Alkmaar, in de dagen van de bevrijding 3 10 HAART 1945: vijf Alkmaarse verzetshelden gefusilleerd De herdenking in onze omgeving De Canadezen lieten lang op zich wachten De stad één vlaggenzee, de vreugde steeg ten top Toen wjj in Alkmaar bij duizenden naar de Berger weg waren gegaan om de voedselviiegtuigen hun heerlijke pakketten op het vliegveld te zien af. werpen, toen vfj hoorden, dat de Duit. ■ers bij het inschepen op de Kanaal kade de revolvers in het water sme ten, toen wij zo hier en daar weer de jonge mannen op staat ontmoetten en toen wfl wisten, dat zij ongehinderd de beruchte muur bij Heiloo konden passeren, jatoen durfden wig weer aan een spoedige bevrijding te den ken. Zelden is een tijding zo snel van hois tot huis gegaan, als het bericht dat de Belgische zender op die Vrij dagavond, nu drie Jaar geleden, de wereld inzond.de capitulatie voor West-Nederland was werkelijkheid ge worden! Alkmaar werd een vlaggezee, de on dergrondse strüdes werden met vreug de begoei, de klokken werden geluid en een grote menigte vulde de straten •m uiting te reven aan de vreugde •ver de herwonnen vrijheid. Zaterdag, de vijlde Met Op Zaterdagmorgen, de vijfde Mei, was vrijwel iedereen van het heuge lijke nieuws op de hoogte. Van een uit bundige feestvreugde kon dadelijk echte: nog geen sprake zijn Duitse soldaten liepen zwaar be wapend door de stad- op het stadhuis verbleef „burgemeester" van der Sluys, ook nog gewapend, en hij ver bood de gemeentewerkl^den, de vlag lilt te steken. Tot de bevolking richtte hij een brutale, „dringende waarschu-, wlng", die enige verwarring sticht te. Waren we nu wel bevrijd? Gelukkig kwam om half tien een einde aan de onzekerheid. Op het bureau van politie werd de eerste vlag uitgestoken, er vefscheen een procla matie van burgemeester van Kinschot, de klok in de Waagtoren begon te lui den en nu wapperden overal in de stad de vlaggen. „De Vrije Alkmaarder" nu boven, gronds - kwam met extra bulletins en op Zondag, de zesde Mei, konden wij lezen: „Hedenmiddag zal gene raal Blaskowitz. de bevelhebber van de Duitse strijdkrachten in Neder land, het capitulatie document teke nen. Vandaag trekt de 49ste Britse Divisie Zuid-Holland binnen en morgen bezet de 1ste Canadese divisie Noord-Hol land "Vij kunnen dus morgpn de Canadese troepen verwachten". Een laaisie terreurdaad De Duitse troepen werd bevolen zich na het binnentrekken van de Ca nadezen te concet reren in bepaalden gebieden. Daar zouden zij dan wor den ontwapend en voor die tijd moch ten zij hun persoonlijke wapens hou den. In verband met het gevaar ,dat ui' dit besluit zou kunnen voortvloeien verzocht de Nederlandse regering de bevolking van West-Nederland „nie' langer te demonstreren, totdat de geal lieerde troepen zijn binnengetrokken" De waarschuwing, die dit verzoek Inhield, was niet uit de lucht gegro pen. Sommife ontgoochelde en ver bitterde Duitsers waren gevaarlijker dan ooit f^p Zondagavond P Mei om streeks 11 uur, verstoorde een aantal dronken en provocerende soldaten de rust in de Sint Aonastreat en de*e Duitsers ontzagen zich ntet. daar twee patrouillerende leden van de BS.. J Baas en J. Smit te f"««11Wen Inmiddels werd ook in Alkmaat overgegaan tot de arresm»! van ver radelijke elementen en Zondag kwa enen de jongens van dc R R o-> In een bespreking, die 's middags ten huize van dr. Hoeneveld ttftsen M Gonlag. districtscommandant van hei Strijdend Gedeelte in dicHct 2 en mr A. Schenkeveld. gew-^'Mk ccmman dant van de Bpwf.'