Ikmaaitki' Van der Waals, S.D.-spion in vaste dienst, maakte honderden slachtoffers N.-HOLLANDSE PERS 194*5 Nederland wachi in spanning! Donkere wolken pakten zich boven het Waagplein samen Gemeente voerde strijd voor behoud van de kaasmarkt Incident te Djokja tot juiste proporties teruggebracht Joodse worsteling om het eigen huis 4e Jaargang No 1214 Zaterdag 17 April 1948 Uitgave voor de ielükna/nige Stich'-ng. Wnd. boofdrcd. A. Erike, TCesterweg 138 Alkmaar, tel. 3300. Redactie es administra tie: Rid^rstraat boek Oadegraebt Tel. 1987 „Enqland Spielwordt ontrafeld Na de oorlog in Engelse dienst op bezoek in Mgskou In de hoge, sombere saai van de Rotterdamse rechtbank in het Paleis van Justitie aan de Noordsingel' ging gisteren het scherm op voor bet laatste bedrijf van bet SP*1» waarin de grofste verrader, die Nederland misschien wel kende, de S.D.-spion Anton van der Waals de ho.ofdrol speelde. Een bedrijf, dat vele dagen ii beslag zal nemen en waarvoor 46 getuigen zjjn opgeroepen om te vertellen van het verraad, dat de voormalige electro,technicus Anton van der Waals, die nu 35 Jaar oud Is, tussen Januari 1941 en Maart 1945 moet hebben gepleegd. Onder'de paar hondeid mensen, die zich in de zaal bevonden, ztfn. ille galen, die hun kamerarden door van der Waals verloren, nabestaanden van hen die vielen door bet verraad. Dan kwam Anton van der Waals de zaal binnen. Aller ogen richtten zich op bleke, geboeide figuur. Lich ten flitsten op, maar van der Waals scheen het niet te raken. Verraad—en moord Vier foliovellen beslaat de dag vaarding. Van der Waals knipperde slechts met de ogen, toonde verder geen enkele emotie. Als „v-man" (Vertrauwensmann) voor de S.D. heeft van der Waals een groot aantal illegale werkers bloot gesteld aan opsporing, vervolging en vrijheidsberoving, eerst te Rotterdam, later ook in Den Haag en de rest van het land. Door onder valse naam door le dringen in illegale organisaties, zich in verscheidene gevallen uit te geven voor een uit Engeland gedropte agent, door voor te geven illegaal werker te zijn. wist hü een schat van gegevens voor deDuitsers te ver zamelen Drie en tachtig namen leest Mr van Doorn voor van personen, die door zijn toedien aan de Duitsers werden overgeleverd Van hen kwa men 42 nimmer terug De dag vaarding-besluit «r thee hem "te Be schuldigen van moord'op Josepb Ma- rip van der Meer. gepleegd bij de Loosdrechtse (flassen omstreeks half Maart J945 Doe!: naam en identiteit - van ».ün slachtoffer te gebruiken om de S D zijn spoor bijster te dó:'n worden Eerste getuigen zijn zij. die met !ie? onderzoek belast zijn geweest. Ir P van der M-er. ex-illcgaal e»i vrijwillig speurder, bevestigde, dat hij tja de bevrijding ontdekte dat het spoor, van Van der Waals naar ZulS- laren liep. De president herinnerde aan dc omdolingen van Van der Waals na de capitulatie die hem zelfs »n Duitsland bracht. Vermoedelijk is hij onder Russische naam zelfs in Rus sische dienst getreden. Groep Broeder Jozef W. Zietse verklaarde, dat hij "als lid van de Heemsteedse groep van broeder Jozef met de marconist Schoenmaker een nieuwe code naar Engeland zou brengen. Met een voor hem onbekende man zouden zij in Schiedam tezamen komen voor een laatste voorbereiding De onbekende bleek van der Waals te zijn Hij deed brutale pogingen be langrijke documenten Ibs te krijgen. Toen zij-in een taxi zaten met van der Waals, hield een Duitse overval wagen hen aan: Scheven in gen. Na een proces werden Broeder Jozef er. Schoenmaker gefusilleerd, de heer Zietse werd wel ter dood veroordeeld, ma»r kreeg gratie. .Kriminaldirektor" Schi;eied^r ver klaarde van der Waals bij de S.D.