25 jaar geleden stierf Herman Heijermans J Gedurende tal van jaren beheerste hij het Nederlandse toneelleven ...Gesmaad door enkelen ...Vergood door velen Handbaluitslagen Abonneer! U op dit blad Rookwedstrijd BANDEN NODIG? VIJF EN TWINTIG JAAR geleden nam de dood een "san de meest begaafde Nederl andse auteurs van ons weg.Een schok ging door geheel on s land, toen de kranten het be richt Drachten: Herman Heyermans is niet meer. Her de laatste Jaren stiller g worden rond deze figuur, die ge ruime tijd niet alleen het Nederlandse toneelleven behee te. maar als veelzijdig schrijver zich een naam maakte, die niet licht zal worden ove: troffen. TER OVERDENKING Beste jongen, er is geen dood. Er is alleen maar een verander ren. Ik ben niet dood voor jou en jij bent niet gestorven voor mij. FALKLAND. HERMAN HEYERMANS is voor vele jongeren een onbekende. Maar degenen die nu de leeftijd van vijftig, zestig jaar hebben be reikt, hebben hem in zijn volle glorie meegemaakt. De tijd. dat ieder jaar met Kerstmis in Amsterdam een nieuw stuk van Hyermans ging. Een stuk. waarnaar door het land met belangstelling werd uitgekeken Niet alleen door het socialistische deel van het land. al staat het vast, <iat de moderne arbeidersbewe ging zich wel zeer nauw verbon den voelde met Heyermans. Maar ook het deel dat niet ijl de -.beweging" behoorde, leefde vol .belangstelling mee. Omdat Heyermans iets te zeggen had. Omdat hij niet alleen een schrij ver was. die het vraagstuk van 't socialisme in zijn stukken aan de orde stelde, maar op prachtige wijze andere kleine menselijke moeHHkheden en problemen wist te ontleden KUNSTENAAR? Er is dikwijls getwist over de vraag of Heyermans een kunste naar was of niet. Hij zelf kon om deze vraag soms zo goedmoedig Ironisch lachen, of wel er heftig •ver opstuiven. Hij was niet begerig naar Je r\ ..am van „kunstenaar". Hij Schreef niet om kunst te plegen. M'-sschlen is dit het geheim van fijn succes geweest. Want het volk vraagt niet naar de gefcun sf^'de „kunst om de kunst". Het volk heeft geen behoefte aan ..de ichone tale, die als een blomme onenbloeit". maar die door het volk niet wordt begrepen. Zomin als- deze wereldvreemde kunste H?->r ooit het volk zal begrijpen. Er is inderdaad c i mogelijk he d. een heel kleine mogelijkheid dat een kunstenaar zo begena died is, dat hij d° noden van het volk verstaat en er opeenvoudige voor het volk begrijpelijke wijze ut "'trklng aan weet te geven. H' blijven echter uitzonderingen kunstenaar in die zin is ook Kcvrmans wellicht niet geweest In ziin proza was hij misschien soms iets uitbundig, iets te ge zocht. Hij kon met de woorden goochelen. Hij verstond als geen ander de kunst om nieuwe woord spelingen te scheppen. Om vo^pJneen neer te schrijven die taalkundig niet. verantwoord wa ven Die niet direct tot het volk spraken. Hoe geheel anders as dat ech te" in de meestp van ziin toneel werken. Hoe sprak die taal dan Sot ons. Hoe werden we niet be -en tn tal van tr.freien. H^eft. het nu nog zin. ons te v.-vuua>en in de vrnrg ofiemand ♦en kunstenaar is? Moeten we dat sne~»aal nog doen ten aanzien van Heyermans. die in h°t voorwoord to* zijn Diamantstad aan Lode wiik van Deyssel schreef, naar aanleiding van dienj opmerking, dat dit we«"k de kunstenaar ver ried dat h" niet de bedoelde had een kunstenaar te zijn Dat hii de bedoeling had. de nen el lenden van het volk uit te beel den in de hoop. dat er in die no de'" en ehenden verbeuring zou komen. Is dit niet veel belangrijker? Is hef ntet dirzpndmaal meer waard «i1n talenten in dienst te stellen van deeenen. d*e «drilden tegen el lende en armoede, tegen maat achaDpellike wantoestanden en m'sbrulken. dan aan zijn bureau - te eaan zitten over een B'^swendine. die niet aan alle eisen van schoonhcid voldoet? DE FALKLANDJES.