-'n»^ >-nen in O* west XI enerzijds en majoor Wehrmachts Befehlshaber in Bezir" Alkmaar werd gehouden, was benaalo dat enige onderdelen van de B.S. van af Zondagmiddag patrouillediensten in de stad zouden verrichten. Zij moesten dit ongewapend doen. totdat majoor Schaus van zijn com mandant bericht had ontvangen, dat de capitulatie voor het nog bezette deel van ons land een feit was gewor den. Niet lang daarna werd bekend ge maakt, dat het verdrag, waarbij de onvoorwaardelijke overgave van dc Duitse troepen in het Westelijk deel van Nederland was geregeld, in Wage- ningen was getekend. „Welcome Boys!" Maandag verschenen de mannen van de B.S. met hun sten-guns in de stad, de wacht werd betrokken bij het stad huis, de verschillende groepen defileer den door de staten, toegejuicht door de duizenden en duizenden blijde men sen, die zich overal hadden opgesteld om de komst van de Canadezen af te wachten Vele spandoeken waren reeds aan gebracht. met grote letters stonden er tussen het wapen van Alkmaar:: ..Weicoma Boys. Thank you very much". „Morgen vanaf 7 uur kunnen de Canadezen komen. Hun komst zal aan gekondigd worden door de sirenes van de brandweer, welke zullen loeien wanneer de Canadezen Limmen zijn ge passeerd. De Canadezen zullen zich be geven naar het Stadhuis. Hier zal de militaire overdracht plaats vinden", deelde „de Vrije Alkmaarder' mede Vier, vijf rijen dik stonden de Alk- maarders - en vele uit de omliggende plaatsen - langs de Kennemerstraatweg in het Ritsevoort, de Koorstraat en in de Langcstraat en de eerste feestelij ke intocht, die zij hier beleefden was Oproep aan oud - militairen 1939-1940 Na de bevrijding is de gewoonte ontstaan dat oud-militairen uit de oor logsdagen van 1940 op de ochtend van 10 Mei een eenvoudige bloemenhulde brengen op de laatste rustplaats van hun gesneuvelde kameraden, die in Alkmaar hegraven zijn. Zo gebeurde het op 10 Mei 1946 en op 10 Mei 1947. Het was vooral wijlen de heer Werk- man. die deze herdenking organiseerde en het zou jammer zijn, wanneer ten gevolge van zijn verscheiden, deze" echt kameraadschappelijke herden king nu niet zou plaats vinden. Vandaar dat ondergeteken«\m te zamen overleg pleegden en hiermede alle oud-militairen uit de jaren 1939 1940 opwekken om ook dit jaar in alle eenvoud blijk te geven, dat zij, die tot de eersten behoorden die hun leven gaven voor onze vrijheid, onder ons niet vergeten zijn. Het is een eenvoudige herdenking. Er wordt niet gesproken. Alles wat officieel is wordt vermeden. Het moet zijn de eenvoudige hulde van de sol daat aan zijn gesneuvelde vriend. De regeling is a!s volgt a.) Wy verwachten u Maandag 10 Mei as. 's morgens vóór acht uur bij het borstbeeld van Mw. Bosboom- Toussaint (Triytjc) op de hoek Wil- helminalaan, Straatweg, Varnebroek. b.) Om acht uur marcheren wy af naar de beide Kerkhoven, waar een bloemenhulde op de graven der in de Meidagen 1940 gesneuvelde militairen wordt neergelegd. c.) Na het bezoek aan de ILK. Be graafplaats wordt de colonne ontbon den. De bloemenhulde moet natuurlijk door ons zelf worden betaald. Wil len degenen, die daar een bijdrage voor willen geven (deelname aan dc huldiging verplicht daar echter niet toe.) deze storten bij de laatst onderge tekende, van Ever" genstraat 1, of op diens rekening bij de Alkmaarse Bank. Ook de and .re comité-leden zullen Uw bijdrage gaarne doorgeven. In sommige plaatsen is er een ver eniging gevormd van oucLmllitairen 19391940. Mocht onder U voldoende belangstelling bestaan om ook in Alk maar