-er Molltjr uit Rotterdam te hebben leren kennen. Als eerste behandelde van der Waals in Rotterdam de zaak- Bierhuys. Hij vertelde Sehreieder .waardevolle contacten te heben met. een illegale groep in Heemstede. Het ©•vollen daarvan is topn van der W-al's tweede zaak geworden. P"cs Welk motief had U om van de: Waals- in-dienst te nemen?" Sch.-«'ieder: »Ik had het idee. flat Van der Waals heel goed tot V-man kon worden opgeleid." Pr's - „Met hart en ziel volvoerde Van der Waals ziin opdrachten?" G< ..Hij heeft 7* uitgevoerd zoals ik h t wilde". Bloedgeld per maand Op de vraag welk salaris van der- Waals ontving, zeide Sehreieder, "dat d't eerst f 500.-.was. hetgeen spoedig tot 1100.— per maand werd ver hoogd. Voorts ontving hij een premie fldti 5000.— voor de zaakBierhuys «•ft van 50.000 voor hét oprollen van het Nationaal Comité. Er is ook nog overwogen hem ter opleiding voor ge allieerd sabotage-agent naar Engeland te jenden. Hij zou 50.000.— ontvan gen als hij opgeleid en wel terug keerde. Om verschillende redenen is er echter van afgezien". „Waarom stuurde u van der Waals naar Zweden?" „Omdat hij de enige geschikte man was voor het leggen van contacten daar", antwoordde ge tuige E. Spreeuw, die ook.contact had met Broeder Jozef, en vertelde van diens arrestatie, die hij uit de verte meemaakte. Van der "Waals is bij hem thuis geweest om inlichtingen. Ge tuige had niet het idee dat er ver raad in het spel was en dat "hij zelf gevaar liep. Later is hij gearresteerd. In de gevangenis bleek hét verraad van Van'der Waals zonneklaar (Zie verve* pag. 2 kolom 4) STAATSLOTERIJ. 1000.— met premie van 30.000 óp nr. 4641 80.niet premie van 3.000 ep- nr. 9668 400.— nr. 17476 200.nr. 16602 100.— 13310, 13449, 17437 Peter Hurkos brengt De Nederlandse telephaat Peter 'Hurkos, die reeds eerder een moord- zaak in België aan het licht bracht, heeft opnieuw van zich doen spreken. Bij een séance in Gent overhandigde men hem een enveloppe met een foto van een verdwenen "lid van het on-' dergrondse verzet. Hij verzekerde, dat de jongeman in kwestie vermoord was met een Engelse sleutel en dat hij begraven lag op een erf, 14 km. van de zaal af. Ook de dader kon hij noemen, doch dat wilde hij niet in het openbhar doen om het onderzoek niet te belemmeren. laatste nieuws WAPENSTILSTANDSRESOLUTIE AANVAARD De Veiligheidsraad heeft bij de de batten over Palestina de wapens til- standsresolutie, ingediend door de V.S., aanvaard. NEDERLAND Lenstra De Vroet Sc hij venaar Schaap Kraak Terlouw Wilkes van Bun Rijvers Staffelen Engelsman Lcmbeicchts. De Buck v. Steenlandt Aernoudts Mernrans Erroelen Meert v. d* Audenaerde Anonl Henriet TÈirifayt BELGlë Schakel Zondagmiddag in op Hilversum n - 415 m. Het ooggetuige-ver slag, wordt verzórgd door LEO PAGANO. Een gemeente- en een nationaal belang I Als Vrijdagmorgen 7 Mei de klok van de Waag toren zijn zevende «!agp .gesproken, Gelukkig dreven ae over de stad heeft doen galmen, zal de knecht tot dc opzichter van het kaasdragcrsgilde zeggen: „Vader,hy heeft geslagen!' En als deze kaas- dragers het appèl hebben gehouden en de berries bij de schalen *ijn gezet dan gaan zij naar huis en komen om half tien terug met -bun hoeden, ge sierd met de rode, gele, blauwe en groene linten, de kleuren van het veem en gekleed in witte broek, wit overhemd en witte kousen. Want op Vrijdagmorgen 7 Mei wordt In Alkmaar voor de eerste maal in dit jaar weer de kaasmarkt gehouden „De kaasmarkt.