- U kunt ze weer krijgen, de on volprezen „kleine vertelsels", zo als bij ze zelf noemde. De preten tieioze verhaaltjes, die dagelijks in hev Handelsblad verschenen en die kunnen doorgaan voor de bes te journalistiek die in dit genre ooit in een Nederlandse krant verschenen is. In veel opzichten zijp ze verouderd. Maar in nog meer opzichten vindt ge er steeds weer de mens in terug. De mens met zijn kleine vreugden en be •7'wmoringen. Ge kunt bij het doorlezen genieten van de fijne humor, telkens weer. Ook van de tragiek. De melancho!'° En telkens zal het tot u door dringen, dat hier een kunstenaar aan het woord is. Dus toch een kunstenaar? Waar om niet? Het is geen schande om kunstenaar te zijn en tevens aan de kant te staan van de maat schappelijk berooiden. Als uw beurs het toelaat, koopt dan echter die Falklandjes. Ge leert er Heyermans door kennen en ge krijgt er een betere kijk door op het leven van een veer tig a vijftig jaren terug. En als ge ze in uw bezit hebt. laat ze u dan eens voorlezen, door iemand die de kunst van voorlezen ver staat. Eerst dan ontdekt u de schoonheid van deze geschriften Dan pas dringt het tot u door. hoe alles vloeit en leeft. De vraag of Heyermans een kunstenaar was, is reeds zo oud als zijn eerste werk. Een Jodenstreek, zijn eerste no veile, bracht reeds dadelijk de pennen in beweging En hoe veel te meer nog zijn eerste toneelwerk „Dora Kremr". De „kunsf'critlci waren eenslui dend in hun oordeel Het was opnieuw een bewijs, dat Ne derland geen toneelschrijvers had. die iets konden preste ren. DE ZOETE WRAAK Wat heeft Heyermans een heer lijke wraak genomen op deze klein burgerlijke critca.ters. Het volgend jaar verscheen er van de hand van een Russische auteur een toneelschets, getiteld „Ahasverus". Ge zult het menig maal over de radio hebben horen voordragen door Willem van Ca pellen. De lof in de pers was uit bundig. Dat was nog eens iets an ders dan de mislukte producten van Hollandse kunstenaars. Ec later kwam uit. dat de auteur de veelgesmade Heyermans was. Wat heeft hij in die wraak genoten. Toen Heyermans in Berlijn was, hij is enkele jaren in Berlijn ge weest en schreef daar onder an dere de nu weer in herdruk ver schenen, m,n - de roman Du^zika. begon hij zijn loopbaa nals toneelschrijver. En het is wel in die kwaliteit, dat hij ons volk stormenderhand heeft veroverd. In een 'rtnge rij kwamen ze. Ora et labora. Op hoop van zegen, Allerzielen. Het zevende gebod, de Opgaande zon. Het pantser, Ghetto. Robert en Bertram. Kok en Springer. Eva Bonheur. Uitkomst, de Schone slaapster .de Wijze kater. Beschuit met muisjes korte toneelstukjes, als het Kind, het Kamerschut. Brand in de Jonge Jan, namen var toneelwerken, die een* begrip zijn geworden Eén hebben we er voor het laatst bewaard: „Schakels", een vrolijk spel van huiselijke haard. Hoeveel honderdduizend - Neder landers zouden niet hebben gene ten van dit meesterlijke tonee- werk. dat wij zonder aai den een der beste van het gehele Neder landse repertoir zouden willen nomen. Wie Schakels kent. kent Heyer mans. In t'twee centrale figu ren Pancras en Hein Duijf. heeft hii