J
DE LITAHIE VAN EEN GODS TROUBADOUR
Empire Sfafe Building
Koog torent het gebouw boven New York
ln 1945 vloog een bommenwerper
tegen het enorme gebouw en richtte
grote verwoestingen aan
Vijftig jaar geleden stierf de grote
Vlaamse dichter Guido GbzbIIb
DE NEDERLANDEN omstreeks 1580. De Unie van Utrecht
was gesloten en de vrijgevochten Noordelijke Nederlanden,
stegen snel in hun nationaal bewustzijn. Daarnevens was
er Vlaanderen, dat nog geruime tijd de loden last van het
Spaanse juk zou moeten dragen zonder zich daar daadwer
kelijk tegen te kunnen verzetten. Togen deze verre achter
grond gingen Europa's staatslieden na de val van Napoleon
Nederland en België aanécnvoegen. o— Na de Unie van
Utrecht was de - vermeende Waalse suprematie lang
zaam het Vlaamse land beginnen te overwoekeenr. Meen
niet. dat het nu met de Noordelijke Nederlanden als rugge
steun 4e Vlamingen eenvoudige: gewerd het Waals-terug te
dringen. De samenvoeging leed te vee! aan innerlijke ge
schillen en verschillen om een éénheid i kunnen zijn. Daar
bij kwamen tijdens samen voeging een aantal apert on
juiste handelingen v - Nederlanc^e v rklarcn
van de opleiding der Geestelijkheid tut een tak van Staats
onderwijs, en het vervolgen van de Geestelijken, toen deze
het ontwerp van de Grondwet waagden te wederstreven. De
van onnv.n geladen atmosfeer berstte tenslotte uitéén in
een tiendaagse veldtocht, waarna Noord en Zuid zich ln den
vervolge recalcitrant en naief verhulden in hun r nale
beslotenheid. Een recalcitrant ie overigens die ook weer te
genhangers vond Zo ontstonden er op taalgebied in Vhm
deren twee partijen: Diegenen die naar taalverloedering
met het Nederlands streefden.en zij die zich mr'!:':And daar
tegen verzetten In deze poel van onzaligheid en tweedracht
was een vurig apostel, die zich boven de zichzelf verstrik
kende 'Waamse taaivechters wist te stellen, een uiterste exi
gentie. En zie. duistere ogenblikken blijven nimmer. In dat
ogenblik van door "hesluiteloc elkaar wederstreven ontstane
neerslachtigheid, kwam hij. de apostel, de man die de twee
dracht zou bannen, die gans Vlaanderen achter één banier
zou doen scharen: Guido G elle.
Als kind reeds gebeurde het dik
wijls .dat Gezelle afdaalde naar
de grotten waar de oude Vlaamse
dialekten als flonkerende edelste
nen verborgen lagen. Hier in deze
stille verzonkenheid verwijlde hij
veel. Met zijn ontzaglijk taalin
stinct ging hij Mlstraal te lijf de
Provencaal in wie de landelijke
adem van zijn streek is verkristal
liseerd. Hij ging, te rade bij Klaus
Groth .de plat Duitser, en hr be
groef zich in Rubioy Ors, de Cate
laan Doch vooral trok hij telkens
weer onvermoeid ten strijde tegen
de.wirwar van onderaardse gan
gen en spelonken .waarachter hij
de bronnen van zijn eigen lands
taal wist. Op d-ze tochten ontdek
te hij dat Maerlant nog immer
onsterfelijk in de volksmond
voortleefde. En een enkele maal,
in een geheiligde stilte, verstond
hij de fluisteringen die deze Maer
lant tot hem richtte. Tengevolge
daarvan ankerde bij hem de ver
heerlijking van zijn landstaal diep
Wanneer wij ons in zijn leven
verdiepen, dan vermogen wij keer
op keer dc betoning van dit laat
ste te ontdekken. Toen Gezelle in
1854 tot leraar aan het seminarie
te Roesselaere werd benoemd,
wierp hij zich met een ongotoom
de ijver op zijn nieuwe arbeid,
daarin de mogelijkheden verwe
zenlijkt vindend, zijn denkbeelden
en zienswijze aan jongeren door
te geven.
Hugo Verriest. toen nog zijn
leerling, formuleert het ergens zo
treffend: .G.zelle beklom de ka
theder Boeken dicht En een
uur lang overhing ons het onein
dlge".