tot een dergelijke, meer perma nente organisatie te komen dan kan men va deze gelegenheid gebruik, maken zich daarvoor op te geven en zullen wij U t.z.t. gaarne nader bé*- richten. Oud-militairen 19391940, wij ver wachten U Maandag 10 Mei a.s. op de aangegeven plaats, Mr. D. Bosscher, Blinkenlaan 66, Hei loo; G. Diesfeldt, K. de Grootelaan 1 Bergen; W. C. Mooy, Koorstraat-24. Alkmaar; A. Vis Azn., Eilandswal 10, Alkmaar: H. Nijdam Lzn, v. Everdin- senstraaf 1, Alkmaar. Gedenksteen onthuld in Zaandam ,,Zij gaven het grootste offer: hun leven" Dinsdag 4 Mei.... Op het Zonovergoten Prins Bernhardplcin in Zaandam staat een gedenksteen, nog met een grauw zeii omhuld. De Hollandse driekleur er naast wappert halfstok zoals alle vlaggen aan Zaandams hui zen en fabrieken. Hier, op deze» plaats aan de rand van de stad. offerden op 10 Maart 1945 vijf dappere Alkmaarse mannen hun leven in de strijd om de bevrijding van Nederland. Het zijn G. H. Cevat, A. v. d. Kamer. J. P. J. van Roon, R. Rempt en W. Zwart. Te hunner nagedachtenis wordt vandaag dit monument op plechtige wijze onthuld, opdat zij niet vergeten worden. Het is een gewijde plek geworden dit kleine stukje Nederland. Kinderen spelen in de groene weilanden achter het monument, do natuur onl waakt, vogels zingen hun lentelied Maar deze vijf jongens zijn niet meer Zjj brachten het kostbaarste offer, wat gebracht kon worden voor hun vaderland. In een massagraf In de duinen Werden hun lichamen na de bevrijding gevonden, ze zijn deels in Overveen deels in Alkmaar ter aarde besteld.... ontgoocheld de komst van de burgemeester Jhr. mr. F. H. Kinschot, na een gedwongen afwezigheid van drie jaar. Wij wachtten geduldig en Dinsdag 8 Mei, omstreeks 2 uur reden de eerste jeeps Alkmaar binnen, spoedig ge volgd door pantserwagens en grote vrachtauto's. Zij waren vermoeid, onze vrienden. van de lange reis door jubelend Ne derland, maar zij waren ook blij. dat de oorlog ten einde was en zij beant woordden het grenzeloze enthousiasme met vrolijke gebaren. Hier en daar werden de afzettingen doorbroken en de voertuigen van de Canadezen werden bestormd door uitbundige jongens en meisjes. De capitulatie van geheel Duitsland werd Maandagmorgen 7 Mei in het hoofdkwartier van generaal Eisen- hower ondertekend en Dinsdag 8 Mei, de dag, waarop de Canadezen binnentrokken, was uitgeroepen tot Victory Europa Day en het was dus te begrijpen, dat Alkmaar zich geluk kig achtte, juist op deze dag de Cana dezen te kunnen begroeten De bevrijding en de arbeidersbeweging Van een onzer abonne's ontvingen wy onderstaand schrijven, dat wy op de dag ^er bevrijding gaarne plaatsen. „5 Mei - de herdenking der bevrij ding van Nederland uit de nazuover- heersing; de dag van feestelijke blijd schap over verlossing uit de slavernij! Ook een ondertoon van ernst, van teleurstelling, dat in het algemeen met de herkregen vrijheid zo slecht is gewerkt, de kansen op herstel en vernieuwing vooraTgeestelijk, zo wei nig zijn benut en van waarlijk natio nale eenheid zo weinig is terecht ge komen. Begrijpelijk ook, dat de arbeiders klasse, die wel steeds tot meer produ ceren wordt aangespoord, maar aan wie waarlijke medezeggenschap en me dedeling worden onthouden en in het algemeen toch de zwaarste lasten krijgt te dragen onverschillig en wan trouwend wordt. Maar: al valt veel te verklaren, goed te keuren is dit allerminst Geen wederopbouw, geen vernieu wing is mogelijk, zonder de krachti ge wil en bezieling tot overgegeven arbeid, ten bate