Het land van de duizend eilanden Oude gebeurtenissen Er heerst een grote drukte in vlakke land, dat ondanks alles een grote schoonheid heeft Het eentonige vlakke land ln de kop van Noordholland, met zijn dor pen met welvarende, maar niet be paald mooie huizen, met maar wei nig boomgroei en met verder alleen maar koolvelden en nog eens kool velden, waar de trein vnn Alkmaar naar Den Helder zo tergend lang zaam doorheen kan boemelen, be hoort niet tot de aantrekkelijkste etre ken van ons land, en zeker niet op een grijze regenachtige dag. Hoe anders echter dan wanneer je uit het raampje van die beruchte boemel kijkt, is dat land als je er middenin staat. Door een vriendelijke geest op de groentenveiling van Broek op Lau- gendijk opmerkzaam gemaakt, ben ik eerlijk gezegd met niet zo heel veel enthousiasme op een zeer vroeg uur op pad gegaan naar dat kale lege Noorden van Noordholland Ik moet achteraf zeggen zonder er ook maar een ogenblik spijt van te hebben. Men kan van Alkmaar over de Fries Brug en over de Friese weg langs de prachtige reeks molens De Zes Wielen, via Sint Paneras direct naar Broek op Langeudijk rijden. Er is echter iets voor te zeggen de route langs het Noordliollands Kanaal on via Koedijk te nemen. Vijf a zeshon derd meter voorbij de Koedijker Vlot brug, bij een aardig houten kerkje, gaat rechtsaf een fietspad naar St. Paucras. Ik weet niet of het u zo vroeg op de morgen interesseert, maar dit houten noodgebouwtje staat op historische grond, waar in 1323 al een kerk stond. De oude kerk, die destijds van de terugtocht vau de Spaause troepen na de victorie van Alkmaar al te Hjdou had, werd twee Jaar geleden afgebroken- Het fietspad dat u van hier vla Sint Paucras naar Broek op Langen dijk brengt, is daarom zo'n goede toegang tot deze streek, het Geest merambacht, omdat het u over ze ven hoge houten brugjes midden door de koolvelden voert. Al dio koolveld jes zijn eilanden, er loopt geen an dere weg doorheen dan dit smalle fietspad, dat voor ander verkeer drn te voet of per fiets natuurlijk niet bruikbaar is. Alle groente wordt dan ook in schuitjes vervoerd, de tuinder- .bouwer" zegt men hier gaat per schuitje vau cn naar zijn land. ..Het land van de duizend eilanden" noemt Geestmerambacht zich wel eens romantisch, maar met niet eens veel overdrijving. Als ge alle zeven planken brugjes achter het kerkje van Koedijk over Zijt ze zijn zo lioog omdat de geladen groenteschuitjes er onder door moeten en in Siut Panera» et blik hebt geworpen- op het Gotbi sche kruiskerkje, dat momenteel wordt gerestaureerd en ontds-an van zijn witte pleisterlaag, dan is hot nog maar een miuuut of tien naar „De Langedijk", zoals de vier dor pen Broek op Langendijk, Zuid- en Noordscharwoude en Oudkarspel meestal tezameu worden geuoemd. Al op een kaart van omstreeks 1300 vindt men deze dorpen met kerkjes aangegeven. Geestmerambacht, d.w.z. Geestman nerambacht, dus het laud van de mannen van de Geest, de zandgron den in het westen, strekt zich uit vau even boven Alkmaui tot onder Schagen.. Het is een streek met zeer veel water: kanalen en vaarten snij den het gebied tot talloze eilanden in stukkon.. Een eigenlijke polder, - d.w.z. drooggemalen meerbodem, is Geestmerambacht niet. Er was Uier altijd land. waarin oehter wel door he' bemalen met molens liet water op peil moest worden gehouden om het land te kunnen bebouwen. Van de dertien molens, die eertijds hier voor zorgden, bestaan er nog maai twee Sinds 1873 beeft één machiue het werk van de dertien molens over genomen. Dat in deze streek de groenteteelt altijd een belangrijke pluats heeft lngenomeu, vertellen een paar graf stenen uit het eerste begiu vau de zeventiende eeuw in de kerk van Br. op Langendijk.. Behalve de naam en data staat daarin ook de tuinder zelf uitgehakt met zijn gereedschap en het gewas dat hij teelde, eon kool. een wortel on