemen b v Oostenrijk. Slowakije. Griekenland tra. terwijl in andere landen als Zweden. Denemarken. Polen en Frankrijk de staat een niet onbelangrijk bedrag voor het onderwij» in Esperanto be schikbaar stelt. Van meer belang nog is echter het standpunt van de Franse minister van onderwijs zoals hij dit in het Franse parlement deed uitkomen. De minister zegt aan het-einde van zijn betoog toch niets meer of minder dan het volgende: De v»!kere« der aarde zijn van el kaar afhankelijk. Eén der grootste struikelblokken voor een goéde onder, lingc verstandhouding ls echter de veelsoortigheid der talen. De enige op lossing wordt ons door een Internatio nale hulptaal geboden Nadat de Franse minister dan over weegt of een van de bestaande talen daarvoor gebruikt zou kunnen wor den, beveelt hij de sticht»"» en be studering van eeo bni. ->ar* ou!>':»al via de UNO aan. De Z. - campagne maant weerom Die kleine lekkages, auto - rijders Een goed kookboek behoort samen gesteld te zijn door een kok. die over een rijke ervaring beschikt. Ds vrouw des huizes 'moet er op kun nen vertrouwen ^pls de manlijke we derhelft op z"n spoorboekje. Ervaring doet alléén de mens op die z'n ogen goed gebruikt. En. automobilisten, als U Uw ogen goed de kost geeft, zult gij het een* zijn met de mannen van de Z.-cam- pagne, de leermeesters der vuinig- heid, die zeggen: ook door kleine lekkages gaan grote hoeveelheden verloren (over *t gehele wagenpark gerekend». Uit lek kages druppelt niet alleen benzine, maar ook. uw geld (26 cent per liter». Daarvoor kunt u wel heel wat druppels laten lekken, maar wat ge stadig doorgaat werkt zeker Snaar benzine; AoaiiiuiJUe Nc«l;-. .aiulsc Jaarbenr te Utrecht Op het gebied van de techniek is seer veel te zien. Op de foto: r«« zware betonmolen. VRIJDAG 16 APRIL J94S. Hilversum I - 301 ra. 7.00 en ji.UÖ Nieuws; 7.30 en 6.15 Gramjnuziek; 9R0 Lichte morgenklanken; 9.30 Kiarar^ tet van Bartok; 10.00 Morgenwijding; 10.30 Voor de vrouw; 10.45 Vioolred- tal; 11.05 Voordracht; 11.25 Licht or kestconcert; 12.00 Gram.muziek; 12.36 Pierre Palla. orgel; 13.00 Nieuws; 13.15 Vaudeville-orkest; 14.00 Kookpvaatje; 14.20 Beethoven-programma; 15.02 Onc volk in zijn dichters; 15.22 Operelte- muziek: 16.00 Omroepkamerorkest; 16.30 Tussen twaalf en zestien: '.7 00 Johan. Jong. orgel; 17.20 Wij en de muziek: 18.00 Nieuws; 18.15 De VARA feliciteert: 18.30 Ned. Strijdkrachten; 19.00 Denk om de bocht; 19.30 Cur sus „Waar is Uw God?"; 20.00 Nieuws; 20.05 Orkestmuziek: 20.30 Cursus „Hel gezin in de .wereld"; 21.00 Men vraagt en wij draaien; 2t.30 Schuldig of on schuldig; 22.00 Buitenlands weekover zicht: 22.15 Swing and Sweet; 22.40 Avondwijding; 23.00 Nieuws. "Hilversum II - 4l5 m, 7!00 en 8 00 Nieuws: 7.15 GrairLmuziek: 7.45 Mor. gengebed; 8.15 Pluk de éfag; 9.00 Mor genconcert; 9.35 Uit de schatkamer van het Oude Testament; 1035 Ope rette-potpourri: 11.00 De Zonnebloem; 11.35 Als de ziele luistert: 12.05 Schu- bert.juweeltjes: 12.33 en 13.20 Het orkest zonder naam; 13.00 Nieuws; 1350 Van man tot man; 14.00 Uit Ne derlands glorietijdperk; 14.30 Strijk kwartet; 15.15 Gram.muziek; 1600 Muziek bij de thee; 17.00 Na school tijd; 17.15 Orkest Marek'Weber; 18.00 Nederlands kamerkoor; 18.30 Oude melodieën met nieuwe harmonieën; 19.00 Nieuws; 19.15 PTT-uitzending; 19.45 Benelux.uitzending; 20.00 Nieuw* 20.12 Omroeporkest; 20.55 De Ronde tafelconferentie; 21.15 De Zilvervloot; 21.45 Uit de schatkamer van het Oud* Testament; 22.45 Avondgebed. FEUILLETON Naar het Engels door JOHN STUDLEY 26) Zo aan zichzelf overgelaten kuier de Roddy het kle-ine stadje rond. Een paar winkels een twee café'a waren nog open en uit hun ramen schenen grote lichtbundels op de smalle trot toirs, maar de meeste huizen waren al stevig gegrendeld; de straten la gen in het duister te slapen. Een kwartier lang slenterde Roddy lang zaam verder en kwam toen tot de conclusie dat hg niet alleen was. Ach ter hem in de schaduw volgde iemand hem behoedzaam, een man met zijn gelaat in een shawl verborgen en vyiens sandalen van touw de klank van Ztfn voetstappen dempten. Onde: de huidige omstandigheden en na de verwikkelingen van de dag was Roddy niet verrast, maar ook nietbyster geïnteresseerd. Zelfs in Porto Cabello werd iedereen tenslot te bespionneerd. En dat Alvarez hier in dit broeinest van revoiutionnairen goed bediend werd, was heel natuur lijk. Tweemaal