-, hoe staat die er eigenlijk voor? Zal de markt in stand 'kunnen worden gehouden", dit is de vraag,'die ons van verschillende zij den wordt gesteld. Daarom denken wij op dit ogenbilh even terug aan de strijd die werd gevoerd en aan de oplossing, die degemeente Alkmaar na de oorlog met het ministerie van landbouw, het Bedrijfschap voor Zuivel en de Bond van op-Coöperatieve grondslag In Noord Holland werkende Zuivel fabrieken heeft .gevonden. Een oplossing, die tenslotte leidde tot het behoud van fle kaasmarkt, j markt, want ér waren voor hen an- men in Alkmaar. Weet dus, dat het niet de vreem delingen zUn die de markt in stand houden! Natuurlijk... het is prachtig en goed dat zij komen, want zij zorgen ervoor dat de faam van dit Nederlandse pro duct over de hele wereld wordt uit gedragen. De wolken dreven weg Maar nu dan over die donkere woj- Mei de /a/en liep de aanvoer terug De heer P. A. de Boer, assistent vao, het Marktwezen heeft «en grote kaart mét lange rijen cijfers op zijn bureau liggen. Wij lezen, hoeveel kaa* er van jaar tot jaar op de markt werd aangevoerd Met een 'potlood wijst hij op de sta tistiek. „Kijk", zegt hij, „in 1936 zo veel duizenden kilo's een jaar later enige duizenden minder, ^en jaar verder weer en hier nog minder. Wat de.oorzaak hiervan is? Wel, laten we eens enige bladzijden van het geschiedenisboek terugslaan. In vroeger jaren kaasden de boeren zelf en zij "verenigden zich mettertijd in. kleine coöperaties, die uitsluitend ingesteld waren op de fabricage van kaas. De kleine fabriekjes, waarmee Noord Holland bezaaid was, verdwe nen, langzamerhand. Er kwamen gro tere voor in de «plaats, die niet al leen kaas,* maar ook^ boter en rriélk- poeder gingen produceren. Wat gebeurde er nu? De jongere boeren vonden het erg gemakkelijk, dat zij de melkbussen aan de weg konden zettfen; alles werd afgehaald en wanneer zij kaasnodig hadden, kregen zij <Tie van de fabriek: Ja. en naar de markt hoefden zij eigenlijk ook niet meer te gaan. Voor de verkoop van hun produc ten zorgde de fabriek wel. Oh. ik herinnersmij nog heel goed. dat ov°r de wegen 1n de buurt van de Friese brug lange rijen boeren wagens m»: kaas naar de markt gingen. Dat was een aardig gezicht. Nee, nu zijn er bijna geen zelfkazende boeren meer. En die nog met kaas op de markt komen, zijn de ouderen. Enige jaren voor de oorlog voerden som mige grote Zuivelfabrieken ook geen kaas meer ,aan. Zij dachten minder belang te hebben bij een dergelijke dere manieren om hun producten kwijt te raken. In 1937 begon de strijd In 1937 was er nog een strijd tus sen markt en beurs. Met een drasti sche verlaging van de wik- en weeg lonen hebben wij ook deze moeilijk heden opgelost en „draaiden" we ver der.... totdat de oorlog kwam. De aanvoer liep in de eerste oör- logsjarenenorm terug en in 1944 betekende de markt al niets meer. In 1946 werd de Alkmaarse kaas markt weer geopend. Maar voor het zover was, hadden donkeren wolken zich boven het Waagplein sadiengepakt. Aanvankelijk zag het er naar .uit, dat de Zuivel fabrieken nu in het geheel geen kaas meer op de markt zouden aanvoeren. Moest- de markt- verloren gaan? Dat nooit, zei de gemeente Alkmaar en zij ging een strijd voeren om het be houd van deze markt, cen strijd, die iedere gemeente behoort te voeren voor het behoud van al haar markten. De kaasmarkt is een gemeente en een nationaal belang, zo meent weg, want er kwam een oplossing. De gemeente pleegde overleg met het ministerie van landbouw, met de secretaris van de Bond van Zuivel fabrieken op coöperatieve grondslag) ir. G. Kranen, met het Bedrijfschap voor Zuivel, met oud-minister Dec- kers, de kaashandelaren en al de plaatselijke instanties, die belang had den bij het voortbestaan yan de markt. En het was tenslotte het Bedrijfsschap voor Zuivel, dat een subsidie verleen- de. •Met deze subsidie konden de onkos ten worden vergoed, die da verkopers, de Zuivelfabrieken moesten maken r bij de aanvoer van de kaas. Zo kon er dus in 1946 weer gemarkt worden. Zagen die zuivelfabrieken nu wel het -belang van de kaasmarkt in? Inderdaad, zij zagen het in, want nog in hetzelfde jaar hadden zij er varen, dat de prijsnoteringen omhoog liepen. Alkmaar werd weer toonaan gevend in Nederland, de vérkopers in het gehele land zetten hun prijzen naar die van de Alkmaarse markt. Ook in 1947 werd de subsidie ver leend en toen liep de aanvoer weer aanmerkelijk op; bij dit alles moeten wij natuurlijk bedenken, dat de distri butie een rem is Voor de opbloei van de handel. 