een tros uien. Trouwens de kronieken vertellen dat de Graaf van Leicester. die ons in 1585 en vol gónde jaren kwam helpen tegen de Spanjaarden, destijds al met oven veel belangstelling, als de Engelse toeristen dat nu nog doeu, de vele groenteschuitjes in de Sint Paucras servaart gadesloeg. Hoewei de zon nog maar net bo ven de horizon is en de klojc een on mogelijk vroeg uur wijst voor toeris tische ondernemingen in d:ze tijd van het jaar, is in de Langeudijk al les al een en al leven. Auto's vrachtwagens en fietsers manoeuvreren door de nauwe straat en even druk of nog drukker is het op de kanalen en sloten tussen de hui zen. Vau alle richtingen komen de schuitjes, volgeladen met groene, witte, gele en rode kolen, sommige ook met andijvie en andere groenten naar de grote kolk bij de veilingsge bouwen midden in het dorp gevaren Ik wist niet dat kool zo mooi kan zijn. Dia zwarte schuitjes, bolder rood en groen gebiesd, volgeladen met de frisse groenten, drijvend in het grijsblauwe water, dat al die kleuren nog weer eens weerspiegelt, zijn een schilderij waard. De schuiten vaarders hanteren op een handige manier hun „kloet" zoals hier een vaarboom heet, waarmee ze sturen en varen tegelijk en stuk voor stuk verdwijnen de schuitjes onder de „lig kappen", vier lange overdekte lig plaatsen langs steigers, waar de kwe ker zijn volgnummer krijgt, waar de keurmeester de waar komt keuren en kwalificeren en waar de kopers, voor een groot deel groothandelaars uit de omgeving, voor de veiling be gint al vast eens komen kijken wat aangeboden zal worden. Om 8 uur, op Maandag pas. om 0 uur, wat voor de meeste toeristen een geriefe'ijker uur zal zijn, luidt het veilingklokje en beginnen de groenteschuitjes „op te varen" naar de klok. Voor wie het nooit eerder zag is het een eigenaardige gewaarwording een veilinglokaal te zien dat doorsue den wordt door een gracht. Het is echter een buitengewoon practische inrichting, die logisch voortgekomen is uit het eerst op n, later overdekte steigertje, waaraan men vroeger de groenten verkocht. Volgens de uitgereikte nummers varen do schuitjes het veilinglokaal binnen, waar langs het water in 2 rijon banken de kopers zitten. De af slager of wei vellingbetaalmoester, roept de grootte en de kwaliteit van de aan bod zijnde partij af en zot met een knopje bij zijn zitplaats de e loet ris cli e veiliugklok in beweging.. De lcöpèrs kunnen op htm zitplaat sen, oveneens door een druk op een knop, de wijzer laten etilstaau zodra deze het bedrag aanwijst dat zij me nen voor een bepapalde partij per 100 kilogram te kunnen betalen. Op een bord naast de klok gloeit dan 't nummer aan dat met die zitplaats correspondeert en de veilingmeester noteert de partij als verkocht aan die koper. De .electriscüe automa tische afslager" zoals deze installa tie officieel heet, ls zo geconstrueerd dat uooit twee nummers tegelijk aan gloeien, één is altijd het eerste.. Zo snel gaat dat alles in zijn werk dat de schuitjes bijna zonder stil- houden kunnen blijven doorvaren, achter elkaar verdwijnen ze onder de klok door naar buiten. Op de Laugendijkse veiling zijn ten gerieve van de kopers telefoontoestel lec bij hun zitplaatsen verkrijgbaar gesteld, waarvan druk gebruik wordt gemaakt om gedurende de veiling te onderhandelen met opdrachtgevers, naar de prijzen van andere veilingen te informeren, of soms ook om de pas gekochte partij meteen al weer van de hand te doen. Deukt u echter vooral niet dat zo'n honderd varende tuinders en enige tientallen meer of minder in spau- ning verkerende kopers samen nogal wat lawaai zullen prodticeron. Inte gendeel. alles gaat opvallend ordelijk rustig en gemoedelijk in zijn werk. Iedere bouwer die opvaart kijkt na tuurlijk gespannon naar de klok om te zieu welke prijs hij maakt. Of het hem mee. of tegenvalt is meestal niet te bespeuren. In een goed uur zoeken, zijn