zich zelf geschetst, zoals hij was. Een gemoedelijk fijnvoelend mens. ondanks uiterlijke kra Een mens. die geen onrecht kon v«rirj-'- »- Maar r- k p»y me js. recht, en veelal vergeefs .ur er m Uttie geluk. Een man dit h -n ultva len. maar «te k even wijsgerig bespiegelend Icon zijn. Zo hebben alleen tal van Amsterdammers hem gekend. Duizenden Nederlanders aan baden die zware man. die je zo goedmoedig peinzend kon aanstaren. "Die zo mee kon voelen met het leed van an deren. Die zo veel humor kon geven. Heyermans geen kunstenaar? Leest u dan eens met volle aan dacht dat meest verguisde, en mis schien ook meest bewonderde stuk naast de Hoop van Zegen, Aller zielen. Men zal mij kunnen tegenvoe ren, dat er iets theatraals in zit. Maar het stuk zit zo vol schoon heid, dat men er voor elke dag van het jaar een spreuk voor een kalender zou kunnen uithalen. HOE HIJ ZIJN BEGRAFENIS ZAG. Mijn jongen, zeg je dan tot je zelf, wat verheffend als je let terlijk begraven ligt onder de kransen. Je hele leven ben je door geen lakeien bediend en nu lopen er dozijnen om je kist en bij de de portieren van elke volg koets. Je boft mijn jongen. Ein delijk steek je eens anderen de ogen uit. Adi slager, kruidenier, groenteboer, belastingautoriteiten- Ik lach jullie uit. Ik, die hier al leraangenaamst lig, terwijl zelfs mijn buren en mijn ergste vijan den goed van me dienen tc spre ken Er is veel te doen geweest om dit stuk. Het is in tal van plaat sen verboden geworden door bene pen autoriteiten .die er een gods lastering in meenden t. zien. Welk een wanbegrip. Welk een ontstel lend gemis aan werkelijkheidszin. Want niet het godsgeloof werd hierin aangevallen, alleen werd geschetst hoe bij het geloof de liefde ontbrak. Hoe krijgt echter Ge fanatieke pastoor Bronk de volle maat toe gemeten. Hoe is deze geworden tot een figuur, die een niet gelo vig mens niet kan waarderen, maar die niettemin door zijn vast.,, besloten kracht respect inboezemt Misschien is Heyermans wel geen kunstenaar geweest. Maar hoeveel meer spreekt zijn Op hoop van zegen niet tot het volk dan b.v. de Kleine Johai.nis van Fre derik van Eden Hoe heeft het pu bliek niet meegeleefd in dit on sterfelijke stuk. keer op keer. Hoe weiden de spelers niet toegejuicht, als Geert ziin ontstuimige woor den de zaal in slingerde. Maar hoe hevig werd de spanning niet. als we van mome^' tot moment voelden aankomen, dat ds Hoop met man en muis vergaan was. Hoe staat die figuur van Kniertje ons niet in het geheugen gegrift, als ze klomüklepperend afstrom pelt. met het pannetje soep in de handen. De toestanden zijn veranderd. Maar nog steeds grijpt de Hoop de mensen aan. Misschien is dat de grootste ver '"enste eeweest van Heyermans. dat de toestanden veranderd zijn. Want de indruk, die de Hoop maakte in het land was overweldi gend. Niet alleen dat de arbeiders er door tot ontwaken werden ge bracht. Ook de burgerij kreeg een schok. De burgerij, die in het heel niet, zoals sommigen 't wel eens willen voorstellen, van alle menselijk gevoel gespeend is. EEN MOEILIJK LEVEN Ja, dat heeft Heyermans gehad. Moeiüikheden, zoals hij ze in zijn toneelfiguren tekende.. In zijn Matthijs de sterke it de Opgaande zon, worstelend met financiële moeilijkheden, in zijn Jasper in Eva Bonheur. met moei lijkheden van geestelijke aard. In momenten van uiterste nood ontvluchtte hij voor een poosje de zorgen en beslommeringen en vertoefde in droomland, zo uitne mend verbeeld in het voor