4» Of er dit jaar weer een subsidie komt? Dat weten wij nog niet, maar de kaasmarkt gaat door!", zo_besloot de heer de Boer zijn uiteenzetting. weerbericht ZONNESCHIJN Droog en overwegend zonnig weer met voof de-*tijd van het jaar nor male temperatuur. Meest matige wind uit Oostelijke richtingen. Aldus het lid vap de Nederlandse delegatie, Abdoel Kadir, voor de mi crofoon te Batavia, naar welke stéd hij uit Djokja was teruggekeerd om de Nederl;-Indische regering verslag uit te \>rengen over het incident bij de aankomst der delegatie in de Re publikeinse hoofdstad. Abdoel Kadir begon zijn toespraak met té verklaren, dat z.i. Aneta geen moedwillige verdraaiing van de fei ten had gegeven in haar reportage. Maar de correspondent ..kon geen goed verslag geven^van de gebeurte nissen in een menigte van duizenden mensen, waarin hij zelf mede door de duisternis, als het ware verdronk". De demonstratie, die volgens Ab doel Kadir geleid werd. en tegen de Indonesische delegatie-leden was ge richt, kan men niet beschouwen als maatgevend voor de Republiek. Het lag trouwens kennelijk niet m de be doeling, het leven der delegatie-leden te bedreigen. Dit werd dan ook door deze leden niet gevreesd. „We zijn er nog niet maar we komen er" Abdoel Kadir takende de politieke .sfeer, te Dlukja als ..een sferen, een verzameling van ideeën sentimenten, expressies, uiterlijke bewogenheid en wat al niet meer, zorfder duidelijke bègrenzing". Hij noemde de Republikeinse propaganda in pers en radio, „weinig gastvrij. Nog steeds worden wij onheus bejegend", de woorden: „Ik moge verzoe- Drie van het roemrijke gilde (iet gilde, belang is voor onze stad. van groot Abdoel Kadir sprak voor de microfoon Opgeschoten jongens, die „sip keken" toen zij een standje kregen „Hel was een demonstratie uitgevoerd door jongens tussen de 10 en de 26 jaar. Ik zag hier en daar ouderen, die, met stokken in de hand, het geheel dirigeerden. Toen ik een paar van mijn jeugdige verwelkomcrs ver telde, dat hun demonstratie de grootst mogelijke blunder was omdat zij nu de wereld toonden, geen respect te hebben voor andersdenkenden en geen eerbied voor politieke tegenstanders die vreedzaam kwamen onder handelen, hetgeen een slecht begin voor hun volksstemming betekende, keken zij .sip". ken, Uw regering te helpen om op de vlugst mogelijke wijze te komen tot een goede oplossing van het Indone sische probleem Wij-zijn er nog niet, maar wij komen er wel", eindigde Abdoel Kadir zijn toespraak. Aneta reportage „geen moedwillige verdraaiing" Plannen van HoHma.' E= administrateur "van het piac- Marshall, Paul G. Hoffman, heeft op een persconferentie verklaard, dat hij voornemens is beperkende e pa! in gen op te stellen, welke ten doel hebben te vooi'komen dat de buitenlandse re- geringen.cn haar onderdanen, die bij het plan zijn betrof ?n. elkaar gaan beconcurreren door hoger prijzen aan de. Amerikaanse producenten -p bie den. Kamergeleerdestor.J terecht Voor het Leidse Tribunaal stond terecht de ex-hooglëraar H. Krekel, die benoemd was op instigatie van Seys Inquart tot hoogleraar in de wijs begeerte aan de Leids^Universiteit. Hem werd o.m. ten laste gelegd het schrijven van buitenlandse overzich ten. j n Nat•onaal-socialistisehe k ran- feri. .Hy-verweerde" zich met te zeg gen, dat zijn artikelen de kwestie van twee kanten belichtte. De verdediger meende, dat zijn cliënt een milde straf moest hebben, daar hij als bet proto- tvpe van een kamergeleerde niet be sefte welke invloed zijn houding uit oefende. Het conflict in Palestina neem: steeds dreigender vormen aan. Ver