Ook in zijn poëzie zette Gezell?
alle vensters open om de Vlaamse
adem binnen te voeren. Het is ee^
thema, deze poëzie, met een on
eindige reeks variaties, in de
meest verscheidene toonaarden.
Eén lange trits literaire precio
sa rond de Vlaamse natuur, de
Vlaamse mens. de Vlaamse taal.
Keer op keer onderkennen wi„ fijn
zinnig verwoord, in de Vlaamse
taalschat der eeuwen Gezelle.
Want een hoogot belangrijke le
venssubject was hem de poëzie!
Als de ontreddering van h ?t ogen
blik hem te tr'.sst gewerd, dan
greep hij de pen en zochtvertroos
ting in zijn dichtkunst. En ook
wanneer de schoonheid der na
tuur. de wonderlijkheid tan het
leven of de sneeuwen reinheid
Gods zijn hart deed zwellen van
geluk, ook dan was er de poëzie
als enig pad van fellebewogenheid
naar klare rust:
Weg met u. penne,
over 't gladde papier
en rust niet. en rust niet,
tot de ziele
het zwellende tij des gevoels
haar eigene krachten geen
meester
los en haar banden haast kwijt
in brekende tranen
vooruitstroomt.
Voor het juiste begrip van de
dichter Gezelle Is het raadzaam,
hem eens te toetsen aan de ons
uiteraard nader staande „Tach
tlgers". Onmiddellijk laat zich een
duidelijke overeenkomst onderken
nen. „Tachtig" streed tegen het
ontkrachte, doodgebloede eplgo
nisme «waaraan de Nederlandse
literatuur ten prooi was gevallen.
Gezelle weerde *lch evenzo tegen
de arrogante pseudo poëten en
ijdele criticasters, die in Vlaande
ren het literaire leven beheersten.
Beiden wilden door vernieuwing
van het woord vernieuwing van
de taal. Maar: ?zelle'a kunst
was zeer bepaald religieus gericht,
waar „Tachtiger" het in den be
ginne zonder enige bepaaldheid
sIn hun loutere verheerlij
1 van de aesthetica van het
werden de „Tachtigers" tot
vuk iagen a sociale hyper indivi
dualisten .terwijl Gezelle in zijn
kunst juist het volk trachtte te
vinden. „L'art pour 1'art" zeiden
de ..Tachtigers", en door: de
kunst te zien als de meest indivi
duële expressie van de meest in
dividuële emotie schiepen zij een
kloof tussen de poëzie en het volk.
Gezelle daarnevens zocht het volk
In zijn bewondering voor de één
voudige mens voelde hij zich on
weerst.aanbaar tot hem aangetrok
ken.
Simpel, dat was ook Gezelle z?lf
Ge vindt het in de verzen die hij
schreef over de kleine mens. Het
gedichtje voor den Knrtrijksen
timmerman Leo van Robaijs, het
liedie van den wagenmaker 8'her
penzeel. en h°t eenvoudige slaap
liedje dat moeder zingt bij het
wiegje van haar kleuter:
Slaapt, slaapt, kindje slaapt
En doet uwe oogskens toe,
die plnkléhde winklende
oogskens daar
'k ben 't wiegen al zo mee:
'k en kan u niet meer wiegen
'k en ga u niet meer wiegen:
slaapt, slaapt, toe!
g' hebt uw hertje en uw mondje
voldaan:
g hebt al uw krlnklende
krulletjes aan,
Ach! en 'k en kan van uw
wiegske niet gaan.
Slaapt, slaapt toe!
Ge kunt Gezelle's simpelheid op
overeenkomstige wijze aantreffen
in de talrijke ratuurverheerlijkin
gen waarin de dichter telkens op
weer andere wijze z'i intens ver
wonderen weergeeft voor de God
dclijkc schoonheid, in de Natuur
verankerd.
Tenslotte, gij ontdekt Gezelle's
eenvoud ook en allereerst in zijn
religieuze gedichten, waarin het
getuigenis aflegt van een onge
meen zuiver voelen. In zijn reli
gieuze poëzie leren wij G :zelle in
zijn diepere wezen kennen. Waar
om? Omdat al zijn tjiierende we
zentrekken zich hier tot een één
held verwerkelijken. Het leven en
arbeiden van de gewone mens
staat typisch middeleeuws
in direct verband me., het geloof
ln het eeuwige leven. Voorts is er
zijn kinderlijkheid en ziji-» gelovig
heid, die zich op büzondere wijze
weten te verenen. En tenslotte is
er nog Gezelle's symboliek, die
zich met argeloze volmaaktheid
door zijn poëtische phrazen windt.