het RITA's BIECHT Nansen: „Gedenk te sterven, Rita. Rita: ..Gedenk tc leven. Wij hebben nooit geleefd. Jaren, ja ren bebben we naar boven ge keken in plaats van naar onze voeten. Wat een winter laap. Als eerst, voor alles de aarde, met wat er niet op leeft, wat er op geduld wordt, een land van zomer is geworden, nu is ze een hel, een tuin van onkruid, zul len we zien wat er van de go den één god was er niet overblijft Uit Allerzielen publiek zo moeilijk tc begrijpen Uitkomst. Deze man heeft ontzaglijk moe ten vechten in de tijd, toen zijn toneelvereniging schatten gelds verslond en faillissementsaan vraag op faillissementsaanvraag volgde Hij is er tenslotte aan be zweken. Eén bankroet was niet te voorkomen. Hij is er door geknauwd. Maar opnieuw vond hij de kracht om zich op de literaire arbeid te we pen. Al was het dan ook zo. dat hij niet meer kon wachten op de inspiratie, die nodig is om iets groots te scheppen. Als er voorheen ee i geviettd actrice bij hem kwam. om tc vragen er voor te willen zui gen, dat hij een stuk gereed had, waarin zij een hoofdrol zou kunnen spelen ter gelegen heid van haar jubileum, was zijn antwoord onvermijdelijk: Het stuk komt pas af, als ik voel. dat ik het aan kan. Na het faillissement moest hij schrijven ,zo veel als hij kon. om te leven en om de schulden, welke hij als ereschulden beschouwde te voldoen. Zo ontstonden als bij dra gen aan verschillende bladen zijn Droomkoninkje, Vuurvlindertje, Moord in de trein, zijn Barbertje Snik, zijn nieuwe Falklandjes, zijn Man zonder tranen, Verbeel ding en werkelijkheid. Tot een on geneeslijke ziekte er een langdu rig en smartelijk einde aan maak te. Kanker in de mond vernietig de langzaam het sterke lichaam van deze edele mens. aan 'vie to neelminnend Nederland zo veel te danken heeft. Somber zat hij die laatste dagen in Zaendvoort voor zich uit te staren .terwijl de angst voor de toekomst van vrouw en kind, die hij onverzorgd achtergelaten wist hem kwelde. Vijf en twintig jaren is het ge leden, dat Heyermans van ons heen ging. Wij herdenken deze man, deze strijder tegen alle on recht, wiens borstbeeld in net Vondelpark door nazistische on verlaten geschonden werd. met grote eerbied, omdat hij een ^er pioniers is geweest, die in donke re tijden, waarin de ontrechten nog niets te zeggen hadden, het vaandel hoog hief. v. Z. Nieuwe Niedorp NOTABELEN GEKOZEN De verkiezingen voor notabelen der Ned. Herv. Kerk had lot resultaat dat de heren G Bcnit en P Deugd wer den herkozen. De heer H Couvert werd gekozen in de plaats van de heer J Keeman welke als kerkvoogd fis be noemd. BROEK OP LANGEDIJK 3000 kg uien 24.10-24.50, grove 22.50; 8000 kg andijvie 14.5021.20; 20.000 kg witte kool 6.40, sucees 6.50— 8.10; 16000 kg groene kool 6.1522-40 3000 kg gele kool 5.40—6.50; 10000 kg rode kool 5-50—9.70. WARMENHUIZEN 3000 kg andijvie 17.5019-50; 34000 kg rode kool 5.50—7.60; 1400 kg witte kool 7.20—8.50. NOORDSCHARWOUDE 1800 kg aardappelen, BI. eigenheimers 8—9 40; 3800 kg uien 23 40-24.50; drielingen 17-60; nep 18.40; 13000 kg peen II 10.40-11.70; III 9-20—10.50; 12.000 kg rode kool 5.50-8.60: 12000 kg groene kool 13—19.80: 100.000 kg witte kool 5. Berpen-BKC 5-8 Doelpunten waren goedkoop aan de Duinkant Zonder Ab Tiel. waarvoor Rezcl- roan niet onverdienstelijk inviel, maar met aanvoerder Paardekoper, maakte BKC de reis naar Bergen. Men was ge waarschuwd door de onverwachte over winning van Bergen 2 weken geleden in Hoogwoud tegen