van *allen, allereerst de meest verdrukten, kinderen, op groeiende jeugd en niet in de laatste plaats de ouden van dagen. Geen jjroter gevaar voor democra tie en socialisme, dan afzijdigheid in het nationale verband. Als op het 1 Mei-fecst de eisen door de rode arbeidersbeweging worden ge steld en medezeggenschap in de ruim ste betekenis noodzakelijk wordt ge acht, internationaal en nationaal, dan behoort naast de rode vlag ook het Nederlandse rood-wit-blauw. Hier "is onze plaats - wij socialisten marcheren mee!" GROTE BELANGSTELLING Een zeventigtal mensen uit Alkmaai voornamelijk familieleden van de ge- fusilleerden. woont de onthulling bij De organisatie is perfect, met een gloednieuwe speciale NACO bus en enkele personenauto's werd de reis naar Zaandam gemaakt. Wanneer om twee uur het gezel schap zich in Zaandam over de Prins Bernhardbrug naar het monument begeeft, wacht daar reeds een grote schare belangstellenden. De zon schijnt helder, een koele wind doet de vlag gen wapperen. OVERSTE WASTENECKER SPREEKT Als eerste spreker treedt overste J, Wastenecker, de vroegere gew. com mandant van de B.S. in Noord Hol lands Noorderkwartier voor de micro foon. Zijn rede is warm en ontroe rend. „Op de eerste plaats wil ik dank zeg_ gen aan de initiatief-nemers en de Monuments commissie," aldus de heer Wastenecker, „en aan allen die hebben samengewerkt aan de oprichting van dit gedenkteken. Ik spreek deze dank ook gaarne uit namens alle oud-B.S.ers in ons gewest Zij zijn ongetwijfeld net als ik zeer erkentelijk dat de Zaandammers dit monument hier hebben wil'en plaatsen voor de gevallen verzetsstrijders, ook al waren ze niet uit Zaandam af komstig. WH staan hier op de plaats waar onze kameraden zijn gevallen, omdat onze vijand meende dat door hun dood het verzet dat hier in de Zaan streek zo uitermate groot was, gebro ken zou kunnen worden. Wij staan op 'n stukje van hun Noord Holland, hun geboorteland, die wij van plan waren niet in handen van onze bela gers te laten. Deze vijf B.S.ers werden gegrepen toen ze op weg waren voor hun laatste opdracht: een wapentrans port Zij hebben onze bevrijding niet meer mogen beleven. Vóór die dag gaven zij het hoogste offer: hun jonge leven. Het leed dat over hun familie en na bestaanden werd gebracht, valt voor ons niet te peilen. Ik kan geen troost woorden voor hen vinden, maar ik hoop oprecht, dat dit monument de nabestaande enige kracht mag geven öm dit onherstelbare verlies te blij ven dragen. Ik kan hen verzekeren, dat de dood van deze vijf mannen voor de B.S. een extra grimmige aanspo ring was om voorwaarts te blijven gaan op dezelfde weg die zij volgden". „Moge deze steen er toe bijdrage dat de herinnering en de eerbied voor alle gevallenen tot in lengte van da gen bestendigd blijft", aldus besloot de heer Wastenecker. ONTHULLING DOOR DE BURGEMEESTER De loco-burgemeester van Zaandam de heer Plooier, onthult het gedenk teken. De ruwe granieten zuil is sober en eenvoudig. Zo immers zouden de vijf mannen gewild hebben. Het opschrift luidt: Op 10 Maart 1945 vielen op deze plaats voor de vrijheid: G. H. Cevat, A. v. d. Kamer, J. P. J. vaii Roon, R. Rempt en W. Zwart te Alkmaar" Aan de voet van het gedenksteen groeien kleine heesters en wat paarse violen. De loco-burgyieester zeide o.m.: „Als ik nu voor het gemeentebestuur deze steen onthul doe ik dit onder de plechtige belofte dat deze plek voor Zaandam een gewijde plek zal zijn". Het is doodstil. Alleen de camera s klikken en van ver dringt het geluid