beroemde veiling te zien en de eilanden te bevaren.. Rondvaar ten worden dagelijks door de plaat selijke VVV georganiseerd. Speciaal echter op Vrijdagen (dit met het oog op de beroemde Alkmaarse kaas markt en de vele buitenlandse bezoe kers op die dagen) worden tochten per autobus door heel Westfriesland gemaakt. Eerst word ge dan 's mid dags na afloop van de kaasmarkt naar Broek gebracht, waar jongens en meisjes in Westfrieae kleder- draclit oude dansen voor u uitvoere i, daarna wordt er een alleraardigste tocht gemaakt door Westfriesland. Gewoonlijk fungeert als gids de ac tieve voorz. van de VVV van de Lap gedijk. die u zoveel wetenswaardigs en interessants wee» te wijzen en tc vertellen als u nooit gedacht had in dit voor velen zo weinig bekendé stuk van Noord-Holland te zullen vip den; niet alleen in het Geestmeram bacht maar in heel Westfriesland, waar de grote strijd tussen Holland en Friesland werd uitgestreden ec waar aan haast ieder dorp of ge hucht een verhaal vastzit. Van dat oude land brengt hij u naar het nieuwe, de Wierlngermeer. waar hij u op de plek zelf waar de Duitsers het water deden binnenstro men. beter dan wolk geschreven woord zal doen begrijpen, wat het zeggen wil dat hier, waar ln 194R van 4.5 tot 6 meter water s'ond. waar 700 a 800 mlllioen m3 water moest worden weggepompt, in 1936 alweer een volledige oogst op het veld stond. zet, ls belangrijk genoeg om er nog wat meer van te vertellen. Ten eerste dan ls de Langedijker veiling de eerste groenteveiling van ons land, misschien zelfs wel van heel Europa, naar men vertelt. Ze ontstond in 1887. Voordien gaven de bouwers hun groente meestal moe aan vrachtschippers, die ze dan ver der in hét land vau de hand deden, of wel ze ventten zelf hun groenten uit, in Alkmaar b.v. In het Gedenk boek van de Langedijker Groente Ceu trale, dat in 1937 bij het 50-jarig be staan van de veiling werd uitgegeven staat te lezen hoe op 29 Juli 1887 de tuinbouwer D. Jongerling uit Zuid- Scharwoude met een schuit bijzonder mooie bloemkolen naar de Bakker- sloot in Broek kwam, toondertijd de plaats waar de schippers de groen ten kwamen laden. Er was meer dan één schipper die zin had in de mooie bloemkool en de bouwer was ln twij fel, wie hij ze zou toevertrouwen. Een van de omstanders bracht hem op het idee te veilen, om zodoende te krijgen wat de groente waard was. en ntet afhankelijk te zijn van de vrachtschippers. Van die dag af Is er dagelijks groente geveild in Broek Eerst wat primitief, zo maar voor ds wal, later kwam er voor de kopers eca steiger, die op de duur overdeat werd. Ook werd er van gemeentewe ge eon afslager aangesteld. Hoe lan ger hoe meer tuinders kwamen er »oe hun waren over de veiling te ver kopen. In 1908 wordt voor het eerst een onjzöt vermeld, die de flOOO.OOO overschreed. Omstreeks die tijd kon er zeer schaars en zeer veel kool ging voor een goede prijs van de hand vooral de witte. De kwekers die ech ter op het ogenblik diezelfde kool aanbieden, blijven ermee zitten, om dat tengevolge van de een of andere administratieve maatregel de Fran se grens momenteel dicht blijft voor kooL Toch gaat nog altijd het grootste de van de verkochte groente naar het bul'enland. Van de verkochte, niet van de aangevoerde groente want er wordt ook op het ogenblik weer vrij voel groente doorgedraaid, op sommige dagen wel de helft van de aanvoer. Ook zo'n slechte dag heb Ik op de Langedijker veiling meege- F"t is triest aan de veiling- klok te zien draaien zonder dat er gens iemand haa- doet stoppen. Sdiui'en vol beste groente, ga*-e kool, prima and^vie varen onder de klok weg en de veilingmeester con stateert eentonig: doorgedraaid, door gedraaid. liebben dan de tuinders onder- li-g door vorming van een fonds (waarin ze per verkochte 100 kg 11 ét niet onbelangrijke bedrag van 50 ets. storten) voor dekking van der gelijke risico's