der en. verder drijven de bloedige practijk in het Heilige Land en de schone' theorie, waaraan de Ver. Na ties zich bezondigen, van elkander af. Men ziet er daar blijkbaar nog heil ixi om door te borduren op een these, waarvan ,een kind beseffen kan, dat zij onder deze omstandigheden niet te verwerkelijken is: wapenstilstand tussen de vechtenden. De vreemde politieke reuzenzwaai, ■die de Ver. Staten heen en. terug na men toen zij eerst het verdelingsplan in de steek lieten en daarna verkon digden dat het voorgestelde beheer- schap slechts als een .tijdelijke oplos sing was geprojecteerd, heeft toe ge volg gehad dat niet alleen meer de Arabieren, maar Arabieren èn Joden zich verder geen steek van de beslui ten der Ver. Naties wensen aan te trekken. Ook de Commissie voor Palestina, die trots de verwarring doorging met haar taak, de uitvoering van het ver delingsplan voor te bereiden, is ver bitterd. Zij keerde zich fel tegen de Britten met de beschuldiging, dat zij de zaak saboteren. De Britse regering toonde zich verontwaardigd overi gens gaf zij in haar antwoord punt voor punt de beschuldigingen toe. zich stellend op het standpunt, dat het haar goed recht is om geen mede werking te verlenen aan plannen die zij niet heeft aanvaard. 'Formeel is dat vrijwel juist maar zo gemak kelijk zou er geen antwoord te vin.- den zijn op wat de Joden de Britten voor de voeten werpen. Het con- voyeren der levensmiddelentranspor ten. waarbij reeds talrijke slachtoffers gevallen zijn, 20u inderdaad geen Joodse aangelegenheid moeten zijn maar de mandaatmogendheid past er voor, om het karweitje op te knap pen. Terecht weigeren de Joden aan de Arabische eis om de oude stads wijk van Jeruzalem te ontruimen, te voldoen en ten onrechte destilleren.de Engelsen uit de goedkope raad, maar toe te geVen, het recht om de Joden daüi* nu aan hun lot over te laten. Het is wel veelbetekenend, dat de Commissie voor Palestina althans t.a.v. Jeruzalem heeft besloten, over te gaan tot vorming van een politie macht der Ver. Naties., de toestand schijnt er inderdaad n>et langer houd baar te zijn. Bitterder nog zijn de Joden ge stemd over de bewaking der grenzen. Zy schatten, dat reeds een 15000 man troepen uit Syrië, de Libanon, Irak en Trans-Jordanië ongehinderd dus met medeweten van de Engelsen, zeggen zij over de grens kwamen. Maar op de jacht naar Joodse vluch telingen neemt de gehele Britse Mid dellandse Zeevloot deel. „Engeland spoort de Joden met ra dar, de Arabieren met een blinddoek op" luidt hun conclusie. Daar komt bij, dat de Joodse verdedigingsorga nisatie niet door de Palestijnse rege ring erkend wordt, daar deze zelf „verantwoordelijk is voor orde en rust" hoe zij echter haar taak op vat, is in de laatste tijd wel gebleken. Over deze dingen zwijgen de En- Buitenlands Overzicht geisen- Zij kunnen er ook beter over zwijgen, want het éne woord, dat ter verdediging van hun politiek mogelijk zou zijn, het woord Olie, klinkt niet sympathiek in de oren der volkeren. t Maar het is helaas in de eerste plaats de olie, met de strategisch be langrijke verbindingswegen en steun punten, die Engeland halsstarrig maakt en Amerika van zijn reeds' eenmaal ingenomen standpunt deed terugkeren. Tenzij de kleine landen der Ver enigde Naties door hun stuwkracht alsnog ook de Verenigde Staten tot doortasten dwingen, is er voorlopig weinig kans op verbetering in de si tuatie. De Joden zullen zich tot het uiterste weren voor hun onafhankelij ke staat, die trots alles werkelijkheid is geworden. En zelfs zal men er voor op moeten passen, dat het conflict niet een internationaal aspect krijgt. Beriohten over leveranties van wa pens en vliegtuigen uit ver-afgelegé* landen nemen hand over hand toe. A. H.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1948 | | pagina 1