van de stad door. Dan zet het mannenkoor van Adr. Honig onder leiding van de heer Jac. Kaart „Biatri Mortui" in. Na het twee de liefï. „O Heer die daer" spreekt de heer K. Kirpensteijn namens de Ver eniging voor oud-illegale werkers te Alkmaar. DE HEER KIRPENSTEIJN ZEIDE „Hf>t is met gemengde gevoelens, dat wy hier als Alkmaarse oud-illegalen staan. Wy zijn dankbaar voor het initi atief van de Zaandamse gemeenschap om door dit monument op deze plaats de nagedachtenis van hen, die voor het vaderland vielen, te eren. Wij zijn echter ook vervuld met weemoed en droefheid bij de herinnering aan hen van wie op deze plaats het hoogste offer is gevraagd, dat zij konden bren gen, n.L het leven. Vijf van onze beste mensen hebben in de strijd tegen de tyrannieke overweldigers hier dit fer moeten brengen". „Was hun offer tevergeefs?" „Zo vervolgde de spreker. „Als wij hier op deze dag en op deze plaats die vraag stellen is slechts een zeer positief antwoord: „Neen, integendeel!" moge lijk. Maar dan zij ons volk ook één niet betrekking tot degenen die zij ach terlieten. Dat zij zo!" EEN SCHAT VAN BLOEMEN Na deze toespraak wordt de eerste krans namens de monumenten-com missie gelegd; er volgen bloemstuk ken van de Vereniging voor oud-ifle gale werkers, de vierde sectie der Alkmaarse B.S., de buurtvereniging DVV, het personeel van de fa. Albert Heijn en dat van de fa. Honig. Een speciale deputatie van de Alkmaarse brandweer onder commando van de Hoofdbrandmeester K. Pander legt 'n krans van seringen en anjers i.d. Alk maarse kleuren aan de voet v.h. monu ment, familieleden brengen kleine en grotere bouquetten en wanneer de laatste bloemen zijn neergelegd, is het grasveldje voor de grijze zuil herscha pen in een bloementapijt. Tenslotte brengen de mannen van sectie 4 een eerbiedig eresaluut aan hun vijf mak kers. In de cantine van de Zaanse gas fabriek brengt de heer K, Schekker- man namens de 4de sectie en de na bestaanden der gefusilleerden dank aan hen, die medewerkten aan de tot stand koming van deze gedenk steen Zij die in de voorste ge lederen vielen voor de vrij heid van ons land, voor de toekomst ook van U en Uw kinderen, vroegen niets, gia. ven alles. Wij kunnen de doden niets meer geven behalve de vervulling van hun verwachting, dat hun vrouwen, kinderen of onders na hun dood geen ellende en gebrek zouden lijden. Van 923 Mei zal Alkmaar In het teken staan van de Stichting '40'45. Men re kent ook op U! Aan onze doden... WAARVOOR ZIJ 'STREDEN Wij streden voor het heilig leven Voor licht en lucht en boomgeruis Voor al wat is van God gegeven Voor onze kinderen en ons huis ■Wij streden voor het arg'ioos bloeien Van rozen in den ochtendschijn Voor tranen, die in stilte vloeien Voor. onze vreugd' en onze pijn Wij streden voor de goede aarde, Die wezen ons en aanschijn gaf. die 't merk van onze stof bewaarde; Wij streden voor een eerlijk graf. Wy streden voor beminde ogen Voor't Godgeschenk van brood en wijn Voor 't zachte warme mededogen En voor het recht om mens te zijn Wij streden voor de zin der woorden Voor vrijheid in geluk en nood Voor 't edelst dat den mens behoorde Of hij een christen is of jood Wij streden voor ons diepst verlangen Voor onze rijkste eenzaamheid Voor zegen In de jeugd ontvangen En later tot een droom gewijd Wij streden voor het eeuwenoude Dat immer zich verjongen moet Voor het doorleefde en aanschouwde Voor ons gemeenzaam, dierbaar goed Voor onze akkers, onze stranden Voor wat geduld verwierf, ontgint; Voor al wat in de lage landen De harten en de geesten bindt Zo voerden wij zwijgzamcn, velen De ongelijke lange strijd Wij wilden smaad en honger delen waren ten dode toe bereid (Naar een gedicht in het 2e vervolg van het Geuzenliedboek, illegaal uit- gegeven in de lente van 1944> Kinderen van Heiloo legden de eerste bloemen neer Voor de Stille Tocht naar het mo nument aan de Rijksweg te Heiloo, was eveneens grote belangstelling. 