de lei ers Gras- hoPpers. Er zou dus gewerkt moeten worden en er is gewerkt, waarbij wel opgemerkt dient te worden dat alles nog al meeliep ook. Het was reeds na enkele minuten, op vrij gelukkige wijze, dat BKC aan zijn eerste doelpunt kwam. Van Dalen kreeg een vrije schop te nemen even over de middellijn. Het werd een ab soluut gevaarloos schot op doel, doch doordat een Bergeen-speler de bal van richting veranderde, kwam de bal bui ten bereik van Jonker in de goal. Een onverwachte, moed-gevende. voorsprong die weinige minuten later door Rezel- man met een goed schot nog werd ver groot. Bergens achterhoede, met spil Ur- banus aan het hoofd, was niet zo in vorm. Men wilde door het steeds naar buitenspel zetten van de geel-zwarte voorhoede de aanvallen het hoofd bie den. Dit buitenspel-valletje werd ech ter lang niet op de juiste wijze behan deld. Een aantal malen lukte het in derdaad, maar soms ook bleef de Ber gen achterhoede staan voor een ver, meend buitenspel, waarvan dan in het geheel geen sprake was. Linksbuiten Ko van Teulingen wist hier enkele ma len van te profiteren en van zijn voet kwamen dan ook voor rust nog drie doelpunten. Bergen heeft in de rust stellig be sloten er niet bij de pakken te blijven leerzitten. Het duurde dan ook niet lang of Pesie scoorde het eerste tegen- punt. De Bergen achterhoede, vele ma 'len tot bijna op de middellijn opgesteld moest evenwel ook vaak handelend op treden en het was Buning die aan even tuele Bergen-illusies voorlopig 'n einde maakte door Bergens keeper voor de 6e maal te passeren. Hierdoor niet in het minst ontmoedigd bleef de aanvals- Iinie van de duinkanters doorwerken en met succes want al spoedig wist Bakker IJsselstein te passeren, 't Bleef echter een hopeloze laak want Hen- drikse maakte het verschil even later toch weer 5 (72)Dit herhaalde zich nog een maal. Door een prachtige k bal van Bakker en een ..loopbal" Blok veranderde de stand in vrij korte tijd via 7—3 in 8—3. BKC s vuurlinie had hiermede haar kruit verschoten- Bergen daarentegen bleef dóórwerken, en zag dit zwoegen door nog 2 doel punten beloond van v. d. Berg, waar mede zij het grote verschil niet kon op heffen, doch de einduitslag nog wel enigszins eervol maakte- Voor de wedstrijd werd nog een mi nuut stilte in acht genomen ter nage dachtenis van de heer J. Beeldman. Disficl 2« klas„ A h,„., AHC 2Lijnden 3—0 HOC-HAV 9-6 Turno—tfnitas 14—3 Districts le klasse dames ADA—Achilles 14—0 BHCAmersfoort 52 Sport Vereent—Blauw Wit 0—2 Districts 2e klasse dames A HOC-HAV 3—2 GitaN. Niedorp 5—0 TonegidoRood Zwart 91 Rapiditas—OSS 0—5 Aidclingsklasso 1c klasse herce IJmondAVA 141 TonegidoConcordie 2 136 2e klasse heren DVVOHOC 2 n-o. HOC 3Rapiditas 2 313 le klasse dames B SDL—AVA 4—1 Olympia—DTS 51 |HC—SSV 1-0 2e klasee dames B I Ur era-RHC 4-0 CSVSDL 2. SDI. teruggetrokken 2e klasse dames B 11 JHC 2—TSV 4-0 AVA 2—N. Niedorp 2 4—5 2e klasse dames B Dl ZwaluwenDES 30 DOSKO-Wiron 1-2 Wieringerwaard mocht tevreden zijn Wieringerwaard mag zidi gelukkig prijzen, dat het tegen Vrooe nog «en gelijk sj>e! heeft behaald, want taJloaa malen is het doel van Van Bal er. op wonderbaarlijke wijze voor doorboring behoed gebleven. Bovendien speelde Vrone vooral m de tweede helft wel wat beter. De roodbroeken starten met drie ia vallers, resp. voor Buning, De Vriea en Struik. In het begin een gelijk op gaande spel met aanvallen van 1 zijden, die echter nog geen succc: leverden. Een mooie kans voor