gezorgd en krijgen ze dus altyd nog een bepaald bedrag -oor „doordraai" uitgekeerd. het blijft een triesfe gedachte dat al de zorgen, en moeite die maandenlang vandag tot dag aan al die kool stuk voor stuk zijn besteed, voor niets zijn geweest, en dat grote massa's uitstekend voedsel op de mesthoop worden ^worpen. In het gunstlgs'e Hoe anderen de f Langedijk zien Door de WV. Langedijk wordt er de laatste Jaren ln samen werking met de VW. Alkmaar een krachtige propaganda ge voerd voor onze tuinbouw streek, waarbij het doel is zo veel mogelijk toeristen naar hier te doen trekken. Zo werden er in de zomer van 1949 diverse trips gemaakt vanuit Alkmaar, maar be zoek kaasmarkt, uaar de Lan gedijk. Ruim 1700 personen bezochten de veiling te Br. op Langendijk- en andere be zienswaardigheden (Volksdan sen enz.) Over het algemeen was men vol lof over hetgeen hier te zien is. In het Januari nummer van „De Kampioen" lazen we van de hand v. mej. Jacobs B. de Haas. een bijzonder aardig ar tikel over een bezoek dat de schrijfster bracht aan de Lan gedijk. We meenden goed t# doen, deze interessante beschrtJ ving geheel in ons blad op nemen. tel vormen op de veiling, totdat in Ja ni alweer de eerste vroege kooi komt Ook bloembollen komen er in het at jaar aan de veillnfg, want verschil- Gelicht op de veiling met de aanvoer van groenten Langs de Hondsbossche zeewering en over de praohtige duinweg langs Schoor 1 en Bergen brengt de WV u tenslotte weer terug naar Alkmaar. Het ls een rondrit, die vooral op buitenlanders veel indruk maakt, maar ook de Nederlanders moeten aan het eind van de tocht constate ren, dat er in dat vlakke, wat eento uige land in de kop van Noord-Hol land toch nog heel wat te beleven is zlja omtrent 100 schuiten geveild Wie onder de klok vandaan komt gaat meteen lossen ln de auto's, de schepen of spoorwegwagons van zijn opdrachtgever. Alle groente moet not. diezelfde dag worden wegge werkt, morgen is er immers weer nieuwe aanvoer, zodat ik dan ook nog op de dag van mijn bezoek aan de Langendijk 's middags iu een Am sterdams vaarwater een schuit,, West fries" volgeladen met kool. als ko mende van de Langendijker velling kon herkennen. Zo'n koolveiling ln de beroemde Langedijk ls voor een belangstellend toerist een interessante gebeurtenis. Die Langedijker veiling echter, waar in 1948 voör een bedrag van totaal f7.333.350 aan groenten, aardappe len en zelfs bloembollen werd omge men ook de electrische automatische afslager in gebruik nemen en in 1912 bij het 25-Jarlg bestaan werden ten slotte de ruime gebouwen betrokken die nu nog ln gebruik zijn. Naar alle delen van Europa werd de Langedijker groente afgeleverd en niet alleen naar Europa, ook naar Amerika, Canada, West- en Oost-In- dië.. Het groenteverbrulk nam aan het eind van de 19de en ln het begin van de 20ste eeuw voortdurend toe en de tuinbouw floreerde, totdat ln 1923 de eerste gevolgen van de eco nomische crisis voelbaar werden en tenslotte ln 1929 de algemene inzin king kwam, toen veel kostelijke groente geen afnemers meer vond cn ternietigd moest worden. Jarenlang heeft die toestaud geduurd. In 1937, bij het 50-jarig bestaan van de Lan gelijker Groente Centrale, was men de narigheid nog niet te bo\en maar er wordt al een optimistischer geluld vernomen. De oorlogsjaren zijn niet slecht ge weest voor de tuinbouw. Op het o- genblik echter wacht men smartelijk op de exportmogelijkheld. Uitgevoerd wordt nu naar Engeland België en heei weinig naar Duitsland. Frank rijk was tot voor kort een joede klant door de droge zomer was de groente geval koopt een boer er wat vau ais veevoer. Verreweg het grootste ge deelte van de doorgedraaide groente ligt echter vergaan op een of ander koolveld, waar de bouwer ze later onderspit om er -op die manier als mest nog wat profijt van te hebben. Er wordt alle dagen geveild in Broek, het liele jaar