Laat 's dichters werk nog een
maal de betoning van onze woor
den vormen:
Gij badt op eenen berg alleen,
enJesu lk en vind er geen
waar 'k hoog genoeg kan
klimmen
om U alleen te vinden;
de wereld wil mij achterna,
alwaar lk ga of sta,
of ooit mijn oogen sla;
en arm als lk en is er geen,
geen één.
die nood hebbe en niet klagen
kan:
die honger, en niet vragen kan:
die pijne, en niet gewagen kan
hoe zeer het doet!
O leert mij. armen dwaas, hoe
dat ik bidden moet!
Wellicht ten overvloede wensten
wij in aansluiting op het hiervoor
geciteerde specimen uit Gezelle's
oeuvre nog éénmaal te wijzen op
het simplistische element in zijn
kunst. Waarom? Omdat het voor
ons de manende vinger betekent.
Want. gijlieden, gij en ik, wij, die
in de zeldende ogenblikken waar
in we tot ons zelf keren schamel
en berooid voor God ~*an staan
met ons handje .voi moeilijkhe
den. Wij poveren. wie de stor
men der tijd te machtig zijn ge
worden. Néén. néén. wij dwa
zen. onnozclen. ellcndigen. die
met onze hogere integralen en
grootbedrijf adminnstratiesy
sternen, vierde dimmensies en
Hiernamaals projecten, psychó
analyses en kunstrichtingontwer
pen niet bij machte zijn om de
klare simpelheid van ons Leven
en Sterven te verstaanWij
moesten simpeler zijn, het ware
ons tot geluk. In dat opzicht kan
Gezelle ons tot lering zijn!
27 November 1899 was de dag
die Gezelle's leven ten einde richt
te.
„Ik heb geleefd in eenvoud des
harten en waarheid", met deze
woorden stierf hij. Naast hem lag
open op de bidstoel Ruusbroec, de
Mystieker.
Zijn sterven was geen pijnlijk
sterven; kon ook geen pijnlijk ster
ven zijn. Hij had zijn leven ln
opperste zuiverheid en godvrucht
geleefd. Hij had de wetenschap,
dat hij de hem zo dikwijls grim
mig toegetreden wereld zou ont
stijgen naar de hoogste Hemelen,
waar de Eeuwige Schoonheid en
de Immer durende Liefde is.
In alle simpelheid nam Gezelle
afscheid van het leven Alléén, ge
lijk eenmaal de ed^e Lint Fran
ciscus, wilde hij God n ziel over
dragen. Ruchtbaarheid aan zijn
ter aarde voeren wenste hij niet
te geven. En zie, een ogenblik over
hing gans Vlaanderen een 'Heill
ge stilte.
Doch een ogenblik slechts! Met
wondere snelheid ontbloeiden uit
Gezelle's graf de ranken en bloe
sems. Daar was de hartstochtelij
ke vuistvechter Albrecht Roden
bach, die met lans en schild, met
strijdleuzen en klaroengeschal
Vlaanderen zijn Reveil inschreeuw
de. Daar was de fijnzinnige poëet
en geestelijke Hugo Verriest, die
met zijn treffend woord 'a dich
ters Ideeën aan weer jongeren
door gaf. Daar waren al diegenen,
kerkdijken, kunstenaars, en ten
voudigen van geest die in hun
eenvoudigheid het vermogen heb
ben behouden, goed en verderfe
lijk, schoon en kwaad feilloos te
scheiden. Zij allen hebben Gezel
les roepstem verstaan! Zij zijn
hem gevolgd in zijn voetspoor om
de Vlaamse kuituur tot nieuwe
bloei te brengen! Zij hebben hem
ook de t? lang onthouden waarde
ring geschonken! Dit 50 jaar na
zijn sterven te kunnen constate
ren, is ons een vreugde. Wij heb
ben het in een enkel woord willen
betonen.
MWt»
N»-
DE PRACHTIGE PALTROKMOIEN ..De Held Jozua".
ie Zaandam, die wellicht door de ->•>
koclu, nadat ar eerder_ builend. .„.jeu
nabij het Stal
Ieder jaar maken -ongeveer J$0.000 bezoekers gebruik van
de expresliften van het Emalfcfl States Building in de stad
New York; het is het grootg#, gebouw van waaruit men in
extase een blik o.. Je aarde eronder .kan werpen. Het is een
gebouw dat niet alleen de New- Yorkers doch ook de men
sen in alle delen van de Verenigde Staten met trots ver
vult OI haar toren tot een sfliaduwbeeld wordt door een
warrelende mist of zich sché^j aftekent in het koude win
terzonlicht, het is een gezicht wat niemand die het ziet ooit
zal vergeten.
Soms, als het in de straten be
neden duister is door de met stof
deeltjes zwaar beladen atmosfeer,
zitten zij, die op de bovenste ver
dieping werken in helder zonlicht
aan hun bureaux. Ook zien zij
vaak neer op de regenwolken, die
de mensen beneden op straat op
een buitje vergasten. Bij sterke
wind horen de bewoners soms
denkbeeldige schrijfmachines in
een razend tempo in de lege kan
toren tikken dit is echter
slechts het stalen geraamte van
het gebouw, dat kraakt en steunt.
Het Empire State gebouw ver
rees met verbazingwekkende snel
heid op de plaats van het oude
Waldorf Astoria Hotel. Eens wer
den er 14 verdiepingen in tien
dagen gebouwd, en 20 dagen lang
werd de buitenkant met een snel
heid van een verdieping per dag
opgetrokken. Op 1 Mei 1931, iets
meer dan een jaar nadat men
met de bouw begonnen was, werd
het geopend.
Dat het Empire State gebouw
niet alleen alle spotternijen over
leefde .doch zich ook wist te hand
haven aan de Thirty fourth Street
terwijl de zakenwereld in de stad
zich noordwaarts bewoog, is
waarschijnlijk te danken aan het
feit, dat zijn roem niet slechts na
tionaal maar ook Internationaal
is „Empire State Building" een
zakenadres dat van Alaska tot
Zanzibar bekend is. De directeur
van de sterrenwacht heeft een
speciaal gastenboek voor zeer be
langrijke personen. Vele van de
handtekeningen kan hij zelfs niet
lezen, zij zijn in veel talen ge
schreven, ook in het Chinees, Ara
bisch en Perzisch.
Het Empire State gebouw heeft
zich tot een persoonlijkheid ont
wikkeld; het is niet alleen een
erg hoog maar ook een erg statig
gebouw. De eigenaars hebben be
slist geweigerd om er een plaats
voor aanplakbiljetten of een gril
llge attractie van te maken.
De vliering, die boven de 102e
verdieping ligt, is slechts een sta
len geraamte, dat aangebracht !s
ln de hoogste spits van de torer
Hier staan een grote verscheiden
heid van toestellen, welke de tele
visie en frequentiemodulatie an
tennes van de National Broadcas
ting Company voeden; een 60
voet hoge bliksemafleider staat
op h?t topje van het gebouw, dat
1.250 voet boven de grond uit
steekt.
Aantrekkingskracht
Daar de bliksemafleider de on
weerswolken practisch een hand
geeft, wordt hij gewoonlijk gedu
rende een onweer vele keren ge
troffen. Gedurende verschillende
zomers werd een jong ingenieur
in een dichtbijgelegen hotel inge
kwartierd. Als de onweerswolken
zich samenpakten placht hij naar
zijn schuilplaats op het zolderka
mertje te snellen en met weten
schappelijke kalmte te wachten,
terwijl er bliksemstralen van 100.
000 volt de bliksemafleider troffen
en aantekeningen maakten op
zijn instrumenten. Ondertussen
fotografeerde een medewerker
iedere bliksemstraal vanuit een an
dere wolkenkrabber.
In de zomer van 1948 werd het
apparaat automatisch in werking
gesteld door een instrument dat
gevoelig was voor de bliksem; er
werden registreercamera's opge
steld in twee andere gebouwen. De
speciale brandwacht bediende er
een van en stelde de andere in
werking doo reen geheim telefoon
nummer te draaien. Het behoeft
geen betoog, dat de bliksem geen
invloed uitoefent op het gebouw
of zijn bewoners. Alle grote sta
len gebouwen werken als bliksem
afleiders.
Vliegtuigbotsing
Het Empire State gebouw speel
de meer dan t -n jaar na het
luchtballonschouwspel weer een
belangrijke rol in de luchtvaart.
Dit was een tragische. Op de och
tend van 2° Juli 1945 hing er een
zware mist boven New York City.
Even voor 10 uur zagen ie men
sen in de straat plotseling een
bommenwerper uit de mist te
voorschijn komen, nauwel jks 900
voet boven Let trottoir. Toen iij
hier als versteend door srhrik
naar stonden te kijken schoot het
vliegtuig, een B 25. recht op de
wolkenkrabber af die midden in
de stad stond. Gedurende een
fractie Yan een seconde leek het
of de piloot aan het optrekken
was. Het was echter te laat. Hij
botste tegen het Empire State ge
bouw met een schok die het op
zijn fundamenen deed trillen. De
vleugels van de machine werden
afgesneden en de olietanks ont
ploften en geweldige vlammen om
hulden de toren.
De 78e en 79e verdieping wer
den verwoest. Dertien mensen
werden hierbij gedood en 26 ge
wond. Een van de motoren van 't
vliegtuig stootte door twee liftko
kers en sneed alle kabels door zo
dat de liften op de grondverdie
ping neervielen De ander motor
ging rechtstreeks door het ge
bouw heen en verwoestte een stu
dio vol beeldhouwwerk in de vol
gende straat. Na dezeHragedis on
derwierpen bouwkundige inge
nieurs van het Amerikaanse leger
het gebouw aan een zeer critisch
onderzoek. Het was zo stevig als
ooit tevoren en behalve de plaat
selijke schade was het "'houw
niet verder aangetast.
Hoe groot is het'Empire State
gebouw eigenlijk Aan het einde
van een werkdag zitten de vier
postliften vol met post, en tussen
5 en 7 uur halen vier speciale
postbeambten 60 balen met brie
ven weg.Ieder een medegerekend.
komen iedere dag 50.000 mensen
het gebouw binnen. Beneden in
het sousterrain maken de portiers
iedere dag 900 liter vloeibare zeep
gereed waarmede 214 schoonma
kers het gebouw schoonhouden.
Zeven glazenwassers met volle
dige dagtaak zijn voortdurend
aan de buitenkant bezig cn jagen
de zenuwachtige stedelingen de
schrik op het lijf als zij de 6400
ramen aan het wassen zijn.
De goederenliften inbegrepen
zijn er 74 liften (waarvan er vijf
privé zijn en door de bewoners
gebruikt worden om safe kluizen
te bereiken) die In liftkokers lo
lengte 7 mijl bedraagt. Een van
pen, waarvan de gezamenlijke
deze gewelven, die aan de Manu
facturers' Trust Company toebe
hoort, begint in de diepste kelder,
die eens de wijnkelder was van 't
Waldorf Astoria Hotel.
Met de lift naar boven
Bezoekers worden soms een eet
je bang bij het vooruitzicht van
een tocht naar de toren. Ben je
echter eenmaal ln de lift en heeft
de liftboy de knop voor de 80ste
verdieping ingedrukt op zijn auto
matisch bord, dan betekent het
niets meer. Men gaat in alle stil
te vanzelf steeds maar hoger. Het
enige wat men voelt is een gesuis
in de oren door de verandering
van de atmosferische druk. Men
gaat omhoog met een snelheid
van 1000 voet per minuut. Op de
80ste verdieping gaat men over in
een kleine liftkooi, welke de reizi
gers naar de sterrenwacht op de
86ste verdieping brengt. Dan gaat
men door de hal naar de toren
lift, welke voor het vervoer naar
de 102 verdieping zorgt.
Zal er ooit een gebouw komen,
dat groter zal zijn dan het Empl
re State Building? De mensen in
Houston, Texas, hadden het er
onlangs over een dat 140 verdie
pingen hoog zou worden en dat
alles waar dan ook zou overtref
fen. Tegenwoordig zijn de nieuwe
gebouwen in de Verenigde Staten
niet hoger dan 40 verdiepingen,
zelfs in New York City. en het
ziet er naar uit, dat het Empire
State Building lange tijd enig in
zijn soort zal blijven.
virv -J
DRIE PAREN EN EEN
Gij hebt twee oren maar één mond.
Dat vriend I zij U een teken,
Om veel te horen en niet veel
Te spreken I
Gij hebt twee ogen maar één mond.
Bedenkt dat, U ten zegen;
Veel moet gij zien en zeer veel dient
Gezwegen I
Gij hebt twee handen maar één mond.
Den zin hoort gij te weten
Twee zijn er voor het werk, maar een
Om te eren I