'Bij dit monument had de brandweer de ere-wacht betrokken en onder lei ding van de heer Hertingsveld zon- gen de kinderen van de hoogste klas sen van alle scholen hier .Helden van Holland" van N. J. Speur en Tiet „Wil helmus". Nadat acht kinderen van vier scholen namens de gehele bevolking de gevallen verzetslieden en de slacht offers van het oorlogsgeweld met blue men hadden herdacht, legden velen een bosje tulpen, rozen of narcissen bij het gedenkteken. 's Avonds werd het monument met schijnwerpers verlicht. Egmond aan Zee Ook onze correspondent uit Egmond aan Zee meldt een grote belangstel ling voor de Nationale Herdenkings avond. 's Avonds om kwart voor acht hadden velen zich op het burgemees ter Eymaplein verzameld en bij het monument aan de ingang van het kerkhof, op de graven van de geal lieerd© soldaten werden vele bloemen en bloemstukken gelegd. Bij het monument van de vissers, die in de vorige oorlog op zee waren gebleven, werden door de jongens van de lagere scholen bloemen neergelegd. In de lange stoet was de gehele bevol king van Egmond aan Zee met depu taties vertegenwoordigd. Langedijk In Broek op Langendijk tgerd' gis termiddag in een geheel bezette Ned. Herv. Kerk een herdenkingsdienst gehouden. De drie predikanten, ds. Henstra, ds. Dommer en ds. Bijlsma. gingen voor in deze dienst. Langs enkele graven op het kerk hof werd na afloop een stille omgang gehouden. De muziekvereniging Advendo bracht o.a. Psalm 102, vers 8 en het Wilhel mus ten gehore. In Noordscharwoude vonds 's avonds een plechtigheid plaats bij de Nieuwe weg. Namens o.a. het gemeentebestuur, de Bond van Oud-Illegale Werkers, de CPN de Waarheid en namens vele verenigingen en jeugdorganisaties werden kransen gelegd. Er werd 2 minuten stilte in acht ge nomen en burgemeester Schelhaas las de namen op van de gevallenen vau Langedijk. De muziekvereniging Ad vendo zorgde voor de muzikale om lijsting. Na afloop van de plechtigheid trok een lange stoet langs het monu ment. Stompetoren De deelnemers aan de stille tócht "te Stompetoren gingen vanaf het mo nument naar de plek, waar tijdens de bezetting de boerderij Houtlucht van wijlen P- de Boer door de Duit-iers in brand werd gestoken. Hier vond een korte plechtigheid plaats; er werd 2 minuten stilte in acht genomen en op de plek werden bloemen gelegd. Schoorl Gistermiddag werden door de kin deren van de Katholieke school te Catrijp en de O.L. school te G*oet kransen gelegd op het monument aan de Zijpersluis. B en W en de gemeen tesecretaris van Schoori waren oij de plechtigheid tegenwoordig. Des avonds werd een stille tocht ge houden naar het monument. kerkdiensten Alkmaar. Ned. Herv. Gemeente: Groo- te Kerk 10 uur ds. Dikboom Kapelkerk 10 uur ds. den Oud sten. Baptisten Gemeente: 10 uur Evan gelist F. Hofhuis in de Nieuwe Doe len. Heiloo: Ned. Herv Gem.: 10 uur ds. Bloemhoff, H. Doop Bergen: Ned. Herv. Gem.: 10 uur ds. van Wijk van Alkmaar Koedijk: Ned. Herv. Gem.: 10 uur De heer A.- Slager. Apotheker: voort 5 Apotheek-Wanna Rits»-

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1948 | | pagina 2