Vrone ging verloren toen een hunner spelers alleen voor Van Balen staande nog miste. In de 39e minuut had Oostin dier succes. Na enig heen en weer getrapt wordt de goede Vrone keeper gepasseerd. In de resterende minuten voor de rusi ontsnapte het W doel nog maals aan een doorboring. Voor de tweede maal kwam er een Vrone spe Ier alleen voor Van Balen. Deze gleed uit en kwam te vallen, maar Fortuna snelde blijkbaar te hulp, want de bal rolde net naast het doel. In de tweede helft was het een zeer slechte vertoning van weerszijden. Vooral Wieringerwaard was er gt he! uit en Vrone kwam in de meerder heid. Na 18 minuten kwam eindelijk d* verdiende gelijkmaker. Was de af werking van de Vrone aanvallen b« ter geweest, stellig hadden de mannen uit St. Pancras daarna nog de zege uit het vuur gesleept. Ieder zal dc overtuiging zijn toege daan, dat de roodbroeken met dit ge lijke spel best tevreden konden zijn. Met grote blijdschap geven wij kennis van de geboorte van onze dochter GRIETJE W. Blokker J. Blokker—Veld Stet Akersloot Tijdelijk Centraal Ziekenhuis Alkmaar. Alkmaar se Kamermuziek Verenigingen „GULDEN VUES" Vrijdag 25 November 1949 8 uur precies Geotge van Rene«e (hopin-Rec V» Entree f 2. Scholicrkaarten f 0-75 Kaartverk. dagelijks bij Boek handel Ter Burg. Koorstr. 1. Scholierkaarten dagelijks a-h. Gulden Vlies. Plaatsbespre king op Vrijdag 25 Nov. van 111 uur voor de 4 concerten Aangifte Lidmaatschap bij mejuffr- A. C. Gouwe Steijnstr. 92- Te koop verse fabrieksbielen - koppen bij J. Kater, Oudesluis 1- VERLOREN een kinderschoentje zwart lak. Gaande vanaf Den Helder, Schagen. Barsinger. horn naar Lutjewinkel. Tegen beloning terug te be zorgen bij J. Westdorp, Lutje winkel B 106 e- Donderdag 24 Nov., Aanv. 8 uur. Mooie prijzen Zaal P. KOSSEN St. Maartensbrug Voor direct gevraagd HULP IN DE HUISHOUDING wegens ziekte van de vrouw. R. Band, schoenmaker, Mo lenstraat C 27. Schagen. De curator in het faillisse ment van P. VAN CAMPEN HOUT. te Bergen, heeft he den ter griffie van de Recht bank te Alkmaar de eerste uitdelingslijst neergelegd, die daar gedurende tien dagen kosteloos voor de schuld eisers ter inzage zal liggen. Alkmaar. 18 Nov. 1949. Ritsevoort 2. De curator. Mr. F. ZEILER Te huur of te koop gevraago CAFE VERGUNNING op dorp in de kop van Nrci Holland. Br. onder nr. bureau van dit blad. Hand of trapnaaimachine Voor St. Nicolaas hebben wij een ruime sortering in. Verlichtingsornamenten, zowel kamerlampen. P.L. verlichting, slaapkamerlampen, wand- en staande schemerlampen en kerstboomverlichting. Verder een mooie collectie fornuizen, aanrecht- fornuizen en comforen met bijbehorende DRll en Berkelite pannen. Wij verlichten Uw tor gen met een prima N-S.F. of Philips radiotoestel- In alle prijzen verkrijgbaar. Verlicht Uw arbeid met electr./ wasmachines, stofzuigers of strijkijzers Onze voorraad biedt voorts: snelkokers, luxe waterketels, theelichtjes, haardrogers, bedkruiken, wasketels, zaklantaarns, electr. straalkachels en Infraphil bestraKngslampen. Speciaal voor de heren de bekende Philips droog-scheerapparaten voorradig. Beleefd aanbevelend. Installatie- en Radiobureau J. LEGUIT Te'. 258 - N'euwe Niedorp te koop gevr 1396 bur. v. d. blad Te koop drachtige stamboekzeug 3e oon bij D. Dekker. 8. 1>-Iianadoro. Langcvliet Grootste keuxa Laagst* prijs Deskundig adviec OSSEN IKMAAR Bandengroothandel, '.aal 43-48, t*L

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1949 | | pagina 4