was de man. die hem volgde, hem vlug met zachte schre den genaderd en beide keren was Rod dy midden op straat gaan lopen voor het geval dat de man iets minder onschuldigs dan gewoon spionneren in de zin had. Maar toen de man voor de derde maal naderbjj kwam. ge beurde dat zo schielijk, dat Roddy geen tijd had uit de weg te gaan. De man schoof langs hem heen en "toen hg voorbij was ontdekte Roddy dat hem een briefje in zijn hand gedrukt was. Het was al laat: Roddy zag er uit als een toerist en het briefje was hem in het geheim gegeven, Roddy dacht dat het .een invitatie tot een epn of ander minder behoorlijk avon tuur bevatte en gooide het op straat. Met een kreet van schrik vloog de man er op af. maar Roddy was hem voor. Toen hij het briefje weggooide hadden zijn vingers zware lakzegels aangeraakt. In een seconde had hij het briefje weer opgeraapt en nam het mee naar een straatlantaarn, ter-» wjjl de man hem volgde. De enveloppe was zonder enig bijzonder kenteken en het lak zonder initialen of wapen, het schrift was blijkbaar verdraaid. Na te hebben gezien dat de man van uit de schaduw nog naar hem stond te kijken, terwijl hij tegelijker tijd onrustig de straat af tuurde, o- pende Roddy het briefje. Het luidde: ,.U bent naar Curacao gekomen met een doeL Iemand, die dat doel zeer ter harte staat, «ril U helpen. Ga morgen bij zonsopgang, dezelfde weg af, die U vandaag gereden hebt. Achter het café Ducrot zal de brenger van de brief op U wachten met een paard. Volg hem. Als U bang bent dat hjj U in ge vaar zal brengen, laat hem dan voor U uit rijden en richt U re volver op hem. Als U komen wilt, zeg dan tegen de brenger „Vengo". Als IJ niet komt, zeg dan „No Ven- go". Hij heeft,bevel geen vraag van U te beantwoorden. Als U hier over tegen anderen spreekt of als de brenger denkt dat U anderen gezegd hebt U te volgen, zal hjj U terugbrengen naar Uw hotel en Uw kans om een groot onrecht goed te maken zal voorbjj zijn". De brief was niet ondertekend. Maar de schrjjver had onder aan de blad zijde. alsof hem - dat pas later in de gedachten was gekomen, geschreven: „Avonturen rijn voor de stout moedi gen". Roddy las de brief driemaal, ter wijl hg in het licht van de straatlan taarn stond met zijn rug naar de huizen en rijn gericht naar de wach tende man gekeerd. Maar na de eer ste keer las hij over het voornaam ste deel van de brief heen en vlogen zijn ogen naar dat postscriptum. Dat was de regel, die hem wenkte en aan trok; het leek hem of degene, die de brief had geschreven, er aan twijfel de of hg wel naar de aangeduide plaats zou willen komen, en of hij hem met dat zinnetje prikkelde, be spotte en uitdaagde. Roddy begreep, dat er wat de schry- ver van de brief betrof, drie moge- lijkheden waren. Hij overwoog ze snel. Peter zou de schrijver kunnen rijn en dan was de brief een flauwe grap om hem op de proef te stellen.-Misschien was het een ernstig bedoeld aanbod van iemand, die het doel van zjjn be zoek aan Curagao geraden had en die hem werkelijk van dienst wilde zijn. De brief zou ook kunnen komen van de gemaskerde man en zjjn hand langers. die woedendjwaren over zjjn ingrgpen van die morgen en die hu vol leedvermaak dit plan hadden be raamd om hem op die eenzame weg te lokken en hem daar te doden. HU kon onmogelijk weten welke van de drie veronderstellingen de juiste was. maar het postscriptum deed hem zijn besluit nemen. Hij wenkte de bren ger van de brief en deze kwam ver langend naderbg. Ik zal komen, zei Roddy. De ma» glom van vreugde, maakte een diep* buiging en verdween in de duisternis, Roddy luisterde, tot hij het zacht* klepperen van zjjn sandalen niet meer hoorde en liep toen langzaam naar het hotel terug. Hij bleeg nog wel een uur lang op zjjn balcon staan roken en trachtt* bjj zichzelf uit te maken wie zjjn on« bekende vriend zou zjjn. Op de lcadf beneden hem stond een neger-polD tieagent te dutten tegen een boom. Een .troepje werklieden lag op een hoop huiden uitgestrekt en af en too hoorde Roddy hun slaperig gemom pel. De. lantaarns pp de vissersboten en op de brug. die nu omhoog ge haald was schenen zwak door de mist heen en het dek van de stoomboot, die beneden hem vastgemeerd lag, was verlaten en leeg en zag er even onwezenlgk uit als het dek van het schip van de Vliegend* Hollander.- (Wordt vervolad).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1948 | | pagina 3