door. Kool ls vel de hoofdzaak en blijft dat tot Msi toe. dan zijn 't de nieuwe aardappels ea het Brussels lof, die de hoofdscho lende kwekers beplanten hun grond om «r meer prof ij» van te hebben, ia bet najaar bijv. met tulpen om er dan in het voorjaar vroege kool op tt zetten. U kunt dus in ieder jaargetijde eea reis naar de Langedijk ondernemen. Misschien brengt u eens een vacan- tie door in een van de badpiaatsaa ten westen van Alkmaar, Dat zou dan e" mooie geleeenheid zijn om het land Tan de duizend eilanden te be- Het verhden der groenten per spoorwegen. Er is in de loop der jaren nog al een en ander gewijzigd ln Westfries land. Als men tegenwoordig een be grafenis ziet, dan wordt deze bijna altijd uitgevoerd door een begrafe nisvereniging en er is met de stad maar weinig verschil meer te be speuren. Hoe geheel andrs ging dat er een halve eeuw terug toe. Begra fenisverenigingen waren onbekend. De buren waren verplicht om hulp te verlenen. Lijkkoets en volgkoet sen waren onbekend. De boer werd uitgedragen op de boerenwagen, waar hij zijn hele leven mee te markt gereden was, om de kaas of de varkens te verkopen. En de buren zorgden voor de laatste eer. Zonderlinge gebeurtenissen kon men soms beleven bij die begrafe nissen. Het was of de mensen an ders waren dan tegenwoordig, nu alles precies in de vorm gaat. Een keurig gezicht voor het oog. Geheel anders dan de begtafenis, waarvan we onlangs hoorden en die moet zijn gebeurd in de gemeente Hoogwoud, jaren eu jaren terug. In die gemeente woonde een boer, die het met zijn werkmanbeter kon hebben dan met de rest van zijn fa milie en zijn buren. Zo goed zelfs, dat hij met de werkman een afspraak had gemaakt, voor het geval hij kwam te overlijden. Zodra de kaas wagen, waarop hij naar de begraaf plaats zou worden gebracht, de kom van het dorp naderde, moest de werkman in volle galop naar het kerkhof rijden, de paarden de zweep niet sparende. En inderdaad, de boer kwam eer der te overlijden. Maar natuurlijk wist niemand van de enigszins zon derlinge afspraak tussen baas en knecht. Alles verliep dus in de nor male gang van zaken. De knecht reed voorop met de wagen, daar ach ter liepen of reden familie en buren Ge zult u de consternatie kunnen in denken, waarde lezer, toen plotseling de knecht de zweep over de paarden legde en de wagen als van ouds, als of ze gemend wrd door de boer zelf, weer door de dorpsstraat van Hoog woud ratelde. Het was niet bepaald stichtelijk. Eerst werden nog wel po gingen in het werk gesteld om de werkman met de vreemde last te achterhalen, maar men werd het spoe dlg eens, dat men het maar beter rustig kon aanzien. Op de begraaf plaats of op het begrafenismaal was er gelegenheid genoeg, om de knecht de mantel uit te vegen. Het was een schandaal. Geen dag bleef hij langer op de plaats. Het ging van dik hout zaagt men planken. Wie schetst echter de verbazing van de verzamelden, toen het testa ment" geopend werd en het bleek, dat aan de werkman een ruime som moest worden uitbetaald, indien hij de boer zoals die dat wenste in vol le vaart, op zijn eigen wagen en zo als hij dat steeds gewend was bij zijn leven, naar zijn laatste rustplaats voerde. Een rare manier zeggen wij tegenwoordig. Helemaal niet deftig en zo als wij het tegenwoordig zo graag zien. Maar denken we er wel eens bij na, dat die boer iets durfde en dat hij op zijn manier afscheid van dit ondermaanse wilde nemeot Neen, deze dingen mogen ons vreemd toeschijnen, we kunnen ze niet zon der meer veroordelen. BE BRITSE INVOER VAN VRUCH TEN EN GROENTEN De Britse ministeries van voedsel voorziening en landbouw delen mede dat de invoer van verse vruchten en groenten in Engeland op bepaald! tijdstippen tussen Maart eu Novem ber als de binnenlandse productie haar maximum bereikt, zal worde